Handwe?ken en Fabficqueft*

Transcriptie

1 B E R I C H T WEGENS HET INZETTEN VAN EEN GLASRAAM IN LOOD, A A N D E N (ECONOMISCHEN V A N DE TAK H O L L A N D S C H E MAATSCHAPPYE DER W E E T E N S C H A P P E N, TE H A A R L E M, D O O R JOHAN WILHELM KOCH, Mr. Pernxer en Glazenmaker in de Wildervank. Aan wien ter aanmoediging Zes Ducaaten zyn toegsweezen. f^p^j TE H A A R L E M, ff? J. V A N W A L R É, Drukker van de HuUandfcbe Maatfcbappye der Weetenfcbappen en baaren Ooconomifcbm Tak. No. i. Handwe?ken en Fabficqueft*

2 EXTRACT uit de Rcjolutien des Oecanomi- Jchen Taks van de Hollandfcbe Maatjcbap' pye der Weetenjchappen, in derzeluer Ah gemeene Vergaderinge, gehouden op den 16 July i?o7- en volgende dagen. bl Dat de Commisfie heeft geëxamineerd aekeren ( zoo gezegd word) nieuw uitgevonden Glasraam in Lood, en dat ( fchoon dezelve niet kan deci-,, deeren, of dit vvaariyk eene nieuwe Uitvinding, dan of het zelve bevoorens reeds bekend i en op andere Plaatfen in de R/publycq te vinden zy,) het hun voorkomt met voordeel re kunnen gebruikt worden, vooral voor een leggeld Glas, dat meer als jlaand Glas aan den Regen geëxponeerd is,,, daar deeze Raam van buiren zich geheel vlak vertoond, en de Yzeis in het hout ingewerkt, mee vertind Lood bekleed zyn ; waarom dezelve zoude prasadvifeeren dn Raam tot een Modél voor den Ueconomifchen Tak te houden, de Befchryving daarvan te doen drukken, en den Maaker JOHAN WILHELM KOCH, woonachtig inde Wilder- vank, zoo voor het Stuk zelve, als tot verdere aanmoediging, te offereeren een Premie van Zes " Ducm '""" WJ

3 ( 3 ) B E R I C H T V A N E E N GLASRAAM IN LOOD. Aan de Heeren Leden van den Oeconomifcben Tak in het Departement van Groningen en Ommelanden. Geeft met allen verfchuldigden Eerbied de ondergetekende JOHAN WILHELM KOCH, Mr. Vervoer en Glazenmaker in de IVihiervarik, terjgunftige beoordeelinge op, eene Proef of Monfter van een Nieuw Engehch Glaslood, 't welk hier te Lande, zoo verre hem bewust is, noch ge heel onbekend is, en wegens deszelfs duurzaamheid en deugd de beste Loodglaazen, en zelfs de hiou:e Engelfche Glasraamen verre overtreft. A % Voor

4 C 4 ) Voor eerst, vefchülen deeze nieuwe Loodghren van de ordinaire en reeds bekende daaarin, dac, alwaar' by de ouden de Windyzers op het Lood enkel met Bindloodjes gefoldeert, en op het Raam gefpykerd worden, zoo worden daarentegen deeze nieuwe Loodglaazen geheel van binnen, zoo wel om hoog als dwars, met Windyzers voorzien, welke aan de zyden meer dan een duim breed in de Raamen worden ingevoegd, en dus tegen Wind en Onvireder meerder tegenltand kunnen bieden, dan -ie oudere, by dewelke de Bindloodjes door 'den Wind en ook door het wasfchen der Glazen, lig r elyk willen losgaan en afbreeken ; vervolgens word een ordinair Glaslood, gelyk bekend is. buiten, op hec Raam gefpykerd, waar alsdan de Spykers, door hec beweegen, hec Lood ligtelyk kunnen doen doos Hyten of doormyden, en dus gevolgiyk de ruiten uitvallen, en dat de ordinaire Loodglazen losgaan, voor en aleer het Lood geheel en alverfleeten is \ al het geene ook deeze Nieuwe niet kunnen onderhevig zyn- Nademaal de Glazen van dit nieuwe Lood binnen in het Raam gezet worden, niet ongelyk als een Paneel in hout, of een Schryf-lei in een raam gezet word ; zoo dat dit nieuwe Loodglas aan beide zyden niet ongelyk de gedaante heeft van een houten EngeKche Raam, te weeten de ïechte zyde ; en om die reden zyn ook deeze nieuwe beter en gemakkelyker te wasfchen en fchoon te maaken, dan de ouden-, nademaal ze niet zoo dik zyn, en ichuinder afloopc-n. Ten tweeden, overtreft dit nieuwe Lood ook het pudere merkeiyk in zwaarte, nademaal eene Voet - lengte

