Vooronderzoek Conventionele Explosieven Benedenveer Sliedrecht

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Vooronderzoek Conventionele Explosieven Benedenveer Sliedrecht"

Transcriptie

1 Vooronderzoek Conventionele Explosieven Benedenveer Sliedrecht Documentcode: Aantal pagina's: 53 (incl. bijlagen) Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief 3 november 2014 Herzien Concept 13 oktober 2014 Opgesteld Gezien Geaccordeerd C. Prince, MA E.R. Beute E.R. Beute Historicus Sr. OCE-deskundige Bedrijfsleider Postbus 92 Industrieweg 24 K.v.K Tel. +31 (184) AB Sliedrecht 2261 HJ Sliedrecht BTWnr NL B05 contact@saricon.nl Fax +31 (184) Pagina 1 van 53

2 Foto omslag: Historische ansichtkaart van Sliedrecht Benedenveer. Bron. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. (Artikel 16 Auteurswet 1912). Het is de opdrachtgever toegestaan voor intern gebruik kopieën te maken zonder voorafgaande toestemming van de auteur. Voor verdere informatie, vragen en/of suggesties: Saricon bv Industrieweg 24, 3361 HJ Sliedrecht Telefoon: +31 (0) Fax: +31 (0) Internetsite: algemeen: Pagina 2 van 53

3 INHOUDSOPGAVE 1 SAMENVATTING INLEIDING AANLEIDING EN OPDRACHTOMSCHRIJVING PROBLEEMSTELLING DOELSTELLING ONDERZOEKSGEBIED ONDERZOEKSMETHODE Algemeen Inventarisatie bronnenmateriaal Beoordeling bronnenmateriaal Verantwoording Archivering INVENTARISATIE BRONNENMATERIAAL EERDER UITGEVOERD ONDERZOEK Vooronderzoek Opsporing LITERATUUR REGIONAAL ARCHIEF DORDRECHT (ARCHIEFBEWAARPLAATS GEMEENTEARCHIEF SLIEDRECHT) NATIONAAL ARCHIEF (ARCHIEFBEWAARPLAATS PROVINCIAAL ARCHIEF ZUID-HOLLAND) NATIONAAL ARCHIEF, OVERIGE ARCHIEVEN SEMISTATISCHE ARCHIEFDIENSTEN DEFENSIE NEDERLANDS INSTITUUT VOOR MILITAIRE HISTORIE (NIMH) NEDERLANDS INSTITUUT VOOR OORLOGSDOCUMENTATIE (NIOD) EXPLOSIEVEN OPRUIMINGSDIENST DEFENSIE (EOD) Collectie ruimrapporten, 1971-heden Collectie mijnenvelddocumentatie, THE NATIONAL ARCHIVES, LONDEN BUNDESARCHIV-MILITÄRARCHIV, FREIBURG NIEUWSBERICHTEN Saricon Collectie HEEMKUNDEKRINGEN EN HISTORISCHE VERENIGINGEN COLLECTIE STAFKAARTEN KADASTER LUCHTFOTO S Luchtfoto s Naoorlogse luchtfoto s en satellietbeelden CHRONOLOGIE RELEVANTE GEBEURTENISSEN Pagina 3 van 53

4 5 BEOORDELING BRONNENMATERIAAL INLEIDING LEEMTEN IN KENNIS BEOORDELING RELEVANTIE GEBEURTENISSEN VOOR HET ONDERZOEKSGEBIED CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN CONCLUSIE ADVIES VERVOLGTRAJECT BIJLAGEN Pagina 4 van 53

5 1 SAMENVATTING In opdracht van aannemersbedrijf Gebr. Blokland bv en Stichting Sportaccommodatie Benedenveer heeft Saricon een vooronderzoek Conventionele Explosieven uitgevoerd naar de locatie Benedenveer in Sliedrecht. Aanleiding voor het vooronderzoek vormen werkzaamheden ten behoeve van het nieuwbouwproject Benedenveer. Op basis van de beoordeling van alle op het moment van opstellen van dit rapport beschikbare bronnenmateriaal is geconcludeerd dat er onvoldoende indicaties zijn om te spreken van de mogelijke aanwezigheid van CE. Het onderzoeksgebied is onverdacht van CE. Dit is gespecificeerd op de CE-bodembelastingkaart in bijlage 3. Saricon adviseert een afschrift van dit rapport naar de betrokken gemeente te versturen zodat het bevoegd gezag op de hoogte is van het onderzoek. Saricon adviseert om geen opsporing van CE te laten uitvoeren in het onderzoeksgebied. Mochten bij werkzaamheden in de onverdachte gebieden toch spontaan CE worden aangetroffen dan is het zaak dat een procedure in werking wordt gesteld om het risico tot een minimum te beperken. De politie moet worden gewaarschuwd, die de EOD van een eventuele vondst in kennis zal stellen. Pagina 5 van 53

6 2 INLEIDING 2.1 AANLEIDING EN OPDRACHTOMSCHRIJVING In opdracht van aannemersbedrijf Gebr. Blokland bv en Stichting Sportaccommodatie Benedenveer heeft Saricon een vooronderzoek conventionele explosieven uitgevoerd ter plaatse van Benedenveer in Sliedrecht. Aanleiding voor het vooronderzoek vormen werkzaamheden ten behoeve van het nieuwbouwproject Benedenveer in de gemeente Sliedrecht. Het vooronderzoek is uitgevoerd conform de offerte met kenmerk: 2014-S159-AB-03, d.d. 2 september PROBLEEMSTELLING Als gevolg van oorlogshandelingen in de Tweede Wereldoorlog kunnen conventionele explosieven (hierna: CE) zijn achtergebleven. Bij het spontaan aantreffen van CE ontstaat een verhoogd veiligheidsrisico doordat het explosief door direct contact of trillingen kan exploderen. Dergelijke ongecontroleerde explosies kunnen dodelijk letsel en zware schade aan materieel en omgeving tot gevolg hebben. Tevens kan een spontane vondst resulteren in meerkosten door stagnatie van de uitvoeringswerkzaamheden. De mogelijke aanwezigheid van CE ter plaatse van Benedenveer Sliedrecht dient aan de hand van een vooronderzoek te worden onderzocht, opdat de opdrachtgever een beredeneerd oordeel kan vellen over de noodzaak en vorm van vervolgwerkzaamheden in het kader van explosievenopsporing en/of risicobeheersing rond werkzaamheden in de nabije of verdere toekomst. 2.3 DOELSTELLING Het vooronderzoek heeft tot doel om te beoordelen of er indicaties zijn dat ter plaatse van Benedenveer Sliedrecht (hierna: onderzoeksgebied) CE aanwezig zijn. Indien CE aanwezig kunnen zijn, dan dient dit te worden gespecificeerd in termen van: Afbakening van het op CE verdacht gebied in horizontale en verticale zin; Hoofdsoort, subsoort, gewicht/kaliber, verschijningsvorm, nationaliteit van de CE; en, indien mogelijk, aantallen CE en het verwachte type ontstekers. Pagina 6 van 53

