Spiritualiteit, verbondenheid en

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Spiritualiteit, verbondenheid en"

Transcriptie

1 Spiritualiteit, verbondenheid en suïcide(preventie) Prof. Ronny Bruffaerts UPC KU Leuven

2 In deze workshop Suïcidaliteit bij studenten: vóórkomen, risicofactoren en voorkómen? De rol van religie bij studenten KU Leuven Spiritualiteit, verbondenheid en suïcidaliteit

3 Emotionele problemen zijn vaak voorkomend ~3/4 van alle psychische stoornissen in de volwassenheid starten vóór 25j als specifieke risicovolle periode Persoonlijke, relationele en intellectuele ontwikkelingen Weg van bestaande structuren (studies, alleen wonen, ) 12m prevalentie wereldwijd: ~20% van alle universiteitsstudenten 83% van de psychische stoornissen bestonden al vóór aanvang van universiteit KU Leuven lagere prevalentie dan gemiddeld Auerbach et al., 2016

4 Emotionele gezondheid aan de KU Leuven 4% severe emotional problems ~2,000 students 10% emotional problems in multiple areas ~4,000 students 25% some emotional problems ~10,000 students 61% no emotional problems ~24,000 students

5

6 Suïcidaliteit bij eerstejaarsstudenten KULeuven 18.0% 12.9% 7.0% 5.0% 6.7% 2.9% 1.4% 0.2% Death wish Suicidal ideation Suicide plan Suicide attempt Mortier et al., 2016

7 Angst & depressie bij eerstejaarsstudenten KUL Bruffaerts et al., in revision

8 Angst & depressie bij eerstejaarsstudenten KUL Bruffaerts et al., in revision

9 Sociodemografische profielen Risicofactoren van suïcidaliteit en psychische stoornissen Stressoren laatste jaar Psychische stoornis Somatische pathologie x 5 Suïcidaliteit Vroegkinderlijk trauma Parentale psychopathologie

10 Aan gene zijde van de klassieke risicofactoren Connectedness Sociale interactie met maatschappij (Durkheim, 1987) en significante anderen (Joiner, 2005) zouden protectief zijn ten aanzien van ontwikkeling van suïcidaliteit Verbondenheid Familie, peers en school : hogere verbondenheid, ongeveer 2x lagere suïcidaliteit Vooral verbondenheid met peers

11 verbondenheid met peers Depressie verbondenheid met familie Suïcide-gedachten verbondenheid met vrienden Suïcidepoging Czyz et al., 2012

12 Verbondenheid en suïcidaliteit aan de KU Leuven Verbondenheid vroeger In de studenten die een goede verbondenheid hadden vroeger zitten ~30-40% minder suïcidale studenten Effect is onafhankelijk van psychische stoornissen Verbondenheid nu In de studentengroep die goede mate van verbondenheid omschrijft zitten 45% minder suïcidale studenten Niet zozeer het aantal personen waar men terecht kan maar eerder dat men terecht kan Effect is onafhankelijk van psychische stoornissen

13 Religieuze connotatie van verbondenheid

14 Rol van religie aan de KU Leuven 60% zegt een religie te hebben, 40% geen religie Mate van religiositeit 51% zeker niet, 34% eerder niet, 10% eerder wel, 5% zeker wel Mate van spiritualiteit 62% zeker niet, 24% eerder niet, 9% eerder wel, 5% zeker wel Practiserend 56% nooit, 42% 1-3x/maand, 2% vaker

15 Biedt religie/spiritualiteit steun in tijden van moeilijkheden? altijd vaak soms zelden nooit

16 Religie, spiritualiteit en suïcidaliteit (1/3) Welke religieuze variabelen zijn gecorreleerd met suïcidaliteit? Jezelf omschrijven als religieus: 3/8 Jezelf omschrijven als spiritueel: 8/8 Practiserend: 7/8 Steun vinden in religie in moeilijke tijden: 3/8 NOOT: religieuze variabelen zijn niét gecorreleerd met verbondenheid

17 Religie, spiritualiteit en suïcidaliteit (2/3) Mate van religiositeit is hetzelfde voor studenten met en zonder suïcidaliteit Spiritualiteit belangrijker bij suïcidale studenten (tot 27% belangrijker) Suïcidale studenten zijn minder practiserend (tot 13% belangrijker) Mate waarin religie/spiritualiteit steunend zijn in moeilijke tijden verschilt niet Als religieuze elementen spelen in suïcidaliteit, hebben ze van doen met Deel uitmaken van iets hogers Deel uitmaken van een groep

18 spiritualiteit verbondenheid openheid

19 Religie, spiritualiteit en suïcidaliteit (3/3) Gezondheidswinst : mate van preventieve effecten Religiositeit, spiritualiteit en practiserend zijn: Verbondenheid ~1% van alle aanwezige suïcidaliteit ~7% van alle aanwezige suïcidaliteit Ter vergelijking : gezondheidswinst van Emotionele problemen: Vroegkinderlijk trauma: ~17% van alle aanwezige suïcidaliteit ~9% van alle aanwezige suïcidaliteit

20 Een aantal conclusies Religie/spiritualiteit lijken belangrijker voor student dan doorgaans geassumeerd Spiritualiteit en mate van practiserend zijn spelen rol in elk facet van suïcidaliteit Lijken geïnterpreteerd te kunnen worden als brede verbondenheid Met anderen én met iets hogers zonder dat dit specifieke religieuze ladingen dekt Spiritualiteit en verbondenheid zijn dan wel belangrijk op individueel niveau maar hun preventieve effecten zijn beperkt

Geestelijke gezondheid in de 21 ste eeuw

Geestelijke gezondheid in de 21 ste eeuw Geestelijke gezondheid in de 21 ste eeuw Stand van zaken en uitdagingen voor de toekomst Prof. Dr. Ronny Bruffaerts Universitair Psychiatrisch Centrum Katholieke Universiteit Leuven Onze GGZ anno 2014

Nadere informatie

Suïcide bij ouderen: prevalentie, psychologische factoren en preventiemogelijkheden

Suïcide bij ouderen: prevalentie, psychologische factoren en preventiemogelijkheden Suïcide bij ouderen: prevalentie, psychologische factoren en preventiemogelijkheden Anke Bonnewyn, PhD Klinisch Psycholoog - Psychotherapeut Dienst Ouderenpsychiatrie UPC KULeuven campus Leuven 1. LEVENSVERWACHTING

Nadere informatie

UP Zomerschool 2016 Spiritualiteit en preventie van suïcide bij jongeren

UP Zomerschool 2016 Spiritualiteit en preventie van suïcide bij jongeren Samira Akhtar Psychotherapeut / projectmanager Mindmates Studentengezondheidscentrum UP Zomerschool 2016 Spiritualiteit en preventie van suïcide bij jongeren Inhoud (1) Waarom MindMates? (2) Doelstelling

Nadere informatie

TIP Conferentie = 4

TIP Conferentie = 4 Adverse childhood experiences are the most basic and long lasting determinants of health risks behaviors, mental illness, social malfunction, disease, disability, death and health costs. Prof. dr. Vincent

Nadere informatie

Kader en situering terugbetaling klinisch psycholoog / orthopedagoog in België. Prof. Ronny Bruffaerts

Kader en situering terugbetaling klinisch psycholoog / orthopedagoog in België. Prof. Ronny Bruffaerts Kader en situering terugbetaling klinisch psycholoog / orthopedagoog in België Prof. Ronny Bruffaerts I. Inleiding en achtergrond : Public health perspectief Demyttenaere, Bruffaerts, Possada-Villa, et

Nadere informatie

Marcoen Hopstaken, acteur Angela Zandbergen, actrice Yvo van de Velde, klinisch psycholoog / psychotherapeut lid Agendaraad NKO

Marcoen Hopstaken, acteur Angela Zandbergen, actrice Yvo van de Velde, klinisch psycholoog / psychotherapeut lid Agendaraad NKO Utrecht, 30 november 2017 Marcoen Hopstaken, acteur Angela Zandbergen, actrice Yvo van de Velde, klinisch psycholoog / psychotherapeut lid Agendaraad NKO Programma Introductie Welkom Programmalijnen NKO

Nadere informatie

VROEGDETECTIE PSYCHOLOGISCHE PROBLEMEN. Wat moeten we daarmee?

VROEGDETECTIE PSYCHOLOGISCHE PROBLEMEN. Wat moeten we daarmee? VROEGDETECTIE PSYCHOLOGISCHE PROBLEMEN Wat moeten we daarmee? VDIP ZUID LIMBURG Medewerkers Katrien Bonneu (LITP) Riet Van Dyck (VGGZ) KERNOPDRACHT VROEGDETECTIE, TIJDIGE INTERVENTIE EN GEPASTE TOELEIDING

Nadere informatie

Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis

Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis Forum Ups & Downs 13 oktober 2018 Prof. dr. Stephan Claes UPC KU Leuven Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis 1. Hoe genetisch is bipolaire stoornis?

Nadere informatie

Suïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling. Prof. dr. C. van Heeringen

Suïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling. Prof. dr. C. van Heeringen Suïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling Prof. dr. C. van Heeringen WHO 2004 de Europese context nu de Europese context toen Kruyt 1960 Suïcide in Vlaanderen SMR, per

Nadere informatie

Profiel van de jonge suïcidepoger

Profiel van de jonge suïcidepoger Profiel van de jonge suïcidepoger Eva De Jaegere Eenheid voor Zelfmoordonderzoek Univeristeit Gent Prof. Dr. C. van Heeringen Studiedag Schemerjongeren: schaduw én licht 1. Definitie suïcidepoging 2. Suïcidecijfers

Nadere informatie

EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS

EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS Dr. Berno van Meijel Lector GGZ-verpleegkunde Hogeschool INHOLLAND Congres Zorg voor mensen met

Nadere informatie

Suïcidaal gedrag bij jongeren Individuele en gezinsbehandeling

Suïcidaal gedrag bij jongeren Individuele en gezinsbehandeling Suïcidaal gedrag bij jongeren Individuele en gezinsbehandeling Handboek voor een effectieve hulpverlening Disclosure Het enige belang is de verspreiding van het boek: Suïcidaal gedrag bij jongeren. Individuele

Nadere informatie

SUICIDALITEIT BIJ GEDETINEERDEN

SUICIDALITEIT BIJ GEDETINEERDEN VAKGROEP CRIMINOLOGIE, STRAFRECHT EN SOCIAAL RECHT INSTITUTE FOR INTERNATIONAL RESEARCH ON CRIMINAL POLICY SUICIDALITEIT BIJ GEDETINEERDEN LOUIS FAVRIL // LOWLANDS SUICIDE RESEARCH MEETING PREVALENTIE

Nadere informatie

Motivatiedissonantie in de hulpverlening. Luc Van de Ven Klinisch Ouderenpsycholoog UPC KU Leuven

Motivatiedissonantie in de hulpverlening. Luc Van de Ven Klinisch Ouderenpsycholoog UPC KU Leuven Motivatiedissonantie in de hulpverlening Luc Van de Ven Klinisch Ouderenpsycholoog UPC KU Leuven Wat is motivatiedissonantie? Interactie vanuit verschillende motivatie De logica van de hulpverlener en

Nadere informatie

EEN NETWERKBENADERING

EEN NETWERKBENADERING EEN NETWERKBENADERING VOOR PSYCHOSE DE ROL VAN SYMPTOMEN EN TRAUMA dr. Hanneke Wigman Januari 2017 De Amsterdamse School DISCLOSURES (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

De Reehorst 22 september Peter Vonk, Huisarts Studentenartsen Universiteit van Amsterdam, The Netherlands

De Reehorst 22 september Peter Vonk, Huisarts Studentenartsen Universiteit van Amsterdam, The Netherlands De Reehorst 22 september 2017 Peter Vonk, Huisarts Studentenartsen Universiteit van Amsterdam, The Netherlands Desperate, Panic, Suffering, Distress, Psychotic, Sadness, Alcohol, Fear, Angry, Guilt, Unbearable

Nadere informatie

Parnassia Groep Remco de Winter & Karin Slotema

Parnassia Groep Remco de Winter & Karin Slotema Parnassia Groep 30-11- 2017 Remco de Winter & Karin Slotema Kennismaken + epidemiologie Principes voor de omgang met suïcidaal gedrag pauze Systematisch onderzoek van suïcidaal gedrag pauze Beschrijvende

Nadere informatie

INTAKE-FORMULIER. Geef alsjeblieft antwoord op de volgende vragen en vul daar waar nodig de velden in.

INTAKE-FORMULIER. Geef alsjeblieft antwoord op de volgende vragen en vul daar waar nodig de velden in. ANNA KLIJN Oudendijk 65 4285WJ Woudrichem info@annaklijn.nl annaklijn.nl INTAKE-FORMULIER Geef alsjeblieft antwoord op de volgende vragen en vul daar waar nodig de velden in. Notitie: Alle informatie die

Nadere informatie

Richtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker. Tineke Vos, psychiater HMC Den Haag

Richtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker. Tineke Vos, psychiater HMC Den Haag Richtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker Tineke Vos, psychiater HMC Den Haag Aanleiding Richtlijn Sinds 2012 wordt behandeling van de aanpassingsstoornis door basis- of specialistische GGZ

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve en angst symptomen in chronische dialyse patiënten en andere patiënten. Het proefschrift bestaat uit twee delen (deel A en deel

Nadere informatie

Mental Health in Ethnic Minority Youth. Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o.

Mental Health in Ethnic Minority Youth. Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o. Mental Health in Ethnic Minority Youth Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o. Het onderzoek Fase 1: Screening 1563 kinderen en jongeren Fase 2: Diagnostiek

Nadere informatie

WELKOM. 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie

WELKOM. 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie WELKOM 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie 1 DAG VAN DE VERPLEGING Thema: pluis / niet pluis Datum: 12 mei 2016 Organisatie: DJI / V en VN - VJ 2 Even voorstellen Han Smit - Psychotherapeut Sanne

Nadere informatie

Risicotaxatie Suïcidaliteit. achtergronden. Suïcide. José Schneider Els Govers Bert van Hemert Remco de Winter

Risicotaxatie Suïcidaliteit. achtergronden. Suïcide. José Schneider Els Govers Bert van Hemert Remco de Winter Risicotaxatie Suïcidaliteit José Schneider Els Govers Bert van Hemert Remco de Winter achtergronden Nota behandeling van de suïcidale patiënt Zelfdoding is eigen keus 1986 regeringsstandpunt: suïcide is

Nadere informatie

Bijeenkomst Geestelijk Verzorgers Sint Maartenskliniek, Nijmegen

Bijeenkomst Geestelijk Verzorgers Sint Maartenskliniek, Nijmegen Bijeenkomst Geestelijk Verzorgers Sint Maartenskliniek, Nijmegen Religieuze coping in relatie tot het revalidatieresultaat 25 september 2013 Frans van Oosten Geestelijk verzorger 1 Waar gaat het eigenlijk

Nadere informatie

Summary & Samenvatting. Samenvatting

Summary & Samenvatting. Samenvatting Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische

Nadere informatie

Marie Van Broeckhoven Anneleen Depaire Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel 011/ Detectie en behandeling van suïcidaal gedrag

Marie Van Broeckhoven Anneleen Depaire Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel 011/ Detectie en behandeling van suïcidaal gedrag Marie Van Broeckhoven Anneleen Depaire Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel 011/54.23.62 Detectie en behandeling van suïcidaal gedrag 2 Wat? Multidisciplinaire richtlijn voor de detectie en behandeling

Nadere informatie

Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven.

Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven. Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven. Alix Kuylen Psycholoog intensieve behandeleenheid Susanne Cuijpers Verpleegkundig specialist GGZ Inhoud

Nadere informatie

DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE. Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student

DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE. Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student Definitie trauma in de kindertijd Emotioneel misbruik Emotionele verwaarlozing Fysiek misbruik Fysieke verwaarlozing Seksueel misbruik

Nadere informatie

Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven

Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven Wat is een trauma? Trauma kan cultuurafhankelijk zijn Cultuur bepaalt reactie Cultuur aspecten:

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

PITSTOP SUÏCIDE TRAINING

PITSTOP SUÏCIDE TRAINING PITSTOP SUÏCIDE TRAINING 2017 1 PITSTOP SUÏCIDE TRAINING Herziening Pitstop tbvde ParnassiaGroep, bewerking door N.Kool-Goudzwaard december 2016 21-4- 2017 Trainers: Remco de Winter en Nienke Kool 2 Programma

Nadere informatie

Voorkomen van. bij suïcidaliteit. Rol huisar ts. Vervolg Trimbos, Preventie. Voorkomen van suïcide

Voorkomen van. bij suïcidaliteit. Rol huisar ts. Vervolg Trimbos, Preventie. Voorkomen van suïcide Suïcidaliteit Voorkomen van suïcidaliteit Remco de Winter: introductie Bert van Hemert: workshop met mindmapping mindmapping Voorkomen van suïcidaliteit Trimbos instituut iov Min. VWS Vermindering van

Nadere informatie

Imagery in bipolaire stoornissen

Imagery in bipolaire stoornissen Imagery in bipolaire stoornissen Karin van den Berg Klinisch psycholoog, GGzE Promovendus, Maastricht University Prof. Ger P.J. Keijsers Maastricht University: promotor Dr. M. Voncken Maastricht University:

Nadere informatie

Kindermishandeling: korte en lange termijn gevolgen. Ramón Lindauer AMC-de Bascule

Kindermishandeling: korte en lange termijn gevolgen. Ramón Lindauer AMC-de Bascule Kindermishandeling: korte en lange termijn gevolgen Ramón Lindauer AMC-de Bascule Eerste Geneeskundigen dag 15 maart 2011 Inhoud definitie en prevalentie kindermishandeling gevolgen kindermishandeling

Nadere informatie

SAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender

SAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in

Nadere informatie

Adverse Childhood Experiences:

Adverse Childhood Experiences: Adverse Childhood Experiences: Mentale en fysieke gevolgen bij jeugdigen met een verstandelijke beperking Jaarcongres Kinder- en jeugdpsychiatrie 30 oktober 2018 Esther Moonen, Verpleegkundig Specialist

Nadere informatie

Wat kan je doen na een suïcide of suïcidepoging? Multidisciplinaire Richtlijn: Detectie & Behandeling van Suïcidaal Gedrag Gent 30/03/2017

Wat kan je doen na een suïcide of suïcidepoging? Multidisciplinaire Richtlijn: Detectie & Behandeling van Suïcidaal Gedrag Gent 30/03/2017 Wat kan je doen na een suïcide of suïcidepoging? Multidisciplinaire Richtlijn: Detectie & Behandeling van Suïcidaal Gedrag Gent 30/03/2017 Wat kan je doen na een suïcidepoging? Peter Beks - Zorg voor Suïcidepogers

Nadere informatie

Samenvatting (summary in Dutch)

Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz

Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz Mark van der Gaag PhD Hoogleraar Klinische Psychologie, Vrije Universiteit Amsterdam Hoofd Psychose Onderzoek, Parnassia, Den Haag 1 Wat is gedragstherapie

Nadere informatie

Detectie van suïcidaliteit

Detectie van suïcidaliteit Detectie van suïcidaliteit Multidisciplinaire richtlijn - Deel 2 Nanouschka Verhamme (CPZ) Lien Neuckermans (CGG-SP) Inleiding 9 op de 10 mensen die overleden zijn door suïcide MINIMUM 1 KEER contact gehad

Nadere informatie

BeMind studie: Mindfulness bij kanker

BeMind studie: Mindfulness bij kanker BeMind studie: Mindfulness bij kanker Een vergelijking tussen online en face to face mindfulness versus standaardzorg Prof. Dr. A.E.M. Speckens, Radboud UMC en Dr. M. van der Lee, Helen Dowling Instituut

Nadere informatie

Suïcidecijfers 2012 Vlaanderen

Suïcidecijfers 2012 Vlaanderen Suïcidecijfers 2012 Vlaanderen Vlaanderen suïcidecijfers 2012 Er overleden in Vlaanderen 1.114 personen door suïcide in 2012. Wanneer wordt vergeleken met het jaar 2011, overleden in 2012 1% minder mannen

Nadere informatie

Inleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting

Inleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting Inleiding Depressie en angst zijn veel voorkomende psychische stoornissen. Het ontstaan van deze stoornissen is gerelateerd aan een breed scala van risicofactoren, zoals genetische kwetsbaarheid, neurofysiologisch

Nadere informatie

Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter)

Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) De diagnose kanker kan grote impact op u en uw naaste(n) hebben. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen,

Nadere informatie

DE EPIDEMIOLOGIE VAN SUÏCIDEPOGINGEN VLAANDEREN, 2012

DE EPIDEMIOLOGIE VAN SUÏCIDEPOGINGEN VLAANDEREN, 2012 DE EPIDEMIOLOGIE VAN SUÏCIDEPOGINGEN VLAANDEREN, 2012 E E N H E I D V O O R Z E L F M O O R D O N D E R Z O E K, U N I V E R S I T E I T G E N T E v a De Jaegere In samenwerking met Zorg voor Suïcidepogers

Nadere informatie

Zelfmoordpreventie bij kind en jeugd. 30 oktober 2018 Judith de Heus Manager hulpverlening

Zelfmoordpreventie bij kind en jeugd. 30 oktober 2018 Judith de Heus Manager hulpverlening Zelfmoordpreventie bij kind en jeugd 30 oktober 2018 Judith de Heus Manager hulpverlening j.deheus@113.nl Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Zelfzorg bij hulpverleners. CGG Largo Nike Baeten, Charlotte Lanneau CGG suïcidepreventiewerking West-Vlaanderen

Zelfzorg bij hulpverleners. CGG Largo Nike Baeten, Charlotte Lanneau CGG suïcidepreventiewerking West-Vlaanderen Zelfzorg bij hulpverleners CGG Largo Nike Baeten, Charlotte Lanneau CGG suïcidepreventiewerking West-Vlaanderen «If you are really doing the work, then it gets inside you» (A. Obholzer) Belang van zelfzorg

Nadere informatie

Depressie. hoe, wat & hulp. Stef Linsen, psychiater. 12 oktober 2017 Amsterdam. Icarus Blender #2, Vitamine Z

Depressie. hoe, wat & hulp. Stef Linsen, psychiater. 12 oktober 2017 Amsterdam. Icarus Blender #2, Vitamine Z Depressie hoe, wat & hulp 12 oktober 2017 Amsterdam Icarus Blender #2, Vitamine Z Stef Linsen, psychiater www.steflinsen-psychiatrie-partnerhulp.nl Hoe méer vitale kenmerken, hoe ernstiger: - wakker tussen

Nadere informatie

SUÏCIDAAL GEDRAG EN TRAUMA

SUÏCIDAAL GEDRAG EN TRAUMA SUÏCIDAAL GEDRAG EN TRAUMA CELEVT 15 JUNI 13.35 TIP CONFERENTIE VROEG TRAUMA, PSYCHIATRIE EN SUICIDALITEIT WWW.SUICIDALITEIT.NL Remco de Winter Disclosure belangen spreker Remco de Winter (potentiële)

Nadere informatie

Rondom Suïcide. Nieuwe inzichten over preventie en ondersteuning van nabestaanden. 26 oktober Jos de Keijser

Rondom Suïcide. Nieuwe inzichten over preventie en ondersteuning van nabestaanden. 26 oktober Jos de Keijser Rondom Suïcide Nieuwe inzichten over preventie en ondersteuning van nabestaanden 26 oktober 2016 Jos de Keijser onderdelen Suïcide in Nederland anno 2016 Preventie Richtlijnen Contact maken Impact van

Nadere informatie

Voorwoord. deel i: begrippen, cijfers en verklaringen 1

Voorwoord. deel i: begrippen, cijfers en verklaringen 1 Inhoud Voorwoord XI deel i: begrippen, cijfers en verklaringen 1 1 Terminologie en definities 3 1.1 Inleiding 4 1.2 Suïcide of zelfdoding 4 1.3 Suïcidepoging of poging tot zelfdoding 13 1.4 Doodsgedachten

Nadere informatie

6 Psychische problemen

6 Psychische problemen psychische problemen 6 Psychische problemen Gonneke Stevens In onderzoek naar de gezondheid en het welzijn van jongeren is het relevant aandacht te besteden aan psychische problematiek, waarbij vaak een

Nadere informatie

Ouders en volwassen kinderen met psychiatrische stoornissen: een catch 22? Similes Wat na ons?

Ouders en volwassen kinderen met psychiatrische stoornissen: een catch 22? Similes Wat na ons? Ouders en volwassen kinderen met psychiatrische stoornissen: een catch 22? Similes Wat na ons? Prof. dr. Gilbert Lemmens Dienst Psychiatrie, UZ Gent & Ugent Leuven, 18 oktober 2014.. Een belangrijk dilemma?

Nadere informatie

Registratierichtlijn. E003 Beroepsgebonden depressie

Registratierichtlijn. E003 Beroepsgebonden depressie Nederlands Centrum voor Beroepsziekten Coronel Instituut AMC/UvA Postbus 22660 1100 DD Amsterdam tel. 020 566 5387 e mail: ncvb@amc.nl 2 CAScode: P652 Van deze richtlijn is een achtergronddocument Omschrijving

Nadere informatie

Kinderen van ouders met een bipolaire stoornis. De KBO studie door de tijd: Vandaag. Onderzoeksvragen. Achtergrond

Kinderen van ouders met een bipolaire stoornis. De KBO studie door de tijd: Vandaag. Onderzoeksvragen. Achtergrond Vandaag Kinderen van ouders met een bipolaire stoornis Bevindingen van longitudinaal onderzoek Nederlandse KBO studie, 12 jaar follow-up Achtergrond en oorspronkelijke onderzoeksvragen Opzet Nederlandse

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en

Nederlandse samenvatting. 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en Nederlandse samenvatting 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en persoonlijkheidsstoornissen? Van de trauma- en stressorgerelateerde (kortweg trauma-gerelateerde) stoornissen

Nadere informatie

Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen?

Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen? Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen? Lonneke I.M. Lenferink Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht Paul A. Boelen Universiteit Utrecht,

Nadere informatie

DE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE

DE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE DE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE SPREKER: JASPER WIEBENGA FUNCTIE: PROMOVENDUS & PSYCHOLOOG, AFDELING PSYCHIATRIE, GGZ INGEEST & VUMC VAN BLENDED

Nadere informatie

Hulpverlening voor kinderen na partnergeweld: Wat werkt? Hoe? Voor wie?

Hulpverlening voor kinderen na partnergeweld: Wat werkt? Hoe? Voor wie? Hulpverlening voor kinderen na partnergeweld: Wat werkt? Hoe? Voor wie? 7 november 2016 Mathilde Overbeek Yulius Academie / Vrije Universiteit Clasien de Schipper, Francien Lamers-Winkelman, Carlo Schuengel

Nadere informatie

Suïcidaal gedrag: Omvang van het probleem, oorzaken en risicofactoren, en mogelijkheden tot preventie. G. Portzky

Suïcidaal gedrag: Omvang van het probleem, oorzaken en risicofactoren, en mogelijkheden tot preventie. G. Portzky Suïcidaal gedrag: Omvang van het probleem, oorzaken en risicofactoren, en mogelijkheden tot preventie G. Portzky 1. OMVANG VAN HET PROBLEEM 2.1. Suïcide Suïcide rates in Vlaanderen 2010 (Bron: Vlaams Agentschap

Nadere informatie

Definities. Suïcide. Suïcidepoging/automutilatie

Definities. Suïcide. Suïcidepoging/automutilatie Programma Definities Suïcide Suïcide is een handeling met een dodelijke afloop, door de overledene geïnitieerd en uitgevoerd, in de verwachting van een potentieel dodelijke afloop, met de bedoeling gewenste

Nadere informatie

prevalentie en risicofactoren

prevalentie en risicofactoren Suïcidaliteit in de Vlaamse gevangenissen: prevalentie en risicofactoren 8 e Vlaams Geestelijke Gezondheidscongres 21 september 2016 Universiteit Gent INLEIDING: algemene populatie 2 Suïcide als ernstig

Nadere informatie

Wanneer school een lijdensweg wordt.

Wanneer school een lijdensweg wordt. Wanneer school een lijdensweg wordt. Dr. D. Neves Ramos Kinder- & Jeugdpsychiater ZNA UKJA Tegenwoordig heeft iedere leerling wel iets! Leerlingen met een psychiatrische stoornis horen niet in een klas

Nadere informatie

Programma. Programma. Na zelfdoding: De hulpverlener als nabestaande. Inleiding

Programma. Programma. Na zelfdoding: De hulpverlener als nabestaande. Inleiding Na zelfdoding: De hulpverlener als nabestaande Ilse Conserriere Suïcidepreventiewerker CGG CGG Eclips Lange Violettestraat 84 9000 Gent 9000 Gent Email : i.conserriere@cggeclips.be Email : kdw@fdgg.be

Nadere informatie

Suicidaal gedrag bij jongeren

Suicidaal gedrag bij jongeren Suicidaal gedrag bij jongeren Voorkomen RINO 15 december 2016 Ad Kerkhof Suïcide in Nederland : 1980-2015 absolute aantallen 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1982 1986 1990 1994 1998 2002

Nadere informatie

Prof. Chris Gastmans

Prof. Chris Gastmans www.hhzhlier.be 1 h.-hartziekenhuis vzw IS ER NOG PLAATS VOOR EEN NATUURLIJKE, ONTHAASTE DOOD? Prof. Chris Gastmans Ethicus, KU Leuven www.hhzhlier.be 2 Het nieuwe sterven Kort Kwaliteitsvol tot het einde

Nadere informatie

SUÏCIDEPREVENTIE IN VLAANDEREN:

SUÏCIDEPREVENTIE IN VLAANDEREN: SUÏCIDEPREVENTIE IN VLAANDEREN: Eva De Jaegere Preventiemanager VLESP CIJFERS EN FEITEN Zomerschool 2016 VLESP? Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie Partnerorganisatie Vlaamse Overheid Samenwerkingsverband

Nadere informatie

Kijken door een roze bril Gewoon homo zijn?

Kijken door een roze bril Gewoon homo zijn? Juul van Hoof Senior adviseur participatie en inclusie MOVISIE Symposium Roze Ouderenzorg Utrecht, 27 juni 2013 Kijken door een roze bril Gewoon homo zijn? 7/17/2013 Inhoud 1. Wat betekent LHBT? 2. Ontdekking

Nadere informatie

Congres Suicidepreventie: De rol van de Ervaringsdeskundigen

Congres Suicidepreventie: De rol van de Ervaringsdeskundigen 1 1 1 Congres Suicidepreventie: De rol van de Ervaringsdeskundigen Annemiek Huisman en Diana van Bergen Onderzoekers Rijksuniversiteit Groningen 12 oktober 2018 Colour Kitchen, Utrecht 2 2 2 Aanleiding

Nadere informatie

SAMENVATTING Schadelijk gebruik van alcohol staat wereldwijd in de top vijf van risicofactoren die tot ziekte, arbeidsongeschiktheid of overlijden kunnen leiden. Het alcoholgebruik is stabiel of neemt

Nadere informatie

Maak kennis. met GGZ Friesland

Maak kennis. met GGZ Friesland Maak kennis met GGZ Friesland Psychische klachten hebben veel invloed op het dagelijks leven. Elke dag is een uitdaging en het is moeilijk om een normaal leven te leiden, contacten te onder houden, naar

Nadere informatie

Spiritualiteit, meeervoudige religieuze betrokkenheid en zingeving. Groningen, Joantine Berghuijs,

Spiritualiteit, meeervoudige religieuze betrokkenheid en zingeving. Groningen, Joantine Berghuijs, Spiritualiteit, meervoudige religieuze betrokkenheid en zingeving Joantine Berghuijs 6-03-2015 Overzicht presentatie Trends in religiositeit/spiritualiteit in Nederland Breedte van het begrip spiritualiteit

Nadere informatie

Hantering van chronische suïcidaliteit bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis

Hantering van chronische suïcidaliteit bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis Hantering van chronische suïcidaliteit bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis Werken vanuit de functie van suïcidaliteit Brugge, 2 juni 2017 Fanny Dumarey, psycholoog-gedragstherapeut Coördinator

Nadere informatie

Risk factors for the development and outcome of childhood psychopathology NEDERLANDSE SAMENVATTING

Risk factors for the development and outcome of childhood psychopathology NEDERLANDSE SAMENVATTING Risk factors for the development and outcome of childhood psychopathology EDERLADSE SAMEVATTIG 157 Het komt regelmatig voor dat psychiatrische klachten clusteren in families. Met andere woorden, familieleden

Nadere informatie

De ondervertegenwoordiging van migrantenjeugd in de jeugdhulpverlening: de rol van de schoolcontext

De ondervertegenwoordiging van migrantenjeugd in de jeugdhulpverlening: de rol van de schoolcontext De ondervertegenwoordiging van migrantenjeugd in de jeugdhulpverlening: de rol van de schoolcontext Esmée E. Verhulp Ontwikkelingspsychologie - Universiteit Utrecht Met dank aan: Gonneke Stevens, Jochem

Nadere informatie

Problemen met het seksueel functioneren

Problemen met het seksueel functioneren Factsheet 2007-4 Problemen met het seksueel functioneren Seksuele gezondheid in Nederland De Rutgers Nisso Groep heeft in 2006 een grootschalige bevolkingsstudie uitgevoerd naar seksuele gezondheid in

Nadere informatie

Suïcidepreventiebeleid binnen een organisatie 10/10/2014

Suïcidepreventiebeleid binnen een organisatie 10/10/2014 Wat is een suïcidepreventiebeleid? Suïcidepreventiebeleid binnen een organisatie 10/10/2014 Een stappenplan waarin uitgeschreven staat hoe er binnen een organisatie met suïcidaliteit wordt omgegaan en

Nadere informatie

Landelijke dag VMDB 18 maart Ontwikkelen en implementeren van Zorgstandaarden

Landelijke dag VMDB 18 maart Ontwikkelen en implementeren van Zorgstandaarden Landelijke dag VMDB 18 maart 2017 Ontwikkelen en implementeren van Zorgstandaarden Bestuurlijk akkoord Netwerk Kwaliteitsontwikkeling Het Netwerk Het netwerk is een samenwerkingsverband waarin partijen

Nadere informatie

Gezinnen met een niet Nederlandse achtergrond. Suicidaal gedrag bij jongeren: Lastig en ook boeiend

Gezinnen met een niet Nederlandse achtergrond. Suicidaal gedrag bij jongeren: Lastig en ook boeiend Gezinnen met een niet Nederlandse achtergrond Suicidaal gedrag bij jongeren: Lastig en ook boeiend Jezelf uitsluiten? ò Empirisch onderzoek: bevindingen Joiner (2007) en van Orden en collega s (2010) ò

Nadere informatie

MODEL KETENZORG SUÏCIDEPREVENTIE NOORD-LIMBURG

MODEL KETENZORG SUÏCIDEPREVENTIE NOORD-LIMBURG Bijlage 1 MODEL KETENZORG SUÏCIDEPREVENTIE NOORD-LIMBURG KETENZORG SUÏCIDEPREVENTIE NOORD-LIMBURG 0 Toeleider: doet melding van suïcidaliteit of suïcidepoging HAP / huisarts SEH 112 / ambulance 8 Politie

Nadere informatie

NeDerLANDse samenvatting

NeDerLANDse samenvatting CHAPTER 10 259 NEDERLANDSE SAMENVATTING Benzodiazepines zijn psychotrope middelen met anxiolytische, sederende, spierverslappende en hypnotische effecten. In de praktijk worden zij voornamelijk ingezet

Nadere informatie

InFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding

InFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget

Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Palliatieve zorg Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende

Nadere informatie

Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015. G. Portzky

Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015. G. Portzky Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015 G. Portzky 1. INLEIDING 1. Definiëring Suïcide Suïcidepoging: Moet er suïcidale intentie aanwezig zijn om van poging

Nadere informatie

Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen. Peter F M Verhaak NIVEL

Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen. Peter F M Verhaak NIVEL Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen Peter F M Verhaak NIVEL 12-maands prevalentie stemmings-, angst- en middelenstoornis 250 200 N/1000 patiënten 150 100 50 Depressie

Nadere informatie

Het onzegbare bespreekbaar maken: de kracht van het doorvragen. Suicidaal gedrag bij jongeren Individuele en Gezinsbehandeling

Het onzegbare bespreekbaar maken: de kracht van het doorvragen. Suicidaal gedrag bij jongeren Individuele en Gezinsbehandeling Het onzegbare bespreekbaar maken: de kracht van het doorvragen Suicidaal gedrag bij jongeren Individuele en Gezinsbehandeling Wat gaan we doen: ò Filmpjes: Multiple Suicides Golden Gate Bridge Man who

Nadere informatie

De ontwikkeling en evolutie van posttraumatische stressklachten bij mensen met brandwonden na een ramp

De ontwikkeling en evolutie van posttraumatische stressklachten bij mensen met brandwonden na een ramp De ontwikkeling en evolutie van posttraumatische stressklachten bij mensen met brandwonden na een ramp Nancy Van Loey Wetenschappelijk onderzoeker VSBN Corinne Reynders Onderzoekscoördinator België Inhoud

Nadere informatie

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH) Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en

Nadere informatie

De psycholoog in het abdominaal transplantprogramma: van evaluator tot motivator

De psycholoog in het abdominaal transplantprogramma: van evaluator tot motivator De psycholoog in het abdominaal transplantprogramma: van evaluator tot motivator Karine Van Tricht 16-12-2017 karine.vantricht@uzleuven.be Lever Txvanuit psychologisch perspectief In het algemeen Positieve

Nadere informatie

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het?

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het? Ultieme huisartsenzorg? Iedere tijd heeft zijn handvatten NHG, 23 Mei 2013 Prof dr Carlo Leget, Universiteit voor Humanistiek www.zorgethiek.nu Palliatieve zorg Hoe noemen we het? Palliatieve zorg is een

Nadere informatie

Risicotaxatie Suïcidaliteit. Suïcide en suïcidepogingen. Aantallen. 345 suïcidepogingen. Middel. Dr. Bert van Hemert, psychiater

Risicotaxatie Suïcidaliteit. Suïcide en suïcidepogingen. Aantallen. 345 suïcidepogingen. Middel. Dr. Bert van Hemert, psychiater Risicotaxatie Suïcidaliteit Dr. Bert van Hemert, psychiater Zorgservice Bureau 24 uurszorg Opleiding Sociale Psychiatrie 1/30 2/30 Aantallen Suïcide en suïcidepogingen Suïcidegedachten Suïcidepoging bevolking

Nadere informatie

Samenwerking met en ondersteuning van de eerste lijn. Brussel, 2/2/17 Prof Em Guido Pieters

Samenwerking met en ondersteuning van de eerste lijn. Brussel, 2/2/17 Prof Em Guido Pieters Samenwerking met en ondersteuning van de eerste lijn Brussel, 2/2/17 Prof Em Guido Pieters Overzicht Gezondheid en eerstelijnszorg Eerstelijns geestelijke gezondheidszorg Geïntegreerde zorg en collaborative

Nadere informatie

Operatie geslaagd! Patiënt tevreden?

Operatie geslaagd! Patiënt tevreden? Operatie geslaagd! Patiënt tevreden? Gerbrand van Hout klinisch psycholoog waarom zoveel bariatrische ingrepen? omdat het aantal morbide obese patienten toeneemt de vraag groter is dan het aanbod het effect

Nadere informatie

Eenzaamheid bij ouderen A room without a view

Eenzaamheid bij ouderen A room without a view Eenzaamheid bij ouderen A room without a view Eenzaamheid Depressie? Suicide Eenzaamheid Depressie? Suicide Suicide en suicidaliteit kan beschouwd worden als een belangrijk gezondheidsprobleem in de Westerse

Nadere informatie

DESKUNDIG AAN HET WERK MET JEUGD. Vergroten van kennis over psychiatrie en psychische gezondheid

DESKUNDIG AAN HET WERK MET JEUGD. Vergroten van kennis over psychiatrie en psychische gezondheid DESKUNDIG AAN HET WERK MET JEUGD Vergroten van kennis over psychiatrie en psychische gezondheid 2 INHOUDSOPGAVE PAGINA Kennis over psychische problemen bij jongeren nodig?! 4 Praktische informatie 5 Het

Nadere informatie

Inzicht in de praktijk van online therapie. Stijn Bornewasser Behandelcoördinatie Interapy

Inzicht in de praktijk van online therapie. Stijn Bornewasser Behandelcoördinatie Interapy Inzicht in de praktijk van online therapie Stijn Bornewasser Behandelcoördinatie Interapy Inhoud Kenmerken online therapie? Welke behandelingen biedt Interapy aan? Voor wie is het geschikt (en voor wie

Nadere informatie

Positieve psychologie & Zingeving

Positieve psychologie & Zingeving Positieve psychologie & Zingeving Studiebijeenkomst KSGV Vrijdag 29 maart 2019, 13.00-17.00 uur Auditorium Catharijneconvent (Lange Nieuwstraat 38 te Utrecht) Informatie en aanmelding: www.ksgv.nl ksgv@ksgv.nl

Nadere informatie

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme

Nadere informatie

PhD Thesis Wouter J. Peyrot

PhD Thesis Wouter J. Peyrot PhD Thesis Wouter J. Peyrot NEDERLANDSE SAMENVATTING In het eerste deel van dit proefschrift wordt de complexe relatie tussen genetische effecten en omgevingsfactoren bij het ontstaan van depressie onderzocht

Nadere informatie

WELKOM. 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie

WELKOM. 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie WELKOM 113Online Stichting voor zelfmoordpreventie 1 Even voorstellen Lisette Spanjar Psycholoog Peter Holthuis Bedrijfsarts & vrijwilliger 2 Programma Wat doet 113Online? Cijfers en achtergronden Signalen

Nadere informatie