5 i C 5 ) iengte plus minus een vierde Pond zwaar is; en om, dut hetzelve aan beide kanten vertint is, zo zoude het derhalven niet eens noodzaakiyk zyn, deeze nieuwe Loodglazen te verwen, dewyl dit Lood niec zoo blaauw beloopt, als het andere Lood. Om zulks aan te toonen, zoo hebbe in die nevensgaande Proefglas een gedeelte onvertint gelaaten, doch nademaal het geverft zynde, meer met de hoedanigheid van houte Raamen overeenkomt, oordeele het ook beter te zyn, als ook om naar verkiezing de couleur te geeven. Ook zal zulks flechts om de io Jaaren behoeven te gefchieden, dewyl het Lood zoo ligt geene vochten aantrekt en influit, als de gewoone hngelfche houte Glasraamen, welke doch om de twee Jaaren dienen geverwd, en op nieuw met Stopverw voorzien te worden, zullen ze niet haastig verrotten ; gevolglyk zyn deeze nieuwe Loodraamen van eenen hngeren duur. en niec zoo ligc aan eene verrottingê of verderf onderhevig. Ten derden, is niet alleen die opgegeevene Lood* glas nuttig tot een algemeen gebruik in Huizen, maar byzonder in Kerken en publicqüe Gebouwen, als ook tot Dryl- en Druive-kasfen en Broeibakken, nademaal dezelve, en wel de laatfte, meer dan anderen, aan vocht en nattigheid zyn blootgefteld, gelyk bekend is, dat dezelve ligrelyk de ver-> rottinge onderhevig zyn ; waar tegen deeze nieuwe Loodraamen, om reden boven genoemd, beter geichikt zyn, en langeren tegenltand kunnen bieden ; kunnende dit Lood tot de Broeijeryen op drieërleije manieren worden gelegd, waarvan de éene is, dat hec Glas over elkanderen worde gtlegt, gelyk men A 3 K

6 C c ) in het hout gewoon is te doen, naar vereisch van 2aaken. Ten vierden, zoo hebben deeze nieuwe Loodraarnen een voordeel buven de En&elfcbc, daar ia beftaande : dat wanneer nieuwe ruiren moeten worden ingezet. men zulks byna geheel niet zien kan dat gefchied is, daar men toch in de houtene verpiicht is de Stopverw voorts wederom te Vi-rwen: rrn zulks te bewyzen, zoo hebbe in tegenwoordigheid van eenige Heeren Leden van dit lofrvlyke Gtnootfchap in het nevensgaande Loodraam tene ruit ingezet. Ook kunnen deeze Glazen ( gelyk boven reeds hebbe aangemerkt,) berer tegen de Winden en het inflaan, dan de Engeifche Raamen ; wanr zoo haast dezelve daar aan lyden, is het geheele Raam zoo goed als weg, nademael alsdan van het geheele glas zeer weinige van de overige ruiten kunnen worden uitgenomen ; daar nu de Windyzers tot in het midden van deeze Raamen, en in het Lood gezet zyn, gelyk te vooren gezegd is, zoo kunnen gevolglyk ook deeze nieuwe Loodglazen beter tegenftand bieden ; en wanneer zulks gebeurd, zoo zyn ook deeze Glazen met minder kosten weder te berftellen, dan de Engeifche Raamen ; ook zyn de Windyzers en het oude Lood, wanneer op den duur ook ailes verfleeten is, nochtans meer waardig, dan het oude hout van Engeifche Raamen. En wat den Prys betreft van dir nieuwe Glaslood, zo neemt de Ondergetekende aan te leveren, den vierkanten Voet best Fransch Glas met Lood en Windyzers voor 12 Stuivers, en naar het Ruit gereken:, van 8 Duim breed en 11 Duim hoog, met Lood en Wind-

7 C 7 ) Windyzers, 7 Stuiters. Dus blykt her, dat deeze nieuwe Loodglazen niet boven de Engeljcbt in prys komen, te meer als dezelve van Eikenhout gemaakt worden : de Prys van een pond vertint Lood zal 6 Stuivers zyn, ingeval iemand verkiezen mocht hetzelve apart te willen hebben. In verwachting enz. enz. ( Was getekend ) JOHAN WILHELM KOCH. Wildervank, den 12. April Op requifitie van de Wel Edele Heeren Leden \ van den Oeconouiifchen Tak, nopens bet op n:euw inzetten van em Hnckruit ; zoo heeft de Ondergetekende de Eer, hierop op naavolgende wyze te berichten : als dat de voetie in de houten Raamen ruim een vierde Duim breed moet zyn, dewyl die nieuwe Engeifche Loodglas van rondsomme met ordinair Glasïood om de kanten omvat word, 't welk echter in htt vervi.ly; geen nut toebrengt, dan flegts voor dien tyd, als het geheele nieuwe Glas in hec Raam word irgel'chooven, nademaal de Windyzers ién Duim diep in het Raam gevoegd zyn, gelyk te voorea

8 ( ) vooren in hec irigegeevene Bericht vermeld is ; eri derhalvcn mag men by het herftellen van een Hoekruit, het ordinaire Lood uit de voege van het Raam uimeemen, en dit gefchied zynde, zal hec niet aan ruimte ontbreeken, om een nieuw te kunnen inzetten. En worden hier toe gevvoonlyk twee Beitels vereischt: te weeten ééne, gelyk men in het algemeen gewoon is te gebruiken, by het inzetten van een Ruir in eene houte Engelfch Raam ; edoch niet te dik, maar teffens fcherp, om aan de zyde van het hout de Stopverw los te maaken. De tweede moet weezen een vierde Duim breed, en ter lengte van één Duim, uitgehold, en vervolgens eenigzims krom (taande, om dies te gemakkelyker akdan daar tneede de Stopverw uit de voegen te kun» nen uitlteëkeri of uitkloppen. Alle het welke zeer gemakkelyk gefchieden kan, gelyk de Ondergetekende, naar eisch en in tegenwoordigheid van eene Commisfie der Heeren Leden van dit allerloffelyksc Genootfchap te Groningen, een Hoekruü in hec overgegeevene Proefraam heefc ingezet. In het vertrouwen, dat dit opgegeevene Bericht aan den eifch en intentie van voorfchreeven Heeren naar genoegen zal voldoen, zoo heeft den Ondergetekenden de Eer, enz. enz. WiUervar.k, den 17. September ( Was getekend ) JOHAN WILHELM KOCH.