7 2.4 ONDERZOEKSGEBIED Het onderzoeksgebied is een braakliggend stuk terrein gelegen in de gemeente Sliedrecht dat ten westen wordt begrensd door de spoorlijn en ten oosten door de woonwijk Sliedrecht Westwijk. Het onderzoeksgebied is weergegeven in de figuren 1 en 2. In dit onderzoek is niet enkel gekeken naar gebeurtenissen die met zekerheid plaatsvonden binnen de grenzen van het onderzoeksgebied, maar zijn alle door Saricon als relevant beschouwde bevindingen uit de omgeving van het onderzoeksgebied opgenomen. Informatie over eventuele gemeentelijke herindelingen en/of gewijzigde gemeentegrenzen is bepalend voor de keuze van de te raadplegen archiefbewaarplaatsen en de te gebruiken zoektermen in het diverse bronnenmateriaal. Tijdens de Tweede Wereldoorlog behoorde het gebied reeds tot de gemeente Sliedrecht. Het was daarom niet nodig om in overige gemeentearchieven onderzoek te verrichten. Figuur 1 Begrenzing van het onderzoeksgebied, huidige topografie. Bron: World Imagery via Esri. Pagina 7 van 53

8 Figuur 2. Begrenzing van het onderzoeksgebied, anno Bron: Kadaster. Pagina 8 van 53

9 2.5 ONDERZOEKSMETHODE Algemeen Het vooronderzoek CE dient conform de vigerende wet- en regelgeving te worden uitgevoerd volgens de eisen uit paragraaf 6.5 en bijlage 3 van het Werkveldspecifiek certificatieschema voor het systeemcertificaat Opsporen Conventionele Explosieven 2012, versie juni 2014] (hierna: WSCS-OCE). Het WSCS-OCE heeft per 1 juli 2012 de Beoordelingsrichtlijn Opsporen Conventionele Explosieven, versie (BRL-OCE 2007) vervangen. In het WSCS-OCE is vermeld dat het vooronderzoek CE bestaat uit het inventariseren en het beoordelen van historisch bronnenmateriaal. Voor de uitvoering van beide fases zijn in het WSCS-OCE richtlijnen opgenomen. Het eindresultaat van een vooronderzoek is een rapportage en een bijbehorende CE-bodembelastingkaart. Saricon is gecertificeerd volgens het WSCS-OCE zie bijlage 4 en voert zijn vooronderzoeken dan ook uit volgens de in dit document gestelde richtlijnen Inventarisatie bronnenmateriaal Het bronnenonderzoek vindt plaats op basis van een inventarisatie van: gebeurtenissen die hebben geleid tot de mogelijke aanwezigheid van CE (indicaties); gebeurtenissen die hebben geleid tot het niet aanwezig zijn van CE (contra-indicaties). De indicaties en contra-indicaties worden verzameld aan de hand van literatuuronderzoek, archiefonderzoek, luchtfoto-onderzoek en eventueel getuigenonderzoek. Voor dit onderzoek is gebruikgemaakt van de bronnen die zijn vermeld in hoofdstuk 3 en in de bronnenlijst in bijlage 2. Onder indicaties voor de aanwezigheid van CE kunnen bijvoorbeeld worden verstaan: vermeldingen van bombardementen of grondgevechten in literatuur en archiefstukken, of aanwezigheid van kraters of militaire objecten in het landschap zoals zichtbaar op luchtverkenningsfoto s uit de oorlogsperiode. Onder contra-indicaties voor de aanwezigheid van CE kan een veelheid aan gegevens worden verstaan, variërend van vrijwaringstekeningen opgesteld door gecertificeerde explosievenopsporingsbedrijven tot gegevens over naoorlogs bodemverzet waaruit kan blijken dat naoorlogs significante hoeveelheden grond zijn verwijderd. Dergelijke gegevens over naoorlogs grondverzet worden alleen verzameld en geanalyseerd, indien de gegevens over de periode voldoende indicaties voor de aanwezigheid van CE bevatten. Voor dit onderzoek is gebruikgemaakt van een geografisch informatiesysteem (GIS). Het GIS betreft een digitale kaart met gekoppelde database, waarin zo veel mogelijk historische informatie (met een geografische component) is verzameld die van belang kan zijn voor het bepalen van de kans op aanwezigheid van CE. Zo worden in GIS de historische luchtverkenningsfoto s en stafkaarten uit de periode gepositioneerd ten opzichte van de huidige topografie, bij voorkeur de GBKN. Vervolgens worden alle op luchtfoto s zichtbare indicaties voor de aanwezigheid van CE verwerkt. Ook andere indicaties en contra-indicaties worden zo veel mogelijk vertaald naar een locatie in het RD-coördinatenstelsel en opgeslagen in het GIS. Pagina 9 van 53

