in een isolator? Dr. Erik van Heumen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "in een isolator? Dr. Erik van Heumen"

Transcriptie

1 Hoe verandert een metaal op de nanoschaal in een isolator? Dr. Erik van Heumen

2 Outline Hoe/waarom verandert een metaal in een isolator? Hoe maak je dit zichtbaar op de nanoschaal?

3 Metaal Isolator overgang in V 2 O 3 Sterk wisselwerkend metaal Structurele en magnetische overgangen Wat drijft de overgang van metaal naar isolator? McWhan et al., PRL 23, 1384 (1969) Hansmann et al. Phys. Status Solidi B 250, 1251 (2013)

4 V 2 O 3 kristal structuur 300 nm film V 2 O 3 op saffier rontgen diffractie: ([110] and [012] peaks) C Meneghini et al., J. Phys.: Condens. Matter 21 (2009) structuren bij dezelfde T

5 V 2 O 3 kristal structuur Volgen de elektronen de kristal structuur?

6 Outline Hoe/waarom verandert een metaal in een isolator? Hoe maak je dit zichtbaar op de nanoschaal?

7 Weerstand? Methodenr. 1 Methodenr. 2 A. Caviglia, TUDelft 50 nm contact afstand!

8 Geleiding! Licht (foton) is een wisselend elektromagnetisch veld!

9 Het Drude model Vrije lading Ionen Het Drude model beschrijft metalen. Elektronen botsen met ionen. foton Paul Drude

10 1/weerstand! De optische geleiding

11 De optische geleiding Lorentz bedacht wat er gebeurde als de elektronen vast zaten. Hij nam aan dat er een nieuwe kracht was die de elektronen aan de kernen gebonden hield (wet van Hooke). Dit is een model voor een isolator! Drude Lorentz

12 1/weerstand! De optische geleiding

13 Probleem Metaal Isolator

14 Probleem Metaal Isolator Golflengte [μm] THz FIR MIR NIR VIS UV foton energie [mev]

15 De diffractie limiet Objecten kleiner dan de golflengte kun je niet onderscheiden! Het optische verschil tussen metaal en isolator zie je bij μm.

16 Nabije veld spectroscopie AFM probe E inc E scat E scat p z (ε) E inc p z z ε E nf 11 1 Als je een metalen naald met laser licht bestraalt onstaat een dipool Door E scat te meten terwijl de naald het oppervlak aftast, zie je optisch contrast E scat bevat lokale informatie over optische geleiding met 20 nm resolution ( straal van AFM punt)

17 Metaal Isolator overgang in V 2 O 3 Sterk wisselwerkend metaal Structurele en magnetische overgangen Wat drijft de overgang van metaal naar isolator? McWhan et al., PRL 23, 1384 (1969) Hansmann et al. Phys. Status Solidi B 250, 1251 (2013)

18 V 2 O 3 kristal structuur 300 nm film V 2 O 3 op saffier rontgen diffractie: ([110] and [012] peaks) C Meneghini et al., J. Phys.: Condens. Matter 21 (2009) structuren bij dezelfde T

19 Near field maps AFI d PM 22 μm (AFI) Near-field amplitude (rel. gold) 1.2 (PM)

20 Near field maps AFI d PM 22 μm (AFI) Near-field amplitude (rel. gold) 1.2 (PM) Insulating Metallic

21 Near field maps AFI d PM 22 μm (AFI) Near-field amplitude (rel. gold) 1.2 (PM) Insulating Metallic

22 Near field maps AFI d PM 22 μm (AFI) Near-field amplitude (rel. gold) 1.2 (PM) Insulating Metallic

23 Near field maps AFI d PM 22 μm (AFI) Near-field amplitude (rel. gold) 1.2 (PM) Insulating Metallic

24 Near field maps AFI d PM 22 μm (AFI) Near-field amplitude (rel. gold) 1.2 (PM) Insulating Metallic

25 Two facets of the metal insulator transition T=169 T=169 Insulator Cooling Heating Conducting stripes Nucleating conducting puddles XRD: transition 75 % XRD: transition <5 % completed completed Insulating Metallic

26 Percolatie overgang T=174 T=174 Verandering van weerstand valt samen met formatie van oneindig geleidend cluster Elektronische en structurele fracties verschillen 5 Insulating Mott overgang kan ook binnen monoclinische structuur bimodal Metallic 200 (*) Liu et al., Phys. Rev. Lett. 111, (2013)

27 De verandering van de weerstand wordt gedreven door percolatie. De metaal isolator l overgang is niet direct gekoppeld aan de kristal structuur. Waarom een gestreept patroon? Samenvatting T=169 T=169 Cooling Heating Mogelijk antwoord oppeling van elektronen aan stress velden

28

29 Outline

30 Neem een rooster van atomen. The Hubbard model γ

31 Neem een rooster van atomen. The Hubbard model

32 Neem een rooster van atomen. The Hubbard model Mott Hubbard isolator Met anti parallelle spins winnen ze E kin

33 De reflectiviteit

34 Near field enhancement // C sca = scattering cross section Strong enhancement when tip aproaches sample Enhancement for perpendicular polarization i noll, B. & eilmann, F. Optics comm. 182, (2000).

35 Detection scheme IR Ω Modulate AFM tip at Ω S Sample mirror dipole noll et al., Optics Communications 182, 321 (2000) Ocelic et al., APL 89, (2006)

36 Interferometric detection IR How to remove background? Pseudo heterodyne detection S Sample mirror dipole Ocelic et al., APL 89, (2006)

37 Interferometric detection IR How to remove background? Pseudo heterodyne detection S Sample mirror dipole Ref. amplitude Bessel function NF amplitude NF phase Ref. phase

38 Interferometric detection IR How to remove background? Pseudo heterodyne detection S Sample mirror dipole Ocelic et al., APL 89, (2006)

39 V 2 O 3 kristal structuur Volgen de elektronen de kristal structuur?

40 Introductie Wat is het verschil tussen een metaal en een isolator?

41 Hoe verandert een metaal in een isolator? Introductie an een metaal in een isolator veranderen?

42 50 nm contact t afstand ft d! e beam lithography A. Caviglia, TUDelft

43 Outline

44 Introductie Hoe verandert een metaal in een isolator? Elektronen zijn fermionen. Ze wisselwerken via de Coulomb interactie.

45 Hoe verandert een metaal in een isolator? Introductie oper 4s Neon Berylium Waterstof Helium

46 Model voor een metaal Neem een rooster van atomen. electron γ γgeeft de kans dat een elektron zich verplaatst

47 oper Model voor een metaal

48 Het Hubbard model Het simpelste model voor wisselwerkende electronen. e 1 en e 2 op hetzelfde roosterpunt e 1 en e 2 niet op hetzelfde punt Twee fermionen kunnen alleen op hetzelfde roosterpunt zijn als hun spin anti parallel is.

49 Neem een rooster van atomen. The Hubbard model γ

50 Neem een rooster van atomen. The Hubbard model

51 The Hubbard model Alsallespins dezelfde kant opstaan, zitten de elektronen vast! Mott Hubbard isolator Met anti parallelle spins winnen ze E kin

52 Metaal Isolator overgang in V 2 O 3 Sterk wisselwerkend metaal Structurele en magnetische overgangen Wat drijft de overgang van metaal naar isolator? McWhan et al., PRL 23, 1384 (1969) Hansmann et al. Phys. Status Solidi B 250, 1251 (2013)

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32852 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Kautz, Jaap Title: Low-energy electron microscopy on two-dimensional systems :

Nadere informatie

Quantum Mechanica. Peter van der Straten Universiteit Utrecht. Peter van der Straten (Atom Optics) Quantum Mechanica November 20, / 14

Quantum Mechanica. Peter van der Straten Universiteit Utrecht. Peter van der Straten (Atom Optics) Quantum Mechanica November 20, / 14 Quantum Mechanica Peter van der Straten Universiteit Utrecht Peter van der Straten (Atom Optics) Quantum Mechanica November 20, 2012 1 / 14 Spectroscopie van waterstof Tabel van overgangen in waterstof

Nadere informatie

Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) 31 oktober 2013

Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) 31 oktober 2013 Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) 31 oktober 2013 De Higgs Waar gaat het over? Woensdag 4 juli 2012 Waarom is dit belangrijk? De Higgs Waar gaat het over? Dinsdag 8 oktober 2013 for the theoretical

Nadere informatie

Laserkoeling en Atoomfysika: De Utrechtse aanpak

Laserkoeling en Atoomfysika: De Utrechtse aanpak Laserkoeling en Atoomfysika: De Utrechtse aanpak Peter van der Straten en Arend Niehaus Vakgroep A.G.F., Rijksuniversiteit Utrecht Tien jaar geleden vonden de eerste experimenten op het gebied van laserkoeling

Nadere informatie

Zonnestraling. Samenvatting. Elektromagnetisme

Zonnestraling. Samenvatting. Elektromagnetisme Zonnestraling Samenvatting De Zon zendt elektromagnetische straling uit. Hierbij verplaatst energie zich via elektromagnetische golven. De golflengte van de straling hangt samen met de energie-inhoud.

Nadere informatie

QUARK_5-Thema-01-elektrische kracht Blz. 1

QUARK_5-Thema-01-elektrische kracht Blz. 1 QUARK_5-Thema-01-elektrische kracht Blz. 1 THEMA 1: elektrische kracht Elektriciteit Elektrische lading Lading van een voorwerp Fenomeen: Sommige voorwerpen krijgen een lading door wrijving. Je kan aan

Nadere informatie

Correctievoorschrift Schoolexamen Moderne Natuurkunde

Correctievoorschrift Schoolexamen Moderne Natuurkunde Correctievoorschrift Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1, VWO 6 9 maart 004 Tijdsduur: 90 minuten Regels voor de beoordeling: In zijn algemeenheid geldt dat het werk wordt nagekeken volgens

Nadere informatie

Spin-afhankelijk transport over anti-fase grenzen in magnetiet films

Spin-afhankelijk transport over anti-fase grenzen in magnetiet films Samenvatting Spin-afhankelijk transport over anti-fase grenzen in magnetiet films Introductie Waarom zijn dunne films van magnetiet (Fe 3 O 4 ) interessant? Dit is omdat magnetiet magnetisch en geleidend

Nadere informatie

Biofysische Scheikunde: NMR-Spectroscopie

Biofysische Scheikunde: NMR-Spectroscopie De Scalaire Koppeling Vrije Universiteit Brussel 13 maart 2012 Outline 1 De Invloed van Andere Kernen 2 Outline 1 De Invloed van Andere Kernen 2 Opnieuw Ethanol (1) Met een nauwkeuriger NMR-instrument

Nadere informatie

Notities College Gecondenseerde Materie Elektronen in kristallen I: Klassiek vrije elektronengas, Drude model:

Notities College Gecondenseerde Materie Elektronen in kristallen I: Klassiek vrije elektronengas, Drude model: Notities College Gecondenseerde Materie Elektronen in kristallen I: Klassiek vrije elektronengas, Drude odel Elektronen in kristallen, ofwel elektronenstructuur, tegenhanger van de geoetrische structuur.

Nadere informatie

Tentamen Optica. 20 februari Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door.

Tentamen Optica. 20 februari Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door. Tentamen Optica 20 februari 2007 Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door. Opgave 1 We beschouwen de breking van geluid aan een

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35972 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wang, Qiang Title: Photon detection at subwavelength scales Issue Date: 2015-10-27

Nadere informatie

De Broglie. N.G. Schultheiss

De Broglie. N.G. Schultheiss De Broglie N.G. Schultheiss Inleiding Deze module volgt op de module Detecteren en gaat vooraf aan de module Fluorescentie. In deze module wordt de kleur van het geabsorbeerd of geëmitteerd licht gekoppeld

Nadere informatie

Coaxial Plasmonic Metamaterials for Visible Light M.A. van de Haar

Coaxial Plasmonic Metamaterials for Visible Light M.A. van de Haar Coaxial Plasmonic Metamaterials for Visible Light M.A. van de Haar Samenvatting Optische metamaterialen zijn kunstmatige materialen opgebouwd uit elementen die typisch kleiner zijn dan de golflengte van

Nadere informatie

1 Atoom- en kernfysica TS VRS-D/MR vj Mieke Blaauw

1 Atoom- en kernfysica TS VRS-D/MR vj Mieke Blaauw 1 Atoom- en kernfysica TS VRS-D/MR vj 2018 Mieke Blaauw 2 Atoom- en kernfysica TS VRS-D/MR vj 2018 1-3 Atoombouw en verval 4,5 Wisselwerking van straling met materie en afscherming 6-9 Röntgentoestellen,

Nadere informatie

H10 Analyse. H10.2 Spectroscopie. H10.3 Spectrofotometrie. H10.4 Kwantitatieve analyse. H10.5 Chromatografie

H10 Analyse. H10.2 Spectroscopie. H10.3 Spectrofotometrie. H10.4 Kwantitatieve analyse. H10.5 Chromatografie H10 Analyse H10.2 Spectroscopie Een spectroscopie (licht) gaat via golflengtes. De eenheid op de x as is 1 /nm. Sommige stoffen of deeltjes adsorberen fotonen met specifieke golflengten. Dit gebeurt omdat

Nadere informatie

Citation for published version (APA): van der Eb, J. W. (2000). Cerium, one of nature's purest puzzles Groningen: s.n.

Citation for published version (APA): van der Eb, J. W. (2000). Cerium, one of nature's purest puzzles Groningen: s.n. University of Groningen Cerium, one of nature's purest puzzles van der Eb, Jeroen Wichert IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.

Nadere informatie

Fysica 2. Electriciteit & Magnetisme. Physics for Scientists and Engineers, with Modern Physics, 4 th edition Giancoli. Hoofdstukken 21 t/m 29

Fysica 2. Electriciteit & Magnetisme. Physics for Scientists and Engineers, with Modern Physics, 4 th edition Giancoli. Hoofdstukken 21 t/m 29 Fysica 2 Electriciteit & Magnetisme Physics for Scientists and Engineers, with Modern Physics, 4 th edition Giancoli Hoofdstukken 21 t/m 29 Waarom? Relevantie Maatschappij draait op electriciteit Innovaties:

Nadere informatie

Exact Periode 5.2. Licht

Exact Periode 5.2. Licht Exact Periode 5.2 Licht 1 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische

Nadere informatie

Exact Periode 5 Niveau 3. Dictaat Licht

Exact Periode 5 Niveau 3. Dictaat Licht Exact Periode 5 Niveau 3 Dictaat Licht 1 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is

Nadere informatie

Onder constituenten verstaat men de fundamentele fermionen: de quarks in het versnelde proton of anti-proton, t of de versnelde elektronen of

Onder constituenten verstaat men de fundamentele fermionen: de quarks in het versnelde proton of anti-proton, t of de versnelde elektronen of 1 2 3 Onder constituenten verstaat men de fundamentele fermionen: de quarks in het versnelde proton of anti-proton, t of de versnelde elektronen of positronen. De vooruitgang in de hoge-energie fysica

Nadere informatie

(a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met elkaar gemeen hebben.

(a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met elkaar gemeen hebben. Uitwerkingen HiSPARC Elementaire deeltjes C.G.N. van Veen 1 Hadronen Opdracht 1: Elementaire deeltjes worden onderverdeeld in quarks en leptonen. (a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met

Nadere informatie

Nothing Beats Knowhow. Batenburg Data Vision. Batenburg Data Vision. Segment_image_mser with cluttered background Wat is (Machine) Vision?

Nothing Beats Knowhow. Batenburg Data Vision. Batenburg Data Vision. Segment_image_mser with cluttered background Wat is (Machine) Vision? Jaarlijks organiseren wij 25 klant (machine) vision trainingsdagen Batenburg Data Vision Lens Camera Frame grabber Beeld-bewerking Software... Beeld-recording Software Result Hole Radius 1 3.147 mm 2 3.052

Nadere informatie

Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema

Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema De gecondenseerde materie is een vakgebied binnen de natuurkunde dat tot doel heeft om de fysische eigenschappen

Nadere informatie

De Stanford Vrije Elektronen Laser Faciliteit

De Stanford Vrije Elektronen Laser Faciliteit De Stanford Vrije Elektronen Laser Faciliteit Guido M.H. Knippels Stanford Picosecond FEL Center, W.W. Hansen Experimental Physics Laboratory, Stanford University, Stanford, CA 94305-4085, USA Inleiding

Nadere informatie

Studiewijzer. de colleges in vogelvlucht

Studiewijzer. de colleges in vogelvlucht Studiewijzer de colleges in vogelvlucht lektrostatica Inhoud 1. Wet van Coulomb: vergelijking voor elektrische kracht. Wet van Gauss: vergelijking voor elektrisch veld 3. Veldvergelijkingen: Divergentie

Nadere informatie

Figuur 1 Schematische opstelling van de STM

Figuur 1 Schematische opstelling van de STM Zdenko van Kesteren Scanning Tunneling Microscope Vorige keer bekeken we de Atomic Force Microscope (AFM). De krachtige kijker die een resolutie had in de orde van de grootte van een atoom. Een andere

Nadere informatie

Computationele studie van vaste stoffen. oefeningen practica verslag. Student: Niels Verellen

Computationele studie van vaste stoffen. oefeningen practica verslag. Student: Niels Verellen Computationele studie van vaste stoffen oefeningen practica verslag Student: Niels Verellen Prof. Dr. L. Chibotaru Juni 2007 Inhoudsopgave 1 Computationele studie van natrium chloride (NaCl) 3 1.1 Literatuurstudie:

Nadere informatie

Ultrafast Spectroscopy of Model Biological Membranes

Ultrafast Spectroscopy of Model Biological Membranes Ultrafast Spectroscopy of Model Biological Membranes Ultrafast Spectroscopy of Model Biological Membranes Proefschrift ter verkrijging van de graad van Doctor aan de Universiteit Leiden, op gezag van de

Nadere informatie

Telescoop: optica die licht vergaart in een focus. Detector: registreert, meet de flux. Zeer verschillende technieken voor verschillende golflengtes

Telescoop: optica die licht vergaart in een focus. Detector: registreert, meet de flux. Zeer verschillende technieken voor verschillende golflengtes Telescopen en detectors Telescoop: optica die licht vergaart in een focus Hoe groter, hoe gevoeliger Detector: registreert, meet de flux Hoge efficientie, lage ruis belangrijk Zeer verschillende technieken

Nadere informatie

Inleiding stralingsfysica

Inleiding stralingsfysica Inleiding stralingsfysica Historie 1896: Henri Becquerel ontdekt het verschijnsel radioactiviteit 1895: Wilhelm Conrad Röntgen ontdekt Röntgenstraling RadioNucliden: Inleiding Stralingsfysica 1 Wat maakt

Nadere informatie

Quantum Rules! Waterstof. Spectraallijnen

Quantum Rules! Waterstof. Spectraallijnen Waterstof In dit prakticum onderzoek je eigenschappen van het waterstofatoom. Waterstof komt van nature voor in molecuulvorm (H 2 ). In de lamp zit het waterstofgas onder lage druk. De moleculen worden

Nadere informatie

Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) Hoorn, 15 april 2014

Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) Hoorn, 15 april 2014 Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) Hoorn, 15 april 2014 De Higgs Waar gaat het over? Woensdag 4 juli 2012 Waarom is dit belangrijk? De Higgs Waar gaat het over? Dinsdag 8 oktober 2013 for the theoretical

Nadere informatie

Eindexamen vwo natuurkunde pilot 2013-I

Eindexamen vwo natuurkunde pilot 2013-I Formuleblad Formules die bij het pilot-programma horen en die niet in Binas staan. C Beweging en wisselwerking F w,l 1 2 c Av w 2 E p chem voor rv v Echem m p na r m D Lading en veld I GU E Straling en

Nadere informatie

Uitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 11

Uitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 11 Uitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 11 Opgave 11.1 Definitie Definitie van een molecuul Een molecuul is het kleinste deeltje van een moleculaire stof dat nog alle chemische eigenschappen

Nadere informatie

Samenvatting nanokristallen gedoteerde spectroscopie

Samenvatting nanokristallen gedoteerde spectroscopie Samenvatting Dit proefschrift behandelt de eigenschappen van een speciale klasse van halfgeleiders (halfgeleiders zijn materialen die veel slechter geleiden dan een metaal, maar nog altijd veel beter dan

Nadere informatie

Tentamen Fysica: Elektriciteit en Magnetisme (MNW)

Tentamen Fysica: Elektriciteit en Magnetisme (MNW) Tentamen Fysica: Elektriciteit en Magnetisme (MNW) Tijd: 27 mei 12.-14. Plaats: WN-C147 A t/m K WN-D17 L t/m W Bij dit tentamen zit aan het eind een formuleblad. Eenvoudige handrekenmachine is toegestaan

Nadere informatie

Spectroscopie. ... de kunst van het lichtlezen... Karolien Lefever. u gebracht door. Instituut voor Sterrenkunde, K.U. Leuven

Spectroscopie. ... de kunst van het lichtlezen... Karolien Lefever. u gebracht door. Instituut voor Sterrenkunde, K.U. Leuven Spectroscopie... de kunst van het lichtlezen... u gebracht door Instituut voor Sterrenkunde, K.U. Leuven Spectroscopie en kunst... Het kleurenpalet van het elektromagnetisch spectrum... Het fingerspitzengefühl

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1: Fysische grondslagen van de elektrotechniek

HOOFDSTUK 1: Fysische grondslagen van de elektrotechniek HOOFDSTUK 1: Fysische grondslagen van de elektrotechniek 1. Elektrostatica ladingen, velden en krachten lading fundamentele eigenschap van materie geheel veelvoud van elementaire lading = lading proton/elektron

Nadere informatie

Biofysische Scheikunde: NMR-Spectroscopie

Biofysische Scheikunde: NMR-Spectroscopie Inleiding & Kernmagnetisme Vrije Universiteit Brussel 19 maart 2012 Outline 1 Overzicht en Context 2 3 Outline 1 Overzicht en Context 2 3 Doelstelling Eiwitten (en andere biologische macromoleculen) Functionele

Nadere informatie

LHCb Wat doen wij? Niels Tuning voor ET - 8 januari 2013

LHCb Wat doen wij? Niels Tuning voor ET - 8 januari 2013 LHCb Wat doen wij? Niels Tuning voor ET - 8 januari 2013 LHCb Waarom deeltjesfysica? Waarom LHCb? Resultaten Upgrade Deeltjesfysica Bestudeert de natuur op afstanden < 10-15 m 10-15 m atoom kern Quantum

Nadere informatie

Fotonische geïntegreerde circuits en vezelkoppelaars gebaseerd op InP gebonde membranen

Fotonische geïntegreerde circuits en vezelkoppelaars gebaseerd op InP gebonde membranen Fotonische geïntegreerde circuits en vezelkoppelaars gebaseerd op InP gebonde membranen Frederik Van Laere Promotoren: prof. dr. ir. R. Baets prof. dr. ir. D. Van Thourhout 19 januari 2009 Photonics Research

Nadere informatie

Probus Aalsmeer 20 mei Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Probus Aalsmeer 20 mei Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Probus Aalsmeer 20 mei 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste

Nadere informatie

Quantummechanica en Relativiteitsleer bij kosmische straling

Quantummechanica en Relativiteitsleer bij kosmische straling Quantummechanica en sleer bij kosmische straling Niek Schultheiss 1/19 Krachten en krachtdragers Op kerndeeltjes werkt de zwaartekracht. Op kerndeeltjes werkt de elektromagnetische kracht. Kernen kunnen

Nadere informatie

Röntgen in de ruimte en een bron op aarde. Willem-Jan Vreeling

Röntgen in de ruimte en een bron op aarde. Willem-Jan Vreeling Röntgen in de ruimte en een bron op aarde Willem-Jan Vreeling Inhoud SRON Atmosfeer Röntgen in de ruimte Athena X-IFU Bron op aarde 2 SRON SRON, Netherlands Institute for Space Research Instituut van NWO-I

Nadere informatie

Probus 23 apr Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Probus 23 apr Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Probus 23 apr 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste Alles

Nadere informatie

Bachelor research project (BONZ) in Subatomic Physics

Bachelor research project (BONZ) in Subatomic Physics Bachelor research project (BONZ) in Subatomic Physics Information Meeting 15 January 2016 André Mischke Coordinator BONZ @SAP Email: a.mischke@uu.nl Room: BBL 7.17 Elementary particles Atom Electron: elementary,

Nadere informatie

Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 2 (elektriciteit)

Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 2 (elektriciteit) Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 2 (elektriciteit) Samenvatting door een scholier 1671 woorden 2 december 2012 5,6 55 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Natuurkunde overal Natuurkunde H2 elektriciteit

Nadere informatie

De 35 e Internationale Natuurkunde Olympiade Pohang, Zuid-Korea Theorie-toets Zaterdag 17 juli 2004 duur: 5 uur

De 35 e Internationale Natuurkunde Olympiade Pohang, Zuid-Korea Theorie-toets Zaterdag 17 juli 2004 duur: 5 uur De 35 e Internationale Natuurkunde Olympiade Pohang, Zuid-Korea Theorie-toets Zaterdag 17 juli 24 duur: 5 uur Lees dit eerst! 1. De toets duurt 5 uur en bestaat uit drie vraagstukken. 2. Gebruik uitsluitend

Nadere informatie

Outlook. waveguides fabricated by. waveguides NanoImprint Lithography

Outlook. waveguides fabricated by. waveguides NanoImprint Lithography Plasmon confinement in V-groove waveguides fabricated by waveguides NanoImprint Lithography Irene Fernandez-Cuesta, Xavier Borrisé and Francesc Pérez-Murano Rasmus Bundgaard Nielsen, Alexandra Boltasseva,

Nadere informatie

Voor kleine correcties (in goede benadering) geldt:

Voor kleine correcties (in goede benadering) geldt: Antwoorden tentamen stralingsfysica 3D100 d.d. 25 juni 2010 (Antwoorden onder voorbehoud van typefouten) a) In de opstelling van Franck en Hertz worden elektronen versneld. Als de energie van een elektron

Nadere informatie

Gevaar uit de ruimte

Gevaar uit de ruimte Gevaar uit de ruimte Gevaar uit de ruimte Hoe veilig is het leven op Aarde Wat bedreigt ons Moeten wij ons zorgen maken Wat doen we er tegen Gevaar uit de ruimte Gevaren zijn tijdgebonden en zitten meestal

Nadere informatie

Leid voor de volgende grootheden vergelijkingen af en noteer je antwoorden op je antwoordblad.

Leid voor de volgende grootheden vergelijkingen af en noteer je antwoorden op je antwoordblad. Internationale 2000 theorie Opgave 1 A. Een bungee springer is vastgemaakt aan het eind van een lang elastiek. De andere kant van het elastiek zit vast aan een hoge brug. De springer stapt van de brug

Nadere informatie

Technische Universiteit Eindhoven Tentamen Thermische Fysica II 3NB65. 6 juli 2012, uur

Technische Universiteit Eindhoven Tentamen Thermische Fysica II 3NB65. 6 juli 2012, uur Technische Universiteit Eindhoven Tentamen Thermische Fysica II 3NB65 6 juli 2012, 14.00-17.00 uur Het tentamen bestaat uit drie, de hele stof omvattende opgaven, onderverdeeld in 15 deelopgaven die bij

Nadere informatie

1 Leerlingproject: Kosmische straling 28 februari 2002

1 Leerlingproject: Kosmische straling 28 februari 2002 1 Leerlingproject: Kosmische straling 28 februari 2002 1 Kosmische straling Onder kosmische straling verstaan we geladen deeltjes die vanuit de ruimte op de aarde terecht komen. Kosmische straling is onder

Nadere informatie

7. Hoofdstuk 7 : De Elektronenstructuur van Atomen

7. Hoofdstuk 7 : De Elektronenstructuur van Atomen 7. Hoofdstuk 7 : De Elektronenstructuur van Atomen 7.1. Licht: van golf naar deeltje Frequentie (n) is het aantal golven dat per seconde passeert door een bepaald punt (Hz = 1 cyclus/s). Snelheid: v =

Nadere informatie

TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME

TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME TENTMEN ELEKTROMGNETISME 23 juni 2003, 14.00 17.00 uur Dit tentamen bestaat uit 4 opgaven. OPGVE 1 Gegeven is een zeer dunne draad B waarop zch een elektrische lading Q bevindt die homogeen over de lengte

Nadere informatie

Samenvatting EEN MID INFRAROOD ELLIPSOMETER

Samenvatting EEN MID INFRAROOD ELLIPSOMETER SAMENVATTING In het begin van de vorige eeuw werd het fenomeen supergeleiding ontdekt. Als bepaalde materialen worden afgekoeld tot onder een kritische temperatuur geleiden ze stroom zonder weerstand.

Nadere informatie

Biofysische Scheikunde: NMR-Spectroscopie

Biofysische Scheikunde: NMR-Spectroscopie De Chemical Shift Vrije Universiteit Brussel 20 maart 2012 Outline 1 2 Outline 1 2 Herhaling: Energieniveau s van een Spin-1/2 Het Geïnduceerde Veld B 0 B 0 B 0 B 0 B 0 B = σb 0 B' B' B' B' B' B lokaal

Nadere informatie

Uitwerkingen natuurkunde VWO-1999-I S))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))Q

Uitwerkingen natuurkunde VWO-1999-I S))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))Q Uitwerkingen natuurkunde VWO-1999-I Opgave 1 Kilowattuurmeter 3p 1. Uit P = V eff I eff volgt: I eff = 2,7 A 10 3 /225 = 12 A. Dan is I max = o2 A I eff = o2 A 12 = 17 A. 3p 2. Het vermogen is 2,7 kw,

Nadere informatie

Meesterklas Deeltjesfysica. Universiteit Antwerpen

Meesterklas Deeltjesfysica. Universiteit Antwerpen Meesterklas Deeltjesfysica Universiteit Antwerpen Programma 9u45 10u00 11u00 11u15 11u45 12u00 13u00 15u00 15u30 17u00 Verwelkoming Deeltjesfysica Prof. Nick van Remortel Pauze Versnellers en Detectoren

Nadere informatie

University of Groningen. New light on EuO thin films Steeneken, Peter

University of Groningen. New light on EuO thin films Steeneken, Peter University of Groningen New light on EuO thin films Steeneken, Peter IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document

Nadere informatie

TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010)

TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010) TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010) Opmerkingen: 1. Dit tentamen bestaat uit 4 vragen met in totaal 19 deelvragen. Elke deelvraag levert 3 punten op.. Het is toegestaan gebruik te maken van bijgeleverd

Nadere informatie

1 Wisselwerking en afscherming TS VRS-D/MR vj Mieke Blaauw

1 Wisselwerking en afscherming TS VRS-D/MR vj Mieke Blaauw 1 Wisselwerking en afscherming TS VRS-D/MR vj 2018 2 Wisselwerking en afscherming TS VRS-D/MR vj 2018 1-3 Atoombouw en verval 4,5 Wisselwerking van straling met materie en afscherming 6-9 Röntgentoestellen,

Nadere informatie

De magische wereld van het allerkleinste - gedeelde dromen & innovatie -

De magische wereld van het allerkleinste - gedeelde dromen & innovatie - De magische wereld van het allerkleinste - gedeelde dromen & innovatie - 40 jaar VIBA, 18 november 2016 Ivo van Vulpen Innovatie is overal In een steeds veranderende wereld vervult de VIBA al veertig jaar

Nadere informatie

In de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur).

In de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). 2.1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische golf. Andere voorbeelden

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Electron Transfer Properties in the Prussian Blue Analogues Rb x Mn[Fe() 6 ] y z 2 ederlandse Samenvatting Ieder element dat bestaat heeft een specifiek aantal protonen (positief geladen deeltjes in de

Nadere informatie

natuurkunde havo 2018-I

natuurkunde havo 2018-I Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt scorepunt toegekend. Scheepsradar maximumscore uitkomst: s =,9 0 4 m Elektromagnetische golven bewegen met de lichtsnelheid. De afstand die 8 4 het signaal

Nadere informatie

Begripsvragen: Elektrisch veld

Begripsvragen: Elektrisch veld Handboek natuurkundedidactiek Hoofdstuk 4: Leerstofdomeinen 4.2 Domeinspecifieke leerstofopbouw 4.2.4 Elektriciteit en magnetisme Begripsvragen: Elektrisch veld 1 Meerkeuzevragen Elektrisch veld 1 [V]

Nadere informatie

TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010)

TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010) TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010) 2 Juli, 2010, 14:00 17:00 uur Opmerkingen: 1. Dit tentamen bestaat uit 4 vragen met in totaal 19 deelvragen. 2. Werk nauwkeurig en netjes. Als ik het antwoord niet kan

Nadere informatie

1. Weten wat potentiaal en potentiaalverschil is 2. Weten wat capaciteit en condensator is 3. Kunnen berekenen van een vervangingscapaciteit

1. Weten wat potentiaal en potentiaalverschil is 2. Weten wat capaciteit en condensator is 3. Kunnen berekenen van een vervangingscapaciteit Hoofdstuk 2 Elektrostatica Doelstellingen 1. Weten wat potentiaal en potentiaalverschil is 2. Weten wat capaciteit en condensator is 3. Kunnen berekenen van een vervangingscapaciteit 2.1 Het elektrisch

Nadere informatie

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU)

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Astronomische Technieken Hovo Cursus 2010 Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Opbouw van de cursus 15/3: 22/3: 12/4: 19/4: 26/4: 3/5: - Berichten uit de ruimte - Ontvangers op Aarde Paul Groot

Nadere informatie

Elementaire Deeltjesfysica

Elementaire Deeltjesfysica Elementaire Deeltjesfysica FEW Cursus Jo van den Brand 24 November, 2008 Structuur der Materie Inhoud Inleiding Deeltjes Interacties Relativistische kinematica Lorentz transformaties Viervectoren Energie

Nadere informatie

28 augustus 2012, Introductiecollege 1e jaars studenten UvA. Het Higgs boson. Ivo van Vulpen (UvA/Nikhef)

28 augustus 2012, Introductiecollege 1e jaars studenten UvA. Het Higgs boson. Ivo van Vulpen (UvA/Nikhef) 28 augustus 2012, Introductiecollege 1e jaars studenten UvA Het Higgs boson Ivo van Vulpen (UvA/Nikhef) VWO examen natuurkunde 2012 Tijdens de botsing ontstaan allerhande elementaire deeltjes. Hierbij

Nadere informatie

(B) L_- Tentamen optica en optisch waarnemen

(B) L_- Tentamen optica en optisch waarnemen Tentamen optica en optisch waarnemen 27 maart20l2,15:15-18:00 docenten: dr. W. Vassen, prof.dr. J.F. de Boer Geef altijd een motivatie voor je antwoord. Er zijn 8 vragen. Iedere vraag levert evenveel punten

Nadere informatie

Notities College Gecondensegerde Materie Elektronen in kristallen III: Energie-banden en gaps

Notities College Gecondensegerde Materie Elektronen in kristallen III: Energie-banden en gaps Notities College Gecondensegerde Materie lektronen in kristallen III: nergie-banden en gaps Geleiders, halfgeleiders en isolatoren kwalitatief. QM vrije elektrongas model verklaart kwalitatief waarom metalen

Nadere informatie

5,5. Samenvatting door een scholier 1429 woorden 13 juli keer beoordeeld. Natuurkunde

5,5. Samenvatting door een scholier 1429 woorden 13 juli keer beoordeeld. Natuurkunde Samenvatting door een scholier 1429 woorden 13 juli 2006 5,5 66 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Natuurkunde samenvatting hoofdstuk 3 ioniserende straling 3. 1 de bouw van de atoomkernen. * Atoom: - bestaat

Nadere informatie

H2: Het standaardmodel

H2: Het standaardmodel H2: Het standaardmodel 2.1 12 Fundamentele materiedeeltjes De elementaire deeltjes worden in 2 groepen opgedeeld volgens spin (aantal keer dat een deeltje rond zijn eigen as draait), de fermionen zijn

Nadere informatie

Intelligente sensortechniek. nieuwe technologie voor procesoptimalisatie

Intelligente sensortechniek. nieuwe technologie voor procesoptimalisatie Intelligente sensortechniek nieuwe technologie voor procesoptimalisatie 1. Inleiding 2. Micro Vlam Ionisatie Detector (µfid) 3. Micro Massaspectrometer (µms) 4. MR multiphase flowmeting Intelligente sensortechniek;

Nadere informatie

Antwoorden Tentamen Fysica van de Vaste Stof woensdag 2 maart 2011, uur

Antwoorden Tentamen Fysica van de Vaste Stof woensdag 2 maart 2011, uur Antwoorden Tentamen ysica van de Vaste Stof woensdag 2 maart 2011, 14.00 17.00 uur 1. ermigassen in astrofysica (3 + 4 +3 = 10) a. Gegeven dat de massa van de zon M z = 2 x 10 30 kg is (voornamelijk waterstof),

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Tentamen Stralingsfysica (3D100) d.d. 9 januari 2008 van 9:00 12:00 uur

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Tentamen Stralingsfysica (3D100) d.d. 9 januari 2008 van 9:00 12:00 uur TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen Stralingsfysica (3D d.d. 9 januari 8 van 9: : uur Vul de presentiekaart in blokletters in en onderteken deze. Gebruik van boek, aantekeningen of notebook is niet

Nadere informatie

Samenvatting voor de leek

Samenvatting voor de leek Samenvatting voor de leek Niet-vluchtig geheugen (NVG), computergeheugen dat informatie bewaart zelfs als er geen spanning op de chip staat, wordt steeds belangrijker in elektronische apparatuur. De meest

Nadere informatie

Atoomfysica uitwerkingen opgaven

Atoomfysica uitwerkingen opgaven Atoomfysica uitwerkingen opgaven Opgave 1.1 Wat zijn golven? a Geef nog een voorbeeld van een golf waaraan je kunt zien dat de golf zich wel zijwaarts verplaatst maar de bewegende delen niet. de wave in

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Mena, F. P. (2004). Optics and magnetism: From itinerant to localized electrons [S.l.]: s.n.

Citation for published version (APA): Mena, F. P. (2004). Optics and magnetism: From itinerant to localized electrons [S.l.]: s.n. University of Groningen Optics and magnetism Mena, F.P. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Tombros, N. (2008). Electron spin transport in graphene and carbon nanotubes s.n.

Citation for published version (APA): Tombros, N. (2008). Electron spin transport in graphene and carbon nanotubes s.n. University of Groningen Electron spin transport in graphene and carbon nanotubes Tombros, Nikolaos IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite

Nadere informatie

VLAKKE PLAATCONDENSATOR

VLAKKE PLAATCONDENSATOR H Electrostatica PUNTLADINGEN In een ruimte bevinden zich de puntladingen A en B. De lading van A is 6,010 9 C en die van B is +6,010 9 C. Om een idee van afstanden te hebben is in het vlak een rooster

Nadere informatie

Week-end van de wetenschap, Groningen, 6 oktober 2013 Ivo van Vulpen

Week-end van de wetenschap, Groningen, 6 oktober 2013 Ivo van Vulpen Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Week-end van de wetenschap, Groningen, 6 oktober 2013 Ivo van Vulpen CERN in Genève, Zwitserland Deeltjesfysica 10-15 m atoom kern Wat zijn de bouwstenen

Nadere informatie

Molecular Biosensors for medical diagnostics (MBx)

Molecular Biosensors for medical diagnostics (MBx) Molecular Biosensors for medical diagnostics (MBx) Staff: Leo van IJzendoorn Arthur de Jong Holger Kress Menno Prins (DHL) + ca 5-10 studenten AIO s Matthias Irmscher Loes van Zijp Alexander van Reenen

Nadere informatie

Samenvatting. (Summary in Dutch)

Samenvatting. (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Al sinds mensenheugenis zijn mensen geïnteresseerd in de wereld om hen heen en zijn zij op zoek naar de meest elementaire bouwstenen waaruit deze is opgebouwd. Deze speurtocht

Nadere informatie

Het Standaardmodel. HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers

Het Standaardmodel. HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers Het Standaardmodel HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers 20 maart 2012 HOVO 2012 I 2 20 maart 2012 HOVO 2012 I 3 C12 atoom 6 elektronen 6 protonen 6 neutronen 20 maart 2012 HOVO 2012 I 4 20

Nadere informatie

De Zon. N.G. Schultheiss

De Zon. N.G. Schultheiss 1 De Zon N.G. Schultheiss 1 Inleiding Deze module is direct vanaf de derde of vierde klas te volgen en wordt vervolgd met de module De Broglie of de module Zonnewind. Figuur 1.1: Een schema voor kernfusie

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Atoombouw. Chemie 5 (2u)

Hoofdstuk 1 Atoombouw. Chemie 5 (2u) Hoofdstuk 1 Atoombouw Chemie 5 (2u) Atoommodellen Taak atoommodellen: J. Dalton (1808): bolletjes, atoommassa J.J. Thompson (1907): elektronen in pos. massa E. Rutherford (1911): elektronenmantel rond

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO. Natuurkunde

Correctievoorschrift VWO. Natuurkunde Natuurkunde Correctievoorschrift VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs 9 99 Tijdvak Inzenden scores Uiterlijk 3 juni de scores van de alfabetisch eerste vijf kandidaten per school op de daartoe

Nadere informatie

Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP

Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ Populaire ideeën: - Scalair quantumveld met de juiste eigenschappen; (zoiets als Higgs Veld) - Willekeurig scalair quantum veld direct na de Oerknal

Nadere informatie

natuurkunde vwo 2019-I

natuurkunde vwo 2019-I Dafne Schippers tegen Ireen Wüst maximumscore uitkomst: v ge = 0,05 ms m voorbeeld van een berekening: 00 00 vgem = = 9, 5 9, 0 = 0,05 ms. 0,8 0,87 Δx gebruik van vgem = Δt completeren van de berekening

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37091 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Devid, Edwin Johan Title: Exploring charge transport properties and functionality

Nadere informatie

De deeltjes die bestudeerd worden hebben relativistische snelheden, vaak zeer dicht bij de lichtsnelheid c. De interacties tussen deeltjes grijpen

De deeltjes die bestudeerd worden hebben relativistische snelheden, vaak zeer dicht bij de lichtsnelheid c. De interacties tussen deeltjes grijpen 1 2 De deeltjes die bestudeerd worden hebben relativistische snelheden, vaak zeer dicht bij de lichtsnelheid c. De interacties tussen deeltjes grijpen plaats op subatomaire afstanden waar enkel de kwantummechanica

Nadere informatie

(Permitiviteit van vacuüm)

(Permitiviteit van vacuüm) TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen Stralingsfysica (3D) d.d. maart 9 van 4: 7: uur Vul de presentiekaart in blokletters in en onderteken deze. Gebruik van boek, aantekeningen of notebook is niet

Nadere informatie

Schoolexamen Moderne Natuurkunde

Schoolexamen Moderne Natuurkunde Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1,2 VWO 6 31 maart 2008 Tijdsduur: 90 minuten Deze toets bestaat uit twee delen (I en II). Deel I bestaat uit meerkeuzevragen, deel II uit open vragen. De meerkeuzevragen

Nadere informatie