3.3 Kennis m.b.t. klimaatverandering

Transcriptie

1 3.3 Kennis m.b.t. klimaatverandering Beeldvorming rond klimaatverandering Aan de hand van een aantal uitspraken zijn we nagegaan hoe de Belgen over het algemeen tegenover klimaatverandering staan. De grote meerderheid van de ondervraagden (80%) is het er over eens dat klimaatverandering een probleem is dat dringend moet worden aangepakt. Daarnaast stellen we vast dat ondanks de ietwat provocerende formulering 72% van de Belgen niet akkoord gaat met de stelling dat er geen klimaatverandering is en slechts 8% hiermee (helemaal) akkoord gaat. Drie kwart van de Belgen beschouwt klimaatverandering bovendien (terecht) als een globaal verschijnsel. Bijna zeven respondenten op tien (68%) oordelen dat klimaatverandering kan worden tegengehouden door onze manier van leven te veranderen. De helft van de ondervraagden (51%) meent dat de eigen handelingen ook effectief een verschil kunnen maken in de strijd tegen klimaatverandering. Meer dan driekwart (77%) gaat (helemaal) akkoord met de stelling dat de effecten van klimaatverandering reeds elders merkbaar zijn, terwijl ongeveer zes Belgen op tien (61%) vinden dat de effecten reeds bij ons merkbaar zijn. 60% is het niet eens met de stelling dat klimaatverandering uitsluitend een natuurlijk verschijnsel is. Bovendien blijkt dat meer dan de helft (55%) (helemaal) akkoord gaat met de stelling dat wat we ook doen, menselijke activiteiten voor onherstelbare schade aan het klimaat zorgen. 35

2 Grafiek 15 Vraag 3: Graag zouden wij uw mening kennen in verband met een aantal uitspraken. KV = klimaatverandering TOP2 BOTTOM2 KV is een probleem dat dringend aangepakt moet worden % % % % 35% 17% % % % De effecten van KV zijn reeds elders merkbaar % 53% 19% KV is een verschijnsel dat zich globaal voordoet % 45% 18% KV kan tegengehouden worden door onze manier van leven te veranderen % 47% 25% 6% De effecten van KV zijn reeds merkbaar bij ons % 47% 30% 9% Menselijke activiteiten zorgen voor onherstelbare schade aan het klimaat % 40% 29% 14% Mijn handelingen kunnen een verschil maken voor KV % 38% 35% KV is een ernstig verschijnsel dat een bedreiging vormt in mijn dagelijks leven % 30% 33% 19% KV is uitsluitend een natuurlijk verschijnsel % 10% 28% 39% 22% KV is een verschijnsel dat zich slechts zeer lokaal voordoet % 48% 28% Er is geen klimaatverandering % 20% 40% 33% % 20% 40% 60% 80%100% Helemaal akkoord Akkoord Niet akkoord Helemaal niet akkoord Basis: alle respondenten (N=1510) excl. missings. 36

3 Minder mannen dan vrouwen menen dat onze manier van leven een verschil kan maken voor de klimaatverandering. Voorts vinden ze ook minder vaak dat het een probleem is dat dringend aangepakt moet worden. Anderzijds zijn ze meer dan vrouwen overtuigd dat klimaatverandering een globaal verschijnsel is, maar voor België in het bijzonder zien ze minder vaak dan vrouwen de effecten van klimaatverandering. Belgen in de oudste leeftijdsgroep van 56 tot 75 jaar oud geloven minder in het verschijnsel van klimaatverandering dan Belgen van 16 tot 55 jaar oud. Ze geven ook vaker dan de andere, jongere leeftijdsgroepen, aan dat het uitsluitend een natuurlijk verschijnsel is dat zich bovendien slechts zeer lokaal voordoet. Jongere Belgen van 16 tot 35 jaar oud zijn er meer dan de oudste leeftijdsgroep van overtuigd dat klimaatverandering een globaal verschijnsel is. Hoe lager het opleidingsniveau van de Belg, hoe meer hij/zij ervan overtuigd is dat er geen klimaatverandering is, of dat het uitsluitend een natuurlijk verschijnsel is dat zich bovendien slechts zeer lokaal voordoet. Hoger opgeleide Belgen zien klimaatverandering wel eerder als een globaal verschijnsel, waarvan de effecten reeds merkbaar zijn, ook in België. Meer dan lager opgeleide Belgen zien ze het als een probleem dat dringend aangepakt moet worden, waarbij hun eigen handelen een verschil kan maken. Hoewel Walen meer dan Vlamingen aangeven dat klimaatverandering een globaal verschijnsel is, geven ze ook vaker te kennen dat het een verschijnsel is dat zich slechts zeer lokaal voordoet. Walen verklaren ook vaker dan Vlamingen dat de effecten van klimaatverandering reeds elders merkbaar zijn en zien er vaker een ernstige bedreiging in voor hun dagelijks leven. Tabel 10: V3, significante naar subgroepen Klimaatverandering kan tegengehouden worden door onze manier van leven te veranderen. Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich globaal voordoet Mijn handelingen kunnen een verschil maken voor klimaatverandering De effecten van klimaatverandering zijn reeds merkbaar in België Klimaatverandering is een probleem dat dringend aangepakt moet worden Geslacht Mannen (1) Vrouwen (2) 8,9% 24,8% 66,3% 6,5% 14,9% 78,5% 15,6% 35,6% 48,7% 12,0% 29,8% 58,2% 3,9% 16,7% 79,4% 5,4% 25,2% 69,5% 8,1% 20,6% 71,3% 11,6% 34,8% 53,6% 7,0% 29,5% 63,5% 1,6% 18,2% 80,2% 37

