HOLLAND BM Memo. Statencommissie Bestuur en Middelen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "HOLLAND BM Memo. Statencommissie Bestuur en Middelen"

Transcriptie

1 HOLLAND BM Memo Directie Concernzaken Afdeling Communicatie Contact Dhr. D.J. Ormel T dj.ormel@pzh.nl Datum 27 april 2009 Aan Statencommissie Bestuur en Middelen Kopie aan Onderwerp Deelname provincie Zuid-Holland aan het Huis voor Democratie en Rechtsstaat/Communicatiekoers Geachte leden, Met dit memo wil ik u nader informeren over de uitvoering van de Communicatiekoers van de provincie Zuid-Holland en in het bijzonder over de deelname van de provincie aan het Huis voor Democratie en Rechtsstaat. Hiermee geef ik invulling aan mijn toezegging, gedaan tijdens de behandeling van de Communicatiekoers in uw commissie. Over het Huis voor Democratie en Rechtsstaat (HDR) wordt al sinds 1998 gesproken. Sinds 2008 (toen HDR zelfs werd genoemd in de Troonrede) zijn de plannen concreet. In 2013 of 2014 zou er fysiek een HDR moeten zijn, op loopafstand van het Binnenhof. Volledig operationeel biedt het HDR op jaarbasis bezoekers een programma aan, leerlingen en andere bezoekers (toeristen, inburgeraars). Het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) biedt al enkele jaren het programma Haagse Tribune aan. Dit programma is klein gestart en inmiddels uitgegroeid tot een omvang van leerlingen (van circa scholen) per jaar. De nadruk bi] de Haagse Tribune ligt (nu nog) op de Tweede Kamer. De provinciate verdieping van het Huis van Thorbecke wordt genoemd, maar niet betrokken in bijvoorbeeld bezoeken en/of (rollen)spellen. Anders gezegd: de leerlingen krijgen geen zicht op de provincie. } ; De Haagse Tribune is de basis waarop de programma's van het HDR worden ultgebreid. Het is de bedoeling dat het IPP opgaat in het HDR. Het IPP gaat de programma's in de komende periode differentieren. Zo komt er aandacht voor vrede & veiligheid (Vredespaleis), rechtspraak (Raad van State), de gemeente en de provincie. De uitvoering van het gedifferentieerde programma komt voor rekening van het ministerie van BZK; het maken van de module niet. In het kader van deze verbreding en verdieping raakte de provincie Zuid-Holland in gesprek met het Huis voor Democratie en Rechtsstaat. Dat resulteerde in de formulering, zoals die in de Communicatiekoers is opgenomen. In de commissie is de vraag gesteld of ook andere provincies (kunnen of willen) deelnemen. Hierover is overleg gevoerd met het IPO. De directieraad van het IPO concludeerde: 'Gezien het 1/2

2 Datum 22 apnl 2009 pr HOLLAND onderwerp, de nabijheid van het provinciehuis Zuid-Holland e.d. lijkt het ons voor de hand liggen dat de verantwoordelijkheid bij Zuid-Holland blijft en dat er nog geen noodzaak is om dit in interprovinciaal verband aan te pakken.' Op basis hiervan is de provincie Zuid-Holland in nader overleg getreden met het IPP, met als doel een provinciate module, gericht op Zuid-Holland, te ontwikkelen. Dit gebeurt op basis van samenwerking, waarbij de didactisch-educatieve verantwoordelijkheid ligt bij het IPP. De provincie draagt thema's aan. Bij het overleg met het IPP zijn de afdeling Communicatie en de griffie betrokken. Uit bijgevoegde offerte van het IPP blijkt wat de verschillende groepen leerlingen krijgen voorgeschoteld en hoe de module er in de praktijk uitziet. Kortheidshalve wordt hiernaar verwezen. De offerte laat ook zien wat de kosten voor de provincie Zuid-Holland zijn voor de ontwikkeling van de provinciate module: euro. Naar mijn overtuiging biedt het voorstel van het IPP de provincie Zuid-Holland een uitstekende kans om op een structured manier in contact te komen met een belangrijke doelgroep. Meedoen aan het Huis voor Democratie en Rechtsstaat, dat zal uitgroeien tot een 'instituut', levert Zuid- Holland positieve aandacht op. Met vriendelijke groet, Martin van Engelshoven-Huis Bijlage: voorstel IPP 2/2

3 Provincie Zuid-Holland T.a.v. de heer F. Vink en de heer J. Disco Postbus LP Den Haag Amsterdam, 2 april 2009 Ons kenmerk: 18/O /CG Doorkiesnummer: Betreft: programma De Haagse Tribune provincie Zuid-Holland Geachte heer Disco, geachte heer Vink, Naar aanleiding van het gesprek dat mijn collega Coen Gelinck en ik op 4 maart met u hadden ontvangt u bijgaand onze offerte. In deze offerte doen wij een voorstel voor het ontwikkelen van twee nieuwe programma-onderdelen binnen de bestaande programma's van De Haagse Tribune. Deze programma-onderdelen zijn gericht op de provincie Zuid-Holland en zullen plaatsvinden in het Provinciehuis. Op 9 april praten wij verder over de ontwikkeling van deze programma-onderdelen. Voor eventuele vragen of nadere toelichting kunt u uiteraard contact opnemen met Coen Gelinck ( ). Tot ziens op 9 april aanstaande. Wij zien elkaar om uur bij De Haagse Tribune (Hofweg 1-H). Met vriendelijke groet, Eddy Habben Jansen, Adjunct-dir^cteur e.habbenjansen@publiek-politiek.nl Bijlagen: Offerte programma De Haagse Tribune provincie Zuid-Holland Algemene Voorwaarden voor dienstverlening IPP

4 Programma De Haagse Tribune provincie Zuid-Holland Offerte Instituut voor Publiek en Politick, d.d. 2 april 2009 Inleiding De minister van Binnenlandse Zaken heeft op 12 maart een brief geschreven aan de Tweede Kamer waarin wordt aangekondigd dat het Huis voor Democratie en Rechtsstaat in Den Haag een grotere ambitie krijgt. Dat wordt mogelijk door twee bestaande instellingen, het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) en Stichting Bezoekerscentrum Binnenhof, in het Huis op te nemen. Het IPP-project De Haagse Tribune dient als proeftuin voor het Huis voor Democratie en Rechtsstaat en zal uiteindelijk onderdeel uitmaken van het Huis. Sinds november 2008 heeft het IPP een locatie met vijf lokalen aan de Hofweg 1-H, op de vijfde en bovenste verdieping boven cafe Dudok. Dit en volgend schooljaar zullen wij daar leerlingen uit het voortgezet onderwijs ontvangen. Naar verwachting zal het Huis zijn deuren rond 2013 openen. De komende jaren zullen naast De Haagse Tribune meer activiteiten van start gaan, ook voor andere doelgroepen. In de periode tot en met 2013 wordt het Huis geleidelijk aan uitgebouwd. Zeker is dat het Huis zich zal richten op de verschillende bestuurslagen: gemeenten, provincies, het rijk en de Europese Unie. In dat kader stellen wij voor vanaf volgens schooljaar een variant op de bestaande programma's van De Haagse Tribune te ontwikkelen, waarin meer aandacht wordt geschonken aan de provinciale bestuurslaag. Deze variant willen we ontwikkelen, door bij de bestaande programma's voor scholen uit Zuid-Holland een onderdeel op te nemen dat zich specifiek richt op de provincie. In deze offerte werken wij dit voorstel verder uit. Randvoorwaarden voor het aanbod De programma's, de begeleiding en de huisvesting van De Haagse Tribune worden gefinancierd met een subsidie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en een bijdrage aan de huisvesting van de gemeente Den Haag. Dat zal ook gelden voor begeleiding en huisvesting van groepen scholieren die meedoen aan een nieuwe variant op de programma's waarin meer aandacht is voor de provincie. De ontwikkelkosten van de nieuwe programma-onderdelen kunnen echter niet uit de huidige subsidie worden betaald. Wij zullen de variant op het programma aanbieden aan de middelbare scholen uit Zuid-Holland die zich voor volgend schooljaar aanmelden voor een programma van De Haagse Tribune. Pagina 1 van 6 Offerte De Haagse Tribune Provincie Zuid-Holland

5 Een dagprogramma van De Haagse Tribune duurt van tot uur. Wij stellen voor ongeveer twee uur van deze te dag te besteden aan een nieuw programmaonderdeel in het Provinciehuis. (Dat is inclusief de wandeling van Binnenhof naar Provinciehuis.) Daarbij is het van belang dat de provincie Zuid-Holland het programma in het Provinciehuis in logistieke zin mogelijk maakt. Dat betekent onder meer dat de provincie ervoor zorgt dat de Statenzaal beschikbaar en volledig geoutilleerd is. In overleg kan worden bepaald of het mogelijk is om op een dag meerdere schoolklassen een bezoek te laten brengen aan het Provinciehuis. Voorstel van het IPP Het IPP ontwikkelt twee nieuwe programma-onderdelen waarin de functie en taken van, en politieke besluitvorming in, de provincie centraal staan. Scholen maken een keuze tussen deze twee programma-onderdelen. Het IPP zal vmbo-scholen onderdeel 1 (de Provinciale Puzzel) aanraden en havo/vwo-scholen onderdeel 2 (het rollenspel 'Politiek Provinciaal'). Deze programma-onderdelen vinden plaats in de Statenzaal. De begeleiding is in handen van groepbegeleiders die in dienst zijn van het IPP, zij zullen worden getnstrueerd om deze nieuwe programma-onderdelen te kunnen begeleiden. Het gekozen programma-onderdeel zou tussen en uur gepland kunnen worden, zodat het provinciale gedeelte van het programma volgt op de uitleg over de nationale overheid en de kennismaking met de Eerste en Tweede Kamer. Natuurlijk is deze planning afhankelijk van de beschikbaarheid van de Statenzaal. In het ochtendgedeelte van het programma zal ook al extra aandacht worden besteedt aan de provincie, bijvoorbeeld bij 'Het Krachtenveld', het 'Wie beslist watspel' en bij het bezoek aan de Eerste Kamer. 1. Provinciale Puzzel (duur: maximaal 90 minuten) De leerlingen worden ingedeeld in een aantal groepen. Elke groep is een politieke partij. De begeleiding geeft elke politieke partij een kaartje met daarop de naam van de partij en de vijf belangrijkste punten uit het verkiezingsprogramma. De partijen krijgen de opdracht een 'puzzel' met de oppervlakte van de provincie te vullen met puzzelstukjes, waarbij elk stukje voor een bepaalde functie staat (economie, onderwijs, zorg, waterbeheer, woningbouw, landbouw, etc.). Om te voorkomen dat de puzzel maar op een manier gelegd kan worden zal de provincie zo worden weergegeven dat de puzzelstukjes allemaal dezelfde vorm en omvang hebben. De partijen krijgen de opdracht een x aantal puzzelstukjes te kiezen, waarmee zij kunnen aangeven welke functies zij belangrijk vinden. Ze moeten ook bepalen in welke volgorde zij de stukken willen leggen. De leerlingen zullen dus binnen hun partij met elkaar van gedachten wisselen over de vraag welke functies zij pripriteit willen geven. Daarbij moeten zij rekening houdeif met het verkiezingsprogramma van h n part, maar ze hebben ook de vrijheid om zelf keuzes te maken. De groepen wordt gevraagd om de beurt een puzzelstuk te leggen, te beginnen met de functie die zij het belangrijkst vinden. Daarbij moeten ze er natuurlijk op letten dat sommige stukjes niet meer gelegd hoeven te worden als andere groepen die al hebben aangedragen. Ook zijn er in de puzzel minder plekken dan puzzelstukjes, waardoor de partijen met elkaar in overleg zullen moeten treden om te bepalen welke stukjes wel en welke niet gelegd kunnen worden. Als alle stukjes gelegd zijn kunnen de leerlingen samen bespreken of zij tevreden zijn over het resultaat: is dit de ideale provincie of zijn er belangrijke functies die te weinig ruimte hebben gekregen? In de volgende fase van de puzzel spelen ook de regering en de Tweede Kamer een rol. Bijvoorbeeld doordat zij besluiten dat ergens een rijksweg moet worden aangelegd, of omdat Pagina 2 van 6 Offerte De Haagse Tribune Provincie Zuid-Holland

6 er een wet komt waarin van de provincie gevraagd wordt voldoende ruimte te maken voor waterberging. Wellicht is het ook mogelijk de Europese Unie een rol te geven, bijvoorbeeld doordat de Unie een bepaalde regio subsidieert omdat de economische ontwikkeling daar achterblijft. Gevolg van het optreden van deze overheden zal zijn dat bepaalde stukjes uit de puzzel worden gehaald om te worden vervangen door andere stukjes. De leerlingen zullen dan opnieuw in gesprek moeten gaan over de vraag of bepaalde functies nu te veel of te weinig ruimte hebben gekregen. Op basis van dat gesprek kan de puzzel nog een maal worden aangepast. 2. Provinciaal Rollenspel 'Politick Provinciaal' (duur: maximaal 90 minuten) Het rollenspel 'Politiek Provinciaal' geeft de leerlingen een impressie van de werking van de provinciale politiek. In de Statenzaal spelen de leerlingen een Statenvergadering na. Het rollenspel is gebaseerd op de situatie in Zuid-Holland. Leerlingen gaan met elkaar in discussie en moeten argumenten bedenken om hun standpunt te verdedigen, maar ze moeten ook proberen samen tot een besluit te komen. Tijdens het rollenspel vervult de IPPbegeleider de rol van voorzitter. De leerlingen bespreken een onderwerp dat het IPP en de Provincie Zuid-Holland in overleg hebben bepaald. De leerling die de rol van Gedeputeerde speelt dient over dat onderwerp een voorstel in bij Provinciale Staten. In de beschrijving van zijn rol staat wat het voorstel is en op welke manier hij moet proberen een meerderheid van Provinciale Staten achter zijn voorstel te krijgen. Over het voorstel wordt uiteindelijk gedebatteerd door de fracties die deel uit maken van Provinciale Staten. ledere fractie (groep leerlingen) krijgteen beschrijving van haar rol. In die beschrijving staat welke mening de fractie heeft en op welke manier zij haar ideee'n kan proberen te verwezenlijken. De leerlingen moeten zelf argumenten bedenken om hun standpunt kracht bij te zetten. Als adviseur voor de leerlingen bij het rollenspel kan een (echt) Statenlid of een (echte) Gedeputeerde van de provincie Zuid-Holland optreden. Het is echter ook mogelijk het rollenspel te spelen zonder deze adviseur, zodat het succes van het rollenspel niet afhankelijk is van de aanwezigheid van Statenlid of Gedeputeerde. De provincie levert het IPP inhoudelijke informatie over (politieke kwesties in) Zuid-Holland om te verwerken in het rollenspel. Het IPP ontwikkelt op basis daarvan het rollenspel en richt zich met name op de didactische aanpak. Wij stellen de volgende opzet voor: 1) Uitleg over het rollenspel. 2) De fracties worden ingedeeld, er wordt een leerling benoemd tot 'Gedeputeerde'. De leerlingen lezen de casus en de rol door. 3) Fractieberaad: de fractie bespreekt wat hun rol is, wie als fractievoorzitter optreedt en welke strategie de fractie kiest. De leerlingen bedenken argumenten voor hun standpunt en kritische vragen die zij aan de Gedeputeerde of andere fracties kunnen stellen. 4) Wandelgangen: de leerlingen achterhalen de standpunten en argumenten van andere fracties en probeer ze te overtuigen van hun ideee'n. 5) Afstemming in de fractie: de leerlingen bepalen wie in de vergadering van Provinciale Staten als eerste het woord voert om het standpunt van de fractie duidelijk te maken. Ook bepaalt de fractie (alvast) hoe ze denkt te gaan stemmen. 6) Vergadering van Provinciale Staten: de Gedeputeerde presenteert zijn voorstel, de fracties geven hun visie en er volgt een debat. 7) Stemming over het voorstel en over wijzigingsvoorstellen die zijn ingediend door de fracties. 8) Na afloop: (eventueel) tips en opmerkingen van Statenlid of Gedeputeerde. (Het gaat hier om de adviseur, niet om de leerling die deze rollen spelen). Pagina 3 van 6 Offerte De Haagse Tribune Provincie Zuid-Holland

7 Projectorganisatie en tijdpad Namens het IPP zullen in ieder geval Eddy Habben Jansen, Coen Gelinck en Berdien Jager betrokken zijn bij dit project. Tijdpad: 9 april: overleg over deze offerte. april: overleg tussen provincie en IPP over inhoudelijke invulling rollenspel en over de functies die een plek moeten krijgen in de puzzel mei: uitwerking eerste versie van beide programma-onderdelen (leerlingenmateriaal en begeleidersinstructie). Eind mei: overleg met provincie over eerste versie programma-onderdelen. Juni: schrijven eindversie leerlingenmateriaal en begeleidersinstructie, afspraken over logistiek maken tussen Provincie Zuid-Holland en IPP. Vanaf juni en doorlopend in schooljaar : benaderen scholen, contacten met Provincie Zuid-Holland over logistiek Begroting 'programma De Haagse Tribune Provincie Zuid-Holland' Voor een (senior) projectleider hanteert het IPP een uurtarief van 125,- excl. BTW. Voor een projectmedewerker 95,- excl. BTW. Voor directieleden is het uurtarief 140,- excl. BTW. De tarieven van het IPP zijn inclusief kosten voor telefoon, porti en overige kantoorkosten, secretariele en financiele ondersteuning, doch exclusief eventueel noodzakelijke accountantscontrole. Reis- en verblijfskosten worden apart in rekening gebracht. Alle bedragen excl. 19% BTW en op basis van de tarieven in programma De Haagse Tribune Provincie Zuid-Holland dagdelen tarief totaal.provincial& Pazzel -, Verder uitwerken concept en ontwikkeling (directielid) 2 560, ,00 Verder uitwerken concept en ontwikkeling (projectleider) 6 500, ,00 Verder uitwerken concept en ontwikkeling (projectmedewerker) 8 380, ,00 Productie puzzel en puzzelstukjes 1.500,00 Bollensp'if Ppvipcie: Pdftiek PrpvMaal ' -,,.,, Ontwikkelen en uitwerken rollenspel (projectleider) 3 500, ,00 Ontwikkelen en uitwerken rollenspel (projectmedewerker) 3 380, ,00 Overleg met provincie over ontwikkeling puzzel en rollenspel 1 500,00 500,00 Benaderen scholen 3 380, ,00 contacten met provincie over logistiek 2 380,00 760,00 instructie begeleiders 2 500, ,00 ',,, "/ 35.,14709,0$ Pagina 4 van 6 Offerte De Haagse Tribune Province Zuid-Holland

8 Bijlage 1 Medewerkers die zullen worden ingezet Eddy Habben Jansen (1969) is adjunct-directeur van het Instituut. Eerder was hij hoofd van de uitgeverij van het IPP. Hij is sinds 1994 nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling van educatieve producten als de StemWijzer en de Scholierenverkiezingen en diverse websites. Binnen de directie houdt hij zich o.a. bezig met nieuwe activiteiten in het kader van het Huis voor Democratie en Rechtsstaat. Coen Gelinck (1972) is senior projectleider bij het IPP. Hij ontwikkelt programma's voor De Haagse Tribune ( Daarnaast brengt Coen politiek onder de aandacht van jongeren in het voortgezet onderwijs: hij maakt onderwijskranten en lesmateriaal, is betrokken bij de ontwikkeling van gastlessen en de organisatie van Wegwijsdagen ( en de docentendag maatschappijleer. Ook werkt Coen mee aan websites als de StemmenTracker ( en de Partijenwijzer ( Berdien Jager (1984) is projectmedewerker bij het IPP. Voor het IPP werkt ze mee aan het project De Haagse Tribune, zowel in de aansturing van begeleiders als in het ontwikkelen van lesmateriaal. Daarnaast is ze betrokken bij de ontwikkeling van vergelijkbare activiteiten voor andere doelgroepen, mede met het oog op het toekomstige Huis voor Democratie en Rechtsstaat. Pagina 5 van 6 Offerte De Haagse Tribune Ppovincie Zuid-Holland

9 Bijlage 2 Profiel van de organisatie Het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) is een landelijke, niet-partijgebonden organisatie die zich ten doel stelt politieke en maatschappelijke participatie te bevorderen. De kernfuncties van het IPP zijn informatieverspreiding, advisering en ontwikkeling en overdracht van nieuwe methodieken. Het IPP ontvangt voor een deel van zijn projecten subsidie van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en genereert daarnaast een substantieel deel van zijn inkomsten uit opdrachten van (semi-)overheden, overheidsinstanties en particuliere organisaties. Het Instituut heeft ongeveer 55 medewerkers in dienst. De Raad van Toezicht van het IPP bestaat uit onafhankelijke deskundigen. Voorbeelden van activiteiten: Stimuleren en organiseren van debatten, bijeenkomsten en werkconferenties over actuele politieke en maatschappelijke thema's Opzetten en uitvoeren van projecten die zich richten op het bevorderen van deelname door burgers aan (lokale) politieke besluitvorming Ontwikkelen van nieuwe vormen van overleg en communicatie tussen burgers, politici en ambtenaren Bevorderen van Europees burgerschap door het uitvoeren van o.m. trainingen, seminars en het opzetten van een netwerk voor Europese politieke educatie; Uitgeven van boeken, tijdschriften en andere informatiedragers, waarin inzicht wordt gegeven in politieke en maatschappelijke vraagstukken en in de werking van ons democratisch bestel. Het IPP heeft in zijn activiteiten bijzondere aandacht voor de positie van jongeren en nieuwkomers, van vrouwen en van groepen die sociaal-economisch in een achterstandspositie verkeren. Het IPP werkt samen met maatschappelijke organisaties in binnen- en buitenland, met overheidsinstanties op lokaal, provinciaal en landelijk niveau en met burgers die zich individueel of in groepsverband willen inzetten voor een democratische samenleving. Op het terrein van jongeren en onderwijs heeft het Instituut de afgelopen jaren o.a. de volgende projecten en activiteiten uitgevoerd: De Haagse Tribune, educatieve dagprogramma's voor leerlingen in het voortgezet onderwijs in politiek Den Haag. WegwijS Op het Gemeentehuis, een gemeenter adssir ulatie voor leerlingen in het voortgezet onderwijs, voor ongeveer veertig gerheenten per jaar. Kindergemeenteraden voor leerlingen in het basisonderwijs, inclusief de ontwikkeling van het begeleidende lesmateriaal Kies voor Kids. Scholierenverkiezingen, schaduwverkiezingen op scholen voor voortgezet onderwijs, met per verkiezing tussen en deelnemers. Gastlessen door jongeren op scholen voor voortgezet onderwijs, over o.a. verkiezingen en Europa. Uitgave van het tijdschrift Maatschappij & Politiek (M&P), vakblad voor docenten maatschappijleer. De jaarlijkse Docentendag Maatschappijleer, die gemiddeld 400 bezoekers trekt. Pagina 6 van 6 Offerte De Haagse Tribune Provincie Zuid-Holland

10

Zoals afgesproken stuur ik u hierbij de offerte voor de Kandidatenwijzer Stadsdeelcommissies.

Zoals afgesproken stuur ik u hierbij de offerte voor de Kandidatenwijzer Stadsdeelcommissies. Gemeente Amsterdam Bestuur en Organisatie t.a.v. Menno Roest Postbus 2602 1000 CPAmsterdam Datum: 29 december 2017 Kenmerk: O17.F2.2.06/JG Contactpersoon: Jochum de Graaf E-mail: j.degraaf@prodemos.nl

Nadere informatie

Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen

Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen Het Huis voor democratie en rechtsstaat is een nog op te richten instelling. Het Huis wil kennis van burgers over onze

Nadere informatie

Docentenhandleiding Rollenspel Politiek

Docentenhandleiding Rollenspel Politiek Docentenhandleiding Rollenspel Politiek Voorbereiding 1. Bepaal hoeveel tijd er is: kies voor 45, 60 of 90 uten versie 2. Deel tijdschema uit en bespreek dit met de leerlingen 3. Verdeel de rollen, zie

Nadere informatie

Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging voor de bijeenkomsten Op tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen!

Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging voor de bijeenkomsten Op tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen! Aan: De burgemeesters De gemeenteraadsleden en ondersteuners van de fracties De griffiers en medewerkers van de griffie De lokale bestuurders van politieke partijen Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging

Nadere informatie

Docentenhandleiding Rollenspel Politiek

Docentenhandleiding Rollenspel Politiek Docentenhandleiding Rollenspel Politiek Voorbereiding 1. Bepaal hoeveel tijd er is: kies voor 45, 60 of 90 uten versie 2. Deel tijdschema uit en bespreek dit met de leerlingen 3. Verdeel de rollen, zie

Nadere informatie

Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging voor de bijeenkomsten Op tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen!

Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging voor de bijeenkomsten Op tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen! Aan: De burgemeesters De gemeenteraadsleden en ondersteuners van de fracties De griffiers en medewerkers van de griffie De lokale bestuurders van politieke partijen Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging

Nadere informatie

Verklarende woordenlijst

Verklarende woordenlijst Bijlage 4 Verklarende woordenlijst Ambtenaar persoon die een baan heeft bij de overheid Amendement de Tweede Kamer wil iets aan een voorstel voor een wet veranderen B en W de burgemeester en de wethouders

Nadere informatie

De Ervaring Leert! Programma voor Provinciale Statenleden 2015

De Ervaring Leert! Programma voor Provinciale Statenleden 2015 De Ervaring Leert! Programma voor Provinciale Statenleden 2015 Inhoud De ervaring Leert! 3 Workshops 4 1. Krachtenveld Provincie 2. Simulatie Statenvergadering 3. Rollen en instrumenten 4. Integriteit

Nadere informatie

Op naar de doe-mee-cratie!

Op naar de doe-mee-cratie! Gerben Huisman & Arno Brok * De Statenverkiezingen komen er aan. Traditiegetrouw het moment dat politieke partijen de straat op gaan. Zorgen voor ingezonden stukken in de media en proberen hun standpunten

Nadere informatie

Nieuwsbrief ProDemos. nummer

Nieuwsbrief ProDemos. nummer Nieuwsbrief ProDemos nummer 1 2019 Special voortgezet onderwijs p. 4 5 Hoe maak je didactisch sterke programma's over politiek die ook nog eens heel leuk zijn? Een kijkje achter de schermen met onze programmamakers.

Nadere informatie

Overijssel doet mee! Maak kennis met de democratie!

Overijssel doet mee! Maak kennis met de democratie! Overijssel doet mee! Maak kennis met de democratie! 2 Overijssel doet mee! Jongeren zijn van groot belang voor ons werk, ons leven en ook onze democratie. Daarom is het van belang dat we hen méér betrekken

Nadere informatie

Wie bestuurt het land?

Wie bestuurt het land? Wie bestuurt het land? Nederland is een democratie. Een belangrijk kenmerk van een democratie is een parlement. In zo n parlement zitten mensen die door de bevolking zijn gekozen. Zij zitten namens een

Nadere informatie

Wie bestuurt het land?

Wie bestuurt het land? Wie bestuurt het land? 2 Nederland is een democratie. Een belangrijk kenmerk van een democratie is een parlement. In zo n parlement zitten mensen die door de bevolking zijn gekozen. Zij zitten namens een

Nadere informatie

Handleiding voorbereidende les bij Provinciespel. basisonderwijs. Versie 26 april 2018

Handleiding voorbereidende les bij Provinciespel. basisonderwijs. Versie 26 april 2018 Handleiding voorbereidende les bij Provinciespel basisonderwijs Versie 26 april 2018 1 INHOUD Inleiding... 2 Tijdsverloop... 2 Quiz: Waar gaat de provincie over?... 3 Filmpje Hoe werkt de provincie?...

Nadere informatie

gemeente Tiel ontvangen op:

gemeente Tiel ontvangen op: gemeente Tiel ontvangen op: 05-06-2018 **ID18.04370 ID18.04370 Van: Ans Borninkhof [mailto:burgerschapsvormingadvies@gmail.com] Verzonden: dinsdag 5 juni 2018 20:36 Aan: Smb TL Gemeente

Nadere informatie

Leerlingen ervaren de manier waarop in de Europese Unie vergaderd wordt en hoe de verschillende bestuurslagen zich tot elkaar verhouden.

Leerlingen ervaren de manier waarop in de Europese Unie vergaderd wordt en hoe de verschillende bestuurslagen zich tot elkaar verhouden. ROLLENSPEL: EUROPESE BESLUITVORMING KORTE OMSCHRIJVING WERKVORM De leerlingen gaan in verschillende groepjes de route van Europese besluitvorming naspelen. Ze gaan met elkaar in debat en moeten lobbyen.

Nadere informatie

BM Gelet op de voordracht van de Statencommissie Bestuur en Middelen dd. 2 September 2009, nr.

BM Gelet op de voordracht van de Statencommissie Bestuur en Middelen dd. 2 September 2009, nr. BM2009-93 Voordracht aan Provinciale Staten van Statencommissie B&M Vergadering 9 September 2009 Nummer onderwerp Wijziging gemeenschappelijke regelingen natuur- en recreatieschappen 1 Ontwerpbesluit Provinciale

Nadere informatie

Jongeren - participati e

Jongeren - participati e Jongeren - participati e ProDemos voor gemeenten Jong geleerd is oud gedaan prodemos.nl/jong ProDemos vindt dat alle leerlingen minstens eenmaal in hun schoolcarrière het gemeentehuis ervaren moeten hebben.

Nadere informatie

Studenten ervaren de manier waarop in de Europese Unie vergaderd wordt en hoe de verschillende bestuurslagen zich tot elkaar verhouden.

Studenten ervaren de manier waarop in de Europese Unie vergaderd wordt en hoe de verschillende bestuurslagen zich tot elkaar verhouden. ROLLENSPEL EUROPESE BESLUITVORMING KORTE OMSCHRIJVING De studenten gaan in verschillende groepjes de weg van Europese besluitvorming naspelen. Ze gaan met elkaar in debat en moeten lobbyen. Als(gast)docent

Nadere informatie

Handleiding voorbereidende les bij Democracity. Basisonderwijs. Versie 22 mei Handleiding voorbereidende les bij Democracity

Handleiding voorbereidende les bij Democracity. Basisonderwijs. Versie 22 mei Handleiding voorbereidende les bij Democracity Basisonderwijs Versie 22 mei 2018 INHOUD Inleiding... 2 Tijdsverloop... 2 Quiz: Waar gaat de gemeente over?... 3 Filmpje Hoe werkt de gemeenteraad?... 6 Wie is de baas in de gemeente?... 7 Van probleem

Nadere informatie

PROVINCIALE STATENVERKIEZINGEN HANDLEIDING SCHOLIERENVERKIEZINGEN 2015

PROVINCIALE STATENVERKIEZINGEN HANDLEIDING SCHOLIERENVERKIEZINGEN 2015 PROVINCIALE STATENVERKIEZINGEN HANDLEIDING SCHOLIERENVERKIEZINGEN 2015 1 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave... 2 Praktische voorbereiding... 3 Wanneer?... 3 Organisatie... 3 Hoeveel tijd ben ik kwijt?... 3 Oproepkaarten...

Nadere informatie

Lesmateriaal voor het (V)MBO

Lesmateriaal voor het (V)MBO Lesmateriaal voor het (V)MBO Binnenkort nemen uw leerlingen deel aan een Jongerengemeenteraad. Het project Jongerengemeenteraad laat jongeren in de leeftijd van 14 19 jaar zien hoe beleid tot stand komt

Nadere informatie

Gemeente Dordrecht. Vakkundig Voorzitten

Gemeente Dordrecht. Vakkundig Voorzitten Offerte Gemeente Dordrecht Vakkundig Voorzitten Opdrachtgever Gemeente Dordrecht De heer S. Vooren Mail: s.vooren@dordrecht.nl Offerte informatie Auteur: Lianne de Jong Versie: 2.0 Datum: 15 maart 2011

Nadere informatie

INITIATIEFVOORSTEL JONGERENRAAD

INITIATIEFVOORSTEL JONGERENRAAD INITIATIEFVOORSTEL JONGERENRAAD INITIATIEFVOORSTEL JONGERENRAAD 1 Inleiding. De gemeenteraad van Leeuwarden vindt het erg belangrijk dat de jeugd goed geïnformeerd wordt over wat de gemeente en de politiek

Nadere informatie

Huis voor democratie en rechtsstaat

Huis voor democratie en rechtsstaat Nr. Reg, Huis voor democratie en rechtsstaat jftaadsst j vsrg. d.d. voor t-o'^icosvinq' -jngsn.: in h. b&w om j,«aü 'icso in K b&w tër afu jening in h. bury. ter afdognlng 9rï^^RVC\ vrdqc-n raadslid f

Nadere informatie

Wie bestuurt de gemeente?

Wie bestuurt de gemeente? Wie bestuurt de gemeente? De gemeente iedereen heeft er op een of andere manier mee te maken. Zo zorgt de gemeente ervoor dat uw huishoudelijk afval wordt opgehaald en dat er wegen en fietspaden worden

Nadere informatie

Leden van de Provinciale Staten Provincie Flevoland Postbus AB LELYSTAD. Geachte leden van de Provinciale Staten Provincie Flevoland,

Leden van de Provinciale Staten Provincie Flevoland Postbus AB LELYSTAD. Geachte leden van de Provinciale Staten Provincie Flevoland, gemeente Leden van de Provinciale Staten Provincie Flevoland Postbus 55 8200 AB LELYSTAD Uw brief van Onderwerp resultaten Stuurgroep Standpuntbepaling Provinciale Herindeling Uw kenmerk Bijlagen 1 Ons

Nadere informatie

Polderen voor beginners

Polderen voor beginners Jongerenkamer Polderen voor beginners Voorwoord De Tweede Kamer is het hart van de Nederlandse democratie. De 150 gekozen Kamerleden gaan met elkaar en de regering in debat over de toekomst van Nederland.

Nadere informatie

Checklist: de vijf waarden en de Gemeenteraadsverkiezingen 2014

Checklist: de vijf waarden en de Gemeenteraadsverkiezingen 2014 Checklist: de vijf waarden en de Gemeenteraadsverkiezingen 2014 Op 19 maart 2014 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. De politieke partijen zijn daarmee al druk in de weer ondermeer door het opstellen

Nadere informatie

Wie bestuurt de provincie?

Wie bestuurt de provincie? Wie bestuurt de provincie? Nederland heeft twaalf provincies. En die provincies hebben allemaal hun eigen volksvertegenwoordigers en hun eigen bestuurders. De provincies staan tussen het Rijk en de gemeenten

Nadere informatie

X X KIESVERENIGING X STRIJENS BELANG Secretariaat Kolgansstraat VC Strijen Tel / ;

X X KIESVERENIGING X STRIJENS BELANG Secretariaat Kolgansstraat VC Strijen Tel / ; X X KIESVERENIGING X STRIJENS BELANG Secretariaat Kolgansstraat 18 3291 VC Strijen Tel 078 6742325 / 06 224 15421 E-mail; j.oosterkamp1@chello.nl Aan: Provinciale Staten van de Provincie Zuid-Holland en

Nadere informatie

Adviesraad Wmo Arnhem Jaarplan 2017

Adviesraad Wmo Arnhem Jaarplan 2017 Adviesraad Wmo Arnhem Jaarplan 2017 1 Inhoudsopgave Pagina 1. Voorwoord 3 2. Missie, visie en uitgangspunten van de Adviesraad Wmo 2.1 De Verordening adviesraad Wmo 4 2.2 Missie 4 2.3 Visie 4 2.4 Uitgangspunten

Nadere informatie

Docentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 1

Docentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 1 Docentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 1 De Derde Kamer der Staten-Generaal is een interactief lesprogramma over politiek voor leerlingen van groep 7 en 8. Wij raden aan om het lesprogramma

Nadere informatie

MEMO. Een effectieve en aantrekkelijke manier om dat te doen is door middel van een simulatie.

MEMO. Een effectieve en aantrekkelijke manier om dat te doen is door middel van een simulatie. MEMO AAN: Griffie gemeente Roosendaal T.A.V. Elsbeth van Straaten DATUM: 17 juli 2014 VAN: Alinda van Bruggen BETREFT: Simulaties sociaal domein voor raadsleden PAGINA S: 3 AANLEIDING Vanaf 1 januari 2015

Nadere informatie

WIE BESTUURT DE GEMEENTE?

WIE BESTUURT DE GEMEENTE? WIE BESTUURT DE GEMEENTE? De gemeente dichtbij Dagelijks heeft u met de gemeente te maken. Zo zorgt de gemeente ervoor dat uw vuilnis wordt opgehaald en dat er wegen en fietspaden worden aangelegd. Bij

Nadere informatie

Wie bestuurt de provincie?

Wie bestuurt de provincie? Wie bestuurt de provincie? Nederland heeft twaalf provincies. En die provincies hebben allemaal hun eigen volksvertegenwoordigers en hun eigen bestuurders. De provincies staan tussen het Rijk en de gemeenten

Nadere informatie

AE Overveen. Graag nodigen wij u van harte uit voor een hoorzitting op 7 september 2018 op het Provinciehuis van Zuid-Holland in Den Haag.

AE Overveen. Graag nodigen wij u van harte uit voor een hoorzitting op 7 september 2018 op het Provinciehuis van Zuid-Holland in Den Haag. 1 6 Ml 2018 provincie Zuid Holland Gemeente Bloemendaal Gemeenteraad Postbus 201 m Provincie Noord-Holland Datum 11 juli 2018 130 2050 AE Overveen Bijlage Inschrijfformulier Onderwerp Uitnodiging hoorzitting

Nadere informatie

Waarom komt er een leerlingenraad (LR)? Wat is een leerlingenraad? Wat doet de leerlingenraad? Waarover kan een leerlingenraad beslissen?

Waarom komt er een leerlingenraad (LR)? Wat is een leerlingenraad? Wat doet de leerlingenraad? Waarover kan een leerlingenraad beslissen? Waarom komt er een leerlingenraad (LR)? Wat is een leerlingenraad? Wat doet de leerlingenraad? Waarover kan een leerlingenraad beslissen? Welke onderwerpen zijn er zoal? Hoe komt de leerlingenraad aan

Nadere informatie

Onderwerp Mededeling PS, Initiatiefvoorstel educatieprogramma Democratie en Rechtsstaat

Onderwerp Mededeling PS, Initiatiefvoorstel educatieprogramma Democratie en Rechtsstaat PROVINCIE FLEVOLAND Mededeling Onderwerp Mededeling PS, Initiatiefvoorstel educatieprogramma Democratie en Rechtsstaat Kern mededeling: Uw Staten heeft een initiatiefvoorstel geformuleerd met als doel

Nadere informatie

Bezoek met je schoolklas DEN HAAG. stad van vrede en recht

Bezoek met je schoolklas DEN HAAG. stad van vrede en recht Bezoek met je schoolklas DEN HAAG stad van vrede en recht Den Haag is het politiek centrum van Nederland en wordt gezien als de wereldhoofdstad van vrede en recht. Naast de Nederlandse regering en ambassades

Nadere informatie

VERKIEZINGEN EUROPEES PARLEMENT 2014 HANDLEIDING VOOR DE ORGANISATIE VAN SCHOLIERENVERKIEZINGEN

VERKIEZINGEN EUROPEES PARLEMENT 2014 HANDLEIDING VOOR DE ORGANISATIE VAN SCHOLIERENVERKIEZINGEN VERKIEZINGEN EUROPEES PARLEMENT 2014 HANDLEIDING VOOR DE ORGANISATIE VAN SCHOLIERENVERKIEZINGEN 1 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave... 2 Praktische voorbereiding... 3 Wanneer?... 3 Organisatie... 3 Hoeveel tijd

Nadere informatie

(Burger) participatie. De raad aan zet!? ZomerRaad Dinsdag 14 juli 2015 Tessa van den Berg

(Burger) participatie. De raad aan zet!? ZomerRaad Dinsdag 14 juli 2015 Tessa van den Berg (Burger) participatie De raad aan zet!? ZomerRaad Dinsdag 14 juli Tessa van den Berg AGENDA - Welke soorten en vormen van (burger)participatie zijn er? - Een korte theoretische introductie - Wat is en

Nadere informatie

Wat is burgerschap? Een inleiding

Wat is burgerschap? Een inleiding Wat is burgerschap? Een inleiding Dhr. C.G.R. Ledes Wat gaan we doen? Introductie & kennismaken Absenties opnemen Afspraken maken Verwachtingen en planning van deze periode Wat is burgerschap? - opdracht

Nadere informatie

Kunstgebouw Beleidsplan 2013-2016

Kunstgebouw Beleidsplan 2013-2016 Kunstgebouw Beleidsplan 2013-2016 Kunstgebouw Broekmolenweg 16 2289 BE Rijswijk www.kunstgebouw.nl B e l e i d s p l a n 2 0 1 3-2 0 1 6 Z I C H T B A AR M AK E N W AT E R I S, S T I M U L E R E N W AT

Nadere informatie

Lokale jeugddebatten

Lokale jeugddebatten Lokale jeugddebatten Nationale Jeugdraad FORUM, Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling Kromme Nieuwegracht 58 Postbus 201 3512 HL Utrecht 3500 AE Utrecht Tel: 030 230 35 75 Tel: 030 297 43 21 Faxnr:

Nadere informatie

InterprovinciaalOverleg

InterprovinciaalOverleg Herengracht 23 Postbus 16107 2500 Be Den Haag telefoon (070) 888 12 12 fax (070) 888 12 80 www.ipo.nl Aan de minister van Infrastructuur en Milieu, mevrouw drs. M.H. Schultz van Haegen-Maas Geesteranus

Nadere informatie

Leerlingen verdiepen zich in de standpunten rondom biobrandstof. Iedere klas vertegenwoordigt een groep.

Leerlingen verdiepen zich in de standpunten rondom biobrandstof. Iedere klas vertegenwoordigt een groep. BIOBRANDSTOF DEBAT KORTE BESCHRIJVING:BIOBRANDSTOF DEBAT Bedoeld voor VO onderbouw Doelgroep Vmbo/Havo/VWO Thema Biobrandstof Soort lesmateriaal Debat volgens het lagerhuis model Waardering Verdieping

Nadere informatie

Uitnodiging. Democratie in crisistijd: vernieuwing of verval? Donderdag 20 juni Slotcongres van het NWO-onderzoeksprogramma Omstreden Democratie

Uitnodiging. Democratie in crisistijd: vernieuwing of verval? Donderdag 20 juni Slotcongres van het NWO-onderzoeksprogramma Omstreden Democratie Uitnodiging Democratie in crisistijd: vernieuwing of verval? Donderdag 20 juni 2013 Slotcongres van het NWO-onderzoeksprogramma Omstreden Democratie Hoezo democratie?! Onze democratische rechtsstaat lijkt

Nadere informatie

Debat: Maatschappelijke stage

Debat: Maatschappelijke stage Debat: Maatschappelijke stage Korte omschrijving werkvorm: De leerlingen voeren een Tweede Kamerdebat over het afschaffen van de maatschappelijke stage. Leerdoel: Leerlingen krijgen inzicht in hoe een

Nadere informatie

Aan Provinciale Staten

Aan Provinciale Staten www.prv-overijssel.nl Aan Provinciale Staten Postadres Provincie Overijssel Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 425 25 25 Telefax 038 425 26 85 Uw kenmerk Uw brief Ons kenmerk Datum PS/2003/872 d.d.

Nadere informatie

Onderwerp: Lokale Ontwikkelingsstrategie voor de regio Holland Rijnland Besluitvormend

Onderwerp: Lokale Ontwikkelingsstrategie voor de regio Holland Rijnland Besluitvormend VOORSTEL OPSCHRIFT Vergadering van 9 juni 2015 Besluit nummer: 2015_BW_00466 Onderwerp: Lokale Ontwikkelingsstrategie voor de regio Holland Rijnland 2015-2020 - Besluitvormend Beknopte samenvatting: LEADER

Nadere informatie

Provinciale Staten VOORBLAD

Provinciale Staten VOORBLAD Provinciale Staten VOORBLAD Onderwerp SIS-nummer Agendering (advies griffie) Behandelwijze Overlegpunten/ beslispunten Context Agendaverzoek GS: Gelders Provinciaal Ambitie Statement leren voor Duurzame

Nadere informatie

Nederlands in Uitvoering

Nederlands in Uitvoering Nederlands in Uitvoering Leerjaar 1 Sport & spel Een mondelinge instructie begrijpen Algemene modulegegevens Leerjaar: 1 Taaltaak: Een mondelinge instructie begrijpen Thema: Sport & spel Leerstijlvariant:

Nadere informatie

statenstukken Provinciale Staten Vragen van het statenlid Peter van Dijk (PVV) ingevolge artikel 44 reglement van orde AANHANGSEL

statenstukken Provinciale Staten Vragen van het statenlid Peter van Dijk (PVV) ingevolge artikel 44 reglement van orde AANHANGSEL Provinciale Staten Vragen van het statenlid Peter van Dijk (PVV) ingevolge artikel 44 reglement van orde AANHANGSEL tot de notulen van de provinciale staten van Zeeland 2011 nummer 112. Vragen ingevolge

Nadere informatie

Handleiding Toolbox Provinciale Statenverkiezingen 2019

Handleiding Toolbox Provinciale Statenverkiezingen 2019 Handleiding Toolbox Provinciale Statenverkiezingen 2019 mbo entree / mbo niveau 2 Met (kandidaat-)statenlid INHOUD TOOLBOX In deze Toolbox Provinciale Statenverkiezingen 2019 vindt u verschillende werkvormen

Nadere informatie

Datum: Informerend. Datum: Adviserend. 30 aug. 2017

Datum: Informerend. Datum: Adviserend. 30 aug. 2017 Oplegvel 1. Onderwerp Doelgroepenvervoer (en relatie met Openbaar Vervoer) 2. Rol van het Platformtaak volgens gemeente samenwerkingsorgaan Holland Rijnland 3. Regionaal belang Formuleren regionale afgestemde

Nadere informatie

Datum: Informerend. Datum: Adviserend 01/11/ /09/ /1/2019

Datum: Informerend. Datum: Adviserend 01/11/ /09/ /1/2019 Oplegvel 1. Onderwerp Actualisatie kantorenstrategie Holland Rijnland 2. Rol van het samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Basistaak Efficiencytaak Platformtaak volgens Dagelijks Bestuur Platformtaak volgens

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 12 juli 2018 Betreft Monitor betaaltermijnen Overheid 2017

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 12 juli 2018 Betreft Monitor betaaltermijnen Overheid 2017 > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Derde Kamer Handboek Politiek 2

Derde Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen

Nadere informatie

De burgemeester, Mr. J.H.C. van Zanen

De burgemeester, Mr. J.H.C. van Zanen voorstel aan de raad Opgesteld door Maatschappelijke Ontwikkeling Lourenz, I.J. (Ilonka) Kenmerk 16.501159 Vergadering Gemeenteraad Vergaderdatum 26 mei 2016 Jaargang en nummer 2016 43 Geheim Nee Visie

Nadere informatie

Vrije Universiteit Amsterdam Faculteit der Letteren Afdeling Nederlands Tweede Taal De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam

Vrije Universiteit Amsterdam Faculteit der Letteren Afdeling Nederlands Tweede Taal De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam De deur uit is ontwikkeld door de Vrije Universiteit Amsterdam Afdeling Nederlands Tweede Taal, mede op initiatief van het Amsterdams Buurvrouwen Contact (ABC). De ontwikkeling was mogelijk dankzij een

Nadere informatie

DRENTHE. Profielschets PvdA Statenlid. Inleiding. 1. Visie ideologie 2. Persoonlijke houding, inzet en competenties 3. Partijcultuur.

DRENTHE. Profielschets PvdA Statenlid. Inleiding. 1. Visie ideologie 2. Persoonlijke houding, inzet en competenties 3. Partijcultuur. Profielschets PvdA Statenlid Inleiding De in te stellen evaluatiecommissie zal dit profiel meetlat gebruiken bij de beoordeling van het functioneren van Statenleden. Minimaal tweemaal in een Statenperiode

Nadere informatie

VERKIEZINGEN EUROPEES PARLEMENT Donderdag 23 mei 2019 BEPAAL MEE WIE IN DE EUROPESE UNIE BESLISSINGEN GAAN NEMEN. Den Haag

VERKIEZINGEN EUROPEES PARLEMENT Donderdag 23 mei 2019 BEPAAL MEE WIE IN DE EUROPESE UNIE BESLISSINGEN GAAN NEMEN. Den Haag VERKIEZINGEN EUROPEES PARLEMENT Donderdag 23 mei 2019 BEPAAL MEE WIE IN DE EUROPESE UNIE BESLISSINGEN GAAN NEMEN. Den Haag WAT DOET DE EUROPESE UNIE? Nederland is lid van de Europese Unie (EU). In de EU

Nadere informatie

Commissie Economie, Mobiliteit en Grote Stedenbeleid

Commissie Economie, Mobiliteit en Grote Stedenbeleid Griffie Commissie Economie, Mobiliteit en Grote Stedenbeleid Datum commissievergadering : - DIS-stuknummer : 1521160 Behandelend ambtenaar : Hans Zwepink Directie/bureau : Griffie / PE Nummer commissiestuk

Nadere informatie

Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat

Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat 7.1 Onze democratie Tekst 1: Wie is de baas in Nederland? Nederland is een democratie. Dat betekent: de bevolking is de baas. Maar je kunt niet 16,7 miljoen bazen

Nadere informatie

Jongerengemeenteraad 2011. Uw school doet toch ook weer mee?

Jongerengemeenteraad 2011. Uw school doet toch ook weer mee? Jongerengemeenteraad 2011 Uw school doet toch ook weer mee? Pagina 1 Voorwoord Veel jongeren denken dat politiek alleen voor oudere mensen is. De gemeenteraad van Leidschendam- Voorburg wil daar verandering

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 31 475 Huis voor democratie en rechtsstaat Nr. 20 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 25 februari 2015 De vaste commissie voor Binnenlandse

Nadere informatie

In welke mate kunt u zich vinden in het benoemen van vrijheid, gelijkheid/gelijkwaardigheid en solidariteit als basiswaarden voor

In welke mate kunt u zich vinden in het benoemen van vrijheid, gelijkheid/gelijkwaardigheid en solidariteit als basiswaarden voor Ontwikkelteam Burgerschap Ronde Derde ronde () REFERENTIE BU000880 Naam Coen Gelinck Organisatie Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer (NVLM) E-mailadres coengelinck@nvlm.nl Namens wie geeft

Nadere informatie

Europese Raad WERKBLAD

Europese Raad WERKBLAD Europese Raad Jullie vinden het belangrijk dat mensen sneller en goedkoper met de trein kunnen reizen tussen Europese hoofdsteden. Zo hoeft niet iedereen meer in het vliegtuig te stappen voor korte afstanden.

Nadere informatie

ACTIVITEITENPROGRAMMA 2015

ACTIVITEITENPROGRAMMA 2015 ACTIVITEITENPROGRAMMA 2015 Den Haag, september 2014 2 INHOUD Blz. Ter introductie 3 ProDemos in 2015 4 A. ProDemos Binnenhof voor Bezoekers 7 1. Kinderen 2. Volwassenen 3. Professionals B. ProDemos Binnenhof

Nadere informatie

Docentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 2

Docentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 2 Docentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 2 De Derde Kamer der Staten-Generaal is een interactief lesprogramma over politiek voor leerlingen van groep 7 en 8. Met behulp van het Handboek Politiek

Nadere informatie

De activiteit in het Brussels Parlement voorbereiden of verwerken in de klas? Niet verplicht, wel leuk!

De activiteit in het Brussels Parlement voorbereiden of verwerken in de klas? Niet verplicht, wel leuk! De activiteit in het Brussels Parlement voorbereiden of verwerken in de klas? Niet verplicht, wel leuk! Je vindt in dit document authentiek materiaal van het parlement waarmee je zelf aan de slag kan.

Nadere informatie

Provinciale verkiezingen 2019

Provinciale verkiezingen 2019 PF Provinciale Verkiezingen 2019 V000 Provinciale verkiezingen 2019 Bedankt dat u mee wilt doen aan deze vragenlijst over de provinciale verkiezingen. Wij zijn benieuwd hoe u denkt over deze verkiezingen

Nadere informatie

OP VERKENNING IN HET VLAAMS PARLEMENT

OP VERKENNING IN HET VLAAMS PARLEMENT OP VERKENNING IN HET VLAAMS PARLEMENT DOELGROEP 3DE -4DE -5DE -6DE -7DE SECUNDAIR INFORMATIE OVER DE ACTIVITEIT Doelgroep Duur Materieel Doelstellingen 3de-4de-5de-6de-7de secundair 1 lesuur per onderwerp

Nadere informatie

Bestuurlijke planning en control en concernsturing

Bestuurlijke planning en control en concernsturing Miniconferentie 19 september 2003 Bestuurlijke planning en control en concernsturing Respons voor provincies Hoe sluit de ambtelijke cyclus aan op de bestuurlijke? Wat is de balans tussen sturing en verantwoording?

Nadere informatie

Provinciale Staten(lid) en het Provincierecht 25 juni 2019

Provinciale Staten(lid) en het Provincierecht 25 juni 2019 Provinciale Staten(lid) en het Provincierecht 25 juni 2019 Doel inleiding Bespreken en toelichten staatsrechtelijke aspecten Statenlidmaatschap Opdat u in staat bent: Optimaal gebruik te maken van de u

Nadere informatie

Beleidsdoorlichting artikel 1, onderdeel 1: Bestuurlijke en financiële verhouding

Beleidsdoorlichting artikel 1, onderdeel 1: Bestuurlijke en financiële verhouding > Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Directoraat-Generaal Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA

Nadere informatie

Wie bestuurt de gemeente? Wie bestuurt de gemeente?

Wie bestuurt de gemeente? Wie bestuurt de gemeente? Wie bestuurt de gemeente? 1 Wie bestuurt de gemeente? 2 De gemeente iedereen heeft er op een of andere manier mee te maken. Zo zorgt de gemeente ervoor dat uw huishoudelijk afval wordt opgehaald en dat

Nadere informatie

Verdieping Verkiezingen Eerste Kamer

Verdieping Verkiezingen Eerste Kamer Verdieping Verkiezingen Eerste Kamer Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van het krachtenveld De macht in de provincie herhaalt u kennis over onze staatsinrichting: de Eerste Kamer wordt gekozen door

Nadere informatie

Handboek Politiek 2. Derde Kamer der Staten-Generaal

Handboek Politiek 2. Derde Kamer der Staten-Generaal Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen met je

Nadere informatie

StemWijzer ook voor uw gemeente?

StemWijzer ook voor uw gemeente? StemWijzer ook voor uw gemeente? Gemeenteraadsverkiezingen 2014 Waarom een StemWijzer voor uw gemeente? De StemWijzer is bij uitstek hét middel om kiezers op een snelle en overzichtelijke manier inzicht

Nadere informatie

REGLEMENT REGIO MIDDEN-NEDERLAND POLITIEKE PARTIJ DEMOCRATEN D66

REGLEMENT REGIO MIDDEN-NEDERLAND POLITIEKE PARTIJ DEMOCRATEN D66 REGLEMENT REGIO MIDDEN-NEDERLAND POLITIEKE PARTIJ DEMOCRATEN D66 Artikel 1 Definities a. Statuten en Huishoudelijk Reglement: de door het congres vastgestelde Statuten en Huishoudelijk Reglement van de

Nadere informatie

RAADSCOMMISSIE BESTUUR & LEEFBAARHEID. Dinsdag 13 maart 2007 om uur in de raadzaal van het Stadhuis

RAADSCOMMISSIE BESTUUR & LEEFBAARHEID. Dinsdag 13 maart 2007 om uur in de raadzaal van het Stadhuis Aan de leden, Leiden, 6 maart 2007 Namens het Presidium nodig ik u uit voor een vergadering van de raadscommissie Bestuur & Leefbaarheid op Dinsdag 13 maart 2007 om 19.30 uur in de raadzaal van het Stadhuis

Nadere informatie

uw kenmerk ons kenmerk datum

uw kenmerk ons kenmerk datum 'iiiiiiiiiiiniiiimi 4279543 DIV-STAN GtF Herengracht 23 Postbus 161C7 2500 BC Den Haag telefoon (070) 888 12 12 fax (070) 888 12 80 www.ipo.n Aan de leden van Provinciale Staten (d.t.v. de statengriffiers)

Nadere informatie

Verslag college 4: De staat van burgerschapsonderwijs en een blik op de toekomst

Verslag college 4: De staat van burgerschapsonderwijs en een blik op de toekomst Verslag college 4: De staat van burgerschapsonderwijs en een blik op de toekomst In de collegereeks Democratie en burgerschap, georganiseerd door ProDemos en de Universiteit van Amsterdam, kijken we naar

Nadere informatie

Mededeling. Dotum. Onderwerp P3-samenwerking. Registratienummer 1405330. 9 Oktober 2012 Auteur mr. E.M. Straling Afdelingl Bureau KBJZ

Mededeling. Dotum. Onderwerp P3-samenwerking. Registratienummer 1405330. 9 Oktober 2012 Auteur mr. E.M. Straling Afdelingl Bureau KBJZ PROVINCIE FLEVOLAND Mededeling Onderwerp P3-samenwerking Doel van deze mededeling: Ter informatie. Toezegging/ motie/ amendement: Niet van toepassing. Inleiding: Deze mededeling is een vervolg op de mededeling

Nadere informatie

Geachte heer/mevrouw,

Geachte heer/mevrouw, Van: Aan: Onderwerp: Brief gemeente Utrechtse Heuvelrug met zienswijze Noordvleugelprovincie Datum: dinsdag, 1 oktober 2013 14:05:40 Bijlagen: Verzonden brief UH met Zienswijze Noordvleugelprovincie.pdf

Nadere informatie

A. Door fracties en Gedeputeerde Staten (GS) aangedragen bespreekpunten

A. Door fracties en Gedeputeerde Staten (GS) aangedragen bespreekpunten Agenda woordvoerdersoverleg thema 23 juni 2017 1. Opening en mededelingen 2. Bespreekpunten A. Door fracties en Gedeputeerde Staten (GS) aangedragen bespreekpunten Aanvrager(s) Korte motivatie / achtergrond

Nadere informatie

1. (DIA 2) Wie weet welke politieke partijen meedoen?

1. (DIA 2) Wie weet welke politieke partijen meedoen? HOE KIES JE OP WIE JE STEMT? (DIA 1) De deelnemers ontdekken waarom de Europese Parlementsverkiezingen voor hen belangrijk zijn. Aan de hand van actuele thema s die spelen in de EU geven deelnemers hun

Nadere informatie

HOLLAND ZUID. Lid Gedeputeerde Staten. Drs. G. Veldhuijzen Leden van de Statencommissie Ruimte en Leefomgeving

HOLLAND ZUID. Lid Gedeputeerde Staten. Drs. G. Veldhuijzen Leden van de Statencommissie Ruimte en Leefomgeving Lid Gedeputeerde Staten Drs. G. Veldhuijzen HOLLAND ZUID Leden van de Statencommissie Ruimte en Leefomgeving Contact 070 441 68 34 g.veldhuijzen@pzh.nl Postadres Provinciehuis Postbus 90602 2509 LP Den

Nadere informatie

Acteren in het krachtenveld

Acteren in het krachtenveld Acteren in het krachtenveld Het uitvoeren van een krachtenveldanalyse is een methode die veel in projectmanagement wordt toegepast. Door het uitvoeren van een krachtenveldanalyse kijk je met andere ogen

Nadere informatie

Jaarverslag Stichting Nederlands Debat Instituut Januari 2013 t/m augustus 2014 (verlengd 1 e boekjaar)

Jaarverslag Stichting Nederlands Debat Instituut Januari 2013 t/m augustus 2014 (verlengd 1 e boekjaar) Jaarverslag Stichting Nederlands Debat Instituut Januari 2013 t/m augustus 2014 (verlengd 1 e boekjaar) Van 1998 tot en met 2013 heeft het Nederlands Debat Instituut BV als bedrijf jaarlijks debattoernooien

Nadere informatie

Bestuurslagen in Nederland rijksoverheid provinciale overheid gemeentelijke overheid

Bestuurslagen in Nederland rijksoverheid provinciale overheid gemeentelijke overheid Vak Maatschappijwetenschappen Thema Politieke besluitvorming (katern) Klas Havo 5 Datum november 2012 Hoofdstuk 4 Het landsbestuur (regering en parlement) Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit vier

Nadere informatie

reglement Leerlingenraad Daltonschool De Dorendal

reglement Leerlingenraad Daltonschool De Dorendal reglement Leerlingenraad Daltonschool De Dorendal Dit is een eerste opzet van het reglement van de Dorendal. Op 7 februari 2013 zal de leerlingenraad voor het eerst bij elkaar komen en dit reglement bespreken.

Nadere informatie

Wie bestuurt de gemeente?

Wie bestuurt de gemeente? Wie bestuurt de gemeente? De gemeente iedereen heeft er op een of andere manier mee te maken. Zo zorgt de gemeente ervoor dat uw huishoudelijk afval wordt opgehaald en dat er wegen en fietspaden worden

Nadere informatie

Graag informeren wij u hierbij dat wij op 8 februari 2005 jl. het. voorontwerp streekplanuitwerking Bedrijventerrein Amstelveen Zuid

Graag informeren wij u hierbij dat wij op 8 februari 2005 jl. het. voorontwerp streekplanuitwerking Bedrijventerrein Amstelveen Zuid Gedeputeerde Staten Datum Ons kenmerk 2005 4448 Onderwerp voorontwerp streekplanuitwerking Bedrijventerrein Amstelveen Zuid Bezoekadres Houtplein 33 Provinciale Staten van Noord Holland T.a.v. de Statengriffier,

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 30 985 Beleidsdoorlichting Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Nr. 22 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Nadere informatie

Handleiding voorbereidende les bij Provinciespel. Praktijkonderwijs. Versie 24 mei 2018

Handleiding voorbereidende les bij Provinciespel. Praktijkonderwijs. Versie 24 mei 2018 Handleiding voorbereidende les bij Provinciespel Praktijkonderwijs Versie 24 mei 2018 INHOUD Inleiding... 2 Tijdsverloop... 2 Wat doet de provincie?... 3 Filmpje Hoe werkt de provincie?... 6 Vragen stellen

Nadere informatie

Communicatie & Plan van aanpak 1.6 Veranderen met Visie. Fase 3 Augustus 2013/augustus 2016

Communicatie & Plan van aanpak 1.6 Veranderen met Visie. Fase 3 Augustus 2013/augustus 2016 Communicatie & Plan van aanpak 1.6 Veranderen met Visie Fase 3 Augustus /augustus 2016 Sjoerd Sol/Adrie Bolijn 30-10- 1. Inleiding Het communicatieplan beschrijft op hoofdlijnen de communicatiestrategie

Nadere informatie

20 sept sept 2018

20 sept sept 2018 Oplegvel 1. Onderwerp Cofinanciering integrale aanpak voorkomen laaggeletterdheid in Holland Rijnland 2. Rol van het Basistaak samenwerkingsorgaan Holland Rijnland 3. Regionaal belang Alle gemeenten voeren

Nadere informatie