Verslag rondetafel landelijk gebied en erfgoed. 16 februari 2017

Transcriptie

1 Verslag rondetafel landelijk gebied en erfgoed 16 februari 2017

2 2 Landelijk gebied en erfgoed Veranderingen in agrarische bedrijfsvoering hebben gevolgen voor erfgoed in het landelijk gebied. Zowel het gebrek aan opvolgers in krimpgebieden als ontwikkelingen zoals schaalvergroting spelen daarbij een rol. De vraag die in de rondetafel voorligt is op welke manier erfgoed een rol kan spelen in het landelijk gebied van de toekomst. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zoekt naar een manier om een nieuwe kwalitatieve tijdslaag op het bestaande landschap te leggen, waar erfgoed een inspirerende rol in speelt bij de grote transities. Erfgoed is daarbij geen doel op zich, maar een element in de integrale (her)ontwikkeling van het landelijke gebied. De RCE wil in de komende twee jaar startende of bestaande projecten in Nederland ondersteunen die innovatieve relaties leggen tussen erfgoed en andere opgaven, of die nu sociaal, ecologisch of economisch zijn.

3 4 Meebewegen In het rondetafelgesprek met voornamelijk vertegenwoordigers van provincies, gemeenten en boerenorganisaties, valt op dat er grote verschillen tussen gebieden bestaan. In krimpgebieden zijn bijvoorbeeld te weinig initiatieven om al het leegstaande erfgoed een nieuwe functie te geven. In andere landelijke gebieden, zoals in Noord-Brabant, is juist weinig aandacht voor lokaal erfgoed omdat daar ondernemers niet zelden op mondiaal niveau opereren. De focus van deze bedrijven ligt derhalve op een heel ander schaalniveau. In beide gevallen geldt dat samen met de mensen in een gebied naar oplossingen gezocht moet worden om erfgoed, als onderdeel van andere ruimtelijke opgaven, van een nieuwe betekenis te voorzien. Dat betekent soms moeilijke keuzes maken, bijvoorbeeld door de beperkte middelen voor een specifiek deel van het erfgoed in te zetten waardoor in ieder geval een deel voor de toekomst veiliggesteld kan worden. Het betekent soms ook meebewegen met economische wensen van ondernemers door regels weg te nemen. En ontwerpkracht kan helpen erfgoed een eigentijdse invulling te geven. De vraag komt op of het wenselijk is erfgoedkaders te bedenken die rekening houden met de economische dynamiek in een gebied. Financieringsconstructies De ontwikkeling van de voedselproductie en technologie bepaalt al eeuwenlang ons landschap. De vraag is of dat in de toekomst nog wel het geval zal zijn. Welke invloed zal robotisering op de verkaveling van het landelijke gebied hebben? En krijgen we op termijn sla- of vleesfabrieken welke geen relatie meer aangaan met het omringende landschap? Om op dergelijke ontwikkelingen voorbereid te zijn is het verstandig naar andere verdienmodellen voor behoud van erfgoed te zoeken in combinatie met landbouw alleen. Gesuggereerd wordt dat de RCE het voortouw kan nemen om nieuwe financieringsconstructies in beeld te brengen. Is de aankoop van een aantal boerderijen door een bank, die de grond vervolgens aan boeren in pacht uitgeeft, bijvoorbeeld een mogelijkheid? Hoe zou de overheid dat fiscaal interessant kunnen maken? Een concreet probleem dat in 2024 opgelost moet zijn is de sanering van het grote aantal asbestdaken op boerderijen in het landelijk gebied. Een manier om de hoge kosten op te vangen is door deze te vervangen door zonnepanelen en daarmee te verbinden aan de duurzaamheidsopgave. Daarvoor bestaat al een regeling, maar omdat deze niet optimaal functioneert, kan de RCE bij andere onderdelen van de Rijksoverheid suggesties ter verbetering aandragen.

4 7 Participatie Diverse deelnemers geven aan dat de kennis van en aandacht voor erfgoed bij gemeenten aanmerkelijk kan verschillen. De vraag wordt opgeworpen of het niet veel slimmer is om burgers, als ervaringsdeskundigen (en eigenaren) van een gebied, directer bij een eigentijdse invulling van het lokale erfgoed te betrekken. Ook zou er meer aandacht moeten zijn voor de maatschappelijke kant van de transities, die vaak vergeten wordt. Daarbij wordt opgemerkt dat gemeenten en provincies altijd een belangrijke rol houden om het overzicht op een breder en hoger niveau te bewaken. De RCE zou ondersteuning kunnen bieden door best practices beter te ontsluiten en die kennis voor lokale overheden beschikbaar te maken. Met als doel niet alleen na afloop, maar ook al tijdens een project, van elkaar te leren. Als concrete mogelijkheid voor een nieuw experiment in de komende twee jaar wordt genoemd om vanuit het verhaal van een gebied te experimenteren met directe betrokkenheid van burgers. Meer participatie past bij de doelen van de nieuwe omgevingswet, terwijl leefbaarheid op het platteland en erfgoed op die manier ook aan bod komen.

5 Colofon Erfgoed en ruimte Deze rondetafel is een initiatief van het programma Erfgoed en Ruimte van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Met dit programma zet de RCE samen met andere partijen in op ruimtelijke ontwikkeling vanuit cultuurhistorische inspiratie. Meer informatie Wilt u samenwerken met de rijksdienst op dit thema? Neem dan contact op met Marlijn Baarveld, programmaleider Transformatie van het landelijk gebied, m.baarveld@cultureelerfgoed.nl. Meer weten over hoe u cultureel erfgoed kunt meenemen in een ruimtelijke opgave? Laat u inspireren door praktijkvoorbeelden op Zelf aan de slag? Check dan onze dossiers op voor meer informatie. Voor al uw overige vragen: of info@cultureelerfgoed.nl. Verantwoording Foto omslag: Berkelland Beltrum, Siebe Swart, collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Foto s rondetafel: Kris Rodenburg, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Tekeningen: Getekend Verslag Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Smallepad 5, 3811 MG Amersfoort Postbus 1600, 3800 BP Amersfoort Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.