VAN HEE-SCHOENMAEKERS

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "VAN HEE-SCHOENMAEKERS"

Transcriptie

1 ! " #

2 $ % & Oprichtingsdatum : 11 mei 1963 Statuten : nr. 9925, B.S Zetel : Ommeganckstraat 26, Antwerpen BTW-nummer : Wettelijk depot : Kon. Bib. België BD 3343 Verschijningsdata : maandelijks, behalve in juli en augustus. Redacteur en verantwoordelijke uitgever : H. DILLEN, Doornstraat 15, B-9170 Sint-Gillis-Waas. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Betalingen Belgie : contributie : bankrekening andere betalingen : bankrekening of postrekening Nederland : alle betalingen : girorekening (NL) Al deze rekeningen staan op naam van M.K.A. v.z.w., Marialei 43, B-2900 Schoten. Fred BALCK, Rustoordlei 58, B-2930 Brasschaat. Tel <fred.balck@belgacom.net> Bestuurder. Hugo BENDER, Pieter Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem. Tel. en fax <h.bender@skynet.be> Bestuurder, secretaris, ledenadministratie. Paul BENDER, Pieter Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem. Tel. en fax <h.bender@skynet.be> Bestuurder, technische realisatie Geonieuws. Guido CORNELIS, Schijfstraat 81, B-2020 Antwerpen. Tel <guidocornelis@pandora.be > Bestuurder, mineraal van de maand, jeugdwerking, excursies. Richard DE NUL, Churchilllaan 330, B-2900 Schoten. Tel <rdn@pandora.be> Werkgroep micromineralen. Rik DILLEN, Doornstraat 15, B-9170 Sint-Gillis-Waas. Tel <rik.dillen@skynet.be> Bestuurder, redacteur Geonieuws. Axel EMMERMANN, Lobbesplein 12, B-2640 Mortsel. Tel <axel.emmermann@pandora.be> Werkgroep technische realisaties, werkgroep fluorescentie. Jan JENSEN, Petrus Delenstraat 3, B-2390 Westmalle. Tel <jan.jensen@skynet.be> Uitleendienst, Werkgroep Fotografie. Emma OP DE BEECK, Churchilllaan 38, B-2900 Schoten. Tel Vergaderingen RVB. Mario PAUWELS, Boskouter 70, B-2070 Burcht. Tel. en fax Samenaankoop. Bankrekening t.n.v. MKA vzw / Samenaankoop. Herwig PELCKMANS, Cardijnstraat 12, 3530 Helchteren. Tel <herwig.pelckmans@pandora.be> Organisatie vergaderingen, contacten met sprekers. Herman REYNDERS, Bergsebaan 15, B-2960 Sint-Job-in-'t-Goor. Tel <herman.reynders@belgacom.net> Activiteiten Sint-Job-in-'t-Goor. Guido ROGIEST, Prins Kavellei 86, B-2930 Brasschaat. Tel <guido.rogiest@pandora.be> Bestuurder, ondervoorzitter, public relations. Mon SCHUYBROECK, Karel de VIe straat 11, B-2030 Antwerpen. Tel Bibliotecaris. Rik TAMBUYSER, Jan Samijnlaan 37, B-2100 Deurne. Tel Determinatiedienst. Paul TAMBUYSER, Surmerhuizerweg 23, NL-1744 JB Eenigenburg. Tel Fax <paul@minerant.org>. Werkgroep edelsteenkunde. Webmaster. Ineke VAN DYCK, Walbogaard 11, B-9140 Temse. Tel <ina.van.dyck@skynet.be> Werkgroep zeolieten. Ludo VAN GOETHEM, Boterlaarbaan 225, B-2100 Deurne. Tel. en fax <ludo.vangoethem@antwerpen.be> Opvang nieuwe leden, P.R., vertegenwoordiging openbare besturen. Paul VAN HEE, Marialei 43, B-2900 Schoten. Tel <pvanhee@skynet.be> Bestuurder, voorzitter, coördinator beurzen en tentoonstellingen. Anny VAN HEE-SCHOENMAEKERS, Marialei 43, B-2900 Schoten. Tel <pvanhee@skynet.be> Penningmeesteres. Albert VERCAMMEN, Palmanshoevestraat 21, B-2610 Wilrijk. Tel. en fax Exposantenadministratie Minerant. '(! ) *+",,,!!---

3 (./ 0 Maandelijkse vergadering in het Kultuurcentrum Reinaert, Eikenlei 41 te 2960 Sint-Job-in- 't-goor, om h. $ # 7 Computers en andere digitale toestellen (en toestanden) zijn stilaan dagelijkse kost geworden. Digitale fototoestellen maken ook bij het schieten van mineralen hun opmars. Helaas ligt de prijs van een goed exemplaar van dergelijke speeltjes nog steeds zwaar op de maag. Toch kan je je favoriete mineralen (en andere hebbedingetjes) ook nog op een andere manier digitaal vereeuwigen... en het gebruikte toestel is echt niet zo duur... Uiteraard kan je er niet alles mee (nee, het is geen Tampax), maar toch zijn de resultaten soms verbluffend. Voor de rest van het verhaal... bent u welkom, allemaal!./ Maandelijkse vergadering, deze keer NIET in zaal OP-SINJOORKE, maar in een auditorium van de Universiteit Antwerpen RUCA, lokaal U024, Groenenborgerlaan 171, Antwerpen [zie plan en routebeschrijving op p. 217] h Er is deze keer GEEN gelegenheid tot transacties (met uitzondering van het mineraal-van-de-maand, met name howliet). Wel heb je de tijd voor een gezellige babbel bij een drankje h $ # " 56 4 Als je denkt dat er in België op mineralogisch vlak niets meer te rapen valt, dan hebt je er beslist alle belang bij deze avond bij te wonen. Michel en Francis, twee fervente mineralenverzamelaars van onze Luikse zustervereniging AGAB, weten wel beter. Prachtige dia's van kunstenaar Eddy Van Der Meersche illustreren het boeiende relaas van onze Waalse vrienden... Ze brengen ons het verhaal (in het Frans) van hoe een toevallige excursie, een paar geoefende ogen en het nodige gevoel voor mineralogie uitmondden in een jarenlange studie van een "genegeerde ontsluiting" en het ontdekken van enkele mineralen die geheel nieuw voor België waren. Nieuwsgierig geworden? Dan is er slechts één remedie... en wees gerust, wij zullen er ook zijn! Titelpagina Sfeerbeeld van de MKA-excursie naar de kalksteengroeve van Landelies. September Foto Richard De Nul. Geonieuws 28(10), december

4 8 Vergadering van de werkgroep edelsteenkunde in het lokaal Ommeganckstraat 26 te 2000 Antwerpen, van 9.30 tot h. Onderwerp : "Het gewicht bepalen van gezette edelstenen" Ter gelegenheid van Minerant worden aan de determinatiestand van de werkgroep edelsteenkunde heel wat in juwelen gezette stenen ter onderzoek aangeboden. Eenmaal gedetermineerd is het interessant om ook nog te kunnen vertellen hoe zwaar (hoeveel karaat) de steen ongeveer is. Omdat men de gezette steen niet op een balans kan plaatsen, moet het gewicht geschat worden. Daar zijn formules voor en die gaat Paul Tambuyser op deze vergadering toelichten en we gaan ze met zijn allen eens op een aantal exemplaren uitproberen. $ 9'+&9: ; < 4 ( & '6 =. +// ( &!---$%&- 216 Geonieuws 28(10), december 2003

5 ./! > Deze maand worden er geen mineralen aangeboden voor ruil of verkoop ; er is wél een mineraal van de maand. De lezing gaat door in gebouw U, lokaal U024. Aanbevolen parking : parking 2 (de inrit is wel moeilijk te vinden, vanaf de hoofdinrit is van de parking is een paar honderd meter voorbij de hoofdinrit) Ingang via de toegangsdeur tussen gebouw U en X. Wegbeschrijving : algemeen/alginfo/ligging/wegbgroe2.htm Kristalklaar - steengoed - keitof Mineralententoonstelling Universiteit Antwerpen, RUCA, i.s.m. Mineralogische Kring Antwerpen Tentoonstellingszaaltje "In de kijker", Hall gebouw T, Groenenborgerlaan 171, 2020 Antwerpen 22 mei - 19 december 2003, 9-17 uur op werkdagen plan : de allerlaatste weken dus! Geonieuws 28(10), december

6 $%&(? #?9& Onlangs verscheen ook onze zustervereniging HONA op het web. URL : Allen daarheen dus 7 Op 4 september 2003 werd Beryl geboren, dochtertje van Mario en Ann Pauwels- Timmerman en zusje van Vincent. Van harte gefeliciteerd! Op 9 september overleed MKA-lid Roland Callewaert op 78-jarige leeftijd. Hij was een MKA-laatbloeier, pas lid sinds augustus vorig jaar, maar in die tijdspanne toch meerdere malen aanwezig op de vergaderingen. We bieden de familie ons medeleven aan. Op 23 september overleed onverwacht de echtgenote van Robert SIX, sinds vele jaren voorzitter van onze zustervereniging GEST en eerste voorzitter van de RAW (Raad voor Aardwetenschappen). Zijn overleden echtgenote was pianolerares, en laat twee kinderen na. Wij bieden Robert en zijn kinderen langs deze weg onze oprechte blijken van medeleven aan. 2 Op 1 januari 2004 wordt Georges Claeys op rust gesteld. Bij die gelegenheid organiseert hij zijn allerlaatste eindejaarstentoonstelling, met als thema : "Fluoriet - verscheidenheid aan kleuren". De tentoonstelling is gratis toegankelijk in de Henricus Bracqstraat 10, B-9030 Gent-Mariakerke, van 16 tot 31 december 2003, alle dagen van 14 tot 18 h (behalve op Kerstdag). Voor meer informatie kun je telefonisch terecht op , of op de website #> ; A. A 3 B C 218 Geonieuws 28(10), december 2003

7 1D C De Universiteit Antwerpen (locatie Groenenborgerlaan) startte in oktober opnieuw met de Experimenteerclub Fysica voor leerlingen van het middelbaar onderwijs (vanaf het vierde jaar). Het is de bedoeling is om jongeren, die méér willen dan schoolse leerstof, de kans te geven op woensdagnamiddag of zaterdagochtend zelf te komen experimenteren in de laboratoria van de universiteit, in principe zonder begeleiding van hun leerkracht. Nieuw dit schooljaar is de mogelijkheid dat op vrijdagnamiddag de leerlingen in schoolverband experimenten kunnen komen uitvoeren. Een aantal eenvoudige maar fascinerende experimenten die reeds beschikbaar zijn: 'Lanceer-ringen', 'Jana wast witter dan wit', 'Het zeepbelmysterie', 'Rara, wie ben ik?', 'Kleur bekennen'. Verder worden er meer gevorderde onderwerpen aangesneden, zoals supergeleiding, magnetische levitatie, bepaling van de constante van Planck,... Meer informatie over deze Experimenteerclub, alle up-to-date informatie, routebeschrijving, enzovoort vind je op Reservatie kan ook telefonisch bij ons MKA-lid Ivo Janssens : , of per <ivojan@pi.be> E! F2F 3 &> Onlangs verscheen een dubbelnummer van meer dan 130 bladzijden van het Duitstalige tijdschrift "Der Aufschluss", met als thema "Grube Clara". Het nummer bevat meer dan 120 kleurfoto's van mineralen, en tal van ander beeldmateriaal. Het bevat een samenvatting van zowat alles wat op dit ogenblik bekend is over de mineralogie van de groeve Clara in Oberwolfach, Zwarte Woud, Duitsland. De totale prijs bedraagt vermoedelijk 19 EUR indien het boek wordt afgehaald. U kunt een exemplaar bestellen door 19 aken op bankrekening t.n.v. Henri Dillen, Doornstraat 15, B-9170 Sint-Gillis-Waas. Nederlandse lezers maken hetzelfde bedrag over op de Nederlandse giro-rekening (zie binnenkaft). Vermeld "Clara" als reden van betaling. De vermelde prijs geldt bij afhaling op een vergadering. Definitieve afrekening zoals gewoonlijk bij levering. Geonieuws 28(10), december

8 4 13/12 CZ PISEK. Prachenske muzeum Pisku, Velke nam h. Beurs (M) /12 D KÖLN. Gürzenich Köln-Centrum h. Beurs (E) /12 A WIEN. Haus der Begegnung, Angererstr /10-17 h. Beurs (M) /12 F GUERET (23). Lycée Pierre Bourdan. Beurs /12 F MARSEILLE (13). Palais des Congrès, Parc Chanot. Beurs /12 F BORDEAUX (33). Hangar 14, Quai des Chartrons. Beurs /12 F BOUGIVAL (78). Centre Bouzemont, rue du Général-Leclerc. Beurs (M-F-E) /12 E ZARAGOZA. Centro de Artesania de Aragon (Antiguo Matadero), Miguel Servet 57. Beurs en h. <amineralogica@terra.es> <nicolas.mesas@terra.es> 14/12 A EISENSTADT. Georgihalle, Kasernenstr h. Beurs (M-F-E). 14/12 D FREISING. Luitpoldhalle h. Beurs (M-F-J). <melati-reisen@t-online.de> 14/12 D KULMBACH. Stadthalle Kulmbach h. Beurs (M-F). 14/12 D WILNSDORF/SIEGERLAND. Festhalle h. Beurs (M-mijnbouw) /12 E PONTEVEDRA. Viala Estacion de Pontevedra /12-24 h. Beurs (M-F-E-schelpen) 20-21/12 A KLAGENFURT. Gemeindezentrum St. Ruprecht, Kinoplatz /10-17 h. Beurs (M) /12 A WIEN. Städt. Schulgeb., Längenfeldg /10-17 h. Beurs (M) /12 F CHATEAUPONSAC (33). Salle culturelle. Beurs. 4/1 D AUGSBURG. Reischleschen Wirtschaftsschule, alter Postweg 86a h. Beurs (M). <rlaubenbacher@aol.com> 10-11/1 F DIJON (21). Palais des Congrès, Centre Clémenceau. Beurs /1 F SAINT-VALLIER-SUR-RHONE (26). Salle des Fêtes Désiré Valette. Beurs /1 F PARIS IV (75). Espace des Blancs Manteaux, 48 rue Vielle du Temple /1 F DRAGUIGNAN (83). Espace Saint-Exupéry, Place de la Paix. Beurs /1 F MULHOUSE (68). Lerchenberg, 11 rue du Cercle. Beurs (M-F-E). Gebruikte afkortingen : M mineralen F fossielen J juwelen S schelpen E edelstenen MM micromounts Hoewel deze beurzenkalender met de grootste zorg wordt samengesteld neemt de redactie van Geonieuws geen enkele verantwoordelijkheid met betrekking tot de juistheid van de gegevens. Vooraleer een reis te ondernemen om een beurs te bezoeken raden wij U aan contact op te nemen met de organisatoren of de gegevens op een andere manier te verifiëren. Gegevens m.b.t. de organisatoren van beurzen kan U in de meeste gevallen bekomen bij het secretariaat of de redactie van Geonieuws, liefst per . Paul Tambuyser Privé uitgave, 2003, pp. xiv, 362, 152 figuren, 50 tabellen en een uitgebreide determinatietabel. 8vo. (16,5 x 24 cm), ISBN prijs: EUR 27,50 Een naslagwerk over alles wat u als mineralenliefhebber over mineralogie moet weten. Tevens is het boek een praktische handleiding voor het herkennen en determineren van mineralen. Er is geen voorkennis vereist want alles wordt in deze tekst vanaf het begin uitgelegd. Het geheel is rijkelijk voorzien van illustraties en tabellen. Mineralen Herkennen richt zich zowel tot de nieuwe als tot de gevorderde verzamelaar. Te koop op de maandelijkse vergaderingen (27,50 Tambuyser (Jan Samijnlaan 37, 2100 Deurne, tel ). Het boek kan ook toegezonden worden en kost dan inclusief verzendingskosten : 31, Geonieuws 28(10), december 2003

9 :/> * DER AUFSCHLUSS 54(3), (DU) Der Granit und seine vielfältige Formen Die Erzgänge bei Todtnau (Hochschwarzwald) Mineralisation unter einem kupferverarbeitenden Betrieb Die Bedeutung des Silberbergbaus in Tirol im Mittelalter Xenotim : erster in situ Fund im Odenwald * MINERALOGICAL MAG. 66(2), (EN) Description and crystal structure of bobkingite, a new mineral from New Cliffe Hill quarry, Stanton-under-Barden, Leicestershire, UK * MINERALOGICAL MAG. 66(3), (EN) Hoganite and paceite, two new acetate minerals from the Potosi mine, Broken Hill, Australia * MINERALOGICAL MAG. 66(4), (EN) Brinrobertsite : a new R1 interstratified pyrophyllite/smectite-like clay mineral ; characterization and geological origin * MINERALOGICAL MAG.66(6), (EN) * LE REGNE MINERAL 2003(49), (FR) 5-18 Quartz et calcite entre l'aiguille du Goléon et le Pic des Trois Evêchés. La Grave, Hautes-Alpes Granites et minéralisations associées : II. Implications pour les minéralisations 34 Le béryllium La phénakite en France * LE REGNE MINERAL 2003(50), (FR) 5-50 Index van nrs. 1 tot Petite histoire d'une revue de minéralogie Découvertes (synchisite-(ce) de Saint-Christophe-en-Oisans ; crichtonites dans Belledonne (Savoie) ; nouveaux minéraux de la Lauzière (Savoie) ; barytines bleues de Soyons (Ardèche) * MINERAUX ET FOSSILES 29(316), (FR) Les datations du volcanisme de Santa Maria (Açores, Portugal) * ROCKS AND MINERALS 78(3), (EN) Tourmaline discovery at the Cryo-Genie mine, San Diego County, USA Porcelaneous datolite in Michigan's Lake Superior Copperdistrict Brookite The cumberland habit (kwarts) 201 Pegmatite * DER AUFSCHLUSS 54(4), (DU) Wilhelm Vierling, Sammler zwischen Hagendorf und Wölsendorf/Oberpfalz Phillipsite vom Grossen Teichelberg bei Pechbrunn einordnung in die Zeolithnomenklatur innerhalb von Zusammensetzungsserien Das Silber- und Flussspatbergwerk "Fürstenzeche" in Lam/Bayerischer Wald Strontiumreicher Thomsonit von Hammerunterwiesenthal im Oberen Erzgebirge Hydrotalkit vom Grube Teichelberg bei Pechbrunn/Oberpfalz Pseudomorphosen von Speckstein nach Dolomit von Erbendorf/Oberpfalz Cheralith, Monazit und Xenotim sowie Uranosphaerit vom ehemaligen Phosphatpegmatit Hagendorf-Süd/Oberpfalz * MINERAUX ET FOSSILES 29(319), (FR) 5-8 Les ophiolites corses de l'inzecca Le rutile (2) * HONA 38(2), (NL) Wolframiet, de neef van columbiet [Erik Vercammen] * CANADIAN MINERALOGIST 41(1), (EN) 1-54 Insights into astrophyllite-group minerals Ferrokentbrooksite, a new member of the eudialyte group The crystal chemistry of nepheline The crystal structure of nikischerite, a mineral of the shigaite group Bobjonesite, a new mineral species from Temple Mountain, Emery County, Utah, USA The crystal structure of bergenite, a new geometrical isomer of the phosphuranylite group Xonotlite in rodingite assemblages from the Ronda peridotites, Betic cordilleras, southern Spain * MINERALIENFREUND 41(2), (DU) 1 Andalusit 2-5 Ekati (Lac de Gras, NW Territories), Kanada : Diamantfieber 6-9 Quarze vom Tafelkop (westlich von Brandberg, Namibia) Bergsteiger und Strahler Franz Jauch Geonieuws 28(10), december

10 * 4M 24(235), (FR) 5-6 Petit paquet postal 7-8 Le gypse de Naica, Mexique * MINERAL. MAGAZINE 67(1), (EN) Modes and textures of secondary minerals on Chinese coins of different ages Tripuhyite, FeSbO 4, revisited * HONA 38(1), (NL) Tocht in de Maasstreek * SCHWEIZER STRAHLER 2003(2), (DU- FR) 6-9 Apatitkluft gibt Geheimnis Preis Placidus Spescha ein Mann mit visionären Ideen über den alpinen Lebensraum Eisenrosen * CANADIAN MINERALOGIST 41(2), (EN) Themanummer : laser-ablation ICPMS analysis Rare sulfosalts from Vulcano, Aeolian Islands, Italy Chlorbartonite, a new mineral species from a hydrothermal vein in the Khibina massif, Kola Peninsula, Russia Moskvinite-(Y), a new silicate mineral from the Dara-i-Pioz moraine, Tien-Shan Mountains, Tajikistan * MINERAUX ET FOSSILES 29(316), (FR) Les datations du volcanisme de Santa Maria (Açores, Portugal) * MINERAUX ET FOSSILES 29(317), (FR) 5-14 Cristaux de pyrite sur des fossiles gargasiens (Aptien) du sud de la France Météorites (tentoonst. Auvergne) * FACETTEN 36(3), (NL) Ontdekkingstocht door agaat De groeve Lengenbach * AGAB MINIBUL 36(6), (FR) 8-17 Les astéroïdes s'entrechoquent Hommage au Dr. Joseph LHOEST ( ) * GEODE 28(3), (NL) 3-5 Zand en klei 6-14 De Amazone in de Noordzee Meteorieten (3) Insluitsels in diamant * MINERAUX ET FOSSILES 29(318), (FR) 5-13 Le rutile Saharas d'algérie (tentoonst. Parijs) Répartition des continents avant le Crétacé * MINERAL. MAGAZINE 67(2), (EN) Themanummer : mineral particles and the environment / metals in the weathering environment * ASTRONOMISCHE GAZET 13(3), (NL) 4-5 Planeten en de maan in juni Planeten en de maan in juli Mars * LAPIS 28(5), (DU) 8-11 Bournonit Schwermineralien aus Brächen, Kiesgruben und Sanstränden Schwermineral-Fundstellen im Schwarzwald Cuprite u.a. Sekundärmineralien aus einer neuen Fundstellen in Lavrion, Griechenland Niedermayerit aus dem Revier Villia bei Lavrion Neue Mineralien (Cejkait, Magnesiostaurolith, Zincostaurolith, Marecottit, Nikischerit, Sphaerobertrandit) 37/39-40 Das war Tucson 2003 * MINERAL NEWS 19(4), (EN) 1/4-10 Tucson Reminiscing on bergenite and dioptase * ERUPTION #1, Piton de la Fournaise (Réunion) 16/11/ Papandayan (Java) 11/ / Activité volcanique du premier trimestre Iles Eoliennes (Italië) 19 Kilimandjaro Mammoth Hot Springs (wyoming, USA) Philippe Bourseiller (fotograaf) Pierre Vincent (geoloog, vulcanoloog) C'est quoi un volcan? Coeur chaud sans flammes! Pélé, déesse d'hawaii Borobudur (Sumatra) * NAUTILUS INFO, 27(9), (NL) Onze excursie naar Cap Blanc Nez : niet zoals anders Mineralen zoeken in de Borinage (BE) * GRONDBOOR EN HAMER 57(2), De Bentheimer zandsteen Opaal, een kleurrijk verschijnsel 222 Geonieuws 28(10), december 2003

11 " ' $ Verslag van de kaptocht naar de groeve van Landelies 14 September 2003 Ook deze zondag, 14 september was de zon traditiegetrouw van de partij. Een kwartier voor het afgesproken uur (10 uur s morgens) was iedereen aanwezig op de parking bij de kalksteengroeve Calcaires de la Sambre in Landelies, Henegouwen. Drie leden van 4M, onze Henegouwse zustervereniging die zich vooral toelegt op micromounts, Francis Hubert, Alain Loeber en Michel Croisez zouden ons begeleiden op onze kaptocht. Calcaires de la Sambre Deze kalksteengroeve aan de oever van de Samber, even ten noorden van Landelies bestaat sinds Jacques-Aubin DOLBEAU, een geboren Parijzenaar, kocht de groeve van de gemeente en gaf ze de naam Saint-Louis. De expansie van de staalindustrie rond Charleroi was de impuls om de groeve verder uit te bouwen. Elk staalbedrijf verbruikt immers grote hoeveelheden kalk, die door verhitting bij ongeveer 950 C uit kalksteen gemaakt wordt : CaCO 3 CaO + CO 2. In 1874 opende de heer Wargny een nieuwe groeve aan beide zijden van de Chemin du Cirisier. Bij zijn pensionering in 1921 werd de firma Calcaires de la Sambre S.A. opgericht. Vijftig jaar later werden de twee groeven samengevoegd. Tegenwoordig wordt meer dan ton kalksteen per jaar geproduceerd. Geonieuws 28(10), december

12 Paul Bender in volle actie 2 André Dejonghe ziet het wel zitten 3 Hedwig Van Hoeylandt slaat ernaar 4 Etienne Mans en het betere sorteerwerk 5 Cyriel Matthé zag dat het goed was 6 Werner Heirman "ga ik hem zo meenemen of pak ik hem in?" 224 Geonieuws 28(10), december 2003

13 De kalksteen van het Viseaan van Landelies is bekend voor zijn zuiverheid en bevat ongeveer 99% CaCO 3, en als onzuiverheden 0.3% SiO 2, 0.03% Fe-oxiden en 0.4% MgO. Het laag Viseaan, bestaande uit afwisselend zuivere kalksteen en magnesiumhoudende kalksteen gebruikt men voornamelijk als ballast materiaal in de bouw. Producten uit de groeve vinden hun weg naar de glas en suikerindustrie (zuiveren van het diffusiesap). Meer informatie over de groeve en haar producten vind je op de volgende website : Geonieuws 28(10), december

14 De vondsten In de voormiddag concentreerde het grootste gedeelte van de groep zich op nieuw materiaal bijna helemaal achteraan rechts in de groeve. Op deze plaats was er veel calciet in de holten van het lichtbeige gesteente. Voornamelijk kleinere kristalletjes met uitschieters tot een 2-tal cm werden gevonden. Op dezelfde plaats, in het meer grijze gesteente kon ook calciet in prismatische vorm gevonden worden. Had men geluk dan waren deze kristallen overgroeid met kleine pyriet-kristalletjes. Vele calcietkristalletjes vertonen een afwisseling van matte en zeer heldere doorzichtige vlakjes, die je bijna kunt vergelijken met venstertjes waarlangs je in het kristal kunt kijken. Tijdens het middagmaal op de parking kregen we een demonstratie bergbeklimmen op de 35 meter hoge steile bergwand (Rocher de Landelies, 45 routes met een moeilijkheidsgraad van 3 tot 7b). In de namiddag werd nog enkele uurtjes onder de blakende zon verder gezocht. De meesten onder ons hadden de moed om onder de verzengende hitte helemaal achteraan de groeve hun geluk te beproeven. s Morgens waren daar immers al enkele grotere calcietkristallen gevonden. De beeldbreedte van de afgebeelde kristallen varieert van 1 cm tot 3 cm. Alle deelnemers zijn zeker aan hun trekken gekomen, en hebben zeker het nodige aantal mooie calcietgroepjes mee naar huis kunnen nemen. Wie zelf niet het nodige vindersgeluk had gehad kon kiezen uit enkele dozen met calcietkristallen van Landelies achtergelaten door onze begeleiders Francis, Alain en Michel. Tenslotte... Rond 15h30 was het tijd om in groep de groeve te verlaten. Niet iedereen was daar echt gelukkig om, maar spijtig genoeg komt aan alle goede dingen een einde. Hoe konden we beter deze prachtige dag afsluiten dan tussen pot en pint, meer bepaald trappist. Francis wees ons de weg naar de prachtig gelegen abdij van Aulne. Alhoewel het enorm druk was hadden we geen probleem om met onze groep een lange tafel in beslag te nemen. De paters zijn er wel niet meer, maar ze hadden wel iets heel lekkers te drinken achtergelaten. Zo lekker dat sommigen er maar niet genoeg van kregen en hun voorraad opsloegen om thuis verder te genieten. Moeten we nu spreken van kabouter Patre Jupiler... Met heel veel dank aan de directie van de Carrière Calcaires de la Sambre en onze collega s van 4M. Voor diegenen die meer wensen te weten over de Calcaires de la Sambre en zijn mineralen : je kan bij 4M een studie van de hand van F. Hubert, A. Loeber, J-M Jonville en M. Croisez bestellen, via URL Geonieuws 28(10), december 2003

15 En vergeet dan zeker niet "en passant" even de homepage van onze collega's te bezoeken : Boven links : Francis Hubert (4M) en Richard De Nul Boven rechts : Jean-Pierre Pihay (MKA) Links : een pintje op de goede afloop... Foto's : Richard De Nul Geonieuws 28(10), december

16 $! Deze maand is nog eens een boraatmineraal aan de beurt, howliet met als formule Ca 2 B 5 SiO 9 (OH) 5, een calcium borosilicaat hydroxide dus. Mineralogie De klassificatie van howliet leidt natuurlijk tot discussies, want je hebt net zoveel recht om het bij de silicaten te catalogeren als bij de boraten. Maar meestal halen de boor-atomen het (bv. bij Strunz) : ze zijn immers met 5 tegen 1! In Handbook of Mineralogy, Anthony et al., 1995 vind je howliet in het deel over silicaatmineralen. De (monokliene) structuur is nogal ingewikkeld, en werd beschreven door Griffen (1988). Het belangrijkste wat je moet onthouden is dat de structuur is opgebouwd uit BO 3 -groepen, om de 5 zulke groepen afgewisseld met een SiO 4 -- tetraëder. Wie zich hier echt wil in verdiepen moet het artikel van Griffen maar trachten te verteren. De puntgroep is 2/m, ruimtegroep P2 1 /c. De roosterparameters zijn a = Å, b = Å, c = Å, = ,Z = 4. Structuur van howliet. De grijze tetraëders zijn BO 3 -groepen, de gevlekte zijn SiO 4 -groepen. De calcium-ionen worden door open cirkels weergegeven. Naar Griffen, Howliet vormt nodulaire aggregaten, meestal porseleinachtig, wit tot beige met grijze uitlopers. Deze massieve stukken met soms bloemkool-allures zijn wel degelijk kristallijn, en bij sterke vergroting (met de scanning elektronenmikroskoop) kun je de kristalletjes zeer goed herkennen. Die kristallen zijn tabulair volgens {100}, met {011} en {001} als eindvlakken. Soms komen wat grotere kristallen voor, tot maximaal ongeveer 1 mm. Porseleinachtige aggregaten vertonen een vrij effen breuk. De hardheid is 3.5 in de schaal van Mohs, en de berekende densiteit is 2.62 (in de praktijk eerder in de buurt van 2.56). De aggregaten zijn mat, kristalletjes vertonen eerder een soort vetglans. Sommige variëteiten fluoresceren blauwachtig of beige-wit onder de korte-golf UV-lamp. Howliet lost op in zoutzuur. Howliet is een vrij zeldzaam mineraal, dat gevonden wordt in sommige boraat-evaporieten, vaak samen met colemaniet, ulexiet, anhydriet, cristobaliet en bakeriet (dat 228 Geonieuws 28(10), december 2003

17 Geografische situering van de vindplaats bij Iona, Cape Breton Island, Nova Scotia, Canada misschien binnenkort ook wel eens mineraal-van-de-maand wordt). De best gevormde kristallen zijn afkomstig van twee vindplaatsen in Nova Scotia, Canada, namelijk de typevindplaats, de Latonville quarry, Brookville, Windsor, Hants County, Nova Scotia, Canada, waar het in 1868 ontdekt werd als nodulen in anhydriet, geassocieerd met ulexiet, en bij Iona, Cape Breton. Hoewel het om dezelfde afzetting gaat, liggen beide vindplaatsen eventjes 400 km uit elkaar! Sommige kristallen van Iona zijn wel een paar centimeter lang, en zijn dus ongetwijfeld de grootste ter wereld. Ze verschillen ook nogal qua habitus: ze zijn eerder prismatisch, waar die van andere vindplaatsen uitgesproken tabulair zijn. Op de volgende pagina laten we je genieten van de manier waarop hier mineralen gezocht worden. Op de eerste foto zie je hoe het gips en anhydriet, dat howlietkristallen bevat, door het water weggeërodeerd wordt. De klif is onderaan tot 10 meter diep weggevreten. Om de mineralen te bergen moet je in het water onder deze massa kruipen, en daar stukken gips/anhydriet die min of meer los hangen afkappen. De volgende foto geeft een sfeerbeeld op een andere dag, toen het zo winderig was dat verzamelen vanuit het water veel te gevaarlijk was. Op die plaats was de erosie zo ver gevorderd dat de klip gedeeltelijk ingestort was. Aan de rechterkant zie je trouwens nog een paar spoorstaven steken die met de instorting naar beneden schoven. De man op de foto is Terry Collett. De hier gevonden kristallen zijn kleurloos, wit tot bruinachtig. Ze zijn eerder prismatisch, en vertonen vaak gebogen vlakken. Geonieuws 28(10), december

18 Bovenaan en rechts : De gips/anhydriet-formatie van Iona, Cape Breton Island, Nova Scotia, Canada. Foto Ronnie van Dommelen Onder : het resultaat van de noeste arbeid : beëindigde howlietkristallen van Iona, Cape Breton, Nova Scotia, Canada. Foto's Ronnie Van Dommelen. Bron : Het originele artikel uit 1868 met de beschrijving van howliet 230 Geonieuws 28(10), december 2003

19 Links : howlietkristal van de type-vindplaats in Nova Scotia, Canada (naar Murdoch, 1957) Rechts : howlietnodulen van Tick Canyon, California, USA (foto Rik Dillen) In Duitsland werd het gevonden in Rehden, Diepholz, Nieder-Sachsen. Verder komt het voor in Magdalena, Sonora, Mexico, Susurluk, Turkije, en op diverse plaatsen in het voormalige Joegoslavië. Uitgestrekte afzettingen komen voor in de boraatbekkens van California, o.a. Inyo County (Gower Gulch mine, Furnace Creek District, Death Valley) Kern County (Boron, Kramer district) Los Angeles County (Sterling mine, Tick Canyon, Lang). Ook hier werden zelden beëindigde microkristalletjes van howliet gevonden, tot 1 à 2 mm lang. San Bernardino County, Borate mines, Calico district, en in de buurt van Daggett In België werd het nog nooit aangetroffen... De specimens die deze maand worden aangeboden zijn afkomstig van Tick Canyon, Lang, Los Angeles County, California, USA. Howliet werd genoemd naar de Canadese mineraloog en chemicus Henry How ( ), die het materiaal voor het eerst identificeerde en beschreef. Hoewel het een eerder zacht materiaal is, wordt het toch geregeld gebruikt voor juwelen en siervoorwerpen, zowel in zijn natuurlijke vorm als in kunstmatig gekeurde vorm. Indien howliet op de juiste manier blauw gekleurd wordt, kun je het, zeker wanneer het aangepolijst is, bijna niet onderscheiden van turkoois. Het wordt dan ook frequent als "turkoois" aangeboden. Door de porositeit van het mineraal dringt de kleurstof zeer goed in het materiaal door, en verdwijnt de kleur niet onmiddellijk bij napolijsten of slijtage. Howliet van Tick Canyon Tick Canyon is een gebied waar verzamelaars uit Zuid-California graag een steentje komen meepikken ; ze zoeken er uiteraard vooral naar howliet-nodulen van goede kwaliteit. Het is daarenboven zowat de enige vindplaats van het uiterst zeldzame strontium-mineraal veatchiet. Verder kunnen er mooie natroliet-naaldjes en analciem-kristallen gevonden worden, en de heuvels in de omgeving leveren agaatnodulen op. En als zo'n vindplaats dan nog op een boogscheut van een stad als Los Angeles ligt, kun je wel verwachten dat deze plaats meer dan populair is! De eigenlijke mijn is (of beter : was) de Sterling Borax mine, ook bekend als de Lang mine, naar het dorpje Lang dat wat verder in de vallei ligt, en ligt ongeveer 5 km ten noorden van de Southern Pacific spoorweg. Over de vormingsomstandigheden van de boraatafzettingen zijn de geologen het nog steeds niet helemaal eens : de ene school houdt het bij een primaire kalktuf-afzetting, die overspoeld werd door boraatrijk water, waarbij het oorspronkelijke calciumcarbonaat werd Geonieuws 28(10), december

20 Geografische situering van Tick Canyon bij Lang, Los Angeles County, California, USA omgezet in calciumboraten, en de andere stelt dat oorspronkelijk een borax-ulexietafzetting aanwezig was, vergelijkbaar met die van Death Valley, een eindje verderop, en dat na een aantal tektonische bewegingen van het oppervlak natrium uitgeloogd werd, waarna met calcium colemaniet gevormd werd. Het boor is alleszins afkomstig van de geassocieerde vulkanische gesteenten. Uit het feit dat de afzetting bijna uitsluitend uit colemaniet bestaat, en de afwezigheid van alkali-zouten, kan men afleiden dat de afzetting niet eenvoudigweg gevormd werd door verdampen van het water van het zoutmeer. De afzetting werd ontdekt in 1906, toen goudzoekers een tunnel groeven in een oude mijn in de Santa Clarita Valley. Zij merkten een witte afzetting op in de onderliggende rotswanden. Een paar hamerslagen waren voldoende om aan te tonen dat het om een wel zeer rijke boraatafzetting ging. Van het ontginnen van boormineralen hadden ze echter geen kaas gegeten, en daarom verkochten ze hun rechten voor USD, in die tijd een fabelachtig bedrag, aan de Sterling Borax Company. De mijn was actief van 1908 tot Er waren twee verticale schachten van een goede 100 m diep, met talrijke horizontale verbindingen met de buitenwereld. In de beginperiode werd het colemaniet in zakken gestort en weggevoerd, maar later werden metallurgische installaties gebouwd om ter plaatse een gezuiverd erts te produceren dat het equivalent van ongeveer 50 % boortrioxide (B 2 O 3 ) bevatte. De beroemde (en beruchte) 20-mule-teams werden vervangen door spoorstaven met bijbehorende trein. Minder romantisch, maar wel heel wat efficiënter! Op het hoogtepunt woonden in Lang 1000 mensen, waarvan er 300 in de mijn werkten. De maximale dagelijkse productie was 400 ton, en alleen al in 1914 werd een omzet gehaald van dollar. Gedurende de eerste wereldoorlog moest de productie noodgedwongen beperkt worden wegens een gebrek aan rollend materieel voor het transport van het erts. Misschien hadden de 20-mule-teams dan nog hun nut kunnen bewijzen. 232 Geonieuws 28(10), december 2003

21 De storthopen van de Sterling Borax mine, Tick Canyon, Lang, Los Angeles County, California, USA. Foto en copyright Bob Housley. Hoe dan ook, gedurende de levensloop van de mijn werd meer dan ton erts geproduceerd, met een waarde van ongeveer 5 miljoen dollar. In 1922 werd de mijn gesloten, en tegenwoordig staat ze binnenin onder water. Tegenwoordig staat het terrein te koop Het is eigendom van US Borax Co., en voorlopig mag een plaatselijke verzamelaarsclub er per jaar drie excursies naartoe organiseren. Buiten een paar restanten van de storthopen valt er (letterlijk) niet veel meer te rapen, maar af en toe komt er toch nog eens wat moois uit de bus. Het belangrijkste mineraal van de afzetting is uiteraard colemaniet, dat er voorkomt in massieve vorm. De aggregaten zijn meestal grijs door ingesloten kleideeltjes. Het materiaal dat tegenwoordig nog op de storthopen kan gevonden worden is best te vergelijken met vezelgips. Colemaniet kan overigens gemakkelijker gevonden worden een beetje meer oostelijk, bij een andere mijningang. Er werden ook botryoidale witte aggregaten van bakeriet gevonden, en glinsterende kristalletjes die er werden aangetroffen werden geïdentificeerd als chabaziet. Bloemkoolachtige nodulen van howliet komen op de storthopen nog frequent voor. Vroeger werden soms massa's tot meer dan 100 kg aangetroffen. De "kleur" varieert van zuiver wit over grijs naar bijna zwart. Het materiaal laat zich vlot polijsten. In de literatuur wordt beweerd dat howliet van deze vindplaats fluoresceert, maar dat konden we tot nu toe niet bevestigen. Hier en daar werden ook beëindigde kristalletjes gevonden, maar die zijn qua afmetingen natuurlijk niet te vergelijken met die van Nova Scotia. Bakeriet werd hoofdzakelijk als microkristallijne korsten aangetroffen, soms botryoidaal, maar ook kristalletjes komen er voor, tot hooguit 0.2 mm groot. Celestien-kristallen komen voor in spleten in de kalksteen, en als minuscule kristalletjes op de bergleder-variëteit van tremoliet die er plaatselijk ook voorkomt. Belangrijk is het feit dat Tick Canyon de type-vindplaats is van veatchiet. Het werd in 1938 ontdekt. Het komt voor als witte tot grijsachtige vezelachtige adertjes, en soms ook wel als radiaalstralige plaatjes die dan een parelmoerglans vertonen. Ook probertiet komt er voor, in lensachtige aggregaatjes of radiaalstralige prismatische aggregaatjes. Aan het oppervlak wordt dit mineraal heel snel omgezet in ulexiet, dat hier voorkomt als haarvormige vrijstaande kristalletjes. Ook de klassieke, vezelgips-achtige aders komen hier voor. Borax komt voor als neoformatie, t.t.z. het wordt in het droge seizoen gevormd, en wordt al snel omgezet tot tincalconiet. In aggregaten van bakeriet worden (eerder zelden) kristalletjes aangetroffen van analciem, en soms ook natrolietkristalletjes. Wat vroeger gemakshalve als heulandiet bestempeld werd (ook als zodanig vermeld in het boek "Minerals of Cali- Geonieuws 28(10), december

22 fornia"), is ondertussen, na een analyse door Bob Housley, omgedoopt tot clinoptiloliet. In holten in basalt en beetje ten noorden van de plaats waar analciem en natroliet gevonden werd, werd mordeniet aangetroffen, geassocieerd met holtes bekleed met octaëdrische cristobalietkristalletjes. Dankwoord - acknowledgements We zijn dank verschuldigd aan Bob Housley die ons niet alleen tekst en uitleg, maar ook schitterend beeldmateriaal bezorgde over howliet van Tick Canyon, California, aan Ronnie Van Dommelen voor zijn spectaculaire foto's en informatie over de vindplaatsen van howliet in Nova Scotia, Canada, en aan Dirk Schmid voor logistieke ondersteuning. Bezoek zeker eens hun website (zie "E-literatuur"). We owe our sincere thanks to Bob Housley, who not only provided us with data, but also with splendid photos and SEM-images of howlite from Tick Canyon, California, to Ronnie Van Dommelen for his spectacular photos and information on the howlite localities in Nova Scotia, Canada and to Dirk Schmid for logistic support. don't forget to visit their website ("E-literatuur") Literatuur Anthony J.W. et al. (1995), "Handbook of Mineralogy, volume 2, silica, silicates, part 1", Mineral Data Publishing, Tucson, Arizona, p. 349 Dillen H. (2003), "Boor, woestijn en muilezels ", Geonieuws 28(3), Grew E.S., Anovitz L.M. (1996), "Boron mineralogy, petrology and geochemistry", Reviews in Mineralogy, vol. 33, Mineralogical Society of America, editor Paul Ribbe. Griffen D.T. (1988), "Howlite : structure refinement and hydrogen bonding", Am. Mineral. 73(9-10), How H. (1868), "Contributions to the mineralogy of Nova Scotia", Phil. Mag. 35, 32. Murdoch J. (1957), "Crystallography and x-ray measurements of howlite from California", Am. Mineral. 42(7-8), E-literatuur "Tick Canyon", by Al Wilkins & Bob Housley, January "The mineralogy of Nova Scotia", Ronnie Van Dommelen Borates and other Minerals from the Evaporates of Nova Scotia, Ronnie Van Dommelen Geonieuws 28(10), december 2003

23 Mineralen van Tick Canyon, California, USA 1. Chabaziet-XX - 2. Cristobaliet-XX - 3. Cristobaliet-XX - 4. Howliet-XX Foto op vorige pagina : howliet-xx SEM-opnamen en copyright Bob Housley Geonieuws 28(10), december

24 @ / nr. pp. titel auteur(s) Dr.Clifford Frondel overleden Earl en Maureen Verbeek op bezoek MKA-rockhound in the USA Mordeniet Nickelien Een zelfgebouwde draagbare korte-golf UVlamp Sainte-Marie-aux-Mines - anno 2002 Hoe oud is oud? ( 14 C-methode) Boor, woestijn en muilezels Minerant is dood... lang leve Minerant Gearksutiet Stalactieten in de badkamer Tedhadleyiet : een nieuw mineraal Tucson 2003 Glück auf! Franz Xaver Freiherr von Wulfen ( ) Jaaroverzicht 2002 Excursie Winterslag 13 april 2003 De "grotten" van het Boekenbergpark in Antwerpen (Deurne) Belgische postzegels over mineralen Dr. Everett Gibson (NASA) op bezoek bij de MKA Sainte-Marie-aux-Mines 2003 In memoriam : Joseph Lhoest ( ) Ferrimolybdiet Kristalklaar-steengoed-keitof Bastnäsiet Fotografie van fluorescerende mineralen Diamantmuseum Antwerpen Carpholiet Excursie Landelies 14 september 2003 Howliet Rik Dillen Axel Emmermann Johan Maertens Rik Dillen Rik Dillen Piet Van Hool Liza en Herman Torfs Irène Groendijk en Jacob Leloux Rik Dillen Paul Van hee en Rik Dillen Rik Dillen Luk Dillen Rik Dillen Georges en Diego Claeys Joske Galiart Paul Tambuyser Paul Van hee, Ludo Van Goethem en Hugo Bender Etienne Mans en Richard De Nul Alphons Quadens Johan Maertens Rik Dillen en Axel Emmermann Paul Van hee Paul Van hee en Rik Dillen Rik Dillen Rik Dillen Hugo Bender Rik Dillen Axel Emmermann Rik Dillen Koen Binnemans Etienne Mans en Richard De Nul Bob Housley en Rik Dillen 236 Geonieuws 28(10), december 2003

25 Nawoord bij dit nummer Met dit elektronisch proefnummer geven wij U een typisch voorbeeld van een nummer van het tijdschrift GEONIEUWS dat 10 maal per jaar verschijnt en dat, zoals U kon merken, een belangrijke bron van mineralogische informatie is. Wenst U zich te abonneren op GEONIEUWS raadpleeg dan onze website : of contacteer het secretariaat : Hugo Bender P. Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem tel/fax +32/ , secretariaat@minerant.org Alvast bedankt voor uw belangstelling! ADDENDUM This is an example of the mineralogical journal GEONIEUWS (in Dutch) issued by the Mineralogische Kring Antwerpen. Each volume consists of 10 numbers.! " To subscribe to GEONIEUWS, see our website : or contact the secretary : Hugo Bender P. Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem tel/fax +32/ , secretariaat@minerant.org Thank you very much for your interest! Geonieuws 28(10), december

Koninklijke Mineralogische Kring Antwerpen Info : P. Van den Bemdenlaan 107, 2650 Edegem secretariaat@minerant.org 03 4408987 www.minerant.

Koninklijke Mineralogische Kring Antwerpen Info : P. Van den Bemdenlaan 107, 2650 Edegem secretariaat@minerant.org 03 4408987 www.minerant. Koninklijke Mineralogische Kring Antwerpen Info : P. Van den Bemdenlaan 107, 2650 Edegem secretariaat@minerant.org 03 4408987 www.minerant.org MKA activiteiten : - vergaderingen Het Elzenhof, Edegem -

Nadere informatie

Mineralogische Kring Antwerpen Info : P. Van den Bemdenlaan 107, 2650 Edegem

Mineralogische Kring Antwerpen Info : P. Van den Bemdenlaan 107, 2650 Edegem Mineralogische Kring Antwerpen Info : P. Van den Bemdenlaan 107, 2650 Edegem secretariaat@minerant.org 03 4408987 www.minerant.org MKA activiteiten : - vergaderingen Het Elzenhof, Edegem - werkgroepen

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Inleiding. 3. Hoofdstuk 2 Wat zijn edelstenen? 4. Hoofdstuk 3 Hoe ontstaan edelstenen? 5. Hoofdstuk 4 Verschillende soorten edelstenen.

Hoofdstuk 1 Inleiding. 3. Hoofdstuk 2 Wat zijn edelstenen? 4. Hoofdstuk 3 Hoe ontstaan edelstenen? 5. Hoofdstuk 4 Verschillende soorten edelstenen. Geschreven door Marit Steman / 2009 Inhoudsopgave Pagina Hoofdstuk 1 Inleiding. 3 Hoofdstuk 2 Wat zijn edelstenen? 4 Hoofdstuk 3 Hoe ontstaan edelstenen? 5 Hoofdstuk 4 Verschillende soorten edelstenen.

Nadere informatie

De laatste wens van Maarten Ouwehand

De laatste wens van Maarten Ouwehand De laatste wens van Maarten Ouwehand Een verhalend ontwerp voor CKV waarin leerlingen op school een museum ontwerpen, inrichten en openen. Gemaakt voor en door: Andreas College Katwijk en Bureau voor Educatief

Nadere informatie

The Caldbeck Fells Engeland De Carrock mijn en de Roughton Gill mijn (Wolfram, Lood, zink en koper)

The Caldbeck Fells Engeland De Carrock mijn en de Roughton Gill mijn (Wolfram, Lood, zink en koper) The Caldbeck Fells Engeland De Carrock mijn en de Roughton Gill mijn (Wolfram, Lood, zink en koper) Inhoud; Ligging Carrock mijn en Roughton Gill mijn Geologische informatie Condities van ontstaan van

Nadere informatie

geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 31(6), juni 2006

geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 31(6), juni 2006 afgiftekantoor : 2140 Borgerhout 1 geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 31(6), juni 2006 In dit nummer : austiniet jaarverslag 2005 een pracht van een vervalsing Mineralogische

Nadere informatie

Het begin. Maandvergaderingen. Leden. Tijdschrift. Statuut

Het begin. Maandvergaderingen. Leden. Tijdschrift. Statuut Het begin Er waren eens.. 3 leden van Gloria Maris sterk geïnteresseerd in mineralen Een vierde buitenstaander werd snel gevonden Eerste bestuur: voorzitter, penningmeester, materiaalmeester en secretaris

Nadere informatie

World Trade Company B.V.

World Trade Company B.V. World Trade Company B.V. levert diverse soorten natuursteen voor binnen en buiten in bijna elke gewenste maat. Het overzicht geeft dan ook alleen een beeld van de te bestellen soorten natuursteen en kleuren.

Nadere informatie

Handleiding bouw barrière voor amfibieën

Handleiding bouw barrière voor amfibieën Handleiding bouw barrière voor amfibieën Natuurpunt Hyla-werkgroep regio Beneden-Nete Colofon : Deze brochure is een uitgave van Natuurpunt Hyla-werkgroep regio Beneden-Nete Coördinatie, en eindredactie

Nadere informatie

Prostaatkanker Hoe ontdek je het en dan?

Prostaatkanker Hoe ontdek je het en dan? Prostaatkanker Hoe ontdek je het en dan? Eerste druk, 2014 2014 Henri Pieter www.henripieter.nl Schilderij cover: Irma Boogh-van der Burg isbn: 9789048433735 nur: 860 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer

Nadere informatie

ENIGE ECHTE THUISHAVEN TEKST: MARIE MASUREEL - FOTOGRAFIE: HENNY VAN BELKOM TIJDLOOS 21

ENIGE ECHTE THUISHAVEN TEKST: MARIE MASUREEL - FOTOGRAFIE: HENNY VAN BELKOM TIJDLOOS 21 ENIGE ECHTE THUISHAVEN TEKST: MARIE MASUREEL - FOTOGRAFIE: HENNY VAN BELKOM TIJDLOOS 21 De laatste jaren pendelt Helen gewoon op en neer tussen haar woning in Monnickendam en haar interieurzaak in Edam,

Nadere informatie

NU BELEGGEN IN BELGISCHE MUNTEN?

NU BELEGGEN IN BELGISCHE MUNTEN? Europees Genootschap voor Munt- en Penningkunde vzw NU BELEGGEN IN BELGISCHE MUNTEN? Luc Vandamme Regelmatig wordt mij gevraagd of het kopen van Belgische munten een goede belegging zou kunnen zijn. Het

Nadere informatie

BASISSCHOOL DE ZEVENSPRONG. Beste wensen voor 2015! Dat het maar een prachtig jaar in volle gezondheid mag worden. Team bs de Zevensprong

BASISSCHOOL DE ZEVENSPRONG. Beste wensen voor 2015! Dat het maar een prachtig jaar in volle gezondheid mag worden. Team bs de Zevensprong T KLEPPERTJE BASISSCHOOL DE ZEVENSPRONG Beste wensen voor 2015! Dat het maar een prachtig jaar in volle gezondheid mag worden. Team bs de Zevensprong Nummer 8 jaargang 16 verschijnt iedere twee schoolweken

Nadere informatie

het verhaal achter de postzegel

het verhaal achter de postzegel Missie 3 het verhaal achter de postzegel het verhaal achter de postzegel 1. WAT IS EEN POSTZEGEL? Een postzegel is een stukje papier met een bepaalde waarde dat je rechts bovenaan op een envelop plakt.

Nadere informatie

Jaargang: 32 Nummer: 10/11

Jaargang: 32 Nummer: 10/11 Jaargang: 32 Nummer: 10/11 SUCCULENTA - nederlands-belgische vereniging van liefhebbers van cactussen en andere vetplanten HET VETBLAD Officieel orgaan van Succulenta afd. Amsterdam Opgericht 23 april

Nadere informatie

De échte klassieker, de Vlaamse Druivencross Overijse

De échte klassieker, de Vlaamse Druivencross Overijse www.desportvriendenoverijse.be desportvriendenoverijse@skynet.be NIEUWSBRIEF > 10 NOVEMBER 2011 INHOUD 11 December > Vlaamse Druivencross VIP & Hospitality 8 December 2011 > Gespreksavond met Michel Wuyts

Nadere informatie

Aanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?

Aanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op? Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte

Nadere informatie

Hans van der Beek. over schrijven en alles

Hans van der Beek. over schrijven en alles Hans van der Beek over schrijven en alles Hijschrijftcolumns,boekenennogveelmeer, behoorttotde KunstenMedia redactievanhet Parool,isvadervantweejongensenisbezigte halveren.juist,afvallen.hansvanderbeekschrijft.

Nadere informatie

Ruggeveldje december 2015

Ruggeveldje december 2015 Ruggeveldje december 2015 Beste schaatsleden en vrienden, Een witte kerst, met deze temperaturen lijkt die nog ver weg! En toch, dé feestmaand van het jaar staat weer voor de deur. Dit wil ook zeggen dat

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz. Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De

Nadere informatie

Inhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop.

Inhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop. Inhoud. Blz. 1. Blz. 2. Blz. 3. Blz. 4. Blz. 5. Blz. 6. Blz. 7. Blz. 8. Blz. 9. Blz. 10. Blz. 11. Kaft Inhoud Het leven van Escher. Moeilijke jaren. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld

Nadere informatie

Taal op niveau Schrijven Op weg naar niveau

Taal op niveau Schrijven Op weg naar niveau Taal op niveau Schrijven Op weg naar niveau 1F Naam: Groep: Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Annemieke Struijk Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: Elma Draaisma en Willem

Nadere informatie

afgiftekantoor : antoor : 2140 afgiftekantoor Geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 25(1), januari 2000 geonieuws

afgiftekantoor : antoor : 2140 afgiftekantoor Geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 25(1), januari 2000 geonieuws afgiftekantoor afgiftekantoor : antoor : 2140 geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 25(1), januari 2000 25 jaar Geonieuws geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen

Nadere informatie

Naam: Huseyin Ayaz St. Nummer: 1683039 Groep: imm08209 Universiteit der dromen

Naam: Huseyin Ayaz St. Nummer: 1683039 Groep: imm08209 Universiteit der dromen Naam: Huseyin Ayaz St. Nummer: 1683039 Groep: imm08209 Universiteit der dromen Onze film gaat over een droom van een student die de Vrije universiteit doorloopt en aan het eind van het film woedend wakker

Nadere informatie

mineralogische kring van antwerpe n

mineralogische kring van antwerpe n geonieuws maandelijks tijdschrif t april 197 6 verantwoordelijke uitgever : L. Michiels, Bakkersdreef 4 1 2180 Kalmthou t mineralogische kring van antwerpe n zetel : Ommeganckstraat 26, 2000 Antwerpen

Nadere informatie

KureghemNet is een project van MAKS vzw. Computerles Programmaboekje sep dec 2014

KureghemNet is een project van MAKS vzw. Computerles Programmaboekje sep dec 2014 @ KureghemNet is een project van MAKS vzw Computerles Programmaboekje sep dec 2014 2 Iedereen mee met de PC Heb je nog nooit een computer gebruikt en wil je de basis leren? Zoek je werk of wil je beter

Nadere informatie

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt orthodontist Daniël van der Meulen samen met veertien assistentes intensief

Nadere informatie

Drents Archief. Meisje met de hoepel. Groep 2 Speuren in het archief

Drents Archief. Meisje met de hoepel. Groep 2 Speuren in het archief Drents Archief Meisje met de hoepel Groep 2 Les 3 Speuren in het archief Les 3 Speuren in het archief Samenvatting van de les In het Drents Archief bevindt zich een kistje dat een dubbele bodem blijkt

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Huur een huis

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Huur een huis PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Huur een huis Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Gerda Verhey, Ruud Drupsteen, Caroline van den Kommer, Mary

Nadere informatie

Harpflash. 8 november 2013. 2013 is het jaar van het voorlezen!

Harpflash. 8 november 2013. 2013 is het jaar van het voorlezen! Harpflash 8 november 2013 2013 is het jaar van het voorlezen! Daarom en om leesplezier bij jong en oud te bevorderen organiseren wij volgende week (van 12 t.e.m. 15 november) een heuse voorleesweek! Tijdens

Nadere informatie

Op de grens van hemel en aarde. Een bijna-doodervaring

Op de grens van hemel en aarde. Een bijna-doodervaring Op de grens van hemel en aarde Een bijna-doodervaring Eerste druk, 2014 2014 Tineke H.C.M. Verwij Illustraties: Tineke H.C.M. Verwij Coverfoto: Tineke H.C.M. Verwij isbn: 9789048432684 nur: 402 Uitgever:

Nadere informatie

Lou en Lena: NEE tegen geweld!

Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn prentenboek Prentenboek voor leerlingen 1 e en 2 e leerjaar Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn naam:... Mijn klas:... Mondiale Vorming - Plan België Hallo, ik ben Lou. En dit is mijn zus Lena. We

Nadere informatie

Rona Jaffe Van alles het beste

Rona Jaffe Van alles het beste Van alles het beste Rona Jaffe Van alles het beste Vertaald door Petra C. van der Eerden Uitgeverij De Arbeiderspers Amsterdam Antwerpen Copyright 1958 Rona Jaffe Copyright Nederlandse vertaling 2011

Nadere informatie

Stichting Kinderpostzegels

Stichting Kinderpostzegels Stichting Kinderpostzegels gemaakt door Eva Prince 10/10/15 voorwoord Ik doe mijn werkstuk over Kinderpostzegels. Want ik vind dat kinderpostzegels verkopen leuk is. Ik vind dat Stichting Kinderpostzegels

Nadere informatie

Workshop Tweede Kamerverkiezingen

Workshop Tweede Kamerverkiezingen Workshop Tweede Kamerverkiezingen Korte omschrijving workshop In deze workshop leren de deelnemers wat de Tweede Kamer doet, hoe ze moeten stemmen en op welke partijen ze kunnen stemmen. De workshop bestaat

Nadere informatie

FOTOGRAFIE OP BEGRAAFPLAATSEN

FOTOGRAFIE OP BEGRAAFPLAATSEN DOOR HET OOG VAN DE FOTOGRAAF 1 - PATRICK JANSSENS Patrick Janssens wordt op 25.01.1960 in Soest (Dtl.) geboren als zoon van een Belgische vader en Duitse moeder. Hij volgt in Duitsland onderwijs in Belgische

Nadere informatie

Het onderzoek van de burgemeester 5/6

Het onderzoek van de burgemeester 5/6 Het onderzoek van de burgemeester De burgemeester hoorde dat kinderen ongerust zijn. Nee, ze zijn niet bang voor onweer of harde geluiden. Ze maken zich zorgen over de natuur. Dieren krijgen steeds minder

Nadere informatie

geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 26(10), december 2001

geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 26(10), december 2001 afgiftekantoor afgiftekantoor : antoor : 2140 geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 26(10), december 2001 in dit nummer : russische edelsteenvindplaatsen reis naar namibië colorado,

Nadere informatie

Kei-cool. De tentoonstelling in het kort

Kei-cool. De tentoonstelling in het kort Kei-cool De tentoonstelling in het kort In deze Kei-coole interactieve tentoonstelling treed je in de voetsporen van een echte geoloog. Tijdens je tocht steek je heel wat op over gesteenten en mineralen.

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

RAAKJE KWB ARDOOIE. September 2010

RAAKJE KWB ARDOOIE. September 2010 RAAKJE KWB ARDOOIE September 2010 Na twee maanden vakantie, is KWB Ardooie terug. We stellen u dan ook graag ons nieuwe jaarprogramma voor. Je zult zien, het is een rijkgevuld programma. Misschien dat

Nadere informatie

Jaargang: 32 Nummer: 7/8

Jaargang: 32 Nummer: 7/8 Jaargang: 32 Nummer: 7/8 SUCCULENTA - nederlands-belgische vereniging van liefhebbers van cactussen en andere vetplanten HET VETBLAD Officieel orgaan van Succulenta afd. Amsterdam Opgericht 23 april 1926

Nadere informatie

Lesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek

Lesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek Lesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek KIEZEN Een goed begin is het kiezen van het juiste boek. Er zijn zo veel mooie verhalen waardoor het soms lastig is om een goede keuze

Nadere informatie

Belangrijke data: 10 januari: Nieuwjaarsontbijt OP Baloe. Clorisse. vormingen en diensten voor kinderopvang en onderwijs. December

Belangrijke data: 10 januari: Nieuwjaarsontbijt OP Baloe. Clorisse. vormingen en diensten voor kinderopvang en onderwijs. December Belangrijke data: 10 januari: Nieuwjaarsontbijt OP Baloe Clorisse vormingen en diensten voor kinderopvang en onderwijs December Xaverius-St.Rita A21/46G Januari 2015 Beste ouders, leden, vrienden en sympathisanten,

Nadere informatie

Voor STUDENTEN, door STUDENTEN

Voor STUDENTEN, door STUDENTEN Studievereniging VENAE Voor STUDENTEN, door STUDENTEN INHOUD, INLEIDING, VENAE naar de sneeuw!! - Waar? - Wanneer? HET DORP, informatie over het dorp en de accommodatie - Dorp - Appartementen GEBIED, Skiën

Nadere informatie

De inhoud. 1. De inleiding. 2. De woordspin. 3. Het uiterlijk van de das. 4. Wat eet de das? 5. Waar wonen dassen? 6. Hoe wordt de das geboren?

De inhoud. 1. De inleiding. 2. De woordspin. 3. Het uiterlijk van de das. 4. Wat eet de das? 5. Waar wonen dassen? 6. Hoe wordt de das geboren? De inhoud 1. De inleiding 2. De woordspin 3. Het uiterlijk van de das 4. Wat eet de das? 5. Waar wonen dassen? 6. Hoe wordt de das geboren? 7. De dassenwerkgroep Utrecht 8. De afsluiting 9. Bronnen 1.

Nadere informatie

Nieuwsbrief 14, september 2010

Nieuwsbrief 14, september 2010 Stichting WoonMere Nieuwsbrief 14, september 2010 Redactie: Mariska Elfrink Hallo allemaal, Eindelijk is het dan gebeurt: we zijn verhuist naar ons eigen appartement! Inmiddels wonen we hier alweer een

Nadere informatie

BEISPIEL FÜR DIE STEUERUNG DER car system-fahrzeuge VOR DER FEUERWACHE 130988

BEISPIEL FÜR DIE STEUERUNG DER car system-fahrzeuge VOR DER FEUERWACHE 130988 BEISPIEL FÜR DIE STEUERUNG DER car system-fahrzeuge VOR DER FEUERWACHE 130988 Der Sensor SE1 wird optional an der Spur eingebaut, wo das Fahrzeug als letztes zurück kommt. Anschluß an der beiliegenden

Nadere informatie

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other Dutch survival kit This Dutch survival kit contains phrases that can be helpful when living and working in the Netherlands. There is an overview of useful sentences and phrases in Dutch with an English

Nadere informatie

VOORJAARSBLOK 2014-2015

VOORJAARSBLOK 2014-2015 VOORJAARSBLOK 04-05 WAT DOEN WE IN HET VOORJAAR? Dit is het boekje van het voorjaarsblok. Voorjaar? Maar het is toch winter? Het is inderdaad winter maar in de tijd dat dit blok loopt, beginnen ook de

Nadere informatie

Kaleb s Angel. door. Puck Portheine

Kaleb s Angel. door. Puck Portheine Kaleb s Angel Kaleb s Angel door Puck Portheine Kaleb s Angel is het tweede boek van Puck Portheine. Haar eerste boek: Zeven jaar Roland en zijn geiten (ISBN: 978-90-8834-241-7) is uitgekomen bij Boekscout

Nadere informatie

Voer de ganse betaling van de bestelling uit met de mededeling : GEBRUIKERSBOEKJE + uw erkenningsnummer F.O.D. Binnenlandse Zaken

Voer de ganse betaling van de bestelling uit met de mededeling : GEBRUIKERSBOEKJE + uw erkenningsnummer F.O.D. Binnenlandse Zaken GEBRUIKERSBOEKJE VAN EEN ALARMSYSTEEM BESTELBON te faxen op het nummer 02/526.08.39 Het lid bestelt de hierna beschreven boekjes aan de LVMEB, die ze verkoopt aan de prijs aangeduid in de tarieven van

Nadere informatie

Bevriend met Bram of met een autist

Bevriend met Bram of met een autist Bevriend met Bram of met een autist Eerste druk, januari 2010 2010 Nanno Ymus isbn: 978-90-484-0990-7 nur: 283 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl De namen, plaatsen en gebeurtenissen

Nadere informatie

Prospectie naar Nederlandstalige gedrukte publicaties voor de deponering

Prospectie naar Nederlandstalige gedrukte publicaties voor de deponering Prospectie naar Nederlandstalige gedrukte publicaties voor de deponering Ik kom u graag vertellen over onze prospectie naar niet-periodieke gedrukte publicaties boeken zeg maar - voor de hedendaagse collecties

Nadere informatie

TWEELINGKRISTALLEN. Inleiding. Tweelingen van aragoniet. door drs. E.A.J. Burke Instituut voor Aardwetenschappen Vrije Universiteit, Amsterdam

TWEELINGKRISTALLEN. Inleiding. Tweelingen van aragoniet. door drs. E.A.J. Burke Instituut voor Aardwetenschappen Vrije Universiteit, Amsterdam TWEELINGKRISTALLEN door drs. E.A.J. Burke Instituut voor Aardwetenschappen Vrije Universiteit, Amsterdam Inleiding Als mineralen onbelemmerd kunnen groeien vormen zij kristallen met hun eigen karakteristieke

Nadere informatie

Teloceras Blagdeni (Sowerby) in het Pleistocene Maasgrind van Zuid Limburg (II)

Teloceras Blagdeni (Sowerby) in het Pleistocene Maasgrind van Zuid Limburg (II) Teloceras Blagdeni (Sowerby) in het Pleistocene Maasgrind van Zuid Limburg (II) J. H. Willems SUMMARY Teloceras blagdeni (SOWERBY) in the Pleistocene gravel of the river Maas in the South of the Dutch

Nadere informatie

Enkele beoordelingen van het boek

Enkele beoordelingen van het boek Korte inhoud Dr. Albert Clarysse (Izegem 1936) herleeft zijn jeugdjaren tijdens de oorlog, en de strenge opvoeding in de lagere school en het college in Izegem. Pas aan de universiteit vond hij zijn gading.

Nadere informatie

Inhoud Deel 1 Deel 2

Inhoud Deel 1 Deel 2 Inhoud Voorwoord 7 Deel 1 9 Inleiding 11 De universele levenskracht 19 Het kiezen van een edelsteen 24 Verzorging van edelstenen 27 Programmeren van edelstenen 33 Edelstenen dragen op je huid 35 Edelstenen

Nadere informatie

Colofon. Titel: Xact groen Wiskunde deel 2 ISBN: 978 90 3720 834 4 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen

Colofon. Titel: Xact groen Wiskunde deel 2 ISBN: 978 90 3720 834 4 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen Colofon 1 Colofon Titel: Xact groen Wiskunde deel 2 ISBN: 978 90 3720 834 4 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: E. Benthem, J. Broekhuizen, H. La Poutré, J. Bruinsma,

Nadere informatie

Werken aan scheikunde

Werken aan scheikunde Werken aan scheikunde 24 memoires van hen die de Nederlandse Chemie deze eeuw groot hebben gemaakt Uitgegeven door Delftse Universitaire Pers in 1993. (Copyright 1993 by Delft University Pers). Met toestemming

Nadere informatie

LIESHOUT OP ZONDAG 23 SEPTEMBER 2007

LIESHOUT OP ZONDAG 23 SEPTEMBER 2007 Und diese auch Geachte veteranenruiter en organisatie, Hierbij ontvangt u een uitnodiging c.q. vraagprogramma voor een veteranenwedstrijd te LIESHOUT OP ZONDAG 23 SEPTEMBER 2007 Deze uitnodiging geldt

Nadere informatie

Beeld Hoofdstuk 5. Uitgeschreven tekst. NL test

Beeld Hoofdstuk 5. Uitgeschreven tekst. NL test Beeld Hoofdstuk 5 Uitgeschreven tekst NL test www.ncrv.nl/ncrvgemist/8-1-2011/nl-test-2011-afl-1 (fragment tot 8:53 min.) NL test (NCRV) Duur fragment: 8:53 min. Duur uitzending: 24:49 min. Datum uitzending:

Nadere informatie

Eerste druk, augustus 2012 2012 chamo C.C. Paetzhold, C.C.Mozer. Foto s en cover: Hamo

Eerste druk, augustus 2012 2012 chamo C.C. Paetzhold, C.C.Mozer. Foto s en cover: Hamo Dé Afkickmethode Eerste druk, augustus 2012 2012 chamo C.C. Paetzhold, C.C.Mozer. Foto s en cover: Hamo isbn: 978-90-484-2558-7 nur: 751 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF VOOR OUDERS & LEERLINGEN Schooljaar 2015/2016 20 november nummer 13

NIEUWSBRIEF VOOR OUDERS & LEERLINGEN Schooljaar 2015/2016 20 november nummer 13 NIEUWSBRIEF VOOR OUDERS & LEERLINGEN Schooljaar 2015/2016 20 november nummer 13 Agenda 30 november middagspreekuur voor groep 4 1 dec middag spreekuur overige groepen 4 dec Sinterklaasfeest (gr 5 t/m 8

Nadere informatie

Rekenen Meten en meetkunde. voor 1F

Rekenen Meten en meetkunde. voor 1F Rekenen Meten en meetkunde Tijd voor 1F Colofon Auteur: Daphne Ariaens Eindredactie: Jiska van Hall, Christie Hofmeester Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius Group Illustraties: Edu Actief b.v.,

Nadere informatie

Klein Kontakt. Jarigen. in april zijn:

Klein Kontakt. Jarigen. in april zijn: A Klein Kontakt Het is alweer eind maart wanneer dit Kontakt uitkomt, het voorjaar lijkt begonnen, veel kinderen hebben kweekbakjes met groentes in de vensterbank staan, die straks de tuin in gaan. Over

Nadere informatie

Vier mineralen van de Wannenköpfe (Eifel): jeremejeviet, pseudobrookiet, noseaan en titaniet

Vier mineralen van de Wannenköpfe (Eifel): jeremejeviet, pseudobrookiet, noseaan en titaniet Vier mineralen van de Wannenköpfe (Eifel): jeremejeviet, pseudobrookiet, noseaan en titaniet door Fred Kruijen f.kruijen@planet.nl Jeremejeviet Hexagonaal, AkB 5Oi5(OH)3 De "blue-ones"... prachtige, zeer

Nadere informatie

Voor de ouders en verzorgers,

Voor de ouders en verzorgers, Voor de ouders en verzorgers, Deze nieuwsflits start ik met een terugblik op de ouderavond die we afgelopen dinsdagavond gehouden hebben. We mochten deze avond 13 ouders en 14 collega's begroeten. Onze

Nadere informatie

een productie van uitgeverij i.s.m. Djapo vzw 2014 LES ILES / DJAPO djapo.be / info@djapo.be lesiles.be / lesilespublishers@gmail.

een productie van uitgeverij i.s.m. Djapo vzw 2014 LES ILES / DJAPO djapo.be / info@djapo.be lesiles.be / lesilespublishers@gmail. een productie van uitgeverij i.s.m. Djapo vzw 2014 LES ILES / DJAPO djapo.be / info@djapo.be lesiles.be / lesilespublishers@gmail.com ISBN: 978-94-91545-17-7 WD: D/2014/12.833/20 Nur Code : 273 / 274 Prentenboek

Nadere informatie

Van sondevoeding naar marsepein

Van sondevoeding naar marsepein Van sondevoeding naar marsepein Eerste druk, 2013 2013 Nelleke van Doodewaard Corrector: Anneke van Heusden isbn: 9789048430765 nur: 402 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel

Nadere informatie

Kunstwerk met Cees Vermeulen

Kunstwerk met Cees Vermeulen 3e jaargang Atelier Lia de Craen #3 Met de natuur als inspiratiebron. Met foto s en schetsen als vertrekpunt. Met de levenscycli van beweging, verandering en vergankelijkheid als thema. Met vormen, kleuren

Nadere informatie

Toespraak tijdens afsluitende bijeenkomst over 400 jaar handelsbetrekkingen Turkije-Nederland, 19 april in Arnhem

Toespraak tijdens afsluitende bijeenkomst over 400 jaar handelsbetrekkingen Turkije-Nederland, 19 april in Arnhem Toespraak tijdens afsluitende bijeenkomst over 400 jaar handelsbetrekkingen Turkije-Nederland, 19 april in Arnhem Dames en heren, Er wordt tegenwoordig veel gefeest in Nederland. We vieren 100 jaar Vredespaleis,

Nadere informatie

PRAKTISCH Congres ACV-Openbare Diensten 19-20 november 2015 MONS

PRAKTISCH Congres ACV-Openbare Diensten 19-20 november 2015 MONS PRAKTISCH Congres ACV-Openbare Diensten 19-20 november 2015 MONS 1 Beste vriendin, beste vriend, Welkom op ons vijfjaarlijks congres. Op ons congres krijg je als afgevaardigde de kans om de opties vast

Nadere informatie

Villa Reynaert DE HAND VAN PIETER PORTERS IN TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: CLAUDE SMEKENS 56 TIJDLOOS

Villa Reynaert DE HAND VAN PIETER PORTERS IN TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: CLAUDE SMEKENS 56 TIJDLOOS Villa Reynaert DE HAND VAN PIETER PORTERS IN TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: CLAUDE SMEKENS 56 TIJDLOOS Of je nu tot rust wilt komen tussen zakelijke beslommeringen door of je wilt met je geliefde

Nadere informatie

Weer of geen weer, de scouts gaat er steeds voor!!

Weer of geen weer, de scouts gaat er steeds voor!! Dag liefste scoutsvrienden! De maand februari gaat gepaard met enkele typische weerspreuken. We sommen ze graag even op: Al is de sprokkel nog zo fel, ze heeft vijf schone dagen wel. Is februari nat en

Nadere informatie

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Wat kan ik voor u doen?

Wat kan ik voor u doen? 139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...

Nadere informatie

Nieuwsbrief 1 stadsspel op dinsdag 2 september. Emily Leon

Nieuwsbrief 1 stadsspel op dinsdag 2 september. Emily Leon Nieuwsbrief 1 stadsspel op dinsdag 2 september. Emily Leon Op dinsdagnamiddag 2 september 2014 beleefden we samen met onze klas (7CZR) een aangenaam stadspel in Aalst. De zon was van de partij en iedereen

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en maatschappij. Werkboek Ik betaal!

PrOmotie. Cultuur en maatschappij. Werkboek Ik betaal! PrOmotie Cultuur en maatschappij Werkboek Ik betaal! Colofon Auteur: Onder redactie van: Met dank aan: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Ruud Schinkel, Mieke van Wieringen Ina Berlet (Atlas

Nadere informatie

Geboortegedichtjes. Wie zegt dat er geen wonderen gebeuren. En ook nog nooit gebeurd zijn bovendien. Die moet beslist met eigen ogen

Geboortegedichtjes. Wie zegt dat er geen wonderen gebeuren. En ook nog nooit gebeurd zijn bovendien. Die moet beslist met eigen ogen Geboortegedichtjes Wie zegt dat er geen wonderen gebeuren En ook nog nooit gebeurd zijn bovendien Die moet beslist met eigen ogen Dit schitterende wonder komen zien We hebben ze geteld Je armpjes en je

Nadere informatie

Frankenstein. Mary Shelley

Frankenstein. Mary Shelley Frankenstein Frankenstein maakt deel uit van de reeks Wereldverhalen van Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. Wereldverhalen is een serie beroemde verhalen. Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208

Nadere informatie

Lezingen Han Bouwmeester Natuurfotografie

Lezingen Han Bouwmeester Natuurfotografie Lezingen Han Bouwmeester Natuurfotografie Het delen van mijn belevenissen met belangstellenden is een van mijn grootste uitdagingen binnen de natuurfotografie. In mijn filmtijd maakte ik al een aantal

Nadere informatie

Met dit lekkere warme weer zijn we lekker gaan wandelen in het park bij ons in de buurt.

Met dit lekkere warme weer zijn we lekker gaan wandelen in het park bij ons in de buurt. Het Kwetternest 3-jarigen Deze week zijn we begonnen met het thema OEF WAT WARM! We hebben in de groep een echte ijswinkel gemaakt. De kinderen kunnen naar hartenlust ijsjes kopen en eten. In de grote

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde A 1-2 havo 2009 - I

Eindexamen wiskunde A 1-2 havo 2009 - I Autobanden Er bestaan veel verschillende merken autobanden en per merk zijn er banden in allerlei soorten en maten. De diameter van de band hangt af van de diameter van de velg en de hoogte van de band.

Nadere informatie

Nieuws update eind november 2014. Beste allemaal,

Nieuws update eind november 2014. Beste allemaal, Nieuws update eind november 2014 Programma editie 2014: Fietsdagen: Vrijdag 19 december, zaterdag 20 december en zondag 21 december, met maandag 22 december gezamenlijk Serious Breakfast en het aanbieden

Nadere informatie

geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 28(6), juni 2003

geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 28(6), juni 2003 afgiftekantoor : 2140 Borgerhout 1 geonieuws maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w. 28(6), juni 2003 In dit nummer : Belgische mineralen-postzegels Excursie-verslag Winterslag Museum Boekenberg

Nadere informatie

Werken met GIMP Deel 2: Schalen

Werken met GIMP Deel 2: Schalen Werken met GIMP Deel 2: Schalen Handleiding van Auteur: Erik98 November 2014 In dit tweede deel ga ik door op wat ik in het artikel Bijsnijden in de vorige Nieuwsbrief heb besproken. Naast het bijsnijden

Nadere informatie

Kinderraad 1 oktober 2013. Aanwezig: Jongste kleuters: Lucie, Ella M Oudste kleuters: Maxim, Amber

Kinderraad 1 oktober 2013. Aanwezig: Jongste kleuters: Lucie, Ella M Oudste kleuters: Maxim, Amber Kinderraad 1 oktober 2013 Aanwezig: Jongste kleuters: Lucie, Ella M Oudste kleuters: Maxim, Amber Eerste graad: Ilios, Yna Mae Derde graad: David, Maya Tweede graad: Ferree, Marie (vervanging Jona) Nele

Nadere informatie

www.mentalismekalender.com, ideaal gereedschap voor goochelaars en mentalisten

www.mentalismekalender.com, ideaal gereedschap voor goochelaars en mentalisten www.mentalismekalender.com, ideaal gereedschap voor goochelaars en mentalisten Voorwoord Hartelijk voor uw belangstelling voor de mentalisme-kalender, die binnenkort op de markt komt. Hierbij ontvangt

Nadere informatie

Luciano en Hans. Christiaan en Richard. Jena en Arianne. Bianca en Gerrit. Danielle en Jan. Jules en Martin

Luciano en Hans. Christiaan en Richard. Jena en Arianne. Bianca en Gerrit. Danielle en Jan. Jules en Martin Luciano en Hans Christiaan en Richard Jena en Arianne Bianca en Gerrit Danielle en Jan Jules en Martin Het was vroeg.6 uur verzamelen op station Utrecht Centraal. Vandaar gingen we via Rotterdam naar Brussel.

Nadere informatie

Omnec Onec DUTCH. Collection of Texts. - Part III - Het Venusiaanse schrift

Omnec Onec DUTCH. Collection of Texts. - Part III - Het Venusiaanse schrift Omnec Onec DUTCH Collection of Texts - Part III - Het Venusiaanse schrift Het Venusiaanse schrift Dutch Collection of Texts Part III Copyright 2000 by Omnec Onec Dutch translation 2013 by Lenthe Reijman,

Nadere informatie

Houdt u er alstublieft rekening mee dat het 5 werkdagen kan duren voordat uw taalniveau beoordeeld is.

Houdt u er alstublieft rekening mee dat het 5 werkdagen kan duren voordat uw taalniveau beoordeeld is. - Instructie Deze toets heeft als doel uw taalniveau te bepalen. Om een realistisch beeld te krijgen van uw niveau,vragen we u niet langer dan één uur te besteden aan de toets. De toets bestaat uit twee

Nadere informatie

5 jaar samen breien. brei een mutsje voor het goede doel. 645.097 mutsjes in totaal gebreid

5 jaar samen breien. brei een mutsje voor het goede doel. 645.097 mutsjes in totaal gebreid 5 jaar samen breien brei een mutsje voor het goede doel 645.097 mutsjes in totaal gebreid Hallo, Wij zijn innocent drinks en we maken smoothies en sappen. Elke winter breien we samen met honderden breiers

Nadere informatie

1 Vinden de andere flamingo s mij een vreemde vogel? Dat moeten ze dan maar zelf weten. Misschien hebben ze wel gelijk. Het is ook raar, een flamingo die jaloers is op een mens. En ook nog op een paard.

Nadere informatie

MAKWARIUM NIEUWSBRIEF!

MAKWARIUM NIEUWSBRIEF! Beste MAK-kers, 01 april 009 MAKWARIUM NIEUWSBRIEF! We zijn in de running naar onze tentoonstelling, de hete adem is duidelijk voelbaar in je omgeving! Tijdens de voorbije werkvergaderingen is gebleken

Nadere informatie

35 ste O.L.Vr. Ster der Zee

35 ste O.L.Vr. Ster der Zee 35 ste O.L.Vr. Ster der Zee Groepsnieuws 35 Beste leden, ouders, sympathisanten De eerst maand van het jaar is weeral voorbijgevlogen, januari was weer een topmaand weer enkele extra leden voor de jongste

Nadere informatie

Vrijetijdsaanbod tijdens de krokusvakantie

Vrijetijdsaanbod tijdens de krokusvakantie Vrijetijdsaanbod tijdens de krokusvakantie 2 0 1 2 Narrenparade op het ijs Doe eens zot! Het Middeleeuwse avontuur Kleutercarnaval Vliegen en duikelen Allemaal beestjes Run & fun Circuskunsten Waag je

Nadere informatie

voor alle aandeelhouders, sponsors en belangstellenden

voor alle aandeelhouders, sponsors en belangstellenden PiepKey L.C. Februari Nieuwsbrief Februari voor alle aandeelhouders, sponsors en belangstellenden In dit nummer: Zeelandhallen 1 Verslag verkoping in de Zeelandhallen Op zaterdag 26 februari hebben wij

Nadere informatie