10 De gegevensset in het GIS is de basis voor de beoordeling of sprake is van op CE verdachte gebieden binnen het onderzoeksgebied, alsmede voor een juiste afbakening van deze gebieden Beoordeling bronnenmateriaal In deze fase van het vooronderzoek worden de indicaties en contra-indicaties uit het bronnenonderzoek beoordeeld. Op basis daarvan wordt vastgesteld wat de op CE verdachte gebieden zijn. Bij het aanmerken van de verdachte gebieden wordt zo veel mogelijk gebruikgemaakt van de richtlijnen beschreven in bijlage 3 van het WSCS-OCE. Indien sprake is van verdachte gebieden, dan wordt tevens bepaald: Hoofdsoort, subsoort, gewicht/kaliber, verschijningsvorm, nationaliteit van de CE; en, indien mogelijk, aantallen CE en het verwachte type ontstekers. de horizontale afbakening van het verdacht gebied; de verticale afbakening van het verdacht gebied (dus: hoe diep kunnen CE liggen?). Bij het aanmerken van verdachte gebieden geldt, dat dit in principe alleen mogelijk is, indien via luchtfoto s of kaartmateriaal met voldoende detailniveau een locatie van een indicatie voor de aanwezigheid van CE kan worden vastgesteld. Het resultaat van de beoordeling van bronnenmateriaal met behulp van het GIS wordt gepresenteerd op de CE-bodembelastingkaart. Deze kaart bevat: de voor het onderzoeksgebied relevante indicaties en contra-indicaties; de horizontale grenzen van het op CE verdachte gebied, gespecificeerd naar hoofdsoort, verschijningsvorm en nationaliteit van de aan te treffen CE. In tegenstelling tot wat de naam CE-bodembelastingkaart kan doen vermoeden, betekent de eventuele aanwezigheid van op CE verdachte gebieden op de CE-bodembelastingkaart niet, dat naar inschatting van de stellers op die locaties pertinent CE aanwezig zullen zijn. Omgekeerd betekent de eventuele afwezigheid van op CE verdachte gebieden op de CEbodembelastingkaart niet, dat naar inschatting van de stellers op deze locaties pertinent géén CE aanwezig zullen zijn. Of de bodem daadwerkelijk is belast met CE, kan alleen worden vastgesteld via fysieke explosievenopsporingswerkzaamheden. Dergelijke werkzaamheden kunnen in principe alleen doelmatig worden uitgevoerd wanneer een volledig vooronderzoek conform WSCS-OCE voor het betreffende gebied is uitgevoerd Verantwoording Het vooronderzoek is uitgevoerd onder coördinatie van historicus drs. L. Brama De rapportage is opgesteld door historicus C. Prince, MA; Het GIS en het kaartmateriaal is vervaardigd door GIS-deskundige G.J. van Dam, MSC; De luchtfoto-interpretatie (zie paragraaf 3.15) is uitgevoerd door drs. L. Brama en C. Prince, MA; Het vooronderzoek is beoordeeld door senior OCE-deskundige E.R. Beute die eveneens als bedrijfsleider kennis heeft genomen van de inhoud van deze rapportage; Archivering De gegevens die tijdens dit onderzoek zijn verzameld en beoordeeld, alsmede de rapportage en CE-bodembelastingkaart, zijn door Saricon gearchiveerd onder het projectdossier met projectnummer (14S114) Gegevens benodigd voor een vervolgstap in het proces van opsporen van CE zijn in dit projectdossier te vinden. Zij zijn, voor zover niet in deze rapportage be- Pagina 10 van 53

11 schreven, op aanvraag bij Saricon beschikbaar. Projectdossiers worden minimaal tien jaar bewaard. Pagina 11 van 53

12 3 INVENTARISATIE BRONNENMATERIAAL 3.1 EERDER UITGEVOERD ONDERZOEK Voor dit vooronderzoek heeft Saricon rapportages van eerder uitgevoerde vooronderzoeken CE en/of explosievenopsporingswerken bestudeerd voor locaties in (de nabijheid van) het onderzoeksgebied. Saricon heeft hiertoe het eigen bedrijfsarchief geraadpleegd. Voorts heeft Saricon contact opgenomen met de gemeente Sliedrecht om informatie in te winnen over eventueel door derden uitgevoerde onderzoeken. De relevante informatie uit de hieronder genoemde onderzoeken is verwerkt in deze rapportage en/of het bij deze rapportage behorende GIS Vooronderzoek Ten behoeve van dit onderzoek is het rapport Vooronderzoek Conventionele Explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. Sliedrecht Het Plaatje. Advies Conventionele Explosieven met kenmerk RA , december 2013 door de firma ACE geraadpleegd. Verder is het Historisch Onderzoek Molendijk met kenmerk 002 van de firma Van den Herik van 10 april 2004 geraadpleegd. Verder is bekend dat T&A Survey in opdracht van ProRail in 2011 een landelijk dekkend vooronderzoek van het spoortracé in Nederland heeft uitgevoerd. Voor Sliedrecht is dit eveneens gebeurd Opsporing Voor zover bekend hebben in het verleden in het onderzoeksgebied geen opsporingswerkzaamheden plaatsgevonden. 3.2 LITERATUUR Voor dit onderzoek is literatuur bestudeerd. Het betreft zowel overzichtswerken over het verloop van de lucht- en grondoorlog in Nederland, als streekgebonden literatuur. Voor een overzicht van de geraadpleegde werken, zie bijlage 2. Hieronder zijn de bevindingen weergegeven. Bommen op Sliedrecht tijdens de Tweede Wereldoorlog In mei 1940 viel het Duitse leger Nederland binnen. In de omgeving van Sliedrecht met name het eiland van Dordrecht woedde een hevige strijd. In Sliedrecht zelf waren de oorlogshandelingen beperkt. Op 11 mei vielen bommen uit een Duits jachtvliegtuig neer op het einde van de Stationsweg. Een paar dagen, op 14 mei, later bliezen Nederlandse militairen de spoorbrug over de Beneden Merwede op, in een vergeefse poging de Duitse opmars te stuitten. Nederland capituleerde een dag later en Sliedrecht stond een vijfjarige bezetting te wachten. Luchtaanvallen op Sliedrecht In de bezettingsjaren is Sliedrecht meerdere keren aangevallen door geallieerde luchtstrijdkrachten, waarbij vooral de haven het doelwit was. Sliedrecht stond destijds al bekend als de Pagina 12 van 53