4 Er is geen klimaatverandering Klimaatverandering is uitsluitend een natuurlijk verschijnsel Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich slechts zeer lokaal voordoet Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich globaal voordoet Leeftijd 16-35j (1) 36-55j (2) 56-75j (3) 78,7% 18,3% 3,0% 62,0% 29,1% 8,9% 80,3% 14,2% 5,6% 4,3% 16,9% 78,7% 77,5% 17,0% 5,4% 68,2% 22,7% 9,1% 81,1% 14,7% 4,2% 10,3% 15,0% 74,7% 60,0% 25,4% 14,5% 49,5% 32,6% 17,9% 64,6% 20,0% 15,4% 6,7% 22,2% 71,0%, 2/3, 2/3, 2/3, 2/3 2/3, 2/3, 2/3, 2/3 2/3 Er is geen klimaatverandering Klimaatverandering is uitsluitend een natuurlijk verschijnsel Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich slechts zeer lokaal voordoet Klimaatverandering is een ernstig verschijnsel dat een bedreiging vormt in mijn dagelijks leven Wat we ook doen, menselijke activiteiten zorgen voor onherstelbare schade aan het klimaat Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich globaal voordoet Mijn handelingen kunnen een verschil maken voor klimaatverandering De effecten van klimaatverandering zijn reeds merkbaar in België De effecten van klimaatverandering zijn reeds elders merkbaar Klimaatverandering is een probleem dat dringend aangepakt moet worden Opleiding Lager ond. (1) 52,4% 36,9% 10,6% 35,6% 44,2% 20,2% 56,0% 24,8% 19,2% 9,7% 36,9% 53,4% 9,5% 26,4% 64,1% 7,5% 38,4% 54,1% 16,8% 46,0% 37,2% 7,9% 40,3% 51,9% 4,0% 31,8% 64,2% 2,4% 21,0% 76,6% Lager sec. (2) 63,2% 24,8% 11,9% 53,7% 30,2% 16,1% 64,8% 23,9% 11,3% 24,3% 31,4% 44,2% 16,3% 30,9% 52,9% 12,3% 25,7% 61,9% 18,2% 32,8% 49,0% 13,6% 29,0% 57,3% 4,8% 20,7% 74,5% 4,3% 21,0% 74,7% beroeps (3) 74,7% 18,0% 7,3% 56,2% 28,5% 15,3% 74,6% 18,5% 6,9% 25,9% 36,8% 37,2% 12,4% 27,6% 60,1% 10,9% 20,8% 68,3% 10,4% 43,0% 46,6% 9,5% 33,0% 57,5% 4,8% 23,9% 71,3% 1,0% 22,5% 76,5% algemeen (4) 75,1% 18,2% 6,8% 63,8% 27,3% 9,0% 79,5% 14,2% 6,4% 25,3% 30,7% 44,0% 15,3% 28,5% 56,2% 6,2% 11,8% 81,9% 11,8% 33,8% 54,4% 7,1% 27,0% 65,9% 1,9% 16,7% 81,4% 2,9% 16,4% 80,7% Hoger (5) 84,3% 11,8% 3,9% 72,3% 20,6% 7,1% 89,5% 7,7% 2,8% 24,1% 34,5% 41,4% 21,3% 29,6% 49,0% 3,8% 9,3% 86,9% 11,2% 32,0% 56,9% 9,0% 27,7% 63,3% 2,7% 14,9% 82,3% 1,9% 12,2% 85,8% Univ. (6) 85,4% 10,9% 3,7% 76,7% 17,5% 5,9% 88,7% 8,8% 2,5% 26,4% 31,0% 42,6% 27,4% 25,9% 46,7% 1,0% 5,7% 93,3% 10,8% 29,8% 59,4% 10,1% 25,8% 64,1% 1,8% 13,5% 84,6% -6, 2/4-6, 4/5-6, 2/5-6 2/5-6, 2-3/5-6, 1/4-6 1/4-6, 2/5-6, 2/4-6, 3-4/5 1-2/4-6, 3/5-6, 2/5-6 1/5-6, 3-4/6 1/5-6 2/5-6, 3/6-6, 2/4-6, 3/ /4-6, 4/6 1/5 1/4-6 2/4 1/4 1/4 1/4-6 1/4-6 3,2% 12,4% 84,3% 2/5 38

5 Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich slechts zeer lokaal voordoet Klimaatverandering is een ernstig verschijnsel dat een bedreiging vormt in mijn dagelijks leven Wat we ook doen, menselijke activiteiten zorgen voor onherstelbare schade aan het klimaat Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich globaal voordoet Mijn handelingen kunnen een verschil maken voor klimaatverandering De effecten van klimaatverandering zijn reeds elders merkbaar Regio Noord (1) Brussel (2) Zuid (3) 78,9% 15,5% 5,6% 26,8% 34,3% 38,9% 16,2% 30,9% 52,9% 9,5% 22,4% 68,1% 16,4% 35,7% 47,9% 3,7% 21,4% 74,9% 77,1% 15,5% 7,5% 9,7% 37,1% 53,2% 18,3% 33,3% 48,4% 2,7% 18,2% 79,1% 5,9% 31,8% 62,3% 2,9% 20,2% 77,0% 69,4% 17,6% 13,1% 18,8% 30,4% 50,8% 17,2% 23,8% 59,1% 4,5% 9,4% 86,1% 10,1% 35,0% 54,9% 2,3% 15,5% 82,2%,,,, 2/3,, Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich slechts zeer lokaal voordoet Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich globaal voordoet Mijn handelingen kunnen een verschil maken voor klimaatverandering De effecten van klimaatverandering zijn reeds elders merkbaar Klimaatverandering is een probleem dat dringen aangepakt moet worden Urbanisatie 5 centra (1) Steden (2) Kleine lok. (3) Landelijk (4) 74,3% 17,3% 8,3% 5,4% 13,6% 81,1% 12,2% 30,4% 57,3% 4,1% 15,1% 80,8% 4,2% 15,8% 80,0% 74,5% 17,6% 7,9% 4,5% 15,2% 80,3% 14,1% 35,1% 50,8% 2,0% 20,2% 77,8% 1,1% 17,9% 81,1% 73,6% 14,4% 12,0% 9,6% 23,7% 66,7% 13,4% 41,9% 44,7% 4,0% 23,1% 72,8% 3,1% 21,4% 75,5% 79,3% 16,3% 4,4% 3/4 8,2% 17,2% 74,7% 14,5% 32,7% 52,8% 2,2% 18,9% 78,9%, 2/3, 3/4 2,0% 15,0% 83,0% 3/4 39

