2 Nederland distributieland

Transcriptie

1 2 ederland distributieland ederland heeft zich al eeuwenlang gespecialiseerd in het doorvoeren van allerlei goederen naar andere landen in Europa en de wereld. In dit hoofdstuk staan de mainports Rotterdam en Schiphol centraal. 4 Mainports in distributieland Rotterdam en Schiphol zijn de mainports van ederland. In deze paragraaf leer je waarom ze zo genoemd worden. Ook krijg je uitleg over het belang van de mainports voor de welvaart in ederland. Mainports Goederen die in een zeehaven binnenkomen zijn lang niet altijd bestemd voor het land waarin die haven ligt. Zo n zeehaven kun je zien als het begin van een hoofdtransportas: vanuit de zeehaven worden de goederen via allerlei transportmiddelen over het achterland verspreid. Het achterland is het gebied waar de goederen vanuit de zeehaven naar doorvervoerd worden. Een ander woord voor die verspreiding van goederen is distributie. ederlandse bedrijven hebben zich daar al eeuwenlang in gespecialiseerd. Vandaar dat ederland in de hele wereld bekend staat als ederlanddistributieland. In Europa speelt een klein aantal havens de hoofdrol in die aan- en afvoer van goederen. Rotterdam is zo n haven. Uit alle werelddelen brengen schepen er goederen binnen. Een haven die een knooppunt is in de handelsstromen tussen de werelddelen noem je een mainport. Andersom gebeurt het ook: in Rotterdam worden goederen verzameld uit heel Europa om ze Figuur 1 Containeroverslag op de Maasvlakte. daarna naar mainports in andere werelddelen uit te voeren. Het transport van het ene naar het andere werelddeel heet intercontinentaal vervoer. Mainports en internationalisering In Azië is de toename van de goederenoverslag erg groot. In havens als Singapore en Hongkong is de groei vaak meer dan 10% per jaar. 22

2 GEOLB 3HV 03_04 Figuur 2 GEO T&I SB 02_22 Figuur 3 OORDZEE Canada Verenigde Staten IRL FI S LVEST GB DK LT F P E D Rusland China oordoost-azië Japan Midden- Amerika oord-afrika West-Afrika Oost-Afrika West-Azië Zuidoost-Azië Hongkong Singapore 3,3 BELGIË/ LUXEMBURG DUITSLAD Brazilië Indonesië FRAKRIJK 2,3 1,0 Zuid-Amerika Zuid-Afrika Australië en ieuw Zeeland ZWITSERLAD OOSTERIJK Aanvoer van goederen over zee naar Rotterdam x 1 miljoen ton Distributiefunctie ederland doorvoer via ederland (in miljoen ton) km schaal 1 : km schaal 1: Die groei in Azië heeft alles te maken met de globalisering: het proces van internationale uitwisseling van geld, goederen en ideeën. Economische ontwikkelingen verklaren die globalisering. Bedrijven willen zo goedkoop mogelijk produceren. Daarom verplaatsen ze een deel van de productie naar lagelonenlanden. De werkplaats van de wereld verhuist naar Azië, zei de directeur van het Havenbedrijf Rotterdam. Dit zorgt voor een sterke groei van het goederenvervoer, want de producten zijn meestal bestemd voor de rijke landen. Figuur 4 Containeroverslag (x 1000 stuks) in de belangrijkste havens ter wereld. Haven Groei in procenten Hongkong % Singapore % Pusan % Shanghai % Kaohsiung % Shenzen Rotterdam % Los Angeles % Hamburg % Antwerpen % 23

3 Mainport Schiphol Elk land heeft een of meer vliegvelden. Alleen de grootste onderhouden contact met andere continenten. Zo kun je vanaf Eindhoven nìet naar ew York vliegen, maar vanaf Schiphol wél. Zo n grote internationale luchthaven heet óók een mainport. Grote vliegvelden liggen altijd in dichtbevolkte gebieden. Dicht bij een grote stad, meestal de hoofdstad. Dat ligt voor de hand, want het luchtverkeer richt zich in de eerste plaats op personenvervoer. Kijk maar naar figuur 7. Hoe meer mensen dicht in de buurt, hoe beter. Dat Schiphol in de Randstad ligt, is dus logisch. Europees gezien ligt het ook niet gek: midden in het dichtbevolkte en welvarende West- Europa. Maar net als Rotterdam, heeft ook Schiphol concurrenten. De grote buurlanden hebben bij Frankfurt, Parijs en Londen enorme internationale luchthavens. Er is nog een overeenkomst tussen Rotterdam en Schiphol: beide zijn doorvoerhaven. 41% van de passagiers die op Schiphol aankomen zijn zogenaamde transferpassagiers: die blijven niet in ederland, maar stappen op Schiphol over op een ander vliegtuig. GEO Werk T&I W15kleur in de mainports In de mainports werken veel Figuur 7 Vliegbewegingen en aantallen passagiers (x 1000) in mensen. aast de directe werkgelegenheid van mensen Luchthaven Vliegbewegingen Passagiers biedt de Rotterdamse haven aan 7 ruim mensen 73 indirecte 2 werkgelegenheid. Dat zijn banen die Londen niet rechtstreeks 42met de activiteiten 147 in de haven te maken hebben. De aanwezigheid van de haven is 66Parijs Frankfurt wel 104 de belangrijkste oorzaak 28 van dat 18 Amsterdam werk. Een voorbeeld zijn bouw- en 12 onderhoudsactiviteiten. Madrid Op Schiphol werken ook ongeveer mensen; de indirecte werkgelegenheid bedraagt zo n banen. Veel werk heeft te maken met logistiek. München Rome Milaan Barcelona Figuur 6 Vestigingsplaatsen van ELC s in ederland. GEO T&I W15kleur Amerikaanse ELC's Aziatische ELC's 0 30 km schaal 1: Figuur 5 Vervoer via Schiphol in Aantal vliegbewegingen Aantal passagiers Vracht (x 1000 kg) Amerikaanse ELC's Aziatische ELC's 0 30 km schaal 1:

4 Wat moet je leren? Figuur 8 De vertrekhal van Schiphol, altijd druk. In Europa zijn de meeste landen lid van de Europese Unie (EU). Dankzij de EU zijn grenzen tussen landen opgeheven. Hierdoor is het mogelijk goederen zonder problemen van het ene naar het andere land door te voeren. Dank zij de EU is er één grote, gemeenschappelijke markt ontstaan. Amerikaanse en Aziatische bedrijven maken daar gebruik van. Zij voeren hun goederen via één Europese haven in. Bij die haven vestigen ze een Europees Logistiek Centrum (ELC). Een Europees LogistiekCentrum is een centraal gelegen opslagplaats van waaruit de goederen over minstens vijf Europese GEO T&I SB 02_27c landen worden gedistribueerd. Londen Parijs Frankfurt Amsterdam Luxemburg Brussel Keulen Luik Milaan Zürich x 1000 ton Vrachtvervoer op Europese luchthavens, 2003 Vooral in de omgeving van Rotterdam zijn veel van dit soort bedrijven. Als veel ELC s bij elkaar gevestigd zijn, noem je dat een distripark. Toen buitenlandse bedrijven de vraag kregen waarom ze hun ELC in ederland vestigden, gaven ze de volgende antwoorden: ederland ligt uitstekend ten opzichte van het achterland. De kwaliteit van de infrastructuur en van de mainports is er goed. ederlandse werknemers zijn goed opgeleid en ze spreken vreemde talen goed. De handelsgeest en de ondernemingszin van de ederlandse bevolking is goed. ederland heeft al eeuwenlang een traditie op gebied van handel en vervoer. De ederlandse overheden werken goed mee. Voor buitenlandse bedrijven zijn er aantrekkelijke regelingen op het gebied van douane en belasting. Figuur 9 Vrachtverkeer vanaf Europese luchthavens. Lesboek De betekenis van ederlanddistributieland Het soort vervoer in een mainport De oorzaak van de groei van de goederenstroom tussen Azië en Europa De ligging van grote vliegvelden Vijf redenen waarom veel ELC s in ederland liggen Werkboek Een vergelijking maken tussen mainport Rotterdam en mainport Schiphol Tabellen lezen Topografie De vier belangrijkste zeehavens en luchthavens in West-Europa W14 De belangrijkste containerhavens Begrippen om te leren ieuw: achterland, distributie, mainport, intercontinentaal vervoer, transferpassagiers, ELC, distripark, directe werkgelegenheid, indirecte werkgelegenheid Herhaling: globalisering, hoofdtransportas, logistiek, infrastructuur Ga naar de Geo Online en kijk nog eens naar de begrippen bij deze paragraaf. Daarna kun je de oefentoets maken. 25

5 5 Mainport Rotterdam Je komt die reclameslogan overal tegen: Rotterdam Mainport Europe. Het is ook niet niks: in een klein land als ederland vind je één van de grootste havens ter wereld. In de Gouden Eeuw begonnen als een klein vissershaventje en nu de toegangspoort tot Europa. Deze paragraaf gaat over de ontwikkeling van de Rotterdamse haven en over de huidige functies. De groei van de haven De groei van de haven kun je in twee perioden verdelen. De eerste periode duurde van ongeveer 1860 tot de Tweede Wereldoorlog. a 1860 groeide het Duitse Ruhrgebied uit tot het grootste industriegebied van Europa. Voor de hoogovens en staalfabrieken waren veel steenkool en ijzererts nodig. Kolen hadden ze zelf. IJzererts moest worden aangevoerd. Dankzij de Rijn was Rotterdam hiervoor de ideale aanvoerhaven. Zo begon de ontwikkeling van Rotterdam: als doorvoerhaven of transitohaven voor het Ruhrgebied. GEO T&I SB 02_28 Essen Dortmund Duisburg Keulen Hamburg Bremen Hannover Frankfurt a.m. Stuttgart Leipzig Dresden eurenberg München Ligging van het Ruhrgebied in Duitsland Berlijn km schaal 1 : Figuur 10 Ruhrgebied In die tijd was de toegang tot de oordzee moeilijk. Schepen moesten via allerlei kanalen een grote omweg maken. De route van Rotterdam naar de oordzee verbeterde na 1872 enorm door de aanleg van de ieuwe Waterweg dwars door de duinen. De grootste uitbreidingen zijn van na de Tweede Wereldoorlog. Toen werd aardolie de belangrijkste energiebron. Met steeds grotere mammoettankers kwam de olie naar Rotterdam. Om die grote schepen te kunnen ontvangen waren steeds diepere havens nodig. Het eerste nieuwe haventerrein met olieopslagplaatsen heette Botlek en kwam in 1957 gereed. Al gauw was meer ruimte nodig: Europoort volgde in Toen was de kust bereikt en nog steeds was er behoefte aan nieuwe havens. In zee werd een stuk land gewonnen: de Maasvlakte, waar sinds 1974 terminals (eindstations) zijn voor containers, ertsen, kolen en olie. In de toekomst komt er nog een tweede Maasvlakte bij. De toegangsweg tot de havens is de Eurogeul, die al op de oordzee begint. De geul heeft indrukwekkende afmetingen: het is een uitgebaggerd kanaal van tientallen kilometers lang, 3 kilometer breed en 23 meter diep. Een haven moet er wat voor over hebben om de grootste schepen te kunnen ontvangen! Figuur 11 Rotterdam-Europoort is één van de weinige havens waar de allergrootste olie- en ertstankers kunnen binnenlopen. 26

6 Figuur 12 Doorvoer van ertsen en kolen gebeurt vaak met duwbakken. Vier of zes drijvende bakken worden aan elkaar gekoppeld en voortbewogen door een duwschip. Samen worden ze een duwbakcombinatie genoemd. Een belangrijke haven blijven Dat Rotterdam zo n belangrijke haven is heeft in de eerste plaats te maken met de unieke ligging. Op de plek waar de drukstbevaren rivier van Europa uitkomt in de drukstbevaren zee ter wereld. Er is een dichtbevolkt en welvarend achterland waar veel goederen nodig zijn. Toch moet er veel worden gedaan om een belangrijke haven te blijven. De haven is altijd met de tijd meegegaan. In de haven werken goed opgeleide mensen en er is hightechapparatuur om alle denkbare goederen te lossen en laden. Dankzij de goede infrastructuur is het achterland goed bereikbaar. Binnenvaartschepen, duwbakcombinaties, treinen, vrachtauto s en pijpleidingen zorgen voor een snelle doorvoer Europa in. Om de verbindingen te verbeteren is de Betuweroute aangelegd. Deze spoorverbinding is bedoeld voor het transport van containers, niet voor passagiers. Vanaf de Maasvlakte kunnen per 24 uur 40 goederentreinen naar Duitsland vertrekken. Elke trein heeft 50 wagons van 18 meter lengte. De standaardlengte van één container is 6 meter. Figuur 13 Voor mainport Rotterdam is de aan- en afvoer van containers steeds belangrijker geworden _H2new.indd :44:40

7 Van doorvoerhaven naar industriehaven Rotterdam is meer dan een transitohaven voor massagoederen. a de Tweede Wereldoorlog is de verwerking van aardolie steeds belangrijker geworden. Dat levert veel meer werk op dan alleen maar doorvoer van spullen. a 1950 hebben zich olieraffinaderijen en chemische fabrieken in het havengebied gevestigd. Samen vormen ze de petrochemie. Grondstof voor een olieraffinaderij is aardolie, een van de belangrijkste producten is benzine. Benzine is meer waard dan ruwe olie. Er wordt dus waarde toegevoegd. Die waardetoevoeging levert dus extra werk en geld op. Een deel van de aardolie wordt verwerkt tot halffabrikaten voor de chemische industrie (onder andere verf en plastic). Die chemische industrie heeft zich bij de raffinaderijen gevestigd. Met vier grote raffinaderijen en vele chemische fabrieken is het Rotterdamse havengebied een concentratie geworden van olieverwerkende industrie. Distributiehaven Door de opkomst van het containervervoer heeft Rotterdam er nog een functie bij gekregen: distributiehaven. De distributie van containers levert op twee manieren werk op: Hightech-werk: computergestuurde apparatuur laadt containers op treinen, binnenvaartschepen en vrachtwagens. Deze zorgen dan voor doorvoer naar afnemers in Europa. Steeds vaker wordt de inhoud van containers in ELC s verwerkt. In het overzicht van figuur 16 kun je zien welk soort werk er gebeurt. Figuur 14 Een groot gebied wordt in beslag genomen door de aardolie-industrie. GEO T&I SB 02_31 Sterk in opkomst is de containeraanvoer en -distributie. Figuur 15 Industriehaven Rotterdam: olieraffinaderijen en chemische fabrieken doen behoorlijk hun best om milieuvriendelijk te produceren. Maar ondanks hoge schoorstenen en stankfilters zijn ze nog steeds een belangrijke oorzaak van lucht-verontreiniging. Slufter Maasvlakte ieuwe Waterweg Europoort Grondgebruik in de Rotterdamse haven olie en chemie erts, kolen, ijzer olieraffinaderij 0 2,3 km schaal 1 : Merwehaven containers distripark fruit Betuweroute Botlek Eemhaven Waalhaven 28

8 Wat moet je leren? Lesboek De ontwikkeling van de haven vanaf 1860 De voordelen van de ligging van Rotterdam De huidige functies van de haven Werkboek Het uittreksel van 5 Ligging van de ELC s Problemen van vervoer per vrachtauto Topografie W17 Topografie Rotterdams havengebied Figuur 16 Soorten werk in een ELC. Stuffen en strippen Opslag van goederen Assemblage Verpakken Labelen Testen Groupage en dégroupage Stuffen is het vullen van een container, strippen is het leeghalen van een container. Vanuit de ELC s in de Distriparken worden producten op elk gewenst moment naar de klant getransporteerd. Dit heet ook wel just in time levering. Producten worden in elkaar gezet. Een goed voorbeeld is het in elkaar zetten van computers. Bijvoorbeeld het verpakken van schoenen in schoenendozen. Bijvoorbeeld het toevoegen van een gebruiksaanwijzing in de taal van het land waar het product naar toe gaat. Producten voorzien van een prijskaartje. Producten worden getest aan de hand van de kwaliteitseisen van de afnemer. Bijvoorbeeld het testen van monitors. Groupage is het samenvoegen van meerdere zendingen tot één zending. Op deze manier hoeven geen halfvolle containers worden vervoerd. Dégroupage is het splitsen van een zending in meerdere zendingen. Begrippen om te leren transitohaven, duwbakcombinatie, waardetoevoeging, distributiehaven, terminal, halffabrikaten, petrochemie Ga naar de Geo Online en kijk nog eens naar de begrippen bij deze paragraaf. Daarna kun je de oefentoets maken. 29

9 6 Onderzoek: problemen rond Schiphol Schiphol is een mainport. In aantallen passagiers en vracht staat de luchthaven in Europa op de vierde plaats. Schiphol is dus een goede subtopper. Maar met Schiphol is het ook tobben: de start- en landingsbanen liggen in het dichtstbevolkte deel van ederland. Uitbreiding van de luchthaven stuit onherroepelijk op bezwaren. Deze paragraaf gaat over het belang van Schiphol voor ederland en over de problemen die te maken hebben met de ligging van de luchthaven. Schiphol: topper of tobber Schiphol wil graag groeien: meer passagiers, meer vracht, meer werkgelegenheid. Dat is prima voor de economie. Alle luchtvaartactiviteiten op en rond Schiphol zorgen voor maar liefst 1,5% van het ederlandse BP. Die groei levert veel problemen op. Tot op tientallen kilometers afstand hebben mensen last van Schiphol. Zij tobben het meest met geluidsoverlast. Maar ook veiligheid en de kwaliteit van de lucht spelen een rol. En dan zijn er de verkeersproblemen: zo n megaluchthaven trekt verschrikkelijk veel verkeer aan. Als Schiphol doorgroeit worden die problemen zeker niet allemaal opgelost. De regering wil dat Schiphol beheerst groeit. Dat is deftige taal voor: wel groeien, maar ook aandacht voor het milieu. Daarmee moet de directie van Schiphol bij de uitbreidingsplannen dan ook rekening houden. Omwonenden en bestuurders van omringende gemeenten kijken daarbij kritisch toe. Hoe nu verder? Dat ga je zelf onderzoeken. In het werkboek lees je hoe je dat moet doen. De hoofdvraag en een aantal deelvragen is gegeven. Op de volgende drie bladzijden vind je een aantal bronnen. Aan de hand daarvan bedenk je zelf nog enkele deelvragen. De hoofdvraag van het onderzoek ligt voor de hand: Hoe moet het verder met luchtvaart op Schiphol? Figuur 17 Schiphol: mainport in Europa. 30

10 GEO T&I SB 02_b HAARLEMMERMEER Amsterdam Polderbaan (5p) HAARLEMMERMEER Amsterdam Hoofddorp Zwanenburgbaan Buitenveldertbaan Kaagbaan Aalsmeerbaan Hoofddorp Zwanenburgbaan Buitenveldertbaan Kaagbaan Aalsmeerbaan A4 Schiphol- Zuidoost Ringvaart A4 Schiphol- Zuidoost Ringvaart Aalsmeer Aalsmeer Schiphol in 1996 en 2015 weg spoorlijn bedrijfsterrein luchthavengebouw km schaal 1 : vrachtstation vrije busbaan ondergronds transport groene zone GEO T&I SB 02_bron02 Bron 1 Ruimte voor Schiphol De oppervlakte van Schiphol bedraagt nu 2787 hectare. Dat is net zo groot als een middelgrote stad in ederland. De plannen die zijn gemaakt voor 2015 betekenen meer dan een verdubbeling van de oppervlakte. De pas geopende Polderbaan neemt alleen al zo n 500 hectare in beslag. De noordelijke kop van de baan ligt ongeveer op zeven kilometer van de verkeerstoren op Schiphol-Centrum en de zuidelijke kop op ongeveer vier kilometer. Bron 2 Werkgelegenheid Op Schiphol werken zo n mensen bij ongeveer 560 bedrijven en instanties. Voorbeelden daarvan zijn luchtvaartmaatschappijen, banken, winkels, schoonmaakbedrijven en douane. De indirecte werkgelegenheid bedraagt zo n arbeidsplaatsen. Uit onderzoek blijkt dat per miljoen extra passagiers, duizend nieuwe banen op Schiphol ontstaan. In de omgeving levert dit ook nog eens een indirecte werkgelegenheid van zo n 7000 à 8000 arbeidsplaatsen op. x Werkgelegenheid op Schiphol 31

11 GEO T&I SB 02_b3 Purmerend Beverwijk IJmuiden Zandvoort Haarlem Hoofddorp Hillegom ieuw- Lisse Vennep Warmond Polderbaan (5e parallellebaan) Kaagbaan Geluidsoverlast op Schiphol Zwanenburgbaan Zaanstad Zwanenburg Amsterdam Aalsmeerbaan Buitenveldertbaan Aalsmeer Amstelveen Uithoorn Diemen Bron 3 Stankoverlast kerosine Passagiers en omwonenden van luchthaven Schiphol ruiken het: kerosine. Kerosine is brandstof voor vliegtuigmotoren. Het nationale geurbeleid, dat eveneens voor Schiphol geldt, is erop gericht de overlast van stank voor omwonenden van de luchthaven zoveel mogelijk te beperken. Zo moeten bepaalde typen vliegtuigen tijdens het taxiën na de landing een motor uitzetten. Voor het milieueffectrapport Schiphol 2003 heeft een groep vakbekwame snuffelaars uitgezocht vanaf welke afstand tot Schiphol de kerosinelucht nog te ruiken is. Uit het onderzoek kwam naar voren dat dichter bij de luchthaven de geur sterker is (verrassend?!). Tot een afstand van 6 kilometer van het centrum van Schiphol is de brandstof te ruiken. In 2010 zal naar verwachting de geur van kerosine ten noordoosten van de luchthaven waarneembaar zijn tot een afstand van 8 tot 10 kilometer. bebouwing geluidsbelasting 35Ke 0 4,5 km schaal 1 : Bron 4 Geluidsoverlast De geluidsoverlast wordt gemeten in Ke, de Kosteneenheid. (De naam heeft niets met geld te maken maar is genoemd naar de bedenker ervan, mijnheer Kosten). Afgesproken is dat een geluidsbelasting van 35Ke of meer, behoorlijk hinderlijk is. In gebieden met meer dan 30Ke mogen geen nieuwe woningen worden gebouwd. Bron 5 Slaapactie op Schiphol SCHIPHOL Enkele tientallen actievoerders, hebben gisterenavond op de luchthaven een slaapactie gevoerd tegen de geluidsoverlast van vliegtuigen. Het gezelschap bracht de nacht door op Schiphol Plaza, het centrale overdekte plein bij de aankomst- en vertrekhallen. Deze mensen liggen s nachts wakker van het lawaai van vliegtuigen, aldus een woordvoerster van Milieudefensie. Uit: Trouw, 21 augustus 2004 Bron 6 Geen woningbouw? Het kabinet wil niet dat er woningen worden gebouwd op plaatsen waar overlast van vliegtuigen valt te verwachten. De nieuwbouwlocaties tussen Hoofddorp en ieuw-vennep kunnen niet doorgaan. Ook het gebied onder de vliegroutes bij oordwijkerhout en de Legmeerpolder moet vrij blijven van woningbouw. Bron 7 Club van ondernemers wil ruimte voor Schiphol AMSTERDAM - De Kamer van Koophandel Amsterdam verzet zich tegen de bouw van woningen in de Haarlemmermeer en Bollenstreek. Het beleid ten aanzien van de ruimte moet in dat gebied veel meer gericht blijven op de economische motor van het gebied, Schiphol, vindt voorzitter van de Kamer van Koophandel H. Zwarts. De schaarse ruimte mag niet worden vergeven aan zaken die heel goed elders kunnen woningen in de Haarlemmermeer is veel te veel. Uit: Trouw, 28 oktober

12 Amsterdam Den Haag Delft Rotterdam Bron 8 HSL-Zuid Schiphol naar België en Frankrijk Tracé van de HSL-Zuid station HSL 0 8 km schaal 1: Mainport Schiphol concurreert met Londen, Parijs en Frankfurt. In die concurrentiestrijd spelen verbindingen met de rest van Europa een belangrijke rol. Vanaf Schiphol zijn vele Europese luchthavens te bereiken. Maar ook over land moeten er goede verbindingen zijn. Daarom is de aansluiting van Schiphol op de hogesnelheidslijn (HSL-Zuid) van groot belang. Passagiers naar en uit omringende landen kunnen dan snel per trein naar Schiphol reizen. Bron 9 Veilig Schiphol is onhaalbaar DE HAAG - De huidige strenge veiligheidsnormen voor Schiphol zijn onhaalbaar. Het is onmogelijk de kans op herhaling van de Bijlmerramp te beperken tot het risico dat in 1990 aanvaardbaar werd geacht. We willen niet langer de schijn ophouden dat het wel kan, zei staatssecretaris Van Geel gisteren tijdens een kamerdebat. We moeten ophouden burgers knollen voor citroenen te verkopen. Het kabinet kan niet voldoen aan de huidige luchtvaartwet, die een paar maanden geleden van kracht werd. Daarin staat dat de kans op een groot ongeluk terug wordt gebracht tot de norm die gold in Op 4 oktober 1992 stortte een vrachtvliegtuig neer op een flatgebouw in de Bijlmermeer. Van Geel ziet slechts twee manieren om toch aan die bepaling in de wet te voldoen: Of we moeten het aantal vluchten halveren, of alle huizen en kantoren slopen die sinds 1990 zijn gebouwd bij de luchthaven. Beide mogelijkheden zijn voor hem onbespreekbaar. Uit: Trouw Bron 10 Toerisme Mensen reizen steeds meer in hun vrije tijd. En vliegen is voor steeds meer mensen betaalbaar geworden. Veertig procent van de toeristen die Amsterdam bezoeken, komt via Schiphol. In 2003 reisde 63% van de Schiphol-passagiers om niet-zakelijke redenen. In 2001 was het toerisme wereldwijd goed voor een omzet van 27 miljard euro en banen. Wat moet je leren? Lesboek Het belang van Schiphol voor ederland De groei van Schiphol beschrijven en verklaren De milieuproblemen rondom Schiphol beschrijven en verklaren Tegenstellingen rondom Schiphol beschrijven Beschrijven hoe de bereikbaarheid van Schiphol wordt verbeterd Werkboek Een onderzoek doen naar aardrijkskundige problemen Topografie W23 Topografie Schiphol en omgeving 33