13 belangrijkste baggerhaven van Nederland. Tussen 11 mei 1940 en 29 maart 1945 heeft Sliedrecht meerdere luchtaanvallen te voorduren gehad. 1 CHRONOLOGIE BEKENDE LUCHTAANVALLEN 11 mei 1940 Een Duits jachtvliegtuig wierp een bom af die neerkwam in een weiland nabij een viaduct aan de Stationsweg. 8 juli 1940 Een Britse Wellingtonbommenwerper gooide zeven bommen af, waarvan er twee terechtkwamen op het opslagterrein van baggeraar Adriaan Volker. 25 oktober 1940 Bommen vielen in de omgeving van de spoorbrug bij Baanhoek. 10 februari 1944 Een Amerikaanse bommenwerper in nood ontdeed zich van zijn bommenlast. De bommen kwamen terecht in polder Sliedrecht. Geallieerde vliegtuigen beschoten met hun boordwapens een Duitse colonne op de Rijksweg A-15. Een munitieauto vloog in brand. 16 september Britse Lancaster-bommenwerpers troffen bij een luchtaanval de Baanhoekbrug. 15 oktober Geallieerde jachvliegtuigen beschoten een trein. Daarna volgde nog een bombardemt op de trein bij het station. 30 oktober 1944 Een Brits vliegtuig beschoot een Duitse colonne op de rijksweg december 1944 Beschieting en bombardement op de dijk in Wijk-A ter hoogte van de watertoren. 10 december Eén vliegtuig nam de spoorbrug onder vuur en wierp ook enige bommen af. 1 januari 1945 Hawker Typhoon-jachtbommenwerpers voerden raketaanvallen uit op schepen die laggen aangemeerd in een gantel naast de Molenstraat. In de middag volgde een tweede aanval op de haven. 4 januari 1945 Hawker Typhoons voerden raketaanvallen uit in de haven van Sliedrecht. 23 januari 1945 De spoorbaan werd getroffen door twee bommen. 6 februari 1945 De Baanhoekbrug werd aangevallen door geallieerde vliegtuigen. 29 maart 1945 Bombardement op verdedigingswerken langs de Rijksweg. Bommen in de omgeving van Baanhoek Zoals gezegd was de meerderheid van bovenstaande aanvallen gericht op de haven. Deze aanvallen vonden echter dusdanig ver van het onderzoeksgebied Benedenveer plaats, dat zij niet worden meegenomen in de analyse. In dit rapport zijn vooral de luchtaanvallen relevant die plaatshadden in de omgeving van Baanhoek en de spoorbrug over de Beneden Merwede. Deze aanvallen worden onderworpen aan een nadere analyse. Het betreft de volgende data: 25 oktober 1940 Op 25 oktober 1940 meldt een verslag van de Luchbeschermingsdienst van Sliedrecht: Heden morgen 25 oktober 1940 werden enige minuten voor zeven uur een aantal zware bommen boven Sliedrecht afgeworpen. Er waren geen persoonlijke ongelukken, echter wel veel schade aan woningen. 2 1 Vooronderzoek conventionele explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. Sliedrecht Het Plaatje, uitgevoerd door de firma ACE (2014) J.A. Batenburg, Sliedrecht in oorlogstijd (Sliedrecht, 1944) 86. Pagina 13 van 53

14 In het overzichtswerk Sliedrecht in oorlogstijd schrijft J.A. Batenburg: Deze zware bommen die bij de Sliedrechtse dijk vielen vormden kraters van 6 á 7 meer. Een stenen dam achter de woning D-26 werd geraakt. Enige basaltblokken werden weggeslingerd. ( ) Eén andere bom viel op 6 meter achter het huis D-67 en één bom op 6 meter achter het pand D-89 en één bom in een weiland achter de woning D-91. Eén van de overige bommen ontplofte in veengrond waardoor een groot deel van de woningen onder de modder kwamen te zitten. ( ) Er was veel glasschade en en schade aan schoorstenen en dakpannen. Uit bovenstaande passage blijkt dat de bommen terechtkwamen in wijk-d. Sliedrecht was destijds ingedeeld de wijken A t/m F. Wijk D lag ten westen van Sliedrecht tussen de Tolsteeg en Papendrecht. Het huidige onderzoeksgebied lag echter in wijk-e. Hiertoe werd de bebouwing gerekend die langs de parallewegen lag, die naast de spoorlijn vanaf het station naar de spoorbrug liepen. 3 Als voorlopige conclusie kan worden gesteld dat er op 25 oktober 1940 geen bommen in het onderzoeksgebied zijn gevallen. 22 februari 1944 Batenburg schrijft dat tijdens die dag: In een eiland ten westen van de Tolsteeg te Sliedrecht op dinsdag 22 februari 1944 ( ) 114 mitrailleurpatronen en 5 hulzen [werden] gevonden van een oost-west gaand vliegtuig. Er werd geen schade aangericht september 1944 Uit een overzichtvan luchtaanvallen op Nederlands grondgebied blijkt dat Britse Lancasterbommenwerpers van het No. 90 squadron bommen afwierpen op de Baanhoekbrug december 1944 Over deze aanval schrijft Batenburg: Op zondag 10 december 1944 wordt door een vliegtuig de spoorbrug om uur onder vuur genomen waarbij er ook enige bommen afgeworpen worden. Er zijn geen gewonden, maar aan de omliggende woningen is aanzienlijke schade. Zover het mogelijk is worden de woningen opgeknapt en bewoonbaar gemaakt. 6 In het naslagwerk Spoorwegen in oorlogstijd staat vermeld dat acht Typhoons van het 257 e Squadron om uur de spoorbrug over de Beneden Merwede bij Baanhoek (km in de Betuwelijn naar Geldermalsen) aanvielen. Ze gebruikten daarvoor zes bommen van 500 pond en tien bommen van 1000 pond. 7 3 Batenburg, Sliedrecht in oorlogstijd, voorwoord. 4 Batenburg, Sliedrecht, T. Eversteijn, Bombardementen, raketbeschietingen, neergekomen V-wapens en militaire vliegtuigverliezen in de periode 10 mei mei 1945 (z.p. 2011) Batenburg, Sliedrecht, C. Huurman, Het Spoorwegbedrijf in oorlogstijd ( s Hertogenbosch, 2001) 361. Pagina 14 van 53

