BOGO Initiatieven in Natuur en Beheer tussen

Transcriptie

1 BOGO Initiatieven in Natuur en Beheer tussen overheid, actieve burgers en natuurbeheerders: Participatieve planning in gebiedsprocessen Eveliene Steingröver en Sabine van Rooij, Alterra, Wageningen UR , Leeuwarden

2 Waar gaan we het over hebben? Landschapsdiensten en Groene infrastructuur Sociaal-ecologische netwerken Voorbeelden van ondernemen met landschapsdiensten

3 Mensen hebben altijd al het landschap aangepast aan veranderende omstandigheden om verlies te voorkomen...

4 ...om geld te verdienen en om schoonheid te creëren

5 Wat zijn Landschapsdiensten? Ecosysteemdiensten: Aspecten van ecosystemen die gebruikt kunnen worden voor / leiden tot welzijn van mensen Landschapschapsdiensten: Diensten in de context van landschapsplanning - Landschap is meer dan ecosystemen (sociale en economosche componenten) - Interactie mens en directe omgeving - Ruimtelijk patroon van natuur in het landschap

6 Natuur is goed in multi-tasking. De groene infrastructuur levert meerdere landschapsdiensten tegelijk. Schone lucht Hout Biomassa Natuurlijke plaagregulatie Bestuiving Wateropvang Lokale biodiversiteit Verbindingszone Landschappelijke identiteit Recreatieve beleving Stressvermindering Landschapsdiensten

7 Landschappen leveren verschillende diensten aan de mens Geestelijke gezondheid Fysieke gezondheid Recreatie Sociale gezondheid Culturele Cultuur historisch besef Landschappelijke identiteit Biodiversiteit Vezels, hout Energie Voedsel Productie Regulatie Lucht zuivering Water zuivering Bestuiving Water opslag CO 2 vasthouden Natuurlijke plaagonderdrukking

8 Eén landschapsdienst ging in de rurale landschappen overheersen

9 LEVERING VAN LANDSCHALPSDIENSTEN Hoog Produktie Regulatie Culturele landschapsdiensten en intensief landgebruik Laag Behoud/ Nationale parken Extensief / Traditioneel LANDSCAPE MANAGEMENT Intensief García-Llorente et al. (2012) Environ. Science & Policy

10 Landschapsdiensten met biodiversiteit in een sleutelrol Geestelijke gezondheid Fysieke gezondheid Recreatie Sociale gezondheid Culturele Cultuur historisch besef Landschappelijke identiteit Biodiversiteit Vezels, hout Energie Voedsel Productie Regulatie Lucht zuivering Water zuivering Bestuiving Water opslag CO 2 vasthouden Natuurlijke plaagonderdrukking

11 Landschapsdiensten met ruimtelijke samenhang in een sleutelrol Geestelijke gezondheid Fysieke gezondheid Recreatie Sociale gezondheid Culturele Cultuur historisch besef Landschappelijke identiteit Biodiversiteit Vezels, hout Energie Voedsel Productie Regulatie Lucht zuivering Water zuivering Bestuiving Water opslag CO 2 vasthouden Natuurlijke plaagonderdrukking

12 Biodiversiteit: voorwaarde voor veel landschapsdiensten Bij toenemend aantal soorten wordt de landschapsdienst efficiënter uitgevoerd Bij toenemend aantal soorten wordt de landschapsdienst betrouwbaarder uitgevoerd Relatief veel soorten in groene infrastructuur Hoe soortenrijkdom beïnvloeden: sturen van omvang en ruimtelijke samenhang van groene infrastructuur

13 De commerciële waarde van bestuiving Bestuiving door wilde bijen verbetert de handelswaarde van aardbeien door hoger gewicht en kwaliteitsklasse by The Royal Society Klatt B K et al. Proc. R. Soc. B 2014;281:

14 Soortenrijkdom borgt betrouwbaarheid van bestuiving bij variable weersomstandigheden Global Change Biology Volume 19, Issue 2, pages , 27 NOV 2012 DOI: /gcb

15 Bloembezoek vaker naarmate % halfnatuurlijke begroeiing in omgeving toeneemt (Amandelboomgaarden, Californië) honingbij Wilde bijen zweefvliegen samen Journal of Applied Ecology Volume 49, Issue 3, pages , 27 APR 2012 DOI: /j x

16 Veel landschapsdiensten vragen om beheer op landschapsniveau: groene infrastructuur Ontspanning Cultuurhistorische beleving Gezondheid hout Biodiversiteit Recreatie people Voedsel Landschapsdiensten biomassa Schone lucht Bio-energie profit Planet Vastleggen CO 2 Grondstoffen Bestuiving Plaagregulatie voedsel Waterzuivering Waterretentie

17 Voor het benutten van natuur voor landschapsdiensten is soortenrijkdom dus van belang (Inter)nationaal Regionaal NNN buffert effecten van variabele omstandigheden op soortenrijkdom van lagere schaalniveaus Lokaal

18 Sociaal-ecologische netwerken Plannen: met wie? Veranderende rollen van overheid en burgers Plannen: hoe? Sociaal-ecologisch systeeem Markt van vraag en aanbod

19 Context: Planning van landgebruik decentralisatie van de overheid Rijksoverheid Provincies Voordelen Lokale kennis benutten Betrokkenheid Oplossingen op maat Burgers en bedrijven Medefinanciering

20 Uitdaging Samenhangend veerkrachtig natuurnetwerk Lokale initiatieven 1. Welke diensten vragen mensen van het landschap? 2. Wie zorgt er voor diensten die ruimtelijke samenhang op een hoger schaalniveau vragen? 3. Hoe creëren we bottom-up ruimtelijke samenhang en meerwaarde? 4. Hoe brengen we vraag en aanbod bij elkaar?

21 Het landschap als sociaal-ecologisch systeem Profijt van landschapsdiensten Ecologisch Netwerk (GI) Ecological network Sociaal netwerk Veranderingen in het landschap

22 Sociaal-ecologisch netwerk aanbod Landschaps diensten vraag Boer Biomassa Bedrijf Wegbeheerder Natuur beheerder Groene Infrastruc tuur Drink water Identiteit Biodiver siteit Water schap burger Provincie

23 Samenwerking in het sociaal-ecologisch netwerk aanbod boer Landschaps diensten Biomassa vraag Voedingsindustrie bedrijf Landontwikkelaar Natuur beheerder Ecologisch netwerk Water retentie Identiteit landschap Biodiversi -teit Water beheerder burger gemeente boer

24 Samenwerking in drie fasen Profijt van landschapsdiensten Ecologisch netwerk Ecological network Gedeelde belangen Sociaal netwerk Gemeenschappelijke besluiten Collectief handelen

25 GIFT-T! Green Infrastructure Tomorrow Together! lead partner ALTERRA-WUR

26 De GIFT-T! methode: focus op Groene Infrastructuur, de diensten die het op kan leveren en bottom-up planning Gezamenlijke visievorming Diagnose en ontwerp Groen Infrastructuur Business Plan

27 GIFT-T!: twee leerprocessen die we volgen: Ontwikkeling van methode en tools Proces in de vijf case studie gebieden GIFT-T! prototype en toolbox 2012 NL UK B GIFT-T! method and toolbox B UK

28

29

30 Mijn groen Ons groen Methodes voor het bottom-up ontwikkelen van een groenblauw netwerk

31 1. Droombijeenkomsten 1.Droombijeenkomst Tip Laat mensen dromen aan de hand van relevante Wat vindt u belangrijk aan de natuur in uw omgeving? Ik wandel graag in de natuur Mijn kinderen moeten lekker buiten kunnen spelen Ik wil veel natuur rond mijn bedrijf Waarom vindt u dat belangrijk? Dat is lekker ontspannend In de natuur spelen is gezond Daar trek ik meer klanten mee Mijn Groen Ons Groen 2014 Provincie Zuid-Holland

32 1. Droombijeenkomsten 2. Schrijven gemeenschappelijke droom Waarom Kinderen worden gezonder (minder obesitas) Wat Kinderen bewegen meer in het groen Kinderen leren observeren en leren van de natuur Jaarlijks schoolklassen op bezoek bij de boer 25 groene schoolpleinen in de binnenstad van Den Haag Duinsafari voor iedere jongere in Den Haag Extra soloprogramma's uurtje natuur 10 speelbossen in en rondom Den Haag Buitenschoolse activiteiten gericht op voelen, ruiken en proeven Mijn Groen Ons Groen 2014 Provincie Zuid-Holland

33 1. Droombijeenkomsten 3. Dromenmarkt Op de dromenmarkt koppelen deelnemers dromen aan elkaar en maken afspraken over de uitvoering. Het doel is om direct aan te sluiten bij het enthousiasme van de deelnemer en dat om te zetten in uitvoeringsafspraken. Mijn Groen Ons Groen 2014 Provincie Zuid-Holland

34 1. Droombijeenkomsten 4. Groenblauw netwerk In het groenblauwe netwerk worden zoveel mogelijk dromen en ecosysteemdiensten gerealiseerd waar de gebruiker om vraagt. In Mijn groen - Ons groen heeft dit netwerk de vorm van een spinnenweb met de stad in het centrum. Van dromen naar droomlandschap. Mijn Groen Ons Groen 2014 Provincie Zuid-Holland

35 Transitie naar duurzaam ruimtegebruik

36 thema s Stimuleren van duurzame energie en reductie van broeikasgasemissies Verzekeren van voldoende en goed water Sluiten van grondstofkringlopen Verduurzamen van mobiliteit en logistiek Verbeteren van de leefomgeving en versterken van biodiversiteit

37 Heineken wil: o o Wil duurzaam bier brouwen: vergroenen van de productie ketens Wil blijven en goede relatie met omgeving opbouwen

38 Vraag van HEINEKEN als vliegwiel Landschapsdiensten Burger Wegbeheerder Natuurbeheerder duurzaam graan waterzekerheid biomassa Boer Waterschap Vraag naar ander landgebruik Landschap aanpassen Heinekenbrouwerij Zoeterwoude

39 Heineken en provincie als drijvende krachten voor landschapsverandering Supply Landscapeservices Demand Biomass business Farmer Road side manager Green infrastructure Drinking water Identitity Water board citizen Nature manager Biodiversity Regional government

40

41 Een landschap waar: Bij-zonder kleurrijk landschap Bestuivende insecten duurzaam voorkomen Mensen het kleurrijke landschap kunnen beleven Honing kan worden geoogst

42 Wetenschappelijk kennis over GI voor bestuiving: oppervlakte en ambitie niveaus Bed&Breakfast gebieden + tussenliggend landschap Heineken Gewenste niveau van de dienst Network oppervlakte Wilde bij Hommel Zweefvlieg

43 De Hooiberg

44 Sociaal netwerk: alle berm- en terreinbeheerders in het gebied, imkers, gemeenten, bedrijven, etc. Regionaal netwerk bij-zonder kleurrijk landschap 11 Fysiek netwerk 1 Heineken brouwerij 2 Bentwoud 3 N11/Elfenbaan 4 Park Cronestyn / Oostvlietpolder 5 Ruigekade 6 Zaans rietveld 7 Provinciale wegen N209/N206 8 Spookverlaat 9 Noorder Aa / Geerpolder 10 Vlietland 11 Archeon

45 Groen blauwe schakels Deelnemende partijen:

46 Gezamenlijke dromen: cultuurhistorie Heldere, gezonde sloten bloemrijke slootkanten goede waterkwaliteit biodiversiteit in de sloten boeren als beheerder van het landschap samenwerken, vertrouwen, verantwoordelijkheid nemen Natuur en biodiversiteit weidevogels meer biodiversiteit in het agrarische gebied meekoppelen natuur met water minder ganzen continuiteit gezinsbedrijf Kleinere kringlopen recreatie/beleving Nutriënt kringlopen Regionale afzet producten

47 aanbieders proces Overleg/ overeenkomst Vraagaanbod overleg workshop Synergie Aanbod van meer aanbieders Aanbod van aanbieders clusters Gezamenlijke ambitie gebied Ontwerpworskhop Droombijeenkomst workshop Vraag van vragers Vraag van meer vragers vragers Afspraken Overleg/ overeenkomst workshop Gezamenlijke ambitie gebied Gezamenlijk

48 Wat we geleerd hebben over landschapsdiensten in de participatieve planning The Landschapsdiensten verbinden ecologische processen met economische en sociale processen in sociaal-ecologische netwerken Het concept groene infrastructuurlandschapsdiensten stimuleert samenwerking tussen actoren op landschapsschaal

49 Aande slag met het SE netwerk: vergroten vraag en aanbod naar landschapsdiensten Creëer het aanbod (verwachte) toename voordeel diensten Verandering in structuur landschap Voordeel vertalen in actie en betaling Gebruikers verwachten meer voordeel Creëer een vraag

50 Bedankt voor uw aandacht