6 3.3.2 Het effect van menselijke activiteiten op klimaatverandering De respondenten kregen een aantal mogelijke effecten door menselijk toedoen op de klimaatverandering voorgelegd met de vraag in welke mate elk van deze zaken volgens hen een effect hebben op klimaatverandering 3. De overgrote meerderheid van de bevraagden antwoordt dat de uitstoot door de industrie (91%), de ontbossing (85%), de uitstoot van broeikasgassen (85%) en de uitstoot van auto s (84%) een (heel) groot effect hebben op klimaatverandering. Daarentegen stellen we vast dat telkens een minderheid van de respondenten zegt dat het gebruik van elektriciteit (39%), het eten van vlees (37%) en het eten van exotisch fruit en groenten (31%) een invloed heeft op de klimaatverandering. Voor de meer indirecte, minder zichtbare uitstoot (zoals verwarming, elektriciteit, eetgewoonten), beseft men dus veel minder dat het effect heeft op klimaat. Grafiek 16 Vraag 4: In welke mate hebben de volgende menselijke activiteiten een effect op klimaatverandering? TOP2 BOTTOM % % % % % % De uitstoot door de industrie % 37% 8% De ontbossing % 37% 11% 3% De uitstoot van broeikasgassen % 47% 13% De uitstoot van auto's % 48% 13% 3% De uitstoot van vliegtuigen % 43% 16% 3% Het gebruik van spuitbussen % 40% 31% 11% Het verwarmen van huizen % 43% 35% 10% Het gebruik van elektriciteit % 31% 43% 15% 3% Het eten van vlees % 25% 37% 17% 9% Het eten van exotisch fruit en groenten % 24% 35% 20% 14% % 20% 40% 60% 80% 100% Heel groot effect Groot effect Klein effect Helemaal geen effect Basis: alle respondenten (N=1510) excl. missings. 3 Vraagstelling 2005/2009: In welke mate dragen volgens u volgende zaken bij tot klimaatverandering? 40

7 Vrouwen geven vaker dan mannen aan dat de uitstoot van zowel auto s als vliegtuigen de klimaatverandering beïnvloedt. Ook voor het eten van exotisch fruit en groenten zien ze eerder dan mannen de impact op het klimaat. Anderzijds zijn mannen meer dan vrouwen overtuigd van het effect van het verwarmen van huizen. Over het algemeen kennen hoger opgeleide Belgen een groter effect toe aan de verscheidene opgelijste zaken dan lager opgeleiden. Walen kennen een groter effect toe aan de opgelijste zaken dan Vlamingen en worden voor een aantal zaken bijgetreden door de inwoners van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De verstedelijking van het gebied waarin men woont, beïnvloedt in mindere mate de mening van de Belg inzake het effect van verscheidene zaken op de klimaatverandering. Wel zien we dat wie in een van de vijf grootsteden woont een groter effect toeschrijft aan het verwarmen van huizen en het gebruik van elektriciteit dan de overige Belgen. Tabel 11: V4, significante naar subgroepen De uitstoot van auto s Het verwarmen van huizen De uitstoot van vliegtuigen De uitstoot van broeikasgassen Het eten van exotisch fruit en groenten Geslacht Mannen (1) Vrouwen (2) 5,2% 13,5% 81,4% 12,0% 30,9% 57,1% 5,0% 17,8% 77,2% 3,5% 11,8% 84,7% 36,0% 37,1% 26,9% 2,6% 11,6% 85,7% 10,1% 38,9% 51,0% 3,3% 14,0% 82,7% 1,3% 13,2% 85,4% 32,9% 32,7% 34,4% De uitstoot van auto's De uitstoot van vliegtuigen De uitstoot van broeikasgassen Leeftijd 16-35j (1) 36-55j (2) 56-75j (3) 2,6% 8,6% 88,8% 5,8% 13,2% 80,9% 1,7% 13,7% 84,6% 3,7% 12,6% 83,6% 2,7% 16,3% 81,0% 2,5% 8,2% 89,3% 5,3% 16,3% 78,4% 4,1% 17,9% 78,0% 2,9% 16,6% 80,5%, 2/3 2/3 41