15 23 januari 1945 In de winter van 1944 stonden de geallieerde grondtroepen aan de Maas. Sliedrecht lag nu niet ver meer van de frontlinie. Op 23 januari 1945 vielen er twee bommen op de spoorbrug. Volgens Batenbrug was er niet veel schade en was de spoorbrug binnen tien uur hersteld. 8 6 februari 1945 Het vooronderzoek van Van der Herik uit 2004 meldt over deze aanval het volgende: De Baanhoekbrug (spoorbrug over de Beneden Merwede) wordt door vliegtuigen aangevallen. 500 pounders missen hun doel en komen onder andere in het water terecht. 9 De aanval werd uitgevoerd door Britse Typhoon-jachtbommenwerpers maart 1945 In de winter van 1945 liep het front langs de Maas. Nu de geallieerden zo dichtbij lagen, nam de Duitse bezetter maatregelen om de verdediging te versterken. Langs de rijksweg 15 (de huidige A15) werden verdedigingswerken aangebracht, bestaande uit mangaten, autoboxen, versperringen, zandheuvels, etc. 11 De verdedingswerken langs de A-15 bleven niet onopgemerkt door de geallieerde luchtstrijdkrachten. Op 29 maart 1945 voerden een aantal geallieerde vliegtuigen een aanval uit op de verdedigingswerken langs de Rijksweg. Batenburg: Vijftien bommen werden afgeworpen. Een aantal bommen kwam terecht in twee weilanden, liggende aan beide kanten van de spoordijk Dordrecht-Gorinchem. Eén bom trof de rijksweg, één bom vernielde de betonplaten van de rijksweg. De Tolsteeg werd ook getroffen, waardoor deze weg onbruikbaar werd. Duits geschut met een munitiewagen dat bij de spoorlijn opgesteld staat, vertrekt diezelfde dag nog naar Rotterdam. Er zijn geen slachtoffers bij deze aanval te betreuren april 1945: de spoorbrug opgeblazen De laatste grote oorlogsdaad in Sliedrecht vond plaats op 12 april In een wanhoopgspoging om de geallieerde opmars te stuitten bliezen Duitse Sprengcommando s met explosieven een deel van de spoorbrug bij Baanhoek op. Bij de schokgolven die vrijkwamen liepen veel woningen in de wijde omtrek schade op; hierbij sneuvelen vooral veel ruiten. 13 Het duurde twee jaar voordat de brug op 14 juli 1947 weer werd opengesteld voor verkeer. VLIEGTUIGCRASHES In 2008 is voor het eerst het verliesregister van de Studiegroep Luchtoorlog (SGLO) samengesteld. Dit register, dat van tijd tot tijd wordt geüpdate aan de hand van nieuw beschikbaar komende historische informatie, betreft een in verregaande mate correct en volledig overzicht van de crashes van militaire vliegtuigen die in de Tweede Wereldoorlog op Nederlands grondgebied hebben plaatsgevonden. Saricon heeft de database van de Studiegroep Luchtoorlog op de zoekterm Sliedrecht geraadpleegd en geen crashes gevonden die relevant zijn voor het onderzoeksgebied. 8 Batenburg, Sliedrecht, Vooronderzoek Historisch Onderzoek Molendijk/002, uitgevoerd door firma Van den Herik (2004) Eversteijn, Bombardementen, Batenburg, Sliedrecht, Batenbrug, Sliedrecht, Batenburg, Sliedrecht, 252. Pagina 15 van 53

16 3.3 REGIONAAL ARCHIEF DORDRECHT (ARCHIEFBEWAARPLAATS GEMEENTEARCHIEF SLIEDRECHT) In het Regionaal Archief Dordrecht wordt het gemeentearchief van Sliedrecht bewaard en beheerd. Voor dit onderzoek is het gemeentearchief Sliedrecht (toegangsnummer 1013) geraadpleegd. Archief Gemeente Sliedrecht, (toegangsnummer 709) Luchtbeschermingsdienst In het archief van de gemeente Sliedrecht zijn documenten van de luchtbeschermingsdienst aanwezig. De luchtbeschermingsdienst was tijdens de Tweede Wereldoorlog verantwoordelijk voor het geven van luchtalarm bij bombardementen, het controleren van verduisteringsmaatregelen en het opnemen van schade na uitgevoerde bombardementen. Idealiter worden bij het archiefonderzoek door de luchtbeschermingsdienst, politie of marechaussee opgestelde processen-verbaal aangetroffen van plaatsgehad hebbende luchtaanvallen, of andere gedetailleerde verslagen van luchtaanvallen. De beschikbaarheid van dergelijke documenten wisselt sterk per luchtbeschermingsdienstarchief. In het geval van de gemeente Sliedrecht zijn de volgende dossiers geraadpleegd: Geraadpleegde stukken: Inventarisnummer Omschrijving Relevant 1288 Organisatie van de dienst Nee 1289 Rapporten inzake bombardementen Ja. Zie tabel mogelijk relevante stukken Luchtbeschermingsplan Nee Mogelijk relevante stukken: Inventarisnummer Omschrijving Het Hoofd Luchtbeschermingsdienst aan de burgemeester van Sliedrecht Inhoud Hedenmorgen ( ) zyn bommen ingeslagen aan het benedeneind der gemeente: Een op de stenen dam achter D 26 Een op 6 M. achter het huisje D 67 Een [op 6 meter achter het huisje] D 89 Een in het weiland achter D 91 Het waren blijkbaar alle vier zware mijnbommen welke kraters van 6 á 7 M diameter geslagen hebben. ( ) De materiële schade is wel vrij aanzienlijk vooral bij de huisjes D 67 en D 69, maar valt toch Pagina 16 van 53

17 Inventarisnummer Omschrijving Verslag van het Hoofd Luchtbeschermingsdienst Inhoud mede wanneer rekening wordt gehouden met de korte afstand waarop de bommen zijn ingeslagen. Er zijn wel zeer veel ruiten gebroken in den geheelen omtrek. Naderhand is gebleken dat ook nog een zware mijnbom is ingeslagen ten Zuiden van de Merwede, alsmede 6 stuks brandbommen welke gaten hebben veroorzaakt van 10 à 12 cm. diameter en meer dan 2 m. diepte. ( ) Rapport omtrent bominslag. Heden om uur werden bommen afgeworpen boven deze gemeente. Hiervan vielen er 15 in het weiland aan weerszijden van de spoordijk Dordrecht-Gorinchem. Er werden gaten in de grond geslagen maar geen schade aangericht. Een bom viel op de Rijksweg Nr. 15 van Rotterdam naar Nijmegen. Het betondek werd vernield en een groot gat geslagen. Het verkeer kan doorgaan aan een der zijkanten. Een bom viel op de Tolsteeg welke de verbinding vormt van Sliedrecht met de Albasserwaard. De weg werd ter plaatse totaal vernield en het verkeer is gestremd. Een bom viel langs de parallelweg ten Oosten van de spoorbaan en beschadigde deze weg. Het verkeer kon hier geen doorgang vinden. Een bom viel ten slotte op de spoordijk op ca. 4 M. van de rails. Het talud van de spoordijk werd ernstig beschadigd. Het spoorwegverkeer gaat door. Er werd luchtalarm gegeven om en einde luchtalarm om Na het doorgeven van bovengenoemde bominslagen werd melding gemaakt van een niet ontplofte bom in het weiland ongeveer 200 M ach- Pagina 17 van 53

