Nulmeting Wmo Gemeente Oldebroek. Rapportage December 2015 Projectnummer: Correspondentienummer: Wmo

Transcriptie

1 Nulmeting Wmo 2015 Gemeente Oldebroek Rapportage December 2015 Projectnummer: Correspondentienummer: Wmo

2 INHOUD INLEIDING 1 HOOFDSTUK 1 SOCIALE SAMENHANG, EENZAAMHEID EN MEEDOEN Sociale samenhang Mate van eenzaamheid Meedoen en zelfredzaamheid 4 HOOFDSTUK 2 INFORMELE ONDERSTEUNING Burenhulp Mantelzorg en vrijwilligerswerk 11 HOOFDSTUK 3 TOEGANG TOT ONDERSTEUNING Contact gemeente Welke redenen en vragen speelden mee? Keukentafelgesprek Cliëntondersteuning Ervaringen met het keukentafelgesprek 18 HOOFDSTUK 4 GEBRUIK ONDERSTEUNING Gebruik ondersteuning Stapeling van ondersteuning 20 HOOFDSTUK 5 KWALITEIT EN EFFECT VAN ONDERSTEUNING Kwaliteit formele ondersteuning Effect formele ondersteuning 22 HOOFDSTUK 6 CONCLUSIES 26

3 Inleiding Voor u ligt het onderzoek Nulmeting Wmo. De vragenlijst van dit onderzoek sluit grotendeels aan bij de ontwikkelde vragenlijst voor het Cliëntervaringsonderzoek voor Doelstelling van het onderzoek is te achterhalen wat de beleidseffecten zijn van de Wmo in uw gemeente. Het onderzoek gaat nader in op thema s als Meedoen in de samenleving, Het bieden van ondersteuning aan naasten of anderen, Toegang tot ondersteuning vanuit de gemeente en het gebruik, de kwaliteit en de effecten van deze ondersteuning. Steekproef en respons In de zomer van 2015 hebben in totaal 305 inwoners in uw gemeente deelgenomen aan dit onderzoek door een (online) vragenlijst in te vullen. Respondenten die daar behoefte aan hadden, konden bij de gemeente een papieren vragenlijst opvragen. Er zijn 32 papieren vragenlijsten ingevuld. De resultaten van uw gemeente zijn op basis van deze respons indicatief. Deelnemende gemeenten hebben op aanwijzing van BMC een steekproef getrokken uit de BRP van inwoners van 18 jaar en ouder in de gemeente en van mensen die een melding hebben gedaan. Het gaat hier om burgers met een ondersteuningsvraag die mogelijk in aanmerking komen voor een zogeheten (keukentafel)gesprek. Vaak worden deze klanten door middel van bijvoorbeeld meldingsformulieren geregistreerd. Uw gemeente heeft inwoners aangeschreven, waarvan 390 melders en de overige willekeurig geselecteerde inwoners van 18 jaar en ouder. 1 Op moment van schrijven is niet zeker in hoeverre het Cliëntervaringsonderzoek in 2016 verplicht zal zijn voor gemeenten. 1/37

4 Hoofdstuk 1 Sociale samenhang, eenzaamheid en meedoen 1.1 Sociale samenhang Binnen de Wmo 2015 blijft het bevorderen van sociale samenhang een van de belangrijke doelen. Sociale samenhang wordt gemeten met de schaalscore sociale kwaliteit, waarbij een lage score staat voor weinig sociale samenhang en een hoge score voor veel sociale samenhang. Voor uitleg over hoe de score sociale cohesie wordt berekend, verwijzen wij u naar bijlage 1. Tabel 1 Sociale samenhang Oldebroek Referentiegroep Sociale cohesie 6,6 6,4 Onderstaande tabel geeft de sociale samenhang weer voor zowel inwoners met als zonder ervaren beperkingen of aandoeningen. Tabel 2 Sociale samenhang naar beperking Oldebroek Referentiegroep Met Zonder Zonder Met beperking beperking beperking beperking Sociale cohesie 6,5 6,7 5,9 6,8 1.2 Mate van eenzaamheid De afwezigheid van eenzaamheid is één van de belangrijkste indicatoren voor het sociale welzijn van mensen. De achterliggende gedachte is dat iemand die participeert het ook op andere fronten goed doet: minder eenzaam is en een sterk sociaal vangnet heeft. In onderstaande tabel wordt onderscheid gemaakt naar inwoners die hebben aangegeven een beperking of aandoening te hebben en zij die dit niet hebben. Tabel 3 Mate van eenzaamheid onder mensen met en zon der een beperking/aandoening Oldebroek Referentiegroep Met beperking Zonder beperking Met beperking Zonder beperking Niet eenzaam 35% 45% 25% 54% Matig eenzaam 47% 47% 45% 38% Sterk eenzaam 11% 3% 17% 5% Zeer sterk eenzaam 7% 5% 14% 3% 2/37

5 Tabel 4 Mate van eenzaamheid van mensen naar leeftijd (65-min/65-plus) Figuur 1 Mate van eenzaamheid naar type beperking/aandoening Anders Psychisch functioneren Bewegen en verplaatsen Verstandelijke beperking Zintuiglijke beperking Geheugen- en oriëntatieproblemen Gedragsproblemen Lichamelijke handicap Leggen van sociale contacten 28% 51% 33% 42% 37% 42% 56% 32% 65% 0% 20% 40% 60% 80%

6 1.3 Meedoen en zelfredzaamheid Figuur 2 Voldoende meedoen aan activiteiten 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 64% 35% 33% 82% 85% 61% Met beperking Zonder beperking Totaal respondenten Oldebroek Referentiegroep Figuur 3 Meedoen naar type beperking (grotendeels en ja, helemaal) Anders Psychisch functioneren Bewegen en verplaatsen Verstandelijke beperking Zintuiglijke beperking Geheugen- en oriëntatieproblemen Gedragsproblemen Lichamelijke handicap Leggen van sociale contacten 25% 23% 27% 26% 17% 18% 28% 19% 39% 0% 10% 20% 30% 40% 50%

7 Burgers met een lichamelijke handicap kunnen het beste meedoen in de samenleving. Voor deze groep zijn er vaak voldoende hulpmiddelen om belemmeringen weg te nemen. Mensen die moeite hebben met het leggen van sociale contacten of geheugen- en oriëntatieproblemen ervaren, kunnen minder makkelijk meedoen. Ook is uw burgers gevraagd of zij zelf vinden dat zij voldoende contact hebben met anderen. De volgende tabel toont de mate waarin zij dit als voldoende ervaren, uitgesplitst voor mensen met en zonder een beperking. Tabel 5 Voldoende contact met anderen (% ja) naar beperking Oldebroek Referentiegroep Met beperking 89% 79% Zonder beperking 93% 95% Totaal respondenten 91% 88% Burgers met een beperking zijn iets negatiever over hun mate van contact met anderen dan mensen zonder een beperking. Zelfredzaamheid Gemeenten moeten mensen ondersteunen bij hun zelfredzaamheid. In de Wmo is dit geformuleerd als: in staat zijn tot het uitvoeren van de noodzakelijke algemene dagelijkse levensverrichtingen en het voeren van een gestructureerd huishouden 3. Wij onderscheiden hierbij verschillende aspecten: het huishouden op orde hebben, redden in persoonlijke verzorging, voldoende kunnen verplaatsen en de mate van zelfregie (controle). De volgende figuur (4) toont de mate van zelfredzaamheid voor mensen met een beperking. De figuur erna (5) toont de mate van zelfredzaamheid voor mensen zonder beperking. 3 Artikel Wmo /37

8 Figuur 4 Zelfredzaamheid onder mensen met een beperking 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Figuur 5 70% Voldoende buitenshuis verplaatsen 79% 69% 83% 62% 62% Redden in persoonlijke verzorging Huishouden op orde houden Oldebroek Referentiegroep Zelfredzaamheid onder mensen zonder beperking 100% 99% 98% 90% 98% Voldoende buitenshuis verplaatsen 99% 99% 98% Redden in persoonlijke verzorging Huishouden op orde houden Oldebroek Referentiegroep

9 Figuur 6 Ervaren controle 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 73% 73% 90% 91% 84% 82% Met beperking Zonder beperking Totaal respondenten Oldebroek Referentiegroep

10 Figuur 7 Zelfredzaamheidsscore naar type beperking/aandoening (hele dataset) Psychisch functioneren Bewegen en verplaatsen Verstandelijke beperking Zintuiglijke beperking Geheugen- en oriëntatieproblemen Gedragsproblemen Lichamelijke handicap Leggen van sociale contacten 5,38% 5,29% 6,05% 5,99% 5,69% 5,74% 5,94% 6,31% 4,50% 5,00% 5,50% 6,00% 6,50%

11 2.1 Burenhulp Figuur 8 Ik help mijn buren al (%) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 18% 32% 27% 9% 13% 12% 5% 5% 5% 0% Dienst Hulp Zorg Met beperking Zonder beperking Totaal

12 Figuur 9 Burenhulp: ontvangen 60% 50% 40% 30% 20% 30% 24% 10% 13% 6% 7% 5% 7% 6% 5% 0% Dienst Hulp Zorg Met beperking Zonder beperking Totaal

13 Figuur 10 Bereidheid om mijn buren te helpen (% zeker wel bereid ) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 41% 60% 53% 50% 38% 18% 19% 45% 35% 0% Dienst Hulp Zorg Met beperking Zonder beperking Totaal 2.2 Mantelzorg en vrijwilligerswerk Mantelzorg

14 Figuur 11 Mantelzorg bieden 40% 30% 20% 10% 24% 28% 19% 22% 0% Met beperking Zonder beperking Oldebroek Referentiegroep

15 Figuur 12 Overbelasting mantelzorgers naar wel/geen beperking 40% 30% 20% 10% 31% 21% 6% 13% 0% Met beperking Zonder beperking Oldebroek Referentiegroep Figuur 13 Inschatting overbelasting van mijn mantelzorger 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 68% 13% 19% 61% 16% 22% Ja Nee Weet niet Oldebroek Referentiegroep

16 Vrijwilligerswerk Figuur 14 Vrijwilligerswerk (vaker dan incidenteel) naar beperking 40% 30% 20% 10% 0% 16% Met beperking 42% 17% 30% Zonder beperking Oldebroek Referentiegroep Tabel 6 Verwachting vrijwilligerswerk te doen (naar wel/geen beperking)

17 Hoofdstuk 3 Toegang tot ondersteuning 3.1 Contact gemeente Aan burgers die in de afgelopen 12 maanden contact hebben gehad met de gemeente vanwege een vraag over zelfstandig wonen of meedoen in de samenleving, zijn enkele vragen over dit contact gesteld. De volgende tabel toont het aandeel respondenten dat in de afgelopen 12 maanden contact heeft gehad met uw gemeente met een vraag over zelfstandig wonen of meedoen aan de samenleving. In Oldebroek heeft 17% van de ondervraagden de afgelopen 12 maanden met de gemeente contact opgenomen met een dergelijke vraag. Tabel 7 Contact met de gemeente Oldebroek Ja 17% Nee 83% De melders is gevraagd of zij wisten waar zij terechtkonden met hun vraag/probleem. Onderstaande tabel toont de antwoorden en geeft daarmee een indicatie van de bekendheid met de toegang tot gemeentelijke voorzieningen in het sociaal domein. Tabel 8 Bekendheid Oldebroek Referentiegroep Ja 63% 69% Nee 24% 21% Weet niet meer 13% 9% De volgende tabel toont het aandeel melders dat al eerder contact heeft gehad met uw gemeente over een ondersteuningsvraag of -probleem. Tabel 9 Eerder contact gehad met de gemeente Oldebroek Referentiegroep Ja 65% 68% Nee 35% 32% Bijna twee derde van de melders had al eerder contact gehad met de gemeente. 15/37

18 3.2 Welke redenen en vragen speelden mee? Burgers kunnen om zeer uiteenlopende ondersteuningsvragen bij de gemeente terecht. De volgende tabel toont de onderwerpen waarvoor burgers contact opnamen met de gemeente. Tabel 10 Voor welk onderwerp kwamen burgers bij de gemeente? Oldebroek Referentiegroep Ik heb moeite me zelf te wassen en kleden 11% 25% Ik kan het huishoudelijke werk thuis niet meer aan 41% 58% Ik kan nergens meer naartoe omdat ik geen vervoer heb 25% 30% Ik kan niet meer binnenshuis rondlopen/rijden 21% 18% Ik voel me eenzaam en wil meer contact met andere mensen 16% 20% Ik heb overdag niks te doen 14% 19% Ik heb moeite om mijn financiële zaken te regelen en de administratie te doen 19% 21% Ik weet niet hoe ik bepaalde problemen kan oplossen en wat ik moet kiezen 26% 27% Anders 37% 41% De meeste hulpvragen gaan over het voeren van een huishouden. In verhouding tot de referentiegroep zijn er relatief weinig mensen in Oldebroek die contact opnemen over moeite met kleden en wassen en omdat ze de huishoudelijke hulp niet meer aankunnen. Uit ander Wmo-onderzoek weten wij dat het contact opnemen met de gemeente veelal een sluitpost is voor burgers. Eerst proberen zij zelf hun ondersteuningsvraag op te lossen, eventueel met hulp van derden. Wanneer dit niet lukt, kloppen zij bij de gemeente aan. De volgende tabel toont welke redenen voor burgers meespelen wanneer zij vanwege hun ondersteuningsvraag de gemeente benaderen. Tabel 11 Redenen om naar de gemeente te gaan Oldebroek Referentiegroep Ik weet niet waar en hoe ik een oplossing kan regelen 34% 33% Ik overzie het probleem en de keuzes niet meer 30% 25% Mijn omgeving (partner, kind, ouder) kan het niet, of niet meer 26% 30% Ik ben doorverwezen door mijn huisarts of andere zorgverlener 39% 40% Anders 33% 35% Het merendeel van de mensen is doorverwezen naar de gemeente vanwege hun hulp- of ondersteuningsvraag. 16/37

19 3.3 Keukentafelgesprek Wanneer een burger bij de gemeente komt met een ondersteuningsvraag of -probleem, dan dient de gemeente een keukentafelgesprek te voeren met deze persoon. Dit gesprek wordt in de regel ingepland en kan aan het Wmo-loket, bij een welzijnsorganisatie of bij de burger thuis worden afgenomen. In het gesprek wordt de ondersteuningsvraag en/of het ondersteuningsprobleem in kaart gebracht en wordt onderzocht welke oplossingen, waaronder ook mantelzorg en inzet van vrijwilligers, mogelijk zijn. De volgende tabel toont het percentage melders dat de gemeente heeft benaderd en vervolgens een keukentafelgesprek heeft gehad. Tabel 12 Keukentafelgesprek gehad Oldebroek Referentiegroep Ja 51% 62% Nee 49% 38% Bij het keukentafelgesprek kunnen ook derden aanwezig zijn. In de regel gaat het om een naaste en/of een cliëntondersteuner. De volgende tabel toont het percentage keukentafelgesprekken waarbij een derde aanwezig was. Dit percentage is in Oldebroek hoger dan in de referentiegroep. In onze optiek is dit positief. Tabel 13 Was er iemand bij het keukentafelgesprek aanwezig? Oldebroek Referentiegroep Ja, een naaste (zoals partner, kind, ouder, vriend) 64% 53% Ja, een cliëntondersteuner (iemand die u helpt uw weg te vinden naar zorg en ondersteuning) 14% 11% Nee 14% 29% Anders 7% 7% Hoewel het vrij normaal is dat er een mantelzorger aanwezig is bij het gesprek, wordt de cliëntondersteuner nog weinig gebruikt (alhoewel hier een klein verschil zichtbaar is met de referentiegroep). 3.4 Cliëntondersteuning Volgens de Wmo 2015 zijn gemeenten verplicht om cliëntondersteuning aan te bieden aan burgers die een keukentafelgesprek krijgen. Een onafhankelijke partij, in veel gemeenten de MEE organisatie, helpt burgers door bij de gesprekken aanwezig te zijn en onafhankelijk advies te geven. De volgende tabel toont van de burgers die in het afgelopen jaar een keukentafelgesprek hebben gehad, het percentage dat wist dat cliëntondersteuning mogelijk is. Dit aandeel is in Oldebroek kleiner dan in de referentiegroep. 17/37

20 Tabel 14 Bekendheid cliëntondersteuning 3.5 Ervaringen met het keukentafelgesprek Figuur 15 Ervaren kwaliteit van het keukentafelgesprek Heel ontevreden Ontevreden Neutraal Tevreden Heel tevreden De gekozen oplossing 7% 7% 27% 40% 20% Samen een oplossing zoeken voor uw vraag/probleem 12% 18% 24% 35% 12% De tijd die zat tussen het gesprek en het ontvangen van de beslissing van de gemeente 18% 6% 24% 41% 12% De manier waarop er naar u geluisterd werd 6% 12% 53% 24% Contact met degene met wie u het gesprek had 6% 17% 39% 33% 0% 20% 40% 60% 80% 100%

21 4.1 Gebruik ondersteuning Figuur 16 Gebruik Wmo-ondersteuning onder respondenten met contact gemeente Referentiegroep Oldebroek Anders 14% 14% Beschermd wonen 7% 12% Kortdurend verblijf/logeren 2% 2% Verzorging 21% 16% Begeleiding bij dagbesteding/regie 13% 17% Begeleiding bij structuur aanbrengen 10% 12% Begeleiding bij het zelfstandig wonen 10% 12% Tegemoetkoming vervoerskosten 9% 17% Collectief vervoerspasje 30% 42% Woonvoorziening/woningaanpassing 12% 21% Hulp bij het huishouden 33% 49% Scootmobiel, aangepaste fiets, buggy etc. 19% 29% Rolstoel 19% 22% 0% 20% 40% 60%

22 Figuur 17 Verschillende vormen van ondersteuning Referentiegroep Geen traceerbare ondersteuning Zelf betaalde particuliere hulp Oldebroek 9% 13% 19% 21% Informele ondersteuning 69% 71% Algemene voorziening 7% 4% Formele ondersteuning 76% 68% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 4.2 Stapeling van ondersteuning

23 Figuur 18 Stapeling van ondersteuning

24 5.1 Kwaliteit formele ondersteuning Figuur 19 Ervaren kwaliteit ondersteuning Nee, helemaal niet Een beetje Grotendeels Ja, helemaal Ontvangen ondersteuning leidt tot het oplossen van vraag/probleem 13% 9% 36% 43% Geboden ondersteuning is passend 20% 8% 20% 52% Voldoet aan behoeften 13% 12% 29% 46% Voldoet aan wensen 14% 6% 30% 50% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 5.2 Effect formele ondersteuning Zelfredzaamheid

25 Figuur 20 Mate van zelfredzaamheid Nee, helemaal niet Een beetje Grotendeels Ja, helemaal uw huishouden te (laten) regelen en op orde te houden 9% 6% 15% 70% u te (laten) wassen, kleden en verzorgen 10% 4% 9% 77% binnen en buiten uw huis rond te lopen/rijden 5% 11% 11% 73% het leven te leiden zoals u dat wilt 7% 13% 25% 55% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Tabel 15 Mate van zelfredzaamheid naar beperking (% ja, helemaal en grotendeels)

26 Participatie Figuur 21 Mate van meedoen Nee, helemaal niet Een beetje Grotendeels Ja, helemaal activiteiten te ondernemen, zoals werken, leren, anderen helpen 22% 14% 11% 53% leuke dingen te doen ter ontspanning en recreatie 11% 16% 15% 59% regelmatig mensen te ontmoeten 5% 12% 16% 68% 0% 20% 40% 60% 80% 100%

27 Tabel 16 Mate van meedoen naar beperking Oldebroek Referentiegroep Met beperking Zonder beperking Met beperking Zonder beperking Regelmatig mensen ontmoeten 69% 95% 67% 92% Leuke dingen doen ter ontspanning en recreatie 46% 93% 51% 90% Activiteiten ondernemen, zoals werken, leren, anderen helpen 26% 92% 32% 89% Het grootste verschil tussen mensen met beperkingen en zonder beperkingen is zichtbaar bij het meedoen aan allerlei activiteiten. Dat is ook met eventuele ondersteuning voor slechts een deel van hen mogelijk. 25/37

28 Hoofdstuk 6 Conclusies Eenzaamheid, zelfredzaamheid en participatie Eenzaamheid in uw gemeente is niet heel anders dan in de referentiegroep. Wel zijn er duidelijke verschillen tussen mensen met en zonder beperking en naar het soort beperking. Het is wellicht niet verrassend dat het vooral mensen zijn die meer eenzaam zijn, die moeite hebben om contact te leggen. Maar ook bij participatie en zelfredzaamheid zien we grote verschillen tussen mensen met verschillende beperkingen. Het is voor gemeenten van belang om goed in beeld te krijgen welke mensen aankloppen bij de gemeentelijke toegang en wat hen belemmert bij het meedoen. Voor mensen met lichamelijke beperkingen of beperkingen bij het bewegen en verplaatsen, is het makkelijker om oplossingen te bedenken dan voor mensen met geheugen- en oriëntatieproblemen of gedragsproblemen. Het zijn juist de nieuwe doelgroepen waar de zelfredzaamheid en participatiemogelijkheden nu nog het kleinst zijn en waar de grootste slagen moeten worden gemaakt. Goed geschoolde mensen in de toegang en (eventuele) sociale wijkteams en een goed beeld van de specifieke belemmeringen bij de nieuwe doelgroepen zijn hiervoor cruciaal. Informele ondersteuning Van informele ondersteuning in de vorm van burenhulp moeten we vooralsnog niet te veel verwachten. Hoewel buren nu al best wel wat voor elkaar doen en daartoe ook bereid zijn, gaat het toch vooral om de burendienst of het bieden van lichte hulp en gaat het nauwelijks over het bieden van zwaardere zorggerelateerde vormen van burenhulp. In uw gemeente wordt er iets meer vrijwilligerswerk gedaan en is ook het potentieel iets groter dan in andere gemeenten. Het is van belang om dat potentieel nader te onderzoeken. Hoe kunnen we mensen nog succesvoller activeren om deze bereidheid steeds vaker daadwerkelijk om te zetten in vrijwilligerswerk? Het aandeel mantelzorgers in uw gemeente is iets groter dan gemiddeld in de referentiegroep. Zo is een op de vier mensen mantelzorger. Mantelzorgers lijken minder overbelast in uw gemeente dan in andere gemeenten. Er is wel een groot verschil tussen mensen met beperkingen die mantelzorg bieden en mensen zonder beperking. Een vijfde (21%) van de mensen met een beperking die mantelzorg bieden, is overbelast ten opzichte van 6% bij mensen zonder beperking. Ook is zorgvragers de vraag gesteld in hoeverre zij denken dat hun zorgvrager overbelast is. 66% van hen geeft aan dat hun mantelzorger overbelast is (in verhouding tot 61% in de referentiegroep), terwijl 19% het niet goed kan inschatten. Hier ligt in onze optiek voor de gemeente (of in opdracht van de gemeente een ondersteuningsorganisatie) een taak om meer met die mantelzorgers in gesprek te gaan, ze beter te wijzen op mogelijke ondersteuning en verlichting zodat zij het zo lang mogelijk volhouden. 26/37

29 Toegang tot Wmo-ondersteuning 17% van de respondenten heeft (de afgelopen 12 maanden) contact gehad met de gemeente voor een Wmo-ondersteuningsvraag. Hiervan heeft meer dan de helft een gesprek gehad. Onder respondenten met een keukentafelgesprek betrof het in 14% van de gevallen een gesprek dat gevoerd is met enkel de respondent die de melding deed. Dus zonder mantelzorger of cliëntondersteuner. De bekendheid van de cliëntondersteuner is onder respondenten in Oldebroek hoger dan in andere gemeenten. Maar ook in Oldebroek zal het een uitdaging blijven om te zorgen dat juist de mensen die het het hardst nodig hebben, ook daadwerkelijk gebruikmaken van cliëntondersteuning. De ervaringen met de keukentafelgesprekken zijn over het algemeen goed. Vooral over het contact met de consulent is men tevreden. Bij de aspecten rond de samen gezochte oplossing en in welke mate deze passend is, is er echter nog ruimte voor verbetering. Het is immers niet alleen van belang om een gemiddeld goed cijfer te hebben, maar juist op deze belangrijke aspecten moet de gemeente de ambitie stellen dat er niet of nauwelijks mensen zijn die de oplossing niet onderschrijven. Het gevoel dat een oplossing samen tot stand is gekomen, is vaak van grote invloed op de tevredenheid van de cliënt en soms ook op het resultaat. Daarbij is het zorgvuldige proces nog het enige recht dat een cliënt heeft in de nieuwe Wmo Dit proces zorgvuldig doorlopen dient in onze optiek dan ook de ambitie van de gemeente te zijn. Gemeenten willen zo laagdrempelig mogelijk ondersteuning inzetten. We kijken eerst wat de cliënt zelf kan, met zijn of haar netwerk. Zijn er eventueel algemene voorzieningen die kunnen helpen, om ten slotte te kijken naar maatwerkvoorzieningen. Het belang van informele zorg is groot voor de (financiële) houdbaarheid van het systeem. In uw gemeente ontvangen minder respondenten formele ondersteuning. Maar houdt hierbij in gedachten dat de ruimte om meer informeel op te lossen er niet zomaar is. Veel mensen ontvangen al informele ondersteuning voordat ze naar de gemeente stappen. Kwaliteit en effect van de ondersteuning Ongeveer driekwart van de cliënten in uw gemeente geeft aan dat de kwaliteit van de ondersteuning goed is, waarbij ze aangeven dat de ondersteuning voldoet aan de wensen, behoeften en passend is. Toch blijft een niet te verwaarlozen aandeel met een ander gevoel achter. Vooral met de vraag of de geboden ondersteuning passend is, is 20% van de respondenten het helemaal niet eens, in verhouding tot 11% in de referentiegroep. Dit vraagt om blijvende inzet op een goed keukentafelgesprek, waarin breed gekeken wordt en in gezamenlijkheid de juiste, passende oplossing voor cliënten gezocht wordt. Dit in combinatie met verwachtingsmanagement bij de cliënten. De doelstelling van de Wmo is mensen die dat nodig hebben te ondersteunen in hun zelfredzaamheid en participatie. Er blijkt echter een niet te verwaarlozen groep die 27/37

30 zich, eventueel met alle formele en informele ondersteuning die zij ontvangen, niet of nauwelijks kan redden in het dagelijks leven (zie de gemeentelijke cijfers uit figuur 20). Wat betreft participatie is het aandeel dat aangeeft helemaal niet mee te kunnen doen aan activiteiten als werken, leren en voor anderen zorgen nog groter (zie figuur 21). In de referentiegroep is dit aandeel ongeveer even groot. Het is belangrijk voor zowel Oldebroek als andere gemeenten om meer zicht te krijgen op deze groep mensen, hun (on)mogelijkheden en nog gerichtere ondersteuning te bieden waarmee ook deze groep burgers kan participeren. 28/37

31 Bijlage 1 Respons en onderzoeksverantwoording Het onderzoek is in de zomer van 2015 uitgevoerd. Het betreft een kwantitatief onderzoek, uitgezet door middel van een online vragenlijst met de mogelijkheid om een papieren vragenlijst op te vragen. Deelnemers hebben op aanwijzing van BMC Onderzoek een steekproef getrokken uit de BRP van inwoners van 18 jaar en ouder in de gemeente en onder mensen die zich gemeld (melders) hebben bij de gemeente met een vraag voor Wmoondersteuning. Er zijn brieven verstuurd naar uw inwoners met een inlogcode voor het online onderzoek, waarvan 390 naar mensen die een melding hebben gedaan bij de gemeente en de overige aan willekeurig geselecteerde inwoners van 18 jaar en ouder. In totaal hebben 305 inwoners de vragenlijst ingevuld (waarvan 32 op papier). De respons is hiermee 17%. Voor online onderzoek onder deze doelgroepen is een respons van 15% gangbaar. De resultaten voor uw gemeente als geheel zijn indicatief. NB Veel vergelijkingen met de referentiegroep tonen de overeenkomsten en verschillen van respondenten met een beperking of aandoening (vergelijkbare groepen dus). Waar de totale respons van uw gemeente wordt vergeleken met de totale respons in de referentiegroep kunnen verschillen voortkomen uit de aard van de getrokken steekproef (de verhouding melders en andere inwoners ). De verschillen zeggen daar dus niet iets over beleid. Analyse Voor de analyse wordt gebruikgemaakt van kruistabellen, waarbij over het algemeen chi-kwadraattesten worden gebruikt om significante verschillen vast te stellen. Waar van toepassing, zijn ook uni- en multivariate ANOVA s gebruikt om verbanden tussen gemeten variabelen te kwantificeren en om te corrigeren voor achtergrondvariabelen. Rapportage Uw gemeente wordt in deze rapportage vergeleken met een referentiegroep. Deze referentiegroep bestaat uit meer dan respondenten, verspreid over 26 gemeenten die ook aan dit onderzoek hebben meegedaan. 29/37

32 Operationalisering concepten Score sociale cohesie De schaalscore sociale cohesie is opgebouwd uit het antwoordgedrag op vier stellingen: 1. De mensen in mijn buurt kennen elkaar nauwelijks. 2. De mensen in deze buurt gaan op een prettige manier met elkaar om. 3. Ik woon in een gezellige buurt, waar mensen elkaar helpen en samen dingen doen. 4. Ik voel me thuis bij de mensen die in deze buurt wonen. In 2014 was de gemiddelde schaalscore sociale cohesie in Nederland een 6,2. Zelfredzaamheidsscore De zelfredzaamheidsscore hebben wij gebaseerd op de volgende vier items: 1. Voldoende buitenshuis kunnen verplaatsen. 2. Redden in de persoonlijke verzorging. 3. Het huishouden op orde houden. 4. Controle ervaren over eigen leven. De zelfredzaamheidsscore loopt van 1 tot en met 10. Maximaal kunnen er 16 punten worden gescoord (4x4), maar deze score wordt omgerekend naar een 10- puntsschaal. Een hogere score betekent een hogere zelfredzaamheid. Eenzaamheidsscore Om eenzaamheidsbeleving te meten is de eenzaamheidsschaal van de Jong Gierveld gebruikt. Deze schaal wordt ook gehanteerd in onder andere GGD gezondheidsonderzoeken/monitors. Een belangrijk kenmerk van deze benadering is dat het de discrepantie tussen dat wat mensen verlangen aan affectie en intimiteit van anderen en wat ze in werkelijkheid ondervinden aan het licht brengt. Hoe groter het verschil, hoe groter de eenzaamheid. De eenzaamheidsscore vloeit voort uit het antwoordgedrag op elf stellingen over vriendschap, vertrouwen en sociale steun. De eenzaamheidsscore loopt van 1 tot en met 11 en kan nader worden ingedeeld naar vier niveaus: niet eenzaam (score 0, 1 of 2), matige eenzaamheid (score 3 tot en met 8), sterke eenzaamheid (score 9 of 10) en zeer sterke eenzaamheid (score 11). Beperkingen De ervaren beperkingen worden in de vragenlijst uitgevraagd en ingedeeld in de categorieën leggen van sociale contacten, lichamelijke handicap, gedragsproblemen, geheugen- en oriëntatieproblemen, zintuiglijke beperking, verstandelijke beperking, bewegen en verplaatsen en psychisch functioneren. Ontvangen ondersteuning Er wordt een onderscheid gemaakt tussen formele ondersteuning en informele ondersteuning door bijvoorbeeld mantelzorgers en vrijwilligers. Formele ondersteuning kan Wmo-ondersteuning of ondersteuning vanuit de Zorgverzekeringswet zijn, zoals persoonlijke verzorging. 30/37

33 Burenhulp, burendienst en burenzorg Er zijn tien items waarbij mensen kunnen aangeven of zij dit al doen voor hun buren, of in hoeverre ze hiertoe bereid zijn. Voor deze items geven respondenten ook aan in hoeverre hun buren dit al voor hen doen, en in hoeverre zij naar de inschatting van de respondent hiertoe bereid zijn. De items zijn: 1. Planten water geven, post bewaren en/of de huisdieren verzorgen als zij weg zijn. 2. Boodschappen doen. 3. Eten koken en brengen. 4. Helpen met de administratie, een aanvraag indienen, belastingen invullen, et cetera. 5. Klusjes in of rond het huis of de tuin. 6. Op de kinderen passen. 7. Helpen bij vervoer en/of bezoekjes. 8. Het huis helpen schoonhouden. 9. Medicijnen halen/toedienen. 10. Persoonlijke verzorging. De eerste twee delen wij in in de categorie dienst, items 3 t/m 6 als hulp en 7 t/m 10 als zorg. Stapeling en overlap in ondersteuningsvormen In de vragenlijst is het gebruik van veel verschillende mogelijke vormen van ondersteuning uitgevraagd. Op basis van het antwoordgedrag van respondenten die hebben aangegeven een beperking/aandoening te hebben, is bepaald of zij wel of niet een bepaalde vorm van ondersteuning gebruiken/ontvangen. De categorie geen traceerbare ondersteuning bestaat uit respondenten die wel aangeven een beperking/aandoening te hebben, maar nergens in de vragenlijst aangeven ondersteuning te ontvangen. Voor de stapeling hebben wij alle combinaties van ondersteuning bekeken die op basis van het invulgedrag van respondenten zijn te onderscheiden. De meest voorkomende combinaties van ondersteuning tonen wij in het rapport. Zo rekenen wij iemand tot de categorie formele ondersteuning als deze respondent minimaal één van de vragen 74 t/m 86 of 98 t/m 100 met ja heeft beantwoord. Wij rekenen iemand tot de categorie algemene voorziening als de respondent vraag 94 met ja heeft beantwoord. Informele ondersteuning als de respondent vraag 93 met ja heeft beantwoord, et cetera. Achtergrondkenmerken De volgende achtergrondkenmerken zijn opgenomen in de vragenlijst: opleiding, geslacht, leeftijd, financieel rondkomen, gezinssituatie, woonsituatie. 31/37

34 Bijlage 2 Achtergrondgegevens en verdere analyses Tabel 17 Geslacht Oldebroek Referentiegroep Man 40% 42% Vrouw 60% 58% Tabel 18 Leeftijd Oldebroek Referentiegroep 18 t/m 25 6% 4% 26 t/m 35 7% 5% 36 t/m 45 7% 9% 46 t/m 55 18% 15% 56 t/m 65 21% 22% 66 t/m 74 22% 22% % 24% Tabel 19 Gezinssituatie Oldebroek Referentiegroep Gehuwd/samenwonend met kinderen 27% 21% Gehuwd/samenwonend zonder kinderen 50% 45% Weduwe/weduwnaar met kinderen 2% 5% Weduwe/weduwnaar zonder kinderen 2% 5% Alleenstaand/alleenwonend 9% 17% Anders 10% 7% Tabel 20 Woonsituatie Oldebroek Referentiegroep Ik woon zelfstandig 84% 84% Ik woon zelfstandig in een aangepaste woning 4% 5% Ik woon bij mijn ouders/verzorgers 7% 3% Ik woon in een tehuis/ instelling 1% 2% Ik woon in bij mijn kinderen 1% 1% Anders 2% 5% 32/37

35 Tabel 21 Opleiding Oldebroek Referentiegroep Basisschool 13% 13% MAVO/VMBO 22% 20% MBO 28% 21% HAVO 6% 6% VWO 3% 3% HBO 17% 21% WO 3% 7% Anders 8% 10% Tabel 22 Financieel rondkomen Oldebroek Referentiegroep Zeer goed 15% 14% Goed 72% 69% Nauwelijks 12% 16% Niet 0% 1% Tabel 23 Hulp vragenlijst Oldebroek Referentiegroep Nee 83% 79% Ja, van een naaste (bijvoorbeeld partner, familielid of vriend) 14% 18% Ja, van een hulp- of zorgverlener 1% 2% Ja, van iemand anders 2% 1% Tabel 24 Aandeel respondenten met een beperking Oldebroek Referentiegroep Met beperking 39% 47% Zonder beperking 61% 53% 33/37

36 Figuur 22 Ik help mijn buren al - Referentiegroep 60% 50% 40% 30% 20% 36% 18% 28% 10% 13% 10% 6% 3% 6% 5% 0% Dienst Hulp Zorg Met beperking Zonder beperking Totaal Figuur 23 Ik ben zeker bereid mijn buren te helpen Referentiegroep 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 40% 67% 53% 54% 25% 40% 21% 42% 32% 0% Dienst Hulp Zorg Met beperking Zonder beperking Totaal

37 Figuur 24 Mijn buren helpen mij al Referentiegroep 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 34% 27% 18% 9% 7% 8% 5% 3% Dienst Hulp Zorg 4% Figuur 25 Met beperking Zonder beperking Totaal Ervaren kwaliteit van het keukentafelgesprek - Referentiegroep De gekozen oplossing 11% 12% 20% 40% 18% Samen een oplossing zoeken voor uw vraag/probleem 10% 12% 20% 42% 16% De tijd die zat tussen het gesprek en het ontvangen van 9% 11% 22% 43% 15% De manier waarop er naar u geluisterd werd 7% 6% 15% 50% 22% Contact met degene met wie u het gesprek had 8% 5% 21% 45% 22% Heel ontevreden Ontevreden 0% Neutraal 20% Tevreden 40% 60% Heel tevreden 80% 100%

38 Figuur 26 Ervaren kwaliteit ondersteuning Referentiegroep Ontvangen ondersteuning leidt tot het oplossen van vraag/probleem 13% 21% 35% 31% Geboden ondersteuning is passend 11% 16% 32% 42% Voldoet aan behoeften 9% 18% 38% 35% Voldoet aan wensen 8% 17% 39% 37% Figuur 27 Nee, helemaal niet Een beetje 0% 20% Grotendeels 40% Ja, 60% helemaal 80% 100% Mate van zelfredzaamheid - Referentiegroep uw huishouden te (laten) regelen en op orde te houden 9% 9% 21% 60% u te (laten) wassen, kleden en verzorgen 10% 5% 15% 70% binnen en buiten uw huis rond te lopen/rijden 6% 12% 21% 61% het leven te leiden zoals u dat wilt 7% 15% 29% 48% Nee, helemaal niet Een beetje 0% 20% Grotendeels 40% Ja, 60% helemaal 80% 100%

39 Figuur 28 Mate van meedoen - Referentiegroep activiteiten te ondernemen, zoals werken, leren, anderen helpen 26% 13% 13% 48% leuke dingen te doen ter ontspanning en recreatie 11% 19% 19% 52% regelmatig mensen te ontmoeten 6% 14% 21% 58% Nee, helemaal niet Een beetje 0% 20% Grotendeels 40% Ja, 60% helemaal 80% 100%

40 TELEFOON WEBSITE