8 De uitstoot van auto's Het verwarmen van huizen Het gebruik van elektriciteit Het gebruik van spuitbussen De uitstoot van vliegtuigen De uitstoot van broeikasgassen Het eten van vlees Het eten van exotisch fruit en groenten Opleiding Lager ond. (1) 3,7% 26,1% 70,2% 16,3% 47,8% 35,9% 23,1% 52,9% 24,0% 17,3% 36,4% 46,2% 10,5% 15,3% 74,2% 2,3% 18,4% 79,3% 24,3% 49,0% 26,7% 45,3% 40,0% 14,6% Lager sec. (2) 5,0% 14,2% 80,9% 12,8% 30,9% 56,3% 17,6% 43,8% 38,6% 13,9% 28,4% 57,7% 2,6% 16,8% 80,6% 3,0% 16,8% 80,2% 32,6% 39,2% 28,2% 36,3% 36,0% 27,7% beroeps (3) 5,0% 14,4% 80,6% 13,1% 43,9% 43,0% 21,3% 49,0% 29,7% 13,4% 28,7% 57,9% 3,4% 22,1% 74,5% 1,9% 17,7% 80,3% 32,0% 38,9% 29,2% 38,3% 35,5% 26,2% algemeen (4) 2,8% 8,2% 89,1% 9,6% 32,8% 57,6% 18,2% 37,0% 44,8% 8,6% 31,6% 59,8% 2,6% 16,2% 81,2% 2,7% 9,8% 87,6% 23,3% 38,0% 38,7% 33,4% 35,6% 31,1% Hoger (5) 3,1% 9,9% 87,0% 7,5% 36,8% 55,8% 13,8% 47,6% 38,6% 13,5% 30,9% 55,6% 3,5% 14,3% 82,2% 1,3% 9,6% 89,1% 22,9% 32,5% 44,5% 29,6% 33,2% 37,2% Univ. (6) 5,1% 8,6% 86,3% 10,5% 22,8% 66,7% 14,7% 35,2% 50,2% 18,2% 31,0% 50,8% 7,0% 10,2% 82,8% 2,6% 5,6% 91,8% 21,1% 22,8% 56,2% 26,5% 27,9% 45,6%, 1/4-6 1/4-6, 2/4 1/5, 1/4, 1/6, 3/6, 1/4-6, 3/4, 3/6 1/4, 1/6, 1/4-6, 3/4, 3/6 1/4, 4/6 1/4, 1/ /6 2/5 1/5, 1-2/6, 4/6 1-3/5-6, 2/4, 4/6 1/5-6, 1/4-6, 2-4/6 De uitstoot van auto s Het verwarmen van huizen Het gebruik van elektriciteit Het gebruik van spuitbussen De uitstoot van vliegtuigen De ontbossing Het eten van vlees Het eten van exotisch fruit en groenten Regio Noord (1) Brussel (2) Zuid (3) 4,9% 14,0% 81,1% 13,4% 41,3% 45,2% 21,7% 50,6% 27,7% 13,5% 34,8% 51,6% 5,0% 17,8% 77,2% 4,2% 13,5% 82,3% 28,1% 40,3% 31,6% 40,8% 36,8% 22,4% 2,3% 6,4% 91,4% 7,2% 24,5% 68,4% 12,0% 32,2% 55,8% 11,2% 25,2% 63,6% 2,8% 6,9% 90,4% 0,5% 9,8% 89,8% 19,3% 33,8% 46,9% 28,2% 31,3% 40,4% 2,2% 11,3% 86,5% 7,5% 25,7% 66,8% 11,6% 32,5% 55,9% 12,0% 24,9% 63,1% 2,8% 14,3% 82,9% 4,1% 6,1% 89,9% 23,6% 31,9% 44,5% 24,1% 31,9% 44,0%,,,,,,,,, 42

9 Het verwarmen van huizen Het gebruik van elektriciteit Het gebruik van spuitbussen De ontbossing Urbanisatie 5 centra (1) Steden (2) Kleine lok. (3) Landelijk (4) 11,7% 27,2% 61,1% 18,9% 33,9% 47,2% 15,4% 26,1% 58,5% 3,8% 7,2% 89,0% 11,6% 35,0% 53,4% 15,4% 45,0% 39,6% 9,6% 36,4% 54,0% 2,4% 10,7% 86,9% 10,5% 38,7% 50,8% 18,7% 48,1% 33,1% 17,6% 31,0% 51,3% 4,7% 15,6% 79,7% 10,7% 38,0% 51,3% 16,8% 45,9% 37,4% 7,9% 32,1% 60,0% 3,8% 9,4% 86,8%, 1/4, 1/4,, 1/4, 1/4 1/4, 2/3, 3/4, 3/4, 3/4 43

10 3.3.3 Oorzaken en gevolgen van klimaatverandering L A N D E N Er werd gepeild naar de landen die volgens de Belgen in hoofdzaak verantwoordelijk zijn voor de klimaatverandering en waar voornamelijk de gevolgen ervan worden ondervonden. Zes Belgen op tien (60%) geven correct aan dat de Westerse industrielanden hoofdzakelijk verantwoordelijk zijn. Volgens een kleine minderheid (5%) ligt de oorzaak van klimaatverandering hoofdzakelijk bij de ontwikkelingslanden. Meer dan één op drie (35%) vindt ten slotte dat de Westerse industrielanden en de ontwikkelingslanden beide in dezelfde mate verantwoordelijk zijn. Op de vraag waar men het meest de gevolgen van de klimaatverandering zal voelen, antwoordt een nipte meerderheid (52%) terecht dat dit de ontwikkelingslanden zijn. 43% denkt dat de gevolgen in dezelfde mate voelbaar zijn in de Westerse industrielanden, terwijl 5% zegt dat voornamelijk de Westerse industrielanden de gevolgen van klimaatverandering ondervinden. Grafiek 17 Vraag 5: Welke landen zijn hoofdzakelijk verantwoordelijk voor klimaatverandering? In welke landen ondervindt men het meest de gevolgen van klimaatverandering? 100% 80% 35% 43% 60% 5% Beide in de dezelfde mate 40% 60% 52% Ontwikkelingslanden Westerse industrielanden 20% 0% 5% Hoofdzakelijk verantwoordelijk Ondervinden het meest de gevolgen Basis: alle respondenten (N=1510) excl. missings. Tabel 12 toont de significante naargelang geslacht, leeftijd, opleiding en regio. Mannen zijn vaker dan vrouwen van mening dat de Westerse industrielanden hoofdzakelijk verantwoordelijk zijn voor klimaatverandering. Ook Belgen van 16 tot 35 en van 36 tot 55 jaar oud zijn vaker deze mening toegedaan dan Belgen uit de oudste leeftijdsgroep. De laatstgenoemden zien het meer dan de jongere twee leeftijdsgroepen als een gedeelde verantwoordelijkheid tussen de Westerse industrieland én de ontwikkelingslanden. We zien ook dat hoe ouder de Belg, hoe vaker hij/zij de gevolgen van klimaatverandering in zowel de Westerse industrielanden als de ontwikkelingslanden ziet; omgekeerd blijkt dat hoe jonger de respondent, hoe vaker hij/zij de gevolgen van klimaatverandering in de ontwikkelingslanden situeert eerder dan in de Westerse industrielanden. 44

11 Met de stijging van het opleidingsniveau neemt ook de overtuiging toe dat hoofdzakelijk de Westerse industrielanden verantwoordelijk zijn voor klimaatverandering; omgekeerd zien lager opgeleide Belgen eerder dan hoger opgeleide Belgen de klimaatverandering als een gedeelde verantwoordelijkheid met de ontwikkelingslanden. Naar regio delen Vlamingen en inwoners uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest eerder dan Walen de mening dat hoofdzakelijk de Westerse industrielanden verantwoordelijk zijn voor klimaatverandering. De urbanisatiegraad heeft geen significante invloed op de mening van de respondenten over de vraag welke landen het meest verantwoordelijk zijn voor klimaatverandering en welke landen het meest de gevolgen ondervinden van klimaatverandering. Tabel 12: V5, significante naar subgroepen Mannen (1) Vrouwen (2) Hoofdzakelijk verantwoordelijk Westerse industrielanden Ontwikkelingslanden Beide in de dezelfde mate 57,2% 5,5% 37,3% 63,4% 3,9% 32,8% Hoofdzakelijk verantwoordelijk Ondervinden het meest de gevolgen Leeftijd 16-35j (1) 36-55j (2) 56-75j (3) Westerse industrielanden Ontwikkelingslanden Beide in de dezelfde mate Westerse industrielanden Ontwikkelingslanden Beide in de dezelfde mate 66,3% 3,1% 30,5% 4,6% 60,5% 34,9% 63,4% 4,0% 32,6% 4,6% 51,1% 44,3% 50,0% 7,1% 42,8% 6,6% 42,7% 50,7%, 2/3, 2/3,, 2/3, Hoofdzakelijk verantwoordelijk Ondervinden het meest de gevolgen Opleiding Westerse industrielanden Ontwikkelingslanden Beide in de dezelfde mate Westerse industrielanden Ontwikkelingslanden Beide in de dezelfde mate Lager ond. (1) 48,0% 4,4% 47,5% 4,6% 52,2% 43,2% Lager sec. (2) 58,9% 7,0% 34,1% 6,6% 46,4% 47,0% beroeps (3) 57,2% 4,5% 38,3% 5,6% 52,4% 42,1% algemeen (4) 64,0% 4,8% 31,2% 6,4% 47,1% 46,5% Hoger (5) 64,4% 2,5% 33,1% 2,5% 59,3% 38,3% Univ. (6) 61,3% 3,8% 34,9% 3,6% 59,9% 36,5% 1/4-5 1/4-5 4/5 Hoofdzakelijk verantwoordelijk Ondervinden het meest de gevolgen Regio Noord (1) Brussel (2) Zuid (3) Westerse industrielanden Ontwikkelingslanden Beide in de dezelfde mate Westerse industrielanden Ontwikkelingslanden Beide in de dezelfde mate 63,5% 4,2% 32,3% 5,2% 52,9% 41,9% 68,2% 3,6% 28,1% 3,5% 63,4% 33,1% 52,7% 5,7% 41,6% 5,7% 46,1% 48,2%, 2/3, 2/3 2/3 2/3 45

12 G E V O L G E N V A N K L I M A A T V E R A N D E R I N G Naast de kennis over de oorzaken van klimaatverandering, peilde de enquête ook naar de kennis van de Belgen met betrekking tot de gevolgen van klimaatverandering. Met dit doel voor ogen kregen de respondenten een lijst voorgelegd met een aantal mogelijke gevolgen. Per mogelijk gevolg werd gevraagd of het volgens hen al dan niet een gevolg is van de klimaatverandering 4. De Belgen zien het afsmelten van de ijskap (88%), de toename van het aantal orkanen en stormen (84%) en het verhogen van de zeespiegel (82%) als de drie belangrijkste gevolgen van klimaatverandering. Daarentegen zegt 60% van de Belgen foutief dat het grotere aantal tsunami s een gevolg is van klimaatverandering. Ook het veroorzaken van huidkanker wordt foutief door 47% van de respondenten als een gevolg van klimaatverandering gezien. Ten slotte worden ook het opdrogen van de Middellandse Zee en het grotere aantal heetwaterbronnen in IJsland door respectievelijk 15% en 11% als een gevolg van klimaatverandering gezien. Beide percentages zijn evenwel een spectaculaire daling ten opzichte van (2005)/ Vraagstelling 2005/2009: Klimaatverandering kent de gevolgen. Gelieve in de volgende lijst aan te duiden of de opgenoemde verschijnselen, volgens uw mening, al dan niet een gevolg zijn van klimaatverandering. 46

13 Grafiek 18 Vraag 7: Zal klimaatverandering leiden tot de volgende verschijnselen? CORRECT JA % % % NEE % % % Het afsmelten van de ijskap % 10% Meer orkanen en stormen % 3% 13% Een verhoging van de zeespiegel % 3% 15% Meer hittegolven % 5% 15% Het uitsterven van dier- en plantensoorten % 5% 17% Meer neerslag in bepaalde regio's, minder elders % 5% 19% Ondervoeding en hongersnood in de wereld % 14% 30% Malaria en gele koorts in onze streken % 21% 61% FOUTIEF Meer tsunami's % 15% 26% Huidkanker % 15% 39% Het opdrogen van de Middellandse Zee % 31% 53% Meer heetwaterbronnen in IJsland % 20% 70% % 20% 40% 60% 80% 100% Basis: alle respondenten (N=1510) excl. missings /2009: BOTTOM2 ( Helemaal niet akkoord + Niet akkoord ) /2009: TOP2 ( Helemaal akkoord + Akkoord ). 47

14 Over het algemeen nemen mannen vaker dan vrouwen een positie in, waarbij ze de genoemde verschijnselen minder vaak dan vrouwen als een mogelijk (toekomstig) gevolg van klimaatverandering zien. Dit geldt zowel voor de correcte stellingen, als voor de foutieve stellingen. De jongste respondenten (16 tot 35 jaar) geven vaker dan oudere respondenten correct aan dat klimaatverandering zal leiden tot meer orkanen en stormen, meer hittegolven, een toename van ondervoeding en hongersnood in de wereld, malaria en gele korts in onze streken en het uitsterven van dier- en plantensoorten. De laagst opgeleide Belgen denken minder vaak dan hoger opgeleide Belgen dat klimaatverandering zal leiden tot meer orkanen en stormen, meer hittegolven, een verhoging van de zeespiegel, meer neerslag in bepaalde regio s en minder elders, het uitsterven van dier- en plantensoorten en het afsmelten van de ijskap. Naar regio blijken de significante zich te beperken tot Vlamingen enerzijds en Walen anderzijds. Zo zijn Vlamingen correct wanneer ze meer dan Walen de komst van malaria en gele koorts naar onze streken als een (toekomstig) verschijnsel van klimaatverandering zien. Anderzijds denken ze ook vaker dan Walen dat klimaatverandering zal leiden tot meer huidkanker, wat niet het geval is. Tabel 13: V7, significante naar subgroepen Meer heetwaterbronnen in IJsland Meer hittegolven Een verhoging van de zeespiegel Het opdrogen van de Middellandse Zee Ondervoeding en hongersnood in de wereld Malaria en gele koorts in onze streken Meer neerslag in bepaalde regio s, minder elders Meer tsunami s Het uitsterven van dier- en plantensoorten Het afsmelten van de ijskap Geslacht Mannen (1) Vrouwen (2) 7,4% 28,6% 64,0% 79,4% 6,0% 14,6% 83,0% 5,1% 11,9% 11,8% 42,0% 46,2% 56,2% 16,6% 27,2% 17,8% 25,4% 56,8% 78,6% 5,3% 16,1% 50,8% 20,8% 28,4% 79,8% 5,6% 14,6% 88,1% 3,2% 8,6% 14,2% 11,0% 74,7% 82,4% 3,1% 14,5% 80,6% 2,0% 17,4% 18,8% 20,9% 60,3% 55,9% 12,0% 32,1% 17,7% 17,3% 65,0% 74,4% 4,1% 21,5% 68,2% 8,8% 23,0% 77,5% 4,0% 18,5% 88,4% 1,1% 10,5% 48

15 Meer heetwaterbronnen in IJsland Meer orkanen en stormen Meer hittegolven Het opdrogen van de Middellandse Zee Ondervoeding en hongersnood in de wereld Malaria en gele koorts in onze streken Het uitsterven van dier- en plantensoorten Leeftijd 16-35j (1) 36-55j (2) 56-75j (3) 12,7% 13,2% 74,1% 86,9% 1,9% 11,3% 89,3% 1,5% 9,2% 21,4% 26,6% 52,0% 61,6% 14,0% 24,4% 23,2% 18,2% 58,6% 88,8% 3,4% 7,9% 8,7% 23,0% 68,3% 84,7% 3,1% 12,2% 81,4% 5,4% 13,2% 12,8% 35,6% 51,6% 54,5% 12,5% 33,0% 15,1% 20,3% 64,6% 77,2% 4,5% 18,4% 11,8% 21,7% 66,5% 79,6% 4,6% 15,8% 72,1% 6,5% 21,3% 12,6% 30,2% 57,2% 52,3% 16,6% 31,1% 15,5% 25,4% 59,1% 70,3% 6,6% 23,2%,,, 2/3,, 2/3,,, 2/3,, Meer heetwaterbronnen in IJsland Meer orkanen en stormen Meer hittegolven Een verhoging van de zeespiegel Huidkanker Meer neerslag in bepaalde regio s, minder elders Meer tsunami s Het uitsterven van dier- en plantensoorten Het afsmelten van de ijskap Opleiding Lager ond. (1) 12,1% 19,3% 68,6% 71,4% 5,6% 23,0% 66,0% 6,7% 27,3% 66,0% 5,7% 28,3% 58,2% 5,1% 36,7% 56,0% 7,4% 36,5% 50,8% 16,7% 32,6% 66,5% 1,7% 31,8% 80,8% 0,0% 19,2% Lager sec. (2) 17,9% 16,2% 65,9% 85,8% 4,5% 9,7% 76,6% 6,9% 16,5% 78,3% 5,2% 16,6% 50,1% 11,2% 38,7% 73,1% 7,5% 19,5% 64,0% 11,3% 24,6% 76,4% 6,8% 16,8% 85,3% 4,6% 10,0% beroeps (3) 11,4% 15,5% 73,2% 78,1% 0,8% 21,1% 82,0% 2,4% 15,6% 82,0% 0,9% 17,1% 47,2% 10,3% 42,5% 72,9% 4,8% 22,4% 50,6% 14,1% 35,3% 73,7% 5,3% 21,1% 85,8% 2,5% 11,7% algemeen (4) 8,8% 19,6% 71,5% 87,1% 3,0% 9,9% 85,9% 4,6% 9,5% 83,2% 4,1% 12,7% 46,2% 17,1% 36,7% 79,3% 5,0% 15,7% 65,2% 12,5% 22,4% 83,9% 4,7% 11,4% 89,8% 2,1% 8,1% Hoger (5) 8,3% 21,7% 70,0% 86,0% 2,5% 11,4% 84,7% 2,6% 12,7% 88,2% 1,6% 10,2% 44,8% 17,2% 37,9% 83,6% 1,3% 15,1% 57,9% 17,2% 24,9% 81,0% 4,8% 14,2% 93,6% 0,6% 5,7% Univ. (6) 4,3% 29,1% 66,6% 86,6% 1,4% 12,1% 84,3% 2,6% 13,0% 91,9% 1,5% 6,6% 29,8% 25,2% 45,0% 88,4% 0,8% 10,8% 56,0% 22,6% 21,4% 83,8% 3,0% 13,2% 92,4% 1,1% 6,5% 2/4-6 2/6, 1/4-6, 1/4-5, 2/3, 3/4-6, 2/4 1/4-5 -6, 2/5-6, 1/ /6, 4/6 1/4-6, 2-3/6-6, 2/5-6, 3/6 1-2/5, 1/4-6 1/4, 3/4 2/6 3/4 1/4-6, 1/ /5 2/5 1/4-6 49

16 Het opdrogen van de Middellandse Zee Ondervoeding en hongersnood in de wereld Huidkanker Malaria en gele koorts in onze streken Regio Noord (1) Brussel (2) Zuid (3) 14,4% 34,1% 51,5% 57,4% 15,1% 27,4% 51,6% 13,1% 35,3% 20,6% 19,8% 59,6% 13,3% 27,1% 59,6% 63,9% 9,9% 26,3% 41,1% 13,5% 45,4% 15,3% 24,4% 60,3% 17,7% 26,5% 55,7% 51,7% 13,7% 34,6% 39,6% 17,4% 43,0% 13,1% 23,2% 63,8% Meer hittegolven Een verhoging van de zeespiegel Meer neerslag in bepaalde regio s, minder elders Urbanisatie 5 centra (1) Steden (2) Kleine lok. (3) Landelijk (4) 81,8% 3,8% 14,5% 83,9% 2,9% 13,2% 79,0% 3,9% 17,0% 84,0% 6,1% 9,9% 78,3% 3,9% 17,7% 77,2% 5,3% 17,5% 76,0% 5,7% 18,4% 77,1% 5,4% 17,5% 70,7% 6,6% 22,7% 83,5% 3,3% 13,1% 86,1% 2,0% 12,0% 79,5% 3,2% 17,3% 3/4 2/3 3/4 3/4, 3/4 50

17 3.3.4 Eigen kennis van de klimaatverandering Aan de respondenten werd gevraagd zichzelf een score op 10 te geven met betrekking tot de mate waarin ze geïnformeerd zijn over klimaatverandering. Een 10 betekent dat men zichzelf heel goed geïnformeerd vindt over de klimaatverandering, terwijl een 1 betekent dat men zichzelf helemaal niet geïnformeerd voelt. De meerderheid van de Belgen (54%) geeft een score van 6 of 7 op 10. Drie respondenten op tien (30%) beschouwen zichzelf als niet of slecht geïnformeerd (score 1-5 op 10). Dit cijfer is een daling t.o.v en % vindt zichzelf goed geïnformeerd over klimaatverandering (score 8-10 op 10). De gemiddelde score op 10 bedraagt 6,1. Grafiek 19 Vraag 8: Als u zichzelf een score zou mogen geven op 10, hoeveel zou u dan uzelf geven voor de mate waarin u geïnformeerd bent over klimaatverandering? Score 1-5 Score 6-10 Gemiddelde % 3% 5% 8% 22% 26% 25% 7% 61% 5, % 5% 7% 22% 24% 25% 10% 2% 62% 5, % 4% 6% 16% 28% 26% 13% 70% 6,1 0% 20% 40% 60% 80% 100% Basis: alle respondenten (N=1510) excl. missings. 51

18 Zoals blijkt uit onderstaande tabel kunnen enkel significante worden vastgesteld naargelang het geslacht van de respondenten en de urbanisatiegraad van de woonplaats. Mannen vinden zichzelf beter geïnformeerd dan vrouwen en de inwoners van steden geven een hogere score voor wat betreft de mate waarin men geïnformeerd is dan de inwoners van kleine lokaliteiten. Tabel 14: V8, significante naar subgroepen Gemiddelde scores (cijfer van 1 tot 10) Geslacht Mannen (1) Vrouwen (2) 6,20 5,92 Opleiding Lager ond. (1) Lager sec. (2) beroeps (3) algemeen (4) Hoger (5) Univ. (6) 5,94 5,98 5,79 6,18 5,98 6,41 3/6 Urbanisatie 5 centra (1) Steden (2) Kleine lok. (3) Landelijk (4) 6,13 6,37 5,85 6,03 2/3 52

19 3.3.5 Kennis financiële steunmaatregelen Naast de kennis over klimaatverandering in het algemeen, peilde de enquête ook naar de beleidskennis die men heeft over de financiële steunmaatregelen. Er werd met andere woorden nagegaan in welke mate de Belgen op de hoogte zijn van de belastingvermindering of de premies die ze van de overheid kunnen ontvangen voor investeringen in een aantal energiebesparende technieken. Uit de resultaten blijkt dat de Belgen over het algemeen goed op de hoogte zijn van de aangeboden steunmaatregelen. Bovendien zet de stijgende lijn voor wat betreft het op de hoogte zijn van deze financiële steun zich verder in Financiële steun voor isolatie (92%) vormt samen met steun voor zonnepanelen voor elektriciteit (87%) en hoogrendementsglas (76%) de top drie van meest gekende steunmaatregelen. Grafiek 20 Vraag 23A: De overheid geeft financiële steun (onder de vorm van belastingvermindering of premies) voor investeringen in een aantal energiebesparende technieken. Bent u op de hoogte van deze financiële steun? Isolatie (dak, vloer, muur) Zonnepanelen (voor de productie van elektriciteit) Hoogrendementsglas Zuinige personenwagens (met een lage CO2-uitstoot) Condensatieketel (voor woningverwarming Zonneboiler (voor de productie van warm water) Lage-energiewoning/ passiefwoning Warmtepomp Kamerthermostaat en thermostatische radiatorkranen Een studie van het energieverbruik in de woning (energie -audit) 7 48% 78% 92% 79% 87% 45% 62% 76% 32% 60% 72% 35% 55% 68% 35% 54% 66% 65% 59% 25% 37% 56% 20% 40% 54% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Basis: alle respondenten (N=1510) excl. missings /2009: Dakisolatie. 53

20 Significatieanalyses wijzen uit dat er een aantal belangrijke zijn naargelang de beschouwde subgroepen. Voor zes van de tien steunmaatregelen is er een significant verschil naar geslacht, waarbij het telkens de mannen zijn die meer op de hoogte zijn van de betrokken steunmaatregelen dan vrouwen. Naar leeftijd zien we dat Belgen in de jongste leeftijdsgroep (16 tot 35 jaar) het minst op de hoogte zijn van de verscheidene steunmaatregelen. Enkel voor wat betreft zonnepanelen is het de oudste leeftijdsgroep die minder op de hoogte blijkt. Ook naar opleiding kan voor vier steunmaatregelen (kamerthermostaat en thermostatische radiatorkranen, warmtepomp, energie-audit en zuinige personenwagens) een verschil worden gevonden, waarbij het telkens lager opgeleide Belgen zijn die beter op de hoogte zijn dan hoger opgeleide Belgen. Tevens zijn Vlamingen meer dan de overige landgenoten op de hoogte van een groot deel van de steunmaatregelen. Tabel 15: V23A, significante naar subgroepen Geslacht Mannen (1) Vrouwen (2) Hoogrendementsglas 73,4% 66,2% Kamerthermostaat en thermostatische radiatorkranen 55,2% 48,5% Zonneboiler (voor de productie van warm water) 64,4% 57,7% Condensatieketel (voor woningverwarming) 66,1% 58,0% Een studie van het energieverbruik in de woning 52,7% 47,0% Zuinige personenwagens (met een lage CO 2 -uitstoot) 70,7% 61,4% Leeftijd 16-35j (1) 36-55j (2) 56-75j (3) Isolatie (dak, vloer, muur) 80,6% 87,3% 85,7% Hoogrendementsglas 59,0% 73,4% 75,9%, Kamerthermostaat en thermostatische radiatorkranen 41,7% 54,1% 58,9%, Zonneboiler (voor de productie van warm water) 53,9% 65,8% 62,2%, Zonnepanelen (voor de productie van elektriciteit) 80,6% 84,3% 74,4% 2/3 Condensatieketel (voor woningverwarming) 48,2% 68,3% 67,9%, Warmtepomp 45,5% 57,1% 58,3%, Een studie van het energieverbruik in de woning 40,0% 53,1% 55,3%, 54

21 Opleiding Lager ond. (1) Lager sec. (2) beroeps (3) algemeen (4) Hoger (5) Univ. (6) Isolatie (dak, vloer, muur) 80,3% 90,2% 83,7% 82,8% 85,6% 83,7% Kamerthermostaat en thermostatische radiatorkranen 60,0% 60,5% 55,2% 49,7% 43,5% 42,5% 1-2/5-6, 2/4 Warmtepomp 64,3% 58,2% 56,3% 49,7% 50,4% 47,7% 1/4 Een studie van het energieverbruik in de woning 60,3% 55,5% 50,9% 46,1% 44,9% 41,9% 1/4-6 Zuinige personenwagens (met een lage CO 2 -uitstoot) 70,7% 76,0% 63,9% 65,2% 57,6% 59,6% 2/4-6 Regio Noord (1) Brussel (2) Zuid (3) Isolatie (dak, vloer, muur) 87,3% 79,8% 81,2% Hoogrendementsglas 74,4% 51,5% 65,5%, 2/3, Kamerthermostaat en thermostatische radiatorkranen 56,8% 40,4% 45,2%, Zonneboiler (voor de productie van warm water) 68,3% 47,5% 50,7%, Zonnepanelen (voor de productie van elektriciteit) 82,5% 70,0% 77,9% Condensatieketel (voor woningverwarming) 68,6% 49,9% 52,8%, Warmtepomp 61,7% 34,2% 44,2%, Lage-energiewoning/ passiefwoning 64,2% 47,4% 54,8%, Een studie van het energieverbruik in de woning 54,1% 41,2% 43,8%, Urbanisatie 5 centra (1) Steden (2) Kleine lok. (3) Landelijk (4) Isolatie (dak, vloer, muur) 82,3% 82,1% 88,9% 84,0% Zonneboiler (voor de productie van warm water) 52,6% 56,8% 67,8% 63,4%, 1/4, 2/3 Zonnepanelen (voor de productie van elektriciteit) 73,9% 75,1% 85,1% 82,6%, 1/4, 2/3 Condensatieketel (voor woningverwarming) 57,5% 50,1% 70,9% 62,8%, 2/3, 2/4 Warmtepomp 47,8% 46,9% 62,2% 54,4%, 2/3 Een studie van het energieverbruik in de woning 46,1% 45,2% 56,6% 48,4%, 2/3 55