18 Inventarisnummer Omschrijving Bericht van de Luchtbeschermingsdienst Sliedrecht aan het de Rijksinspectie voor de bescherming tegen Luchtaanvallen Schadeoverzicht van de Luchtbeschermingsdienst Inhoud ter de woningen van de Sliedrechtschen dijk (verkeersweg Gorinchem-Dordrecht). Er was een stabilisatie-inrichting van een bom te zien van ca. 0,30 M. diameter in geheel ongeschonden toestand, terwijl in een cirkel van minstens 1 KM. geen bom gevallen was. Bij nader onderzoek bleek er toch geen bom te liggen en dat de staart daar op onverklaarbare wijze terecht te zijn gekomen. Hier moesten dus geen speciale maatregelen worden genomen. Ondergetekende ( ) verklaart ( ) dat op Dinsdag 22 Februari 1944 des namiddags te omstreeks uur door den agent van politie ( ) in den Sliedrechtschen polder onder deze gemeente op de grens Wijngaarden 114 mitrailleurpatronen en 5 ledige hulzen werden aangetroffen, zeer waarschijnlijk afkomstig van een Oost-West gaan vliegtuig. Persoonlijke ongelukken kwamen niet voor, terwijl schade niet werd aangericht. ( ) Bij den op Zondag 10 December 1944 des namiddags te omstreeks uur plaats gehad hebbende vliegtuigaanval met bommen op de spoorbrug in deze gemeente werd de navolgende schade toegebracht: Van het huisje, bewoond door den spoorwegarbeid G. wan Woezik, F 61, werden alle ruiten vernield en de ramen ontzet. Van de na te noemen woningen werden hoofdzakelijk ruiten vernield en eenige pannen bescchadigd of vernield: [Er volgt een opsomming per woning van de aangerichte schade, waarbij vooral melding Pagina 18 van 53

19 Inventarisnummer Omschrijving Inhoud wordt gemaakt van vernielde ruiten en dakpannen in wijk-d.] Oorlogsschaderapporten In het archief van de gemeente Sliedrecht zijn oorlogsschaderapporten aangetroffen. Oorlogsschaderapporten kunnen bijvoorbeeld opgaven van schade aan de schadeenquêtecommissie betreffen. Deze schade-enquêtecommissie is na de Tweede Wereldoorlog door het ministerie van Financiën in het leven geroepen om geleden oorlogsschade te registreren en te taxeren voor vergoeding. Maar en dit kon verschillen per gemeente en per provincie er zijn diverse andere soorten oorlogsschaderapporten bekend, zowel uit de periode Tweede Wereldoorlog als uit de naoorlogse periode. Oorlogsschaderapporten zijn in vergelijking met processen-verbaal of andere gedetailleerde verslagen van luchtaanvallen minder geschikt voor gebruik in de fase beoordeling bronnenmateriaal van het vooronderzoek CE. De aard en concrete locaties van de oorlogshandelingen zijn in veel gevallen moeilijk uit de documenten te herleiden. In het geval van de gemeente Sliedrecht zijn de volgende dossiers geraadpleegd: Geraadpleegde stukken: Inventarisnummer Omschrijving 1791 Stukken betreffende het verrichten van persoonlijke diensten op vordering van de Duitse Weermacht en afwikkeling van de hierdoor opgelopen schade Stukken betreffende de advisering van de minister van Wederopbouw en Volkshuisvesting omtrent de vergoeding van oorlogs- en bezettingsschade aan particulieren Stukken betreffende de aangifte en het afwikkelen van oorlogs- en bezettingsschade aan wegen, bruggen, scholen, dienstgebouwen en woningen, Relevant Nee Ja. Zie tabel mogelijk relevante stukken. Nee Mogelijk relevante stukken: Inventarisnummer Omschrijving 1792 De stukken bevatten veel documentatie over de afwikkeling van de vergoeding van geleden oorlogs- en bezettingsschade. Het is binnen het kader van dit onderzoek onmogelijk een volledig overzicht van de schade aan alle individuele woningen. In de archiefstukken wordt veelvuldig melding gemaakt van schade in Baanhoek wijk-d, langs de Sliedrechtse dijk. Vermeldingen van schade in wijk-e waarbinnen het huidige onderzoek valt zijn echter niet aangetroffen Zie bovenstaand commentaar. Pagina 19 van 53

20 Aangetroffen / geruimde explosieven In het archief van de gemeente Sliedrecht zijn geen documenten aangetroffen betreffende het aantreffen en/of ruimen van explosieven gedurende de Tweede Wereldoorlog en daarna. 3.4 NATIONAAL ARCHIEF (ARCHIEFBEWAARPLAATS PROVINCIAAL ARCHIEF ZUID- HOLLAND) Saricon heeft het provinciaal archief Zuid-Holland in Den Haag bezocht. Hier berust het archief van het Militair Gezag in Zuid-Holland. Het Militair Gezag vormde in de periode tussen de bevrijding en de herinstallatie van de Nederlandse regering het bevoegd gezag in de bevrijde delen van Nederland. Het werkte in deze periode samen met de geallieerde bevrijdingslegers. Een van de taken van het Militair Gezag was het (mede) coördineren van het ruimen van mijnen en andere explosieven. Ook kende het Militair Gezag een sectie luchtbescherming; in de praktijk ging het daarbij veelal om registratie van crashes van Duitse V-wapens. In de archieven van het Militair Gezag zijn over bovengenoemde onderwerpen dan ook diverse documenten terug te vinden. Aan het hoofd van het Militair Gezag in elke provincie stond een Provinciaal Militaire Commissaris (PMC); het Militair Gezag in elke provincie was verdeeld in verschillende districten. De gemeente Sliedrecht viel onder de District Militaire Commissaris (DMC) Dordrecht. Saricon heeft zowel stukken van de PMC Zuid-Holland als van de DMC Dordrecht geraadpleegd. Hieronder volgt de aangetroffen informatie. Collectie Archieven Militair Gezag in Zuid-Holland, (toegangsnummer ) Geraadpleegde stukken: Inventarisnr. Omschrijving Relevant 43 PMC Zuid-Holland, Quarles van Ufford, 4 september Nee juli Stukken betreffende de opsporing en opruiming van mijnen, bommen, munitie en andere explosieven, PMC Zuid-Holland, Bloemarts, 1 okt nov Nee Stukken betreffende de opsporing en opruiming van mijnen, bommen, munitie en andere explosieven, PMC Zuid-Holland, Bloemarts, 1 okt nov Nee Stukken betreffende het onderzoek naar verongelukte geallieerde vliegtuigen en hun bemanningen en de berging van vliegtuigwrakken, DMC Dordrecht. Ingekomen en doorslagen van uitgaande Nee stukken, DMC Dordrecht. Stukken betreffende de opsporing en opruiming van mijnen, bommen, springstof en andere explosieven, 1945 Nee. Met betrekking tot het onderzoeksgebied zijn geen relevante gegevens gevonden. Pagina 20 van 53

21 3.5 NATIONAAL ARCHIEF, OVERIGE ARCHIEVEN. Saricon heeft het Nationaal Archief te Den Haag geraadpleegd. Het volgende dossier is ingezien: Inspectie Bescherming Bevolking Luchtaanvallen (toegangsnummer ) De Inspectie Bescherming Bevolking Luchtaanvallen werd in 1936 opgericht met als taak om alle gemeentelijke activiteiten op het terrein van bescherming tegen luchtaanvallen te coördineren. In dit archief zijn documenten over uiteenlopende onderwerpen te vinden, zoals voorlichtingsmateriaal voor de bevolking, regels voor verduistering, en maatregelen voor de bescherming van kunstschatten, monumenten, scholen en kerken. Voor een beperkt aantal gemeenten in Nederland bevat dit archief bovendien rapporten over bombardementen en andere luchtactiviteiten in de eerste oorlogsjaren. Naar deze laatste gegevens is in dit archief gezocht. Geraadpleegde stukken: Inventarisnr. Omschrijving Relevant 76 Meldingen en processen-verbaal ontvangen van gemeenten over geallieerde luchtactiviteiten, , Zuid-Holland Nee Verder zijn in het Nationaal Archief documenten uit het volgende archief ingezien: Ministerie van Binnenlandse Zaken, Korps Hulpverleningsdienst (toegangsnummer ) Na de Tweede Wereldoorlog, in februari 1946, werd het Korps Hulpverleningsdienst geformeerd uit personeel van luchtbeschermingsdiensten van verschillende gemeenten. Het korps hielp bij de ruiming van achtergebleven munitie en kreeg daartoe enige opleiding van militaire instanties. Ook had het korps een voorlichtingstaak aan kinderen over zwerfmunitie. In de loop der jaren bleek echter dat het, inmiddels sterk ingekrompen korps, zijn taken niet meer goed kon uitoefenen en in 1972 werd besloten om de verantwoordelijkheid voor het opruimen van munitie over te dragen aan het ministerie van Defensie. Het Korps Hulpverleningsdienst werd op 31 december 1972 opgeheven. Geraadpleegde stukken: Inventarisnr. Omschrijving 5 Correspondentie van de Hulpverleningsdienst, Stukken betreffende de bewaking van munitiedumps, Registers inzake meldingen van geruimde explosieven. Diverse kringen, Stukken betreffende het dumpen van munitie in zee, In de correspondentie van de Hulpverleningsdienst (inventarisnummer 5) zijn juridische en administratieve stukken aanwezig betreffende het bestuur van de organisatie. In inventarisnummer 47 worden stukken bewaard over de bewaking van de munitieopslagdepots en het vervoer ervan naar dumpplaatsen. Exacte locaties waar deze depots gelegen waren worden niet genoemd. Voor wat betreft de locatie van de dumpplaatsen kan uit inventarisnummer 68 worden opgemaakt dat dit veelvuldig gebeurde in de Oosterschelde bij het gat van Zierikzee. In de registers inzake de meldingen van geruimde explosieven (inventarisnummers 51 t/m 66) is per gemeente vastgelegd hoeveel granaten en kleinkalibermunitie er is verzameld en wie (welke ruimploeg) de munitie heeft opgeruimd. In het register is minutieus bijgehouden hoeveel ton aan munitie uit een gemeente per jaar is afgevoerd voor dump en/ of vernie- Pagina 21 van 53

22 tiging. Echter, detailinformatie op welke locatie binnen de gemeente de munitie is aangetroffen ontbreekt. Dergelijke informatie is in de periode waarin het Korps Hulpverleningsdienst actief was ( ) vermoedelijk wel gedocumenteerd, maar vervolgens vernietigd, ofwel niet zodanig gearchiveerd dat deze informatie heden ten dage nog vindbaar is. Dit betekent dat alle momenteel in de explosievenopsporingsbranche actieve partijen wat betreft de in de periode tot 1972 reeds plaatsgehad hebbende explosievenruimingen te maken hebben met een belangrijk hiaat in het vooronderzoek explosieven. Zie paragraaf 5.2, leemten in kennis. 3.6 SEMISTATISCHE ARCHIEFDIENSTEN DEFENSIE De semistatische archiefdiensten van het ministerie van Defensie in Rijswijk beheren de archieven van het ministerie van Defensie voordat deze aan het Nationaal Archief worden overgedragen. Geraadpleegd is het archief van de Mijn- en Munitie Opruimings Dienst (MMOD), De MMOD was na de Tweede Wereldoorlog in Nederland verantwoordelijk voor het opruimen van mijnen en achtergelaten munitie. Het archief bestaat uit meldingen, kaarten, plattegronden en ruimingrapporten van Nederlandse gemeenten. Saricon heeft de stukken van de (voormalige) gemeenten Sliedrecht geraadpleegd. M.M.O.D. rapporten gemeente Sliedrecht, Mogelijk relevante stukken: Datum Omschrijving Brief van de NS aan de commandant van de Mijnen Opruimingsdienst: ( ) moge ik U mededeelen dat op het werkterrein aan den Zuidelijken over in de onmiddelijke nabijheid van de spoorbrug te Sliedrecht een landmijn is aangetroffen. ( ) Bij de aangetroffen landmijn is volgens aanwijzingen van de politie te Sliedrecht een roode vlag geplaatst Reactie op bovenstaande melding van de mijnopruimingsdienst: ( ) De door U in brief aangegeven mijn bleek een granaat te zijn die door ons werd geruim. Voor zover ons bekend zijn er geen mijnen, granaten, e.a. meer aanwezig in de nabijheid van de brug. Met betrekking tot het onderzoeksgebied heeft deze melding verder geen relevantie. 3.7 NEDERLANDS INSTITUUT VOOR MILITAIRE HISTORIE (NIMH) Het NIMH in Den Haag beheert collecties over de geschiedenis van de Nederlandse krijgsmacht. Collectie Duitse Verdedigingswerken (toegangsnummer 575) Geraadpleegd is de collectie met toegangsnummer 575, Duitse verdedigingswerken en inundaties van Nederlands grondgebied in de oorlog en rapporten van militaire aard vanuit bezet Nederland aan het Bureau Inlichtingen Londen Deze collectie bestaat onder meer 14 Dit archief heeft geen specifiekere aanduiding via een collectie- of toegangsnummer. Pagina 22 van 53

23 uit inlichtingenrapporten en kaarten van Duitse verdedigingswerken, opgemaakt door Nederlandse verzetsgroeperingen. Geraadpleegde stukken: Inventarisnr. Omschrijving 454 Bericht, d.d Geheim Wapen/observatie Sliedrecht en V 1 Nijverdal Relevant Nee. Collectie Gevechtsverslagen en Rapporten mei 1940 (toegangsnummer 409) In de collectie met toegangsnummer 409, gevechtsverslagen en rapporten mei 1940 is detailinformatie te vinden over de strijd op Nederlands grondgebied in de periode mei De collectie bestaat uit verslagen en rapporten zoals die werden ingeleverd door officieren, onderofficieren en manschappen bij de Krijgsgeschiedkundige Sectie van het Hoofdkwartier van de Generale Staf. Dit gebeurde kort na de strijd of kort na de Tweede Wereldoorlog. Deze collectie dient conform WSCS-OCE te worden geraadpleegd wanneer het overige bronnenmateriaal indicaties bevat dat de grondoorlog in mei 1940 relevantie heeft voor het onderzoeksgebied. Dit is met betrekking tot het onderzoeksgebied niet het geval. In of in de directe omgeving van het onderzoeksgebied hebben tijdens de meidagen van 1940 geen gevechten plaatsgevonden. De collectie is dan ook niet geraadpleegd. Collecties luchtoorlog Het verliesregister van de SGLO, waarin informatie over vliegtuigcrashes is opgenomen (zie paragraaf 3.2), is gebaseerd op diverse gegevens van luchtoorlogdeskundigen. Een deel van deze gegevens is vindbaar in collecties archiefmateriaal die berusten bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. Deze collecties bevatten detailinformatie over individuele vliegtuigcrashes die in het SGLO-verliesregister niet is opgenomen. Saricon heeft gebruikgemaakt van het SGLO-verliesregister als startpunt voor het onderzoek. Tijdens het onderzoek zijn geen gegevens gevonden van individuele vliegtuigcrashes die niet in het register zijn opgenomen. Derhalve was er geen aanleiding om aanvullend onderzoek in de collecties luchtoorlog te verrichten. 3.8 NEDERLANDS INSTITUUT VOOR OORLOGSDOCUMENTATIE (NIOD) Saricon heeft enkele collecties geraadpleegd die berusten in het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie te Amsterdam. Belangrijke documenten betreffende de luchtoorlog bevinden zich onder meer in de collecties met toegangsnummers 077 en 216k. Collectie Generalkommissariat für das Sicherheitswesen Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West (toegangsnummer 077) Geraadpleegde stukken: Inventarisnr. Omschrijving Relevant 518 Verslagen van de Befehlshaber der Ordnungspolizei Nee betreffende de luchtaanvallen op Nederlands grondgebied van 21 tot en met 27 augustus Dagberichten van de Befehlshaber der Ordnungspolizei Den Haag betreffende vijandelijke luchtaanvallen, Ja. Zie tabel mogelijk relevante stukken Stukken betreffende vijandelijke luchtaanvallen, landingen van vijandelijke vliegeniers, het vinden Nee Pagina 23 van 53

24 Inventarisnr. Omschrijving Relevant van versperringsballons, het werpen van springstoffen en het gebruik van sabotagematerialen, Berichtgevingen betreffende neergekomen vliegtuigen, Nee Mogelijk relevante stukken: Inventarisnr. Inhoud Ziffer 19: Am , um 7 Uhr, in Sliedrecht (Südholland), 4 Sprengbomben auf Wiese. Nur geringer Schaden an umliegenden Häuseren Betriffte Meldung vom , (..) Ziffer 19: In Sliedrecht ausserdem 1 Spreng-und 12 Brandbomben auf Auckerland. Kein Schaden Am , um Uhr, in Sliedrecht (Südholland), 6 Sprengbomben ins freie Feld abgeworfen. Kein Schaden. Bovenstaande meldingen van oktober 1940 betreffen één bombardement, namelijk die op 24 oktober Collectie Departement van Justitie (toegangsnummer 216k) Geraadpleegde stukken: Inventarisnr. Omschrijving Relevant 180 Rapporten van de plaatselijke luchtbeschermingsdiensten, Nee politiekorpsen en de Marechaussee inzake het geven van het sein luchtalarm, het neerstorten van vliegtuigen en vliegtuigonderdelen en de vondst van niet-ontplofte explosieven, 23 juni april Processen-verbaal van de plaatselijke luchtbeschermingsdiensten, Nee politie en Marechaussee met betrekking tot vijandelijke vliegtuigen, bomaanvallen en ontploffingen in verschillende gemeenten 329 Stukken betreffende het melden van schade door Nee bombardementen en beschietingen uit vliegtuigen, 24 februari maart Stukken betreffende het opstellen van processenverbaal Nee inzake bombardementen en beschietingen in verschillende gemeenten, 28 september maart Stukken betreffende het instellen van een onderzoek naar de gevolgen van luchtaanvallen, 8 oktober februari 1945 Nee Samenvatting onderzoek NIOD: Op 24 oktober 1940 kwamen in een weiland bij Sliedrecht vijf brisantbommen en 12 brandbommen neer. Er was slechts geringe schade aan omringende huizen. Een exacte locatie is niet bekend. Op 10 april 1941 werden zes brisantbommen in het open veld afgeworpen. Deze veroorzaakten geen schade. Een exacte locatie is niet bekend. Pagina 24 van 53

25 3.9 EXPLOSIEVEN OPRUIMINGSDIENST DEFENSIE (EOD) Saricon heeft twee collecties geraadpleegd afkomstig uit het archief van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) en haar voorgangers, de collectie ruimrapporten en de collectie mijnenvelddocumentatie Collectie ruimrapporten, 1971-heden Het is binnen de opdracht voor dit vooronderzoek niet mogelijk een overzicht samen te stellen van explosievenruimingen in de periode tot 1971 waarvan kan worden gesteld dat dit (min of meer) volledig is. Dit volgt uit het beschrevene m.b.t. de archieven van het Korps Hulpverleningsdienst in paragraaf 3.5. Voor de periode vanaf 1971 echter is het wel mogelijk een dergelijk overzicht te geven. Sinds dat jaar zijn alle rapporten (zogeheten MORA s en UO s) van geruimde explosieven van de EOD en haar voorgangers centraal gearchiveerd. Het grootste gedeