Inhoudsopgave. Inleiding 1

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Inleiding 1 1 Het appel Van appeldagvaarding naar arrest De aanvang In te dienen stukken De behandeling van de zaak Conclusie De beoordeling van het appel De KEI-wetgeving Aanvang van het appel De basisprocedure De termijnen Conclusie Conclusie 20 2 De rechtsstrijd in appel Het grievenstelsel De grief Inhoudelijke vereisten aan een grief De in beginsel strakke regel De appeldagvaarding en de memorie van grieven Consequenties van het onjuist aanvoeren van een grief Conclusie De devolutieve werking van het appel De negatieve zijde De positieve zijde Conclusie De ambtshalve toepassing van het recht van openbare orde Het toetsingskader van de appelrechter 39 V

2 De devolutieve werking van het civiel appel Regels van openbare orde Conclusie Conclusie 46 3 De positieve zijde van de devolutieve werking van het appel Ontwikkeling van het systeem Uitbreiding van de devolutieve werking Van positief naar negatief criterium voor herhaling van stellingen in appel Prijsgeven Conclusie Toepassing van de ontstane leer Twee recente uitspraken Positie van de appellant Incidenteel appel instellen? Conclusie Conclusie 66 4 Knelpunten in de toepassing van de positieve zijde van de devolutieve werking De verhouding tussen conventie en reconventie Conclusie Een niet in appel betrokken tussenvonnis Het arrest Utimaco/D&R Holding Het arrest Ydo/Baljeu Conclusie Het risico op tegenstrijdige uitspraken Het arrest Fafianie/KSN Kritiek op de uitspraak Fafianie/KSN Het arrest Van Gaalen/LTO Het verband tussen Fafianie/KSN en Van Gaalen/LTO Conclusie Conclusie Conclusie 105 Geraadpleegde literatuur 109 Geraadpleegde jurisprudentie 111 VI

3 Inleiding Wanneer een vonnis in eerste aanleg in een civiele zaak is gewezen, is dit niet per se het laatste dat over de zaak is gezegd. Een partij kan het niet eens zijn met hetgeen door de rechter is overwogen of besloten. Door appel in te stellen kan die partij de gehele zaak aan een tweede feitelijke instantie onderwerpen. Dit heeft in het Nederlandse rechtssysteem meerdere functies. Zo geeft het partijen een kans fouten uit eerste aanleg te herstellen en kan een hogere rechter de lagere rechter controleren. Dit bevordert de rechtsontwikkeling en rechtseenheid. Deze tweede instantie vertoont gelijkenissen met het proces in eerste aanleg, maar ook een aantal verschillen. Zo wordt het appel ook ingesteld middels een dagvaarding, maar hoeft de partij die het hoger beroep instelt nog niet de gronden voor het appel op te nemen. Ook is het mogelijk dat de geïntimeerde zelf hoger beroep wil instellen, men spreekt dan van een incidenteel appel. In beide gevallen geldt dat partijen een conclusie van eis en een conclusie van antwoord mogen nemen, die in de praktijk memorie van grieven en memorie van antwoord worden genoemd. In hoger beroep kan de zaak op verschillende manieren worden behandeld (geheel schriftelijk, met comparitie, met pleidooi etc.) alvorens het hof arrest wijst. Om het proces in appel te stroomlijnen heeft de Hoge Raad het van belang geacht nadere regels te stellen omtrent de behandeling van de zaak. Zo is in de rechtspraak voor appel het grievenstelsel ontwikkeld en de devolutieve werking van het appel vormgegeven. Ten gevolge van het grievenstelsel wordt van de appellant verwacht dat hij met zijn grieven zijn bezwaren tegen de uitspraak uit eerste aanleg aandraagt. Wanneer een grief slaagt en het vonnis uit eerste aanleg daarmee in beginsel wordt vernietigd, moet het hof de bewijsbaarheid van de oorspronkelijke vordering opnieuw beoordelen. Deze beoordeling vindt plaats aan de hand van de devolutieve werking van het hoger beroep. De negatieve zijde van de devolutieve werking bepaalt dat de appelrechter alleen mag oordelen over het gebied dat door de grieven wordt ontsloten, terwijl de positieve zijde van de devolutieve werking ervoor zorgt dat binnen dat gebied alle stellingen en verweren uit eerste aanleg worden overgeheveld naar appel. 1

4 De devolutieve werking van het civiel appel Deze systemen zijn niet terug te vinden in het proces in eerste aanleg en zien erop de appellant de kans te bieden zich tot een tweede feitelijke instantie te richten, maar waarborgen ook proceseconomische aspecten door voor de geïntimeerde te voorkomen dat deze nogmaals al zijn stellingen naar voren moet brengen. Nu dit systeem volledig in de rechtspraak is ontwikkeld, moge duidelijk zijn dat het gaat om een complex systeem dat in de praktijk regelmatig voor moeilijkheden zorgt. Ondanks dat met de invoering van het Programma Kwaliteit en Innovatie (KEI) het appelproces op verschillende punten wijzigt, blijft een groot deel van de hierboven omschreven systemen bestaan. De appeldagvaarding wordt bijvoorbeeld vervangen door een procesinleiding, maar deze hoeft nog steeds niet de gronden voor hoger beroep te bevatten. De beoordeling aan de hand van het grievenstelsel en de devolutieve werking blijft ook in stand. De werking van dit systeem blijkt in de praktijk veel vragen op te roepen. Het is voor partijen niet altijd duidelijk wat er van hen wordt verwacht. Ook doet de hoeveelheid jurisprudentie die er op dit onderwerp bestaat vermoeden dat binnen de rechterlijke macht soms onduidelijkheid bestaat over de toepassing van het systeem. Gedurende mijn stage als griffier bij het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, locatie Leeuwarden heb ik meegemaakt dat de devolutieve werking van appel meermaals onderwerp van discussie was. Ook heb ik ervaren dat advocaten niet altijd op de hoogte waren van de details van de toepassing van beide systemen. Hierdoor wil ik proberen een overzicht te creëren van de rechtsstrijd in appel, specifieker de gevolgen van de positieve zijde van de devolutieve werking. Hierbij probeer ik een kader te schetsen waarbinnen een zaak in appel wordt gevoerd, om zo een advocaat die regelmatig procedeert, maar slechts enkele keren een procedure in appel voert, een overzicht te geven van de hoofdregels en enkele knelpunten van dit zeer complexe systeem. Daarbij richt ik mij specifiek op wat wordt verwacht van een partij die van een vonnis uit eerste aanleg in hoger beroep wil gaan, en welke aspecten van dat vonnis zij moet aanvechten om het gewenste resultaat in hoger beroep te kunnen behalen. Dat dit systeem complex is, blijkt wel aan de manier waarop er in de literatuur over wordt gesproken. Bij de devolutieve werking komt men termen tegen als onhanteerbaar, te complex voor de praktijk en niet houdbaar. Makkink noemt het zelfs een mijnenveld en Snijders vindt het mandarijnenwetenschap geworden. Hammerstein spant echter de kroon door de devolutieve werking een spook te noemen en na de recente ontwikkelingen zelfs te stellen dat Zijner Majesteits onderzeeër 2

5 INLEIDING de Hoge Raad der Nederlanden zelf verstrikt is geraakt in de netten van deze weerbarstige materie. 1 Nu de omvang van dit boek mij enige beperkingen oplegt zal het niet mogelijk zijn om het gehele systeem weer te geven. Ik heb ervoor gekozen om een drietal knelpunten uit te lichten en te onderzoeken. Het gaat hierbij allereerst om de verhouding tussen conventie en reconventie en een niet in appel betrokken tussenvonnis. Deze twee knelpunten zal ik onderzoeken omdat ze veel in de praktijk voorkomen en dus zo voor de meeste procedures in appel relevant zullen zijn. Daarnaast zal ik een derde knelpunt bespreken dat ziet op het ontstaan van tegenstrijdige uitspraken in appel. De recente ontwikkeling van dit knelpunt is zeer controversieel en zal, wanneer deze in stand blijft, het systeem nog ongrijpbaarder maken. Middels de selectie van deze drie knelpunten hoop ik een basis te hebben gelegd voor een overzicht van de aandachtspunten wanneer een advocaat zich met deze complexe materie geconfronteerd ziet. De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: Wat zijn enkele knelpunten in de toepassing van de positieve zijde van de devolutieve werking in appel? Met de hierop volgende indeling van dit boek zal ik onderzoeken wat van een partij die het vonnis uit eerste aanleg wil aanvechten wordt verwacht en waar zij met het oog op de te bespreken knelpunten zich bewust van moet zijn. Zijn er hoofdregels waaraan zij zich kan houden en in welke uitzonderingen wordt er meer of minder van haar verwacht om het gewenste resultaat in appel te behalen? Leeswijzer Daarbij zal ik eerst het proces van het appel afzetten tegen dat in eerste aanleg en de gevolgen van de KEI-wetgeving beschrijven (zie hoofdstuk 1). Vervolgens richt ik mij op de omvang van de rechtsstrijd in appel (zie hoofdstuk 2). Dit hoofdstuk omschrijft de hierboven genoemde onderdelen van de beoordeling in appel, te weten het grievenstelsel en de devolutieve werking, om vervolgens de toepassing van het recht van openbare orde te onderzoeken. Nadat met deze beide hoofdstukken het algemene kader is geschetst, vervolgt hoofdstuk 3 met een specifieker onderzoek naar de positieve zijde van de devolutieve werking van het hoger beroep. Als laatste zal in hoofdstuk 4 een drietal knelpunten de 1 Makkink 2015; Snijders in zijn noot onder NJ 2005, 282; Hammerstein, TCR 2014/3. 3

6 De devolutieve werking van het civiel appel revue passeren, waarmee ik voor dit drietal situaties hoop duidelijk te maken wat van procespartijen wordt verwacht in een dergelijk geval. Dagvaardings- en verzoekschriftprocedure Tot slot merk ik op dat een civiele zaak in eerste aanleg kan worden aangevangen door een dagvaarding of door een verzoekschrift. Wanneer uit de wet volgt dat een procedure met een verzoekschrift moet worden ingeluid, spreekt men van een verzoekschriftprocedure (art. 261 Rv). In de overige zaken spreekt men van een dagvaardingsprocedure, welke aanvangt met een dagvaarding (art. 78 Rv). Tussen deze procedures bestaan op sommige punten ook in hoger beroep verschillen. 2 In dit onderzoek is de keuze gemaakt om de situatie die geldt in dagvaardingsprocedures te bespreken. Het grootste gedeelte van hetgeen uit dit onderzoek komt, geldt weliswaar mutatis mutandis voor de verzoekschriftprocedure, maar ik zal niet aangegeven wanneer dit niet het geval is. In het geval dit in het belang van dit onderzoek is, zal ik wel aangeven wanneer voor de verzoekschriftprocedure andere regels van toepassing zijn. 2 Dit geldt bijvoorbeeld ten aanzien van het instellen van appel; zie Gras, Van Rijssen & Rijpma 2014, p

7 HOOFDSTUK 1 Het appel Wanneer een partij uit eerste aanleg het niet eens is met de overwegingen of de beslissing van de rechter in eerste aanleg en tweede oordeel hierover wil, zal hij hoger beroep instellen. Het appel als rechtsmiddel dient ertoe het vermoeden van juistheid van het uiteindelijke vonnis te versterken. Dat is gebaseerd op het idee dat hoe meer instanties een zaak heeft doorlopen, des te beter het vonnis zal zijn. Het appel wordt daarin dus gezien als instrument voor voortzetting van de rechtsstrijd voor een andere rechter. In die optiek is de beslissing uit eerste aanleg niet definitief, omdat het slechts de eerste fase is: de appelrechter kan altijd anders over een zaak denken, of de eerste rechter nu fouten heeft gemaakt of niet. 3 Drie functies Het hoger beroep heeft drie functies. Ten eerste is het een kans voor de partijen om het gegeven vonnis te bestrijden bij een tweede feitelijke instantie. 4 Het biedt aan de appellant een kans tot verbetering en aanvulling van wat in eerste aanleg gedaan is. Deze eerste functie noemt men ook wel de herkansingsfunctie. De tweede functie is de controlefunctie, welke de controle behelst van het werk van de eerste rechter, zodat eventuele fouten van deze rechter kunnen worden hersteld. 5 De derde functie van het appel is het bevorderen van de rechtsontwikkeling en rechtseenheid. Nu de rechtspleging in eerste aanleg verdeeld is over vele rechtbanken, is het aan de hogere rechter om te voorkomen dat fouten in uitspraken of zelfs tegenstrijdige uitspraken in stand blijven. Hierin is het appel een soort voorportaal voor cassatie. De piramidevormige opbouw van het rechtssysteem zorgt ervoor dat uiteindelijk één rechtsopvatting als de heersende leer kan gelden. 6 3 Hovens 2005, p Asser Procesrecht/Bakels, Hammerstein & Wesseling-Van Gent 4, 2012, nr Asser, Groen & Vranken 2006, p Hovens 2005, p

8 De devolutieve werking van het civiel appel Dit hoger beroep is een tweede feitelijke beoordeling van de zaak, waarna een nieuwe uitspraak volgt. Nu het appel, net zoals de eerste aanleg, een feitelijke instantie is, is een groot aantal onderwerpen in hoger beroep net zo geregeld als in eerste aanleg. Om echter te voorkomen dat de tweede beoordeling geheel opnieuw begint en zo onnodig veel tijd in beslag neemt, zijn er ook enkele verschillen gecreëerd tussen de beide procedures. Voordat de aandacht zal worden gericht op de processen die zich bij de beoordeling van de zaak in appel afspelen, zal in dit hoofdstuk worden uiteengezet wat tot die tijd in appel gebeurt. Eerst volgt een overzicht hoe men van een appeldagvaarding tot een arrest komt (paragraaf 1.1), waarna kort zal worden besproken hoe een appelrechter de zaak beoordeelt (paragraaf 1.2). Ook zullen de veranderingen die door de recente wetgeving Kwaliteit en Innovatie Rechtspraak (KEI-wetgeving) ingevoerd zijn aan bod komen (paragraaf 1.3). Op die manier wordt een kader geschetst voor de belangrijkste processen en termen van het appel, die in het vervolg van dit boek veelvuldig zullen worden gebruikt, en de verschillen daarin met de processen en termen uit eerste aanleg. 1.1 Van appeldagvaarding naar arrest De partij die naar aanleiding van het vonnis in eerste aanleg hoger beroep wil instellen, moet zich melden bij het Gerechtshof van dat arrondissement. Nadat de zaak tijdig aanhangig is gemaakt en de wederpartij op de hoogte is gesteld, zullen partijen hun standpunten in hoger beroep duidelijk moeten maken aan het hof middels de memorie van grieven en de memorie van antwoord. Eventueel volgt er een zitting of een pleidooi, maar dat kan per zaak verschillen. In deze paragraaf zal worden uiteengezet wat er gebeurt tussen de appeldagvaarding en het wijzen van het arrest in appel. Daartoe wordt eerst beschreven wat de partij die in beroep wil gaan moet doen om het appel aanhangig te maken (paragraaf 1.1.1), vervolgens worden de in te dienen stukken besproken (paragraaf 1.1.2), om daarna de verschillende mogelijkheden ten aanzien van de behandeling van de zaak door het hof uit een te zetten (paragraaf 1.1.3) De aanvang De regels omtrent het hoger beroep zijn te vinden in de Zevende Titel van het Eerste Boek van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Voor de verdere regels omtrent de procedure in hoger beroep verklaart 6

9 HET APPEL artikel 353 Rv de tweede titel omtrent de dagvaardingsprocedure in eerste aanleg van overeenkomstige toepassing. Op de procedure in appel zijn dus in beginsel dezelfde regels van toepassing als de procedure in eerste aanleg. Hierop geldt echter een viertal uitzonderingen. Ten eerste kan in hoger beroep slechts bij advocaat worden geprocedeerd. Ook kan geen eis in reconventie worden ingesteld. Ten derde is artikel 131 Rv niet van toepassing in hoger beroep. Dit artikel bepaalt dat de rechter een comparitie van partijen beveelt na de conclusie van antwoord. 7 De vierde en laatste uitzondering is te vinden in lid 2 van artikel 353 Rv. Daarin wordt bepaald dat de vreemdelingencautie uit artikel 224 Rv in hoger beroep slechts van toepassing is op de appellant die in eerste aanleg eisende partij was. Geïntimeerde dient deze vordering in te stellen voor of bij zijn memorie van antwoord. Indien in eerste aanleg al zekerheid is gesteld, geldt dat ook ter verzekering van de proceskosten in hoger beroep. In principe staat het appel open tegen alle in eerste aanleg gewezen vonnissen, tenzij de waarde van het geschil niet meer dan 1.750,- bedraagt (art. 332 Rv). Ook kunnen partijen zelf de mogelijkheid tot hoger beroep uitsluiten (art. 333 Rv). Ten derde kan geen appel worden ingesteld, wanneer een partij berust heeft in het vonnis. Hij is dan niet-ontvankelijk in het hoger beroep (art. 334 Rv). Van berusting is sprake wanneer dit ondubbelzinnig blijkt uit de proceshouding van de partij. 8 Het appel moet binnen drie maanden na het vonnis in eerste aanleg worden ingesteld (art. 339 Rv). In kort geding is deze termijn vier weken (lid 2). Het instellen van het hoger beroep gebeurt door een dagvaarding (art. 343 Rv). In dit artikel wordt verwezen naar de dagvaarding in eerste aanleg: de beide dagvaardingen hebben dezelfde vorm en dezelfde vereisten. Ook de appeldagvaarding geschiedt dus bij exploot (art. 343 j o art. 111 lid 1 Rv). De verdere vereisten aan de inhoud van artikel 111 Rv zijn dus ook op de appeldagvaarding van toepassing. Zo moet de appeldagvaarding dus ook onder andere de namen van partijen bevatten, de woonplaats van eiser, de roldatum en de naam en het kantooradres van de advocaat. Er zit ook een aantal verschillen tussen de appeldagvaarding en de dagvaarding in eerste aanleg. Zo hoeft de appeldagvaarding de gronden voor het hoger beroep niet uit te drukken. 9 Ook hoeft de appeldagvaarding niet 7 In hoger beroep is dit geen verplichting, zoals in paragraaf verder zal worden uitgelegd. 8 Zie hierover verder paragraaf 3.1.3, waar in het kader van prijsgeven ook de maatstaf voor berusting in een vonnis wordt besproken. 9 Wanneer dit dan wel moet, wordt uitgelegd in paragraaf

10 De devolutieve werking van het civiel appel de gevolgen van het niet verschijnen van de gedaagde te vermelden, maar juist wel de gevolgen van het niet tijdig betalen van het griffierecht. Het vierde verschil is dat van de appeldagvaarding niet wordt verwacht dat het de verweren van de geïntimeerde aanvoert, noch de bewijsmiddelen die de appellant kan aanbieden of de getuigen die hij kan laten horen. Wanneer deze appeldagvaarding bij de griffie van het hof is aangebracht door de advocaat, wordt deze ingeschreven op de rol (art. 344 Rv). In principe wordt de zaak behandeld door een enkelvoudige kamer, tenzij de kamer denkt dat een meervoudige kamer geschikter zou zijn om te oordelen over de zaak. De verwijzing naar de meervoudige kamer moet sowieso geschieden voor pleidooi en wanneer partijen om arrest vragen (art. 344 lid 2 Rv). De enkelvoudige kamer betekent behandeling door één raadsheer. Bij de meervoudige kamer zijn dat er drie. In principe kan ieder vonnis uit eerste aanleg direct ten uitvoer worden gelegd, ongeacht of hoger beroep mogelijk is. Echter uit artikel 350 Rv volgt dat het instellen van hoger beroep schorsende werking heeft, tenzij het vonnis uitvoerbaar bij voorraad is verklaard. Dit betekent dat het de gevolgen van het vonnis in eerste aanleg opschort, totdat een uitspraak in appel volgt. Deze schorsende werking van het hoger beroep heeft twee effecten. Ten eerste kunnen tijdens de schorsing geen executiemaatregelen worden genomen of voortgezet. Ten tweede kan niet worden doorgeprocedeerd op basis van het vonnis. De procedure in eerste instantie ligt dus in beginsel stil gedurende het hoger beroep. 10 Ook wanneer het vonnis in eerste aanleg uitvoerbaar bij voorraad is verklaard, kan het hof op verzoek van een partij alsnog de tenuitvoerlegging van het vonnis uit eerste aanleg schorsen (art. 351 Rv). In die situatie kan het appel dus ook de tweeledige schorsende werking hebben. Comparitie na aanbrengen Als de zaak aanhangig is bij het hof, staat het de raadsheer vrij om, dan wel op het verzoek van partijen, dan wel ambtshalve, een verschijning van partijen ter zitting te bevelen. Dit kan hij doen teneinde een schikking te beproeven (art. 87 Rv) of om inlichtingen in te winnen (art. 88 Rv). In de praktijk wordt hier op basis van artikel 2.9 van het Landelijk procesreglement met enige regelmaat gebruik van gemaakt voordat appellant van grieven heeft gediend. 11 Dit noemt men een comparitie na aanbrengen. Op die manier komen partijen samen in de rechtszaal 10 Van Geuns & Janssen in: GS Burgerlijke Rechtsvordering, art. 350 Rv, aant. 1-3 (online, bijgewerkt 11 juli 2012). 11 Dozy, TCR 2012/2, p

11 HET APPEL en kan gekeken worden of er nog ruimte bestaat voor een schikking, voordat alle processuele handelingen met termijnen en kosten van dien al geschied zijn In te dienen stukken Partijen nemen in hoger beroep een conclusie van eis en een conclusie van antwoord (art. 347 lid 1 Rv) door deze vóór de door de griffie bepaalde roldatum in te dienen ter griffie (art. 82 lid 1 Rv). Deze worden in de praktijk in hoger beroep memorie van grieven en memorie van antwoord genoemd. In artikel 2.11 van het Landelijk procesreglement voor civiele dagvaardingszaken bij het gerechtshof is voor beide memories een termijn van zes weken gesteld. 12 Wanneer beide partijen in hoger beroep willen komen van het vonnis in eerste aanleg, kunnen zich twee situaties voordoen. In de eerste situatie stelt de geïntimeerde incidenteel appel in. Men spreekt dan van het principaal appel dat wordt ingesteld bij de appeldagvaarding. De conclusie van eis die dan wordt genomen, heet de memorie van grieven. Vaak weet de appellant dan nog niet dat geïntimeerde ook appel wil instellen. Dit hoeft zij namelijk pas te doen bij de conclusie van antwoord (art. 339 lid 3 Rv). Dat stuk wordt dan de memorie van antwoord in principaal appel, tevens memorie van grieven in incidenteel appel. Voor het instellen van het incidenteel appel geldt geen aparte termijn: de conclusie van antwoord moet op tijd worden ingediend en is dus tevens ook de memorie van grieven in het incidenteel appel. Daarmee wordt de geïntimeerde in het principale appel tevens appellant in het incidentele appel. De appellant in principaal appel en geïntimeerde in incidenteel appel kan dan nog een termijn verlangen om op de memorie van grieven in incidenteel appel te reageren (art. 347 lid 3 Rv). Het stuk dat hij dan inlevert, wordt de memorie van antwoord in incidenteel appel genoemd. De tweede situatie is wanneer beide partijen een appeldagvaarding indienen. Het kan namelijk voorkomen dat beide partijen, vaak tegen het einde van de termijn een appeldagvaarding indienen. Op dit moment ontstaan er bij de griffie van het hof door de inschrijving van twee dagvaardingen twee verschillende zaken. In de praktijk wordt dit opgelost of door het hof door de zaken gevoegd te behandelen, of door de advocaten die onderling afspreken de ene zaak te laten vallen en dan incidenteel te 12 De Rechtspraak, Landelijk procesreglement voor civiele dagvaardingszaken bij het gerechtshof, zevende versie, januari 2017, (laatst geraadpleegd op 22 juni 2017). 9

12 De devolutieve werking van het civiel appel appelleren in de andere zaak. Toch kan het ook voorkomen dat beide zaken apart worden behandeld en leiden tot twee aparte vonnissen De behandeling van de zaak Pleidooi en nadere conclusie Voordat het hof op de zaak beslist, kunnen partijen het hof verzoeken om een pleidooi te mogen houden (art. 353 j o 134 Rv). Ook kunnen partijen gezamenlijk het hof verzoeken om het pleidooi schriftelijk te voeren (art. 4.5 Landelijk Procesreglement). Daarnaast is het ook mogelijk dat de zaak in appel in zijn geheel schriftelijk wordt afgedaan. Na het pleidooi kan het zo zijn dat partijen een nadere conclusie of akte willen nemen. Uit artikel 2.11 van het Landelijk procesreglement blijkt dat voor deze conclusie of akte een termijn van vier weken staat, tenzij het hof anders bepaalt. Ook kan een partij na de memorie van antwoord beslissen om nog een akte te willen nemen, welke hij direct kan nemen of anders binnen een termijn van twee weken (art 2.19 en 2.20 Landelijk Procesreglement). Bewijsopdracht Na de memories en een eventuele (pleidooi)zitting zal het hof arrest gaan bepalen. Het kan zijn dat het hof in het bepalen van zijn arrest erachter komt dat het nog niet voldoende informatie heeft om op de zaak te beslissen. Wat dan volgt is een tussenarrest waarin het een processtap zal gebieden. Dit heeft de vorm van een bewijsopdracht. Het hof zal dan bepalen dat voor een bepaald onderdeel meer bewijs nodig is en dat dat bewijs moet worden geleverd door een bepaalde partij. Daarbij houdt het hof de bewijsregels in acht en het door die partij gedane bewijsaanbod. Het hof kan in zo n bewijsopdracht bijvoorbeeld besluiten getuigen te willen horen, de situatie ter plaatste te willen bekijken, een deskundigenrapport te willen hebben of extra uitlatingen van partijen zelf te willen ontvangen. 13 Pas wanneer het hof na de proceshandelingen een volledig beeld heeft, zal het op de zaak beslissen. De termijn voor een arrest is tien weken (art. 5.6 Landelijk Procesreglement). 13 Met het oog op de overzichtelijkheid worden deze stappen verder buiten beschouwing gelaten. De wettelijke bepalingen hieromtrent zijn te vinden in de Negende Afdeling van de Tweede Titel van het Eerste Boek van het Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering. 10