Blauwband als sluipmoordenaar.

Transcriptie

1 Blauwband als sluipmoordenaar. Effect van overdracht parasiet op inheemse vissen Frank Spikmans RAVON 22 september 2016 Vissennetwerk Hasselt (B) Onderdeel van: Nederlands Expertisecentrum Exoten I.s.m. Radboud University Nijmegen Animal ecology & Ecophysiology Microbiology

2 Blauwband (Pseudorasbora parva) Karperachtige (familie Cyprinidae) Subfamilie Gobioninae Oorspronkelijk uit Azië 2/23 aquaportail.com

3 Snelle kolonisatie Europa Eerste introductie: met broed voor viskweek 3/23 Gozlan,R.E., et al.(2010)

4 Snelle kolonisatie Europa - pathways Gozlan,R.E., et al.(2010) pathway primair secundair Aquaculture 65% - Sportvisserij 22% 25% Siervis-handel 9% 3% Natuurlijke dispersie 1% 72% 4/23

5 Cumulative number of km 2 grid cells Kolonisatie Nederland kmhokken in 24 jaar /23 Bron: NDFF

6 Habitatvoorkeur blauwband Nl Langzaam stromende wateren 3,0% 6,5% 5,5% Sloten Wateren in het rivierengebied Kanalen 11,4% 42,8% Kleine ondiepe plassen (zand, kalk) 0,5% 8,0% Snel stromende rivier Stromende beken op kalk Vennen 1,0% 9,5% 11,9% N=201 Riviertje Brakke wateren 6/23

7 Succesfactoren blauwband Brede ecologische / fysiologische tolerantie Korte generatietijd Per jaar meerdere legsels Broedzorg Verwante inheemse soorten afwezig (Gobioninae) 7/23

8 Risico s blauwband Risico Blauwband Concurrentie voedsel + Concurrentie leefgebied + Predatie - (?) Hybridisatie - Overdracht ziekte + 8/23

9 Sphaerothecum destruens Klein 1-cellig organisme, intracellulaire parasiet Infectie vissen via sporen in water Veroorzaakt bij gastheer ontstekingen en celdood Niet specifiek: o.a. blankvoorn, vetje, riviergrondel, zalm, brasem, karper Blauwband gezonde vector 9/23 celdood Nier vetje Andreou et al., 2011

10 S. destruens effecten - literatuur Case-study in Brits meer: -na enkele jaren dominante soort (Britton et al., 2007) -enige voortplantende soort -verminderde groei blankvoorn >> Cohabitatie-studie: vetje na 3 jaar verdwenen (Gozlan et al., 2005) 10/23 Sterfte Brasem 53% / Karper 8% (na blootstelling aan besmet water) (Andreou et al., 2012) Zalm 90% (na injectie)

11 S. destruens aanwezigheid in Nederland Moleculaire detectie (DNA) 18S rrna > fragment basen Prevalentie in blauwband: Teelebeek: 74% (n=38) (Spikmans et al., 2013) Everlosche beek: 67% (n=9) Prevalentie andere soorten (Lieshout et al., 2013) : 11/23 soort % S. destruens aanwezig n Driedoornige stekelbaars Vetje 33 3 Bittervoorn Tiendoornige stekelbaars Karper 75 4 Marmergrondel 100 1

12 S. destruens in Nederland effect op visstand Casus Oeffelt Visstandonderzoek met zegen 15 vergelijkbare poelen in uiterwaarde Maas 12/23

13 S. destruens in Nederland effect op visstand Casus Oeffelt Vetje significant abundanter bij afwezigheid blauwband 13/23

14 S. destruens in Nederland effect op visstand Casus Oeffelt Leeftijdsopbouw: Vetje 0+ afwezig Driedoornige stekelbaars Vetje 14/23

15 Number of species S. destruens in Nederland effect op visstand Casus Oeffelt Soortdiversiteit laag en niet verschillend 3,5 Number of species 3 2,5 2 1,5 P. parva not present p. parva present 1 0,5 0 15/23

16 S. destruens in Nederland effect op visstand Visstandonderzoek 39 wateren in rivierengebied Blauwband: 21 wateren 14 sympatrische soorten edna: 5 wateren positief S. destruens (samen met blauwband) 16/23

17 S. destruens in Nederland effect op visstand Soortdiversiteit (en Shannon diversity index ): lager in wateren met blauwband 17/23

18 S. destruens in Nederland effect op visstand Visstandonderzoek 39 wateren in rivierengebied In wateren met blauwband: minder 0+ inheemse soorten (significant) 0+ vetjes afwezig Driedoornige stekelbaars: wel besmet (10%, n=20) geen negatief effect op voortplanting nieuwe vector? 18/23

19 S. destruens in Nederland effect op visstand Visstandonderzoek 39 wateren in rivierengebied Geen significant effect op dichtheid: tiendoornige stekelbaars (n=21) bittervoorn (n=6) vetje (n=7) rietvoorn (n=4) Multi-variate-analyse in uitvoering 19/23

20 Conclusies S. destruens dodelijke parasiet voor inheemse vissoorten. Blauwband belangrijke vector, waarschijnlijk niet de enige. S. destruens ook in Nederland aanwezig. Negatief effect op soortdiversiteit; dichtheid inheemse soorten; voortplanting (vetje). 20/23

21 Handelingsperspectief Blauwband op EU lijst > bestrijden waar mogelijk? waar nodig! methode??? Handhaving op verbod handel, kweek, transport en import Early warning & detectie ziektes > ontwikkeling methoden 21/23

22 Introductie van exoten heeft negatieve gevolgen voor inheemse soorten. Effect van geïntroduceerde ziekte kan groot zijn,.maar blijft vaak onzichtbaar. 22/23 Voorzorgsprincipe: ziekten. handel / transport / uitzetting van vissen niet toestaan zolang er een risico is op verspreiding schadelijke

23 Dank Stagiares : Rob Raets, Tomas van Tongeren, Sil van Lieshout, Anko Blaakmeer, Florian Kappen, Emiel van Haren & Pim Lemmers Onderzoekspartners: Huub op den Camp & Theo van Alen (RU Microbiology) Gerard van der Velde (RU Aquatische ecologie) Vragen en contact: 23/23

24 Bronnen Andreou, D., Gozlan, R., Stone, D., Martin, P., Bateman, K., Feist, S. (2011). Sphaerothecum destruens pathology in cyprinids. Diseases of Aquatic Organisms (95): , DOI: /dao02356 Andreou D, Arkush KD, Gue gan J, Gozlan RE (2012) Introduced pathogens and native freshwater biodiversity: a case study of Sphaerothecum destruens. PLoS One 7:e doi: / journal.pone Britton, J.R., Davies, G.D., Brazier, M. & Pinder, A.C A case study on the population ecology of a topmouth gudgeon Pseudorasbora parva population in the UK and the implications for native fish communities. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems 17: Gozlan, R., Hilaire, S., Feist, S., Martin, P., Kent, M. (2005) Disease threat to European fish. Nature, 435: 1046, DOI: / Gozlan,R.E., et al.(2010).pan-continental invasion of Pseudorasbora parva: towards a better understanding of freshwater fish invasions. Fish Fisheries 11, Lieshout, S. H. J van., Spikmans, F., Op den Camp, H. J. M., van Alen, T., van der Velde, G. (2013) Native fish species susceptible for infection with Sphaerothecum destruens carried by invasive Pseudorasbora parva in Dutch waters. 24/23 Spikmans, F., van Tongeren, T., van Alen, T., van Velde, G., Op den Camp, H. (2013). High prevalence of the parasite Sphaerothecum destruens in the invasive topmouth gudgeon Pseudorasbora parva in the Netherlands, a potential threat to native freshwater fish. Aquatic Invasions, 8 (3), , doi: