RAPPORTAGE. Inventarisatie regionale cliëntenparticipatie. Stand van zaken en ondersteuningsmogelijkheden

Transcriptie

1 RAPPORTAGE Inventarisatie regionale cliëntenparticipatie Stand van zaken en ondersteuningsmogelijkheden Auteurs: Drs. M. (Marije) Nool Drs. M.I. (Marije) Winkeler In opdracht van: Landelijke Cliëntenraad Datum: 5 februari 207

2 INHOUD INLEIDING 3 Aanleiding onderzoek 3 Werkwijze Leeswijzer 3 5 STAND VAN ZAKEN REGIONALE CLIËNTENPARTICIPATIE 6 Regionale cliëntenparticipatie...wordt verschillend gedefinieerd 6 6..kent geen eenduidige eigenaar 6..vindt men belangrijk, maar over de invulling zijn de meningen verdeeld 7..dient voor kwaliteitstoetsing en -verbetering van beleid en dienstverlening 7..wordt idealiter op het niveau van adviseren vormgegeven 7..volgens advies van de regio s 7 REGIONALE CLIËNTENPARTICIPATIE IN BEELD IN 8 REGIO S 8 Regio Zuid-Holland Centraal - Voornemen tot regionaal aanspreekpunt vanuit Werkbedrijf 8 Regio Groot-Amsterdam - Vakbonden als linking pin voor RCP Regio Drenthe Voorzittersoverleg als klankbord voor thema s op niveau arbeidsmarktregio 9 0 Regio Groningen Zoekende naar vorm en inrichting RCP Regio Midden-Utrecht Regionale raad met klankbord- en adviesfunctie Regio Rijk van Nijmegen Regio brede Kandidatenraad Werkbedrijf per verordening 2 3 Regio Zuid-Limburg Eerst versterken van de lokale cliëntenparticipatie 4 Regio Achterhoek Medezeggenschap bij zeggenschap, focus op lokale inspraak 5 INVULLING REGIONALE CLIËNTENPARTICIPATIE VARIEERT 6 Wat is (regionale) cliëntenparticipatie? 6 Waar vindt de regionale inspraak plaats? 6 Hoe en waarop vindt regionale inspraak plaats? 7 Wie heeft eigenaarschap over de regionale inspraak? 8 Wat valt nog meer op? Kennis over de arbeidsmarktregio ontbreekt bij cliëntenraden 8 8 Diverstiteit van cliëntenraden in de regio 9 Cliëntenparticipatie op lokaal niveau vormt de basis 9 RCP moet toegevoegde waarde hebben 9 SUCCESFACTOREN & UITDAGINGEN 2 ONDERSTEUNINGSVRAGEN & AANBEVELINGEN 23. Regionale kaart van cliëntenraden Richtlijnen voor definitie en eigenaarschap van regionale cliëntenparticipatie Fasering in het vormgeven van regionale cliëntenparticipatie Ordening in taakstelling en prioritering Regio specifieke ondersteuning regionaal maatwerk 25 COLOFON 26 BIJLAGE: INVENTARISATIE DISTRICTSCLIËNTENRADEN UWV 27 2

3 INLEIDING Aanleiding onderzoek De Landelijke Cliëntenraad en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hechten waarde aan de ontwikkeling van regionale cliëntenparticipatie (in het vervolg RCP) in de 35 arbeidsmarktregio s. Er is geconstateerd dat die beoogde ontwikkeling nog niet optimaal verloopt. Cliëntenraden lijken nog weinig betrokken bij afspraken op regionaal niveau en kunnen hierdoor mogelijk weinig invloed uitoefenen op de vorming en kwaliteit van regionaal beleid en gezamenlijke dienstverlening. Het doel van dit inventarisatieonderzoek is om te bezien hoe de cliëntenparticipatie in de arbeidsmarktregio s er momenteel uitziet en welke factoren een rol spelen of hebben gespeeld bij het ontwikkelen van die cliëntenparticipatie. We onderzoeken ook de behoefte aan ondersteuning van de betrokken partijen in de arbeidsmarktregio s; cliëntenraden enerzijds, bestuurlijk verantwoordelijken 2 anderzijds. Er zijn twee hoofddoelen:. Onderzoeken of en hoe de cliëntenparticipatie in de arbeidsmarktregio s is opgezet en verloopt. En welke succesfactoren en knelpunten naar voren komen. 2. In kaart brengen of en welke behoefte aan ondersteuning er bestaat bij de betrokken partijen. De Landelijke Cliëntenraad kan van de uitkomsten uit dit onderzoek gebruik maken voor het ontwikkelen van een ondersteuningsprogramma op maat, die tegemoetkomt aan de vraag van de arbeidsmarktregio s. Werkwijze Het inventarisatieonderzoek bestaat uit een aantal fases die borgen dat we op een efficiënte manier toewerken naar het realiseren van deze twee hoofddoelen. In deze fases hebben we verschillende activiteiten ondernomen om op verschillende manieren en momenten gegevens te verzamelen (zie figuur ). Figuur : Overzicht fases en activiteiten inventarisatieonderzoek In dit onderzoek bedoelen we met cliëntenraden de cliëntenraden die zich richten op de belangen van de doelgroep Participatiewet en WSW (Gemeenten) en uitkeringsgerechtigden die door het het UWV-Werkbedrijf worden begeleid en daarbinnen in het bijzonder de groep die onder de Banennafspraak valt. In sommige regio s zitten de vertegenwoordigers van gemeenten in sociale domeinraden of bredere participatieraden, indien zij betrokken worden ligt hun aandachtsgebied primair bij werk & inkomen. 2 De bestuurlijk verantwoordelijk in dit onderzoek omvatten: centrumgemeenten, UWV Werkbedrijf, werkgevers- en werknemersorganisaties (minimaal deelnemende partijen van regionaal Werkbedrijf) 3

4 Fase : Voorbereiding en stand van zaken Digitale enquête bij de regionaal Werkbedrijven We hebben bij alle regionaal Werkbedrijven in de 35 arbeidsmarktregio s een digitale enquête uitgezet, waarbij we ons tot de wethouder van de centrumgemeente hebben gericht. Het doel van de enquête is om de huidige staat van de RCP per regio vanuit het perspectief van het regionaal Werkbedrijf in beeld te brengen. In totaal hebben we van 24 arbeidsmarktregio s een ingevulde vragenlijst ontvangen, een respons van 69%. Fase 2: Ontwikkeling en behoeften in kaart brengen In de 2 e fase richten we ons op het verdiepen en concretiseren van de verkregen informatie. We hebben uit de 24 arbeidsmarktregio s een selectie gemaakt van 9 regio s 3 om verdiepend onderzoek uit te voeren. Deze regio s hebben we in eerste instantie opgedeeld in drie categorieën: Regio s met een gekozen aanpak voor RCP: Midden-Utrecht, Rijk van Nijmegen, Drenthe Regio s die op zoek zijn naar de invulling van RCP: Zuid-Holland Centraal, Food Valley, Zuid-Limburg Regio s waar (bewust) geen sprake is van RCP: Achterhoek, Groningen, Groot-Amsterdam 4 Groepsinterviews voorbeeldregio s Voor de groepsinterviews zijn circa 90 vertegenwoordigers van zowel cliëntenraden als overheidsorganisaties benaderd, waarvan 45 personen aanwezig zijn geweest bij een van de acht groepsinterviews (een respons van 50%). In elk groepsinterview is van zowel de zijde van de cliëntenraad als de zijde van de bestuurlijk verantwoordelijken minimaal vertegenwoordiger afgevaardigd. De resultaten 5 van de groepsinterviews zijn verwerkt in deze rapportage en als verslag opgenomen in hoofdstuk 3. Regio Food Valley heeft afgezien van deelname. De groepsinterviews kennen de volgende opbouw: Digitale enquête cliëntenraden Bij de drie geselecteerde regio s waar (bewust) geen sprake is van RCP hebben we ook de cliëntenraden door middel van een enquête bevraagd naar hun ervaringen. Het responspercentage bij deze enquête ligt op 90% (regio Achterhoek 2/2, regio Groningen 5/5, regio Groot-Amsterdam 2/3). De enquête 3 We noemen de geselecteerde arbeidsmarktregio s vanaf nu regio s. 4 Uit de eerste enquete bleek dat er in regio Groot-Amsterdam geen RCP was. Echter in een volgend stadium van het onderzoek bleek na nadere informering uit andere bronnen dat er in deze regio wel sprake is van enige vorm van RCP. 5 Kanttekening: de resultaten van de groepsinterviews zijn enkel ingegeven door de participanten die hierbij aanwezig waren. In de meeste regio s betekent dat geen volledige vertegenwoordiging van alle betrokken partijen. Dit betekent dat de hoeveelheid participanten en de samenstelling van de groepsinterviews per regio ook erg verschillend zijn. Verschillen tussen regio s en interpretatie van de resultaten per regio zijn hiervan afhankelijk. 4

5 is alleen verstuurd naar de mensen die ingestemd hebben met het verzoek deel te nemen aan het groepsinterview. Individuele interviews Om politieke invloeden en systeemfactoren mee te kunnen nemen hebben we ook de programmaraad en diverse wethouders benaderd voor een interview. Dit heeft geresulteerd in een totaal van 5 interviews met: Dick Schuur - Aanjager Programmaraad Wethouder Vliegenthart - Centrumgemeente Amsterdam, Regio Groot-Amsterdam Wethouder Pauwels - Gemeente de Wolden, Regio Drenthe Wethouder Langeveld - Centrumgemeente Doetinchem, Regio Achterhoek Wethouder de Beer - Centrumgemeente Heerlen, Regio Zuid-Limburg (schriftelijk) Fase 3: Bevindingen toetsen en verifiëren Ronde tafelbijeenkomst Op 24 januari hebben we een ronde tafelbijeenkomst georganiseerd voor alle betrokkenen die hebben bijgedragen aan het onderzoek. Ook zijn vertegenwoordigers van de Landelijke Cliëntenraad, de Programmaraad, het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en andere geïnteresseerde regio s uitgenodigd. In totaal zijn er 37 mensen aanwezig geweest. Het doel van deze bijeenkomst is om: De voorlopige bevindingen te bespreken en te toetsen De aanbevelingen n.a.v. de onderzoeksvragen te verifiëren en proiriteren naar behoefte Te informeren en inspireren, onder andere door het bevragen van een specifiek samengesteld panel van vertegenwoordigers van alle betrokken partijen binnen dit onderzoek Leeswijzer In hoofdstuk 2 vindt u een overzicht van de stand van zaken van RCP in de 24 geënquêteerde arbeidsmarktregio s. In hoofdstuk 3 bieden we u een korte impressie van elk groepsinterview. Met deze beschrijvingen beogen we inzichtelijk te maken hoe RCP regio specifiek invulling heeft gekregen. In hoofdstuk 4 scheppen we een completer beeld van de situaties en perspectieven die we in de 8 regio s tijdens het groepsinterview hebben opgehaald. We besteden hierin ook aandacht aan de overeenkomsten en verschillen tussen de regio s en benoemen de belangrijkste factoren die ons zijn opgevallen. In hoofdstuk 5 nemen we u mee in de succesfactoren en uitdagingen die in de 8 regio s voor of tijdens het ontwikkelen van RCP naar voren zijn gekomen. Tot slot benoemen we in hoofdstuk 6 aan de hand van de opgehaalde ondersteuningsvragen en op basis van voorgaande constateringen, enkele concrete aanbevelingen. 5

6 STAND VAN ZAKEN REGIONALE CLIËNTENPARTICIPATIE In 24 van de 35 arbeidsmarktregio s 6 is de digitale enquête ingevuld, waarvan 75% van de geênqueteerde werkzaam is bij de centrumgemeente of het regionaal Werkbedrijf. De resultaten die we hier bespreken beantwoorden ten dele de e onderzoeksvraag en zijn gebaseerd op wat de vertegenwoordigers van de arbeidsmarktregio s hebben aangegeven en reflecteren hun perspectief op de situatie in hun regio. De Cliëntenraden van UWV hebben gelijktijdig met dit onderzoek ook een inventarisatie gedaan naar of cliëntenraden van gemeenten en UWV in de arbeidsmarktregio s (al dan niet) betrokken zijn bij een gezamenlijk regionaal aanspreekpunt. De belangrijkste bevindingen van dit onderzoek zijn beschikbaar gesteld in de bijlage. Regionale cliëntenparticipatie...wordt verschillend gedefinieerd Van de 24 arbeidsmarktregio s hebben 2 regio s 7 aangegeven dat er sprake is van RCP in hun regio (zie tabel ). De regio s kijken echter heel verschillend aan tegen wat RCP inhoudt en wanneer daaraan wordt voldaan. Er is bijvoorbeeld sprake van RCP wanneer er een aanspreekpunt is benoemd vanuit het regionaal Werkbedrijf, wanneer cliëntenraden mee praten, wanneer er een regeling is opgesteld of wanneer er een regionale raad is ingericht. Van de 2 regio s die hebben aangegeven dat er geen RCP is in hun regio wordt bijvoorbeeld benoemd: dat regionale vraagstukken lokaal geagendeerd worden, dat dit subregionaal ingericht is, dat voorzitters van cliëntenraden zelf een informeel regionaal overleg zijn gestart, dat vertegenwoordigers van cliëntenraden als klankbordgroep worden geïnformeerd en geraapleegd door bestuurslid namens FNV. De constatering wanneer er sprake is van RCP loopt sterk uiteen. Sprake van RCP? 24 deelnemende arbeidsmarktregio s Enthousiast over RCP? 8 Ja (2) Amersfoort, Drechtsteden, Drenthe, Groot Amsterdam, Helmond-De Peel, Ijsselvechtstreek, Midden-Utrecht, Noordoost- Brabant, Rijk van Nijmegen, Rivierenland, Stedendriehoek en Noord-Veluwe, Zuid-Holland Centraal Gemiddelde cijfer: 7,3 Nee (2) Achterhoek, Flevoland, Food Valley, Friesland, Groningen, Haaglanden, Holland-Rijnland, Midden-Gelderland, Noord- Limburg, Twente, Zeeland, Zuid-Limburg Gemiddelde cijfer: 6,0 Tabel. Deelnemende arbeidsmarktregio s met kenmerken..kent geen eenduidige eigenaar Er is grote verscheidenheid over wie in de regio s portefeuillehouder zijn op dit thema. In onderstaande grafiek is te zien dat er in de regio s verschillende keuzes worden gemaakt bij wie RCP belegd wordt. Of dat deze keuze zelfs nog niet gemaakt is Grafiek. Portefeuillehouders RCP in de 24 arbeidsmarktregio s Bestuur regionaal Werkbedrijf Geen aparte portefeuillehouder = niet regionaal geagendeerd Algemeen directeur (RWB en/of GR) Bestuurlijk verantwoordelijke (wethouder) & ambtelijk verantwoordelijke Secretaris van het Werkbedrijf is aanspreekpunt Nog onderwerp van gesprek Intentie om bij bestuurlijke partners van vakbonden te beleggen Leden van regionale stuurgroep (directeur W&I en manager UWV) FNV en CNV 6 Niet deelnemende arbeidsmartkregio s (): Gooi- en Vechtstreek, Gorinchem, Midden-Brabant, Midden-Holland, Midden-Limburg, Noord-Holland (noord), Rijnmond, West-Brabant, Zaanstreek/ Waterland, Zuid-Kennemerland, Zuidoost-Brabant. 7 Initieel waren dit eigenlijk 0 regio s, maar de regio s Groot Amsterdam en Noordoost-Brabant zijn hier toch bijgekomen. In een volgend stadium van het onderzoek bleek na nadere informering uit andere bronnen dat in deze regio s wel sprake is van enige vorm van RCP. 8 De regio s zijn bevraagd op hoe enthousiast ze zijn over RCP in het algemeen. 6

7 ..vindt men belangrijk, maar over de invulling zijn de meningen verdeeld Alle respondenten vanuit de bestuurlijke organisaties geven aan RCP belangrijk te vinden. Maar in hun toelichtingen wordt het algemene nut van cliëntenparticipatie vooral benadrukt. Over de behoefte aan en invulling van cliëntenparticipatie op regionaal niveau zijn de meningen verdeeld. Waar de ene regio pleit voor het actief betrekken van cliënten op alle niveau s (lokaal, regionaal en landelijk), pleit de andere regio vooral voor het informeren en aangehaakt houden van cliëntenraden op regionale vraagstukken. Een volgende regio geeft aan dat cliëntenparticipatie zoals die nu georganiseerd is bij gemeenten, SW-bedrijven en UWV volstaat, omdat in deze geledingen ook de daadwerkelijke besluitvorming plaatsvindt. Meerdere regio s geven expliciet aan cliëntenparticipatie op lokaal niveau belangrijker te vinden dan op arbeidsmarktregio niveau. Grafiek 2. Mate waarin RCP belangrijk wordt bevonden..dient voor kwaliteitstoetsing en -verbetering van beleid en dienstverlening Dit wordt door een meerderheid van de regio s als belangrijkste functie van cliëntenparticipatie gezien. Daarnaast worden waarden genoemd als: het niet over maar met cliënten praten en het creëren van draagvlak voor beleid...wordt idealiter op het niveau van adviseren vormgegeven Cliëntenparticipatie kan volgens de Participatieladder 9, een vaak gehanteerde indeling, in 6 niveau s worden onderscheiden (zie box). Van de 24 regio s wordt door 3 regio s aangegeven dat zij het niveau van adviseren nu al regionaal in de praktijk brengen of dit niveau het meest wenselijk vinden. Na adviseren is raadplegen het meest genoemde huidige of wenselijke niveau van RCP. Niveau s Participatieladder ) Informeren cliënten wisselen ervaringen uit en informeren beleidsmakers, maar hebben geen inbreng in de beleidsontwikkeling 2) Raadplegen cliënten zijn gesprekspartners in de beleidsontwikkeling, maar hun inbreng is niet bindend. De agenda wordt door beleidsmakers bepaald 3) Adviseren beleidsmakers en cliënten bepalen samen de agenda, de cliënten hebben en formele status aan de overlegtafel, maar hun inbreng is niet bindend 4) Coproduceren cliënten en beleidsmakers bepalen samen de agenda en verbinden zich aan de resultaten van het overleg 5) Meebeslissen beleidsmakers laten agenda en beleid over aan cliënten en adviseren slechts 6) Zelfbeheer cliënten nemen zelf initiatief om voorzieningen in eigen beheer tot stand te brengen. Politiek en bestuur zijn hier niet bij betrokken...volgens advies van de regio s Geen structuur maar een ontmoeting op thema op vrijwillige basis. Netwerk waarbij samenstelling kan variëren. (Beleidsadviseur Werkbedrijf / Regio Noord-Limburg) Stel vooraf een goed reglement op en ben het eens over ieders rol. Dat is het moeilijkste proces. Daarnaast blijft het moeilijk om te weten of de vertegenwoordiging wel goed is. Spreek ook hier uitgangspunten over af. (Directeur Concern Werkbedrijf / Regio Helmond-De Peel) Draagvlak en ankerpunten in de hele regio. Als er geen lokale vertegenwoordiger aan tafel kan zitten, dan moet er gezorgd worden voor heldere werkafspraken en terugkoppeling. De regionale raad wordt gefinancierd uit een tijdelijk budget. Zorg voor borging en structurele financiering. (Programmamanager Werkbedrijf / Regio Stedendriehoek en Noord-Veluwe) Sluit je aan bij de situatie in je arbeidsmarktregio. Vorm volgt inhoud. (Projectleider Werkbedrijf / Regio Holland-Rijnland) 9 Dossier: wat werkt bij cliëntenparticipatie. Movisie,

8 REGIONALE CLIËNTENPARTICIPATIE IN BEELD IN 8 REGIO S Regio Zuid-Holland Centraal - Voornemen tot regionaal aanspreekpunt vanuit Werkbedrijf Aanwezige vertegenwoordigers Cliëntenraad Gemeente 5 Regionaal Werkbedrijf & Centrum Gemeente UWV-districtsraad RCP in deze regio is: Het voornemen om een informerend, faciliterend en interacterend aanspreekpunt vanuit het regionaal Werkbedrijf te realiseren, waarbij keer per halfjaar alle cliëntenraden worden bezocht en bevraagd. En deze eventueel te betrekken bij activiteiten die worden ontplooid vanuit het werkgeversservicepunt of het Werkbedrijf. Kenmerkend is ook: Het werkbedrijf heeft een ondersteunende en signalerende functie, hier wordt geen beleid ontwikkelt. Dit maakt de wijze waarop en onderwerpen waarbij cliëntenraden betrokken moeten worden anders. De cliëntenraden zijn in diverse samenstellingen georganiseerd en kennen verschillende doelstellingen. Waar de een zich richt op beïnvloeding en medezeggenschap in vorming en evaluatie van beleid, richt de ander zich op individuele belangenbehartiging. Ondersteuningsvraag De cliëntraden geven aan geen gezamenlijke basis te ervaren. Er zijn te veel verschillen tussen gemeenten, qua budget, mogelijkheden en bezetting. Het belang om regionale inspraak te organiseren ontbreekt hierdoor en de verdeeldheid en verschillende variaties van raden maken het überhaupt ingewikkeld op regionaal niveau iets af te stemmen. Er is wel behoefte aan een regionaal platform van waaruit bijv. 5 regionale bijeenkomsten per jaar kunnen worden georganiseerd. Geïnspireerd op SPOC ZH (Stichting Provinciaal Overleg Cliëntenraden Zuidholland) Doel - kennis & ervaring uitwisseling, benoemen & signaleren (regionale) problemen, discussies over wat wel/ niet werkt. Agenda - alle onderwerpen binnen sociaal domein. Met aandacht voor scholing, bijv. ook over de Participatiewet. Voorkeur voor de Landelijke Cliëntenraad als spreker. 8

9 Regio Groot-Amsterdam - Vakbonden als linking pin voor RCP Aanwezige vertegenwoordigers 2 2 Cliëntenraad (Centrum) Gemeente UWV Vakbond & Regionaal Werkbedrijf RCP in deze regio is: Via de werknemersorganisaties (vakbonden FNV, CNV en VCP) geregeld. Zij treden in het bestuurlijk overleg van het Werkbedrijf op als belangenbehartiger. Samen met alle cliëntenraden en UWV-districtsraad hebben zij een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Er zijn enkele bijeenkomsten per jaar om kennis te delen en signalen en ervaringen uit te wisselen. De focus van het overleg ligt op de doelgroep van de banenafspraak. Kenmerkend is ook: De aanwezige cliëntenraden benoemen dat ze zich voldoende vertegenwoordigd voelen in deze indirecte vorm. Bovendien zien ze grote meerwaarde in de gezamenlijke bijeenkomsten. Dat louter de focus leggen op de doelgroep banenafspraak in dit regionaal overleg volgens de cliëntenraden wellicht te beperkend is. Zij bedienen de totale populatie van uitkeringsgerechtigden en hebben ook behoefte om op regionaal niveau te agenderen op onderwerpen als matching of overdracht van cliënten tussen UWV en gemeenten. Ondersteuningsvraag In de bijeenkomst ontstaat consensus over een aantal zaken waarbij de regio ondersteuning zou kunnen gebruiken: Voor de vakbonden administratieve ondersteuning om de randvoorwaarden te realiseren. Momenteel doen ze dit op eigen kracht. Bij de cliëntenraden is behoefte aan meer overzicht van de regio: regionale kaart met concrete contactgegevens en duidelijkheid over aanspreekpunten bij Werkbedrijf of andere raden. Inzicht in welke mogelijkheden er zijn. Cliëntenraden benoemen dat er vaak opvolging ontbreekt aan het scala aan initiatieven. Behoefte aan meer opvolging terugkoppeling, delen van successen. 9

10 Regio Drenthe Voorzittersoverleg als klankbord voor thema s op niveau arbeidsmarktregio Aanwezige vertegenwoordigers Arbeidsmarktregio Cliëntenraad 2 Gemeente RCP in deze regio is: Vormgegeven via een voorzittersoverleg waarin de voorzitters van de zes cliëntenraden en een afgevaardigde van de UWV-districtsraad participeren. Dit voorzittersoverleg gaat opereren als klankbord voor afspraken en beleidsvoorstellen en heeft een informele advies- en signaalfunctie richting de ambtelijke en bestuurlijke overleggen van de arbeidsmarktregio. De formele adviesfunctie van de cliëntenraden blijft op lokaal niveau georganiseerd. Kenmerkend is ook: Het regionaal Werkbedrijf maakt onderdeel uit van de arbeidsmarktregio en de RCP is als portefeuille belegd bij één van de wethouders in het arbeidsmarktregio overleg. Dit betekent dat het voorzittersoverleg (namens de cliëntenraden) betrokken is bij arbeidsmarktregio brede onderwerpen, en de participatie zich dus niet beperkt tot de doelgroep banenafspraak. De regiogedachte, waarbij het nemen van gezamenlijke verantwoordelijkheid, maar ook het verdelen van eigenaarschap door de regio gedragen wordt. Dit uit zich bijvoorbeeld in: Kruisbestuiving - de regionale thema s (bijv. cliëntenparticipatie, aanpak jeugdwerkloosheid of werkgeversdienstverlening) zijn in portefeuilles over de zes wethouders verdeeld, maar de ambtelijke beleidsondersteuner op dat thema komt niet uit dezelfde gemeente De bestuursvoorzitter van het regionaal Werkbedrijf is niet vanzelfsprekend de wethouder van de centrumgemeente Emmen, deze rol is ingevuld door de wethouder van Hoogeveen. Ondersteuningsvraag In regio Drenthe wordt aangegeven dat ze goed op weg zijn en nu eigenlijk geen directe vraag hebben voor ondersteuning: laat het hier maar even gebeuren. Er wordt wel genoemd dat er bij de lokale cliëntenraden nog te weinig kennis en bewustwording is over de regionale aanpak en structuren. De cliëntenraden moeten een beter idee krijgen over wat er gebeurt in de regio, waarmee hun betrokkenheid ook kan toenemen. Maar dit is een proces wat moet groeien, door bijvoorbeeld regelmatiger de agenda s te delen en elkaar te informeren over wijzigingen en vorderingen in de regio. 0

11 Regio Groningen Zoekende naar vorm en inrichting RCP Aanwezige vertegenwoordigers Cliëntenraad UWV UWV-districtsraad RCP in deze regio is: Nog niet gerealiseerd. Bij de oprichting van het regionaal Werkbedrijf is het niet ter sprake gekomen om de cliëntenraden hierin mee te nemen. Er is tot op heden geen initiatief genomen om de cliëntenraden inspraak te geven in regionale kwesties, het lijkt een diffuus proces. Vanuit de cliëntenraden is hier wel naar geïnformeerd in bijvoorbeeld de eigen gemeente, maar een duidelijk aanspreekpunt of ingang op regionaal niveau ontbreekt. Kenmerkend is ook: Dat de arbeidsmarktregio 27 gemeenten telt en hierdoor een grote versnippering van cliëntenraden. Dit maakt betrokkenheid en onderlinge afstemming ingewikkeld. Er bestaat een provinciaal netwerk van cliëntenraden, waar een groot deel van de cliëntenraden uit de provincie Groningen in vertegenwoordigd zijn. Het gebrek aan kennis over de regionale structuren en inrichting. De lokale cliëntenraden zijn niet goed op de hoogte van wat er in de regio speelt, er zijn geen informatiestromen die hen van deze kennis voorzien. Ondersteuningsvraag In deze regio loopt de behoefte aan ondersteuning zeer uiteen, op tal van onderwerpen. Er is behoefte aan: Inzicht in de structuur van de regio (sociale kaart) Informatiestromen Het ontvangen, delen en kwijtkunnen van informatie (tevens vroegtijdig) Ontmoeting tussen de verschillende raden elkaar leren kennen Bijeenkomsten om RCP vorm te gaan geven, door wensen te inventariseren en vorm te kiezen + juiste mensen aan tafel Eigenaarschap van de wethouder van de centrumgemeente Scholing voor CR - er is een gebrek aan kennis, met name op het gebied van regionale kwesties en structuren

12 Regio Midden-Utrecht Regionale raad met klankbord- en adviesfunctie Aanwezige vertegenwoordigers 2 Cliëntenraad Gemeente UWV UWV-districtsraad RCP in deze regio is: Een vertegenwoordiging van alle cliëntenraden (gemeente, UWV en SW) uit de regio in een centrale raad: Cliëntenraad Utrechtse Werktafel (CrUW). De basis voor deze samenwerking is gelegd in een bijeenkomst met alle cliëntenraden, gefaciliteerd door bestuurlijk verantwoordelijken van het regionaal Werkbedrijf. In deze bijeenkomst zijn de kaders van de Utrechtste Werktafel (regionaal Werkbedrijf) geschetst en zijn cliëntenraden opgeroepen met een gezamenlijk voorstel voor cliëntenparticip[atie te komen. De CrUW heeft zijn eigen overleg en ook een gezamenlijk overleg met 2 afgevaardigden van de stuurgroep Participatie (voorbereidende overhedentafel). De stuurgroep is de linking pin tussen de CrUW en de Utrechtse Werktafel. De focus ligt in eerste instantie op het invullen en realiseren van de banenafspraak, maar de ambitie is om dit te verbreden naar thema s die raken aan de inclusieve arbeidsmarkt. Kenmerkend is ook: Dat het oorspronkelijke idee was om een samenwerkingsconvenant te tekenen, maar men toch heeft gekozen voor een samenwerking gebaseerd op een vertrouwensbasis. Er is sprake van wederzijdse facilitering, waarbij de CrUW een klankbord- en adviesfunctie heeft richting de Utrechtse Werktafel (via de stuurgroep Participatie). Dat er al een regionale cliëntenraad bestond, al waren niet alle partijen hierin vertegenwoordigd. Vanuit deze basis is gebouwd aan en gelobbyd voor een regio brede raad. Ondersteuningsvraag In deze regio wordt aangegeven dat er eigenlijk geen vraag is naar ondersteuning. Wel wordt benoemd dat deze regio, evenals alle andere arbeidsmarktregio s, profijt kan hebben van de signalerende rol van de Landelijke Cliëntenraad. Waarbij zij knelpunten in regio s en thema s die spelen op regionaal niveau kunnen signaleren en hierop kunnen adviseren en informeren richting alle cliëntenraden. Ook lobbyen en terugkoppelen richting politiek Den Haag speelt hier een rol in. Daarnaast wordt benoemd dat de aanjagers van de programmaraad hun aanjagende rol beter zouden kunnen pakken, hier wordt weinig van gemerkt. 2

13 Regio Rijk van Nijmegen Regio brede Kandidatenraad Werkbedrijf per verordening Aanwezige vertegenwoordigers 2 2 Cliëntenraad Regionaal Werkbedrijf & Centrum Gemeente UWV RCP in deze regio is: Vormgegeven via een regionale kandidatenraad Werkbedrijf, die per regionale verordening is vastgesteld. De Kandidatenraad is samengesteld uit enerzijds vertegenwoordigers van cliëntenraden uit de 7 gemeenten, anderzijds directe doelgroep kandidaten vanuit UWV, SW en partijen die arbeidsmatige dagbesteding aanbieden (max. 7 zetels). De Kandidatenraad adviseert de directie van het Werkbedrijf (en indirect de bestuurscommissie Werkbedrijf) over het regionale uitvoeringsbeleid van domein Werk en daarmee dus ook direct op de dienstverlenging van het Werkbedrijf. Kenmerkend is ook: Dat het regionaal Werkbedrijf in deze regio een juridische en fysieke entiteit is en tevens uitvoeringsorganisatie op het domein werk. Dit centrale aanspreekpunt, waar tevens de dienstverlening plaatsvindt biedt een bijna vanzelfsprekend kader om een kandidatenraad bij op te richten. De facilitering van de Kandidatenraad wordt direct voorzien uit de middelen van het Werkbedrijf. Ondersteuningsvraag Er is nog geen eenduidigheid in verwachtingen, opdracht, rol van enerzijds kandidatenraad en anderzijds Werkbedrijf. Wat is of zou de taakstelling van de kandidatenraad moeten zijn? Waar kunnen zij zich primair op richten en wat zijn taken die bijvoorbeeld meer van secundair belang zijn of taken die de kandidatenraad zich eigenlijk helemaal niet moet aanmeten? Waar ligt de focus? Voor verdere verduidelijking naar elkaar toe is verdere inzet nodig. 3

14 Regio Zuid-Limburg Eerst versterken van de lokale cliëntenparticipatie Aanwezige vertegenwoordigers Cliëntenraad Gemeente UWV UWV-districtsraad RCP in deze regio is: Er is een overleg tussen de verschillende cliëntenraden in de regio. Dit is vormgegeven in een overleg waar ook het regionaal beleid geagendeerd is. Hierbij is echter geen verbinding met het UWV en het regionaal Werkbedrijf. In de overgang naar de participatiewet zijn de WSW-raden amper betrokken geweest en op dit moment in slapende toestand. Er zijn eerdere pogingen geweest tot een breder overleg, maar met het wegvallen van de trekker daarvan zijn deze initiatieven gestaakt. De ervaring in deze regio is dat de samenwerking erg persoonsafhankelijk is. Ook zijn er grote verschillen per gemeente. Kenmerkend is ook: Dat er behoefte is aan inspraak op lokaal niveau, maar dat die behoefte erg wisselt tussen de verschillende gemeenten. In een aantal gemeenten is nog de oude structuur van raden, terwijl er in andere gemeenten gekozen is voor een bredere participatieraad. Er is nog geen discussie gevoerd over het nut van RCP tussen alle betrokken partijen. Ondersteuningsvraag In de regio Zuid-Limburg is er in eerste instantie behoefte aan het verstevigen van de lokale cliëntenparticipatie. Om regionaal inspraak te kunnen hebben, moet op dit niveau de deskundigheid bevorderd worden. Er is behoefte aan een gerichte regionale opdracht om de RCP goed in te kunnen richten. Daarnaast wordt de vraag gesteld of de lokale cliëntenraden wel de geschikte gesprekspartners zijn in de regio, zou dit niet kunnen worden ingevuld vanuit de Landelijke Cliëntenraad? 4

15 Regio Achterhoek Medezeggenschap bij zeggenschap, focus op lokale inspraak Aanwezige vertegenwoordigers 2 2 Cliëntenraad Gemeente (AMR) Regionaal Werkbedrijf RCP in deze regio is: Ingestoken als lokale aangelegenheid, waarbij de lokale cliëntenraden- en organisaties via de eigen gemeenten aangehaakt blijven en bevraagd worden op het regionale beleid. Via bestuurlijke en ambtelijke overleggen van de regio gemeenten komen de regiovoorstellen weer terug bij iedere afzonderlijke gemeente en kan de cliëntenraad informeren en adviseren. De cliëntenraden zijn met ingang van de participatiewet tijdig geïnformeerd over de regionale veranderingen en zowel bij hen als bij de gemeenten bleek geen behoefte te bestaan een overkoepelende raad te installeren. Het regionaal Werkbedrijf in deze regio heeft twee taken: het geld voor de eigen inrichting goed besteden en het marktbewerkingsplan opstellen. Op dit niveau is geen sprake van zeggenschap en is het dus ook niet zinvol medezeggenschap hier te organiseren, zeggen beide partijen. Een mogelijke ambitie is om de agenda van het regionaal Werkbedrijf één of twee keer per jaar actief te agenderen bij cliëntenraden om te borgen dat de ontwikkelingen gevolgd worden, en hiervoor gezamenlijk bijeen te komen. De UWV-districtsraad is door onderlinge geschillen momenteel ontbonden. Kenmerkend is ook: Dat er korte lijnen zijn tussen de betrokken cliëntenraden en de gemeenten, hoewel niet alle gemeenten betrokken zijn. Er wordt gehandeld in samenwerking en vertrouwen. Alles wat geïnstitutionaliseerd wordt in deze regio wordt met wantrouwen bekeken. Geen vaste structuur: organiseer dat er iets gedaan moet worden, maar schrijf niet voor hoe. Dat bepalen de cliëntenraden zelf Ondersteuningsvraag In de regio Achterhoek is er geen ondersteuningsvraag op het gebied van RCP. De belangen worden hen insziens opde door hen gekozen wijze voldoende behartigd. De vragen die er zijn gaan over het versterken van de lokale raden en het vertegenwoordigen van de gehele doelgroep. 5

16 INVULLING REGIONALE CLIËNTENPARTICIPATIE VARIEERT Na in 8 verschillende regio s groepsinterviews te hebben afgenomen is duidelijk geworden dat de regio s onderling sterk verschillen. We constateren dat de eigenheid van de regio s leidend is geweest voor de vorderingen en keuzes die zijn gemaakt over het informeren, faciliteren en inrichten van RCP. In dit hoofdstuk belichten we de e onderzoeksvraag door een verdieping te bieden op hoe RCP in de regio s is opgezet en verloopt. Wat is (regionale) cliëntenparticipatie? Voor RCP überhaupt kan worden ingericht dient er bij betrokkenen eenduidigheid te zijn over wat cliëntenparticipatie precies is. De definitie van cliëntenparticipatie loopt tussen, maar ook binnen de regio s uiteen. Er zijn discussies gaande over of cliëntenparticipatie gaat over medezeggenschap op beleidsontwikkeling en/of op beleidsevaluatie (gericht op toetsen van de uitvoering), of zelfs over individuele belangenbehartiging. En of, indien hier consensus over is bereikt, deze interpretatie van cliëntenparticipatie ook werkt of zou moeten gelden op regionaal niveau. Waar inspraak op bijvoorbeeld beleidsontwikkeling, advies over een verordening op gemeentelijk niveau vanzelfsprekend kan zijn, ligt dit op regionaal niveau anders. De regio s zijn zoekende naar wat RCP in hun regio betekent en binnen welke kaders dit georganiseerd kan en zou moeten worden. Er wordt benoemd dat de verwachtingen van zowel de cliëntraden als de bestuurlijk verantwoordelijken niet helder zijn en dit maakt het moeilijk invulling te geven aan een passende en effectieve vorm van RCP. De regio s bevinden zich op het vlak van RCP in verschillende stadia van communicatie en uitvoering van aanpak, die wel of niet gezamenlijk zijn gekozen en ontwikkeld. In het Rijk van Nijmegen hebben we een regionale kandidatenraad geïnstalleerd. Maar wat is hun fundamente opdracht? Dat blijft een zoektocht. Begeeft hun inspraak zich op beleidsvorming of op de uitvoering van beleid? De focus moet denk ik liggen op het toetsen van de uitvoering van beleid. Niet hoe het wordt gedaan, maar hoe het werkt in de praktijk. (UWV Werkbedrijf / Regio Rijk van Nijmegen) Signaleren doe je op gemeentelijk niveau, leg het daarna op tafel bij bestuurders en de gemeenteraad. De kracht van cliëntenparticipatie zit in het doorgeven van de stem van cliënten en in het verkeer tussen wethouder en cliëntenraad, lokaal dus. Het kan helpen om te sparren op regionaal niveau. (Wethouder centrumgemeente / Regio Groot-Amsterdam) Waar vindt de regionale inspraak plaats? Gaandeweg het onderzoek werd ons duidelijk dat het per regio kan verschillen in welk gemeente overstijgende verband RCP zou kunnen plaatsvinden. Waar regio Drenthe RCP belegd in het arbeidsmarkt regionale overleg, heeft regio Groot-Amsterdam dit bijvoorbeeld afgebakend tot (de taakstelling van) het regionaal Werkbedrijf. Overeenstemmend is dat beide organen in veel regio s zijn ingericht als netwerkorganisatie of overlegstructuur. Het ontbreken van een formele organisatiestructuur of een fysieke en juridisch georganiseerde entiteit maakt het volgens de regio s lastig te bepalen waar RCP precies op kan aansluiten. Per regio wordt daar dan ook verschillend naar gekeken, maar wel volgens het principe: waar in het proces kan er het beste en effectiefste om en naar inspraak gevraagd worden? Het aansluiten op de bestaande structuren lijkt een voorwaarde. In regio Rijk van Nijmegen is het regionaal Werkbedrijf een fysieke entiteit die opereert als uitvoeringsorganisatie. Daar hebben ze dan ook onder verordening een regionale Kandidatenraad opgericht, dit past bij hun context. In regio Drenthe is er een regionaal georiënteerd voorzittersoverleg van de betrokken cliëntenraden, maar hier ligt geen formele basis onder, omdat dit ook niet ligt onder het arbeidsmarktregio overleg. Welke vorm van RCP ook gekozen wordt, deze moet passend zijn in de bestaande structuur en organisatie van regionaal Werkbedrijf en/of arbeidsmarktregio. RCP is dus ook afhankelijk van hoe deze entiteiten zijn vormgegeven en wat ze concreet omvatten. Cliëntenparticipatie volgt de structuur van de organisatie. De te bespreken thema s zijn de onderwerpen die cliënten raken op de agenda van het regionaal Werkbedrijf en arbeidsmarktoverleg (indien er een dergelijk overleg is) 6

17 In de Achterhoek weten gemeenten en cliëntenraden elkaar goed te vinden. En is er een basis van vertrouwen dat belangrijke stukken geagendeerd worden, ook zonder dar er een formele RCP is. Cliënten moeten de ruimte vinden om op alle niveaus inspraak te hebben, zonder dat dat teveel in structuren gegoten wordt. De huidige informatiekanalen volstaan hierin. (Regionaal Werkbedrijf / Regio Achterhoek) Hoe en waarop vindt regionale inspraak plaats? Uit de digitale enquête komt naar voren dat het meeste gehanteerde en wenselijk geachte niveau 0 van RCP is: Adviseren: beleidsmakers en cliënten bepalen samen de agenda, de cliënten hebben een formele status aan de overlegtafel, maar hun inbreng is adviserend en niet bindend. In de regio s zien we echter een divers beeld terug. Afhankelijk van op welke plek en op welke wijze RCP invulling krijgt, wordt ook het niveau van inspraak vormgegeven. In regio Achterhoek wordt RCP lokaal afgehandeld en hier zoeken bestuurders en ambtenaren lokaal afstemming over regionale kwesties. In regio Zuid-Holland Centraal wordt er in het regionaal Werkbedrijf geen beleid ontwikkeld maar worden er activiteiten ontplooit. De ambitie is ook op dat niveau de cliëntenraden te betrekken vanuit een centraal aanspreekpunt van het regionaal Werkbedrijf. In regio Midden-Utrecht is er een regionale cliëntenraad die voor het regionaal overleg met bestuurders zelfs met enkele afgevaardigden een gezamenlijk agendaoverleg voert. Deze keuzes hebben ook consequenties voor de onderwerpen waarop invloed kan worden uitgeoefend, waarmee ook de positie en belangen voor cliënten in het geding kunnen zijn. Zij hebben immers direct met bepaalde dienstverlening te maken en het resultaat van die dienstverlening kan ook weer effect hebben op hun kans op werk. Wordt de RCP vanuit het regionaal Werkbedrijf georganiseerd, dan kan de reikwijdte van onderwerpen zich beperken tot de specifieke taakstelling van het regionaal Werkbedrijf. Vindt de RCP zijn ingang bij het arbeidsmarktregio overleg, dan kan er - indien dit wenselijk wordt bevonden - een bredere focus worden gehanteerd (ook op regionale thema s als bijvoorbeeld: matching, toetsen van de samenwerking tussen gemeenten en UWV of jobcoaching). Van deze onderwerpen onderdervinden cliënten immers mogelijk ook de gevolgen. De focus ligt op de doelgroep banenafspraak en dit is wellicht te beperkend. Cliëntenraden bedienen de totale populatie van uitkeringsgerechtigden en hebben ook behoefte om op regionaal niveau te agenderen op onderwerpen als matching of overdracht van cliënten tussen UWV en gemeenten. (Cliëntenraad / Regio Groot-Amsterdam) De focus ligt in eerste instantie op het invullen en realiseren van de banenafspraak, maar de ambitie is om dit te verbreden naar thema s die raken aan de inclusieve arbeidsmarkt. (Sociale dienst / Regio Midden-Utrecht) Wanneer we de 8 regio s bevragen over op welke thema s de cliëntenraden kunnen meepraten varieert dit sterk. Ieder kiest zijn eigen speerpunten: Loonwaardesystematiek Marktbewerkingsplan Beschut werken Doelgroep banenafspraak Jobcoaching Inkomenstoets Aanvraag ESF-middelen Actieplan jeugdwerkloosheid Werkgeversdienstverlening Harmonisatie van instrumenten Infomatievoorziening voor burgers Actueel regio specifiek thema: uitkomsten van onderzoeken of evaluaties in de regio 0 Zie voor verdere toelichting over de verschillende niveau s pagina 7 van dit rapport. 7

18 Het is niet duidelijk wat maakt dat het ene thema bij de ene regio meer speelt dan de ander. Er is geen sprake van een uniforme regionale agenda. Ook het moment en de frequentie waarop cliëntenraden regionaal betrokken worden en wat hun functie op dit niveau dan precies kan zijn, verschilt. Er heerst geen helderheid over de taakstelling van cliëntenraden op regionaal niveau en waar ze zich op moeten beroepen of rond moeten organiseren. Betreft hun functie slechts signaleren en toetsen van de voortgang van regionale afspraken en/of verplichtingen? Of zitten ze ook op de ontwikkeling en/of evaluatie van (regionaal) beleid? Is dat er en is dat überhaupt haalbaar? Vindt dit op een informele, formele, ongevraagde of gevraagde wijze plaats? Allemaal actuele vragen die soms niet of slechts ten dele beantwoord kunnen worden. Wie heeft eigenaarschap over de regionale inspraak? Waar in de ene regio helder geformuleerd is wie de eigenaar is van RCP, ontbreekt in de andere regio een verantwoordelijk aanspreekpunt. De wethouder van de centrumgemeente is wettelijk formeel verantwoordelijk voor het organiseren van RCP. Dit is niet bij iedereen bekend en lang niet iedere wethouder stuurt actief aan op het formuleren van ambities rondom het realiseren van RCP. Sommige cliëntenraden benoemen dat ze überhaupt geen weet hadden van hun regionale verantwoordelijkheid en dus niet geïnformeerd zijn over de regionale veranderingen. Ook is niet altijd even duidelijk waar ze terecht kunnen voor vragen of ondersteuning. In de regio s waar wel ambities zijn geformuleerd, in welke richting dan ook, wordt benadrukt dat de bereidheid van twee kanten moet komen. Zowel de cliëntenraden als de bestuurlijk verantwoordelijken moeten hun rol pakken in het bespreken en beslissen over opties voor RCP in de regio. Idealiter is of zijn er regionale trekker(s) die eigenaarschap voelen voor het thema. Dit maakt dat er urgentie is en blijft voor het agenderen van dit thema. Niemand weet hoe het zit en waar die moet zijn, er is geen ingang of aanspreekpunt. Wij willen wel, maar we weten niet waar te beginnen, met wie contact te leggen. (Cliëntenraad / Regio Groningen) In de arbeidsmarktregio hebben wij de bestuurlijke taken verdeeld, waarmee alle regio gemeenten een eigen portefeuille hebben. In deze vergadering dragen we als bestuurders die gezamenlijke verantwoordelijkheid, maar is er wel één woordvoerder. (Wethouder gemeente / Regio Drenthe) Het regionaal Werkbedrijf kan cliëntenraden niet bereiken en andersom weten de cliëntenraden ook niet hoe ze in contact kunnen komen met het regionaal Werkbedrijf. Dit wordt mede veroorzaakt door een grote hoeveelheid aan raden per gemeente, die niet altijd goed in beeld zijn. De samenwerking binnen de regio heeft een tijdje een impuls gehad doordat er één persoon was die de kar op dat gebied trok. Dit was een echte verbinder. Met zijn vertrek, is ook de regionale samenwerking weer verminderd. (Regionaal Werkbedrijf / Regio Zuid-Limburg) Wat valt nog meer op? Kennis over de arbeidsmarktregio ontbreekt bij cliëntenraden In verschillende regio s blijken de lokale cliëntenraden onvoldoende geïnformeerd en/of geschoold over de veranderingen in hun regio en zelfs het bestaan of de functie van het regionaal Werkbedrijf. De lokale cliëntenraden kennen hun eigen arbeidsmarktregio niet en zijn onvoldoende op de hoogte van bestaande structuren en instituten. Sommige cliëntenraden geven aan moeite te hebben om hierop aan te sluiten, door o.a. de snelle veranderingen en het gebruik van een grote hoeveelheid afkortingen. Voordat dit kennisniveau op orde is valt er volgens hen regionaal weinig te adviseren, het is een ver van hun bed show. Sommige sterk lokaal georiënteerde cliëntenraden zitten mogelijk helemaal Naast het veelvuldig gebruik van afkortingen is ook de term Werkbedrijf verwarrend. Het regionaal Werkbedrijf en het UWV Werkbedrijf worden bijvoorbeeld door elkaar gehaald. Om deze reden korten wij in dit rapport het UWV-Werkbedrijf af tot UWV. 8

19 niet te wachten op een regionale taak. De betrokkenheid en motivatie voor inspraak op regionale vraagstukken loopt bij cliëntenraden sterk uiteen. Ook is het maar de vraag of de zittende vertegenwoordiging bij cliëntenraden het abstractieniveau van enkele regionale vraagstukken wel voldoende aankunnen. Diverstiteit van cliëntenraden in de regio Waar de ene gemeente zijn cliëntenraden tot één gezamenlijke raad heeft samengevoegd, werkt de andere gemeente met aparte cliëntenraden per wet. In bijna alle regio s zijn de cliëntenraden per gemeente anders samengesteld, mede omdat ze zijn ingericht naar de lokale wensen. De vormgeving van de cliëntenparticipatie bij UWV is bovendien gebaseerd op een andere gebiedsindeling dan de 35 arbeidsmarktregio's. UWV kent (naast een centrale clientenraad) districten en daar is de clientenparticipatie aan gekoppeld. Gevolg is dat de leden van deze districtsraden meestal in meerdere arbeidsmarktregio's actief moeten zijn. Zowel in het ophalen van de ervaringen van clienten per arbeidsmarktregio als het samenwerken met de gemeentelijke clientenraden. Deze diversiteit maakt verbinding op regionaal niveau ingewikkeld. De cliëntenraden zijn niet altijd op de hoogte van elkaars bestaan of hun diversiteit zit samenwerking in de weg. Ook kan dit de verbinding op inhoud in de weg zitten. Waar UWV-districtsraden en gemeentelijke cliëntenraden elkaar makkelijker kunnen vinden op uitvoeringsniveau (wat gebeurt er met onze cliënten?), wordt dit lastiger bevonden op beleidsniveau (welke kaders gelden er voor gemeenten en welke voor UWV?). De verhouding van UWV-districtraadsleden t.o.v. gemeentelijke cliëntenraadsleden in bijvoorbeeld een regionaal overlegorgaan is ongelijk, dit brengt het risico met zich mee dat de input en aandacht voor doelgroep en beleid hiermee ook ongelijk is. Cliëntenparticipatie op lokaal niveau vormt de basis Bij vrijwel alle regio s wordt aangekaart dat de primaire focus van cliëntenraden ligt op inspraak op lokaal niveau. Lokale cliëntenparticipatie blijft het uitgangspunt. Voor UWV-ciëntenraden geldt dat voor hen het districtniveau van UWV uitgangspunt is. RCP heeft meerwaarde als die lokale kracht en de districtskracht van UWV regionaal kan verbinden, mits de gekozen vorm in dienst blijft staan van de situatie en wensen op gemeentelijk en UWV-districtsniveau. Daar vindt de uitvoering plaats en daar blijft je dichtbij de cliënt. Hoe blijft de cliënt anders zichtbaar op regionaal niveau, vragen sommige cliëntenraden zich af. Hoe sterk is de cliëntenparticipatie lokaal al geregeld? En welke vragen blijven dan überhaupt nog over op regionaal niveau? Wat merkt een werkzoekende van regionaal beleid? Als je als werkzoekende zelf de dienstverlening lokaal ondergaat, ben je ook beter in staat daarop te reageren. Dichterbij huis heb je meer mening. Laat gemeenten ook niet weg komen met, ja dat is nou eenmaal (regionaal) afgesproken. De rollen moeten goed gespeeld worden, ook in de gemeente. Maak niet weer een orgaan die ook over de gemeenten heen beslist. Dat is voor gemeenten en cliëntenraden niet handig. (Aanjager Programmaraad) Heb respect voor de lokale autonomie en zoek naar de meerwaarde van cliëntenparticipatie op regionaal niveau. Breng de stem van de cliënt vooraan in het proces. (Cliëntenraad / Regio Drenthe) RCP moet toegevoegde waarde hebben Dit staat buiten kijf, alleen denken de regio s anders over de toepassing van RCP. De keuze om RCP in te richten en hoe dit te doen hang sterk samen met regionale kenmerken als de historie, geografische afbakening, betrokkenheid en samenstelling van lokale cliëntenraden, inrichting regionaal Werkbedrijf en de hoeveelheid gemeenten. Maar de algemene boodschap is: ga geen extra overlegorgaan of regionale raad inrichten als de meerwaarde ervan niet gezien en gedragen wordt. Ook om institutionalisering te voorkomen. Kies dus voor een vorm die past in de regio én zijn functie vervult. De regio s die wel hebben gekozen voor een (afgeleide van) een regionale raad, benoemen de meerwaarde die zij hierbij ervaren, in bijvoorbeeld: Ontlasten van de lokale cliëntenraden, regionale thema s worden elders belegd Stem van de cliënt zit vooraan in het (regionale) besluitvormingsproces Uniformiteit in de regionale en lokale aanpak 9

20 Natuurlijk ervaren zij ook uitdagingen in hun aanpak, bijvoorbeeld bij de wisselwerking, rol- en taakverdeling tussen de regionale raad en lokale cliëntenraden. De cliëntenparticipatie is bij ons op lokaal niveau georganiseerd en dat lijkt gezien de schaal van de activiteiten op dit moment te volstaan. De regionale activiteiten hebben met name betrekking op het motiveren van werkgevers om werk te maken van de banenafspraak. (Regionaal Werkbedrijf / Regio Zuid-Holland Centraal) Je moet je afvragen of met het democratisch systeem wat we hebben ingericht je cliëntenparticipatie niet al voldoende hebt georganiseerd. Met medezeggenschap op het niveau waar de besluiten worden genomen. (Wethouder centrumgemeente Regio Achterhoek) 20

21 SUCCESFACTOREN & UITDAGINGEN In dit hoofdstuk staan we stil bij alle succesfactoren en uitdagingen die door de regio s zijn aangedragen voor het ontwikkelen van RCP, het ontbreken hiervan of het bewust kiezen voor een andere aanpak. Wat in de ene regio een succesfactor is, kan in een andere regio als uitdaging ervaren worden, dit is sterk context- en dus regio afhankelijk. Om deze reden hebben we ervoor gekozen de succesfactoren en uitdagingen per thema naast elkaar te zetten. Bij de indeling hebben we geen rekening gehouden met specifieke situaties per regio. Een deel van de onderwerpen is dus niet op elke regio van toepassing. Dat is ook niet onze bedoeling. Wij bepalen namelijk niet wat bruikbaar en realistisch is, dit bepalen de regio s zelf. Succesfactoren Uitdagingen Basis in de regio Bestaand regionaal verband of overlegstructuur Geen regionale overlegstructuur of een scala aan regionale verbanden Arbeidsmarktregio kent een kleine schaalgrootte (korte afstand, makkelijker contact) Arbeidsmarktregio kent een grote schaalgrootte (grote afstand, moeilijker contact) Cliëntenraden in gemeente werken samen Cliëntenraden in gemeente werken niet goed samen of de diversiteit is groot Regionaal Werkbedrijf is een fysieke entiteit, die bereikbaar is Regionaal Werkbedrijf is een netwerk, zonder organisatiestructuur Bestaande korte lijnen tussen cliëntenraden en UWV-districtsraad UWV-districtsraad en cliëntenraden hebben onderling geen contact Deskundigheid van cliëntenraadsleden (ook op regionale thema s) Cliëntenraadsleden onvoldoende deskundig (focus op lokale thema s) Bestaande, herkenbare structuren die zich lenen voor (R)CP Bestaande structuren lenen zich niet voor RCP Zichtbaarheid bestaande cliëntenraden in regio, men kent elkaar Cliëntenraden zijn onvoldoende bekend met elkaars bestaan Beleid en dienstverlening in regio op elkaar afgestemd maakt RCP eenvoudiger Beleid en dienstverlening in regio niet op elkaar afgestemd maakt gemeente overstijgende cliëntenparticipatie ingewikkeld Houding in de regio Regionaal Werkbedrijf die initiatief neemt tot RCP en dit ook faciliteert Regionaal Werkbedrijf waar geen initiatief of facilitering van uitgaat Regionaal denken vanuit centrumgemeente Centrumgemeente focust op lokale praktijk van W&I Cliëntenraden worden lokaal en in regio erkent in positie en rol Cliëntenraden worden (regionaal) niet voldoende erkent in positie en rol Gedeelde opinie, geloof dat RCP meerwaarde heeft Opinies over meerwaarde RCP lopen uiteen Regio vindt RCP belangrijk, pakt rol en eigenaarschap Regio vindt RCP (niet) belangrijk, niemand pakt rol of eigenaarschap Lokale kracht van cliëntenraden leidt tot regionale verbinding en invloed Lokale kracht cliëntenraden biedt geen basis voor regionale vraagstukken Betrokken partijen (willen) werken aan wederzijds vertrouwen, nemen elkaar serieus Betrokken partijen hebben onvoldoende vertrouwen in elkaar Openstaan voor en omarmen van nieuwe vormen en structuren Niet willen loslaten of afwijken van bestaande vormen en structuren Mindset van cliëntenraden lokaal en regionaal gericht Mindset van cliëntenraden sterk lokaal gericht Pro activiteit in de regio Cliëntenraden zoeken elkaar proactief op in de regio Cliëntenraden focussen op hun eigen lokale bezigheden Regionaal Werkbedrijf informeert en betrekt de cliëntenraden Regionaal Werkbedrijf informeert en betrekt de cliëntenraden niet Regionale trekker die actief invulling geeft aan zijn/haar rol Ontbreken van regionale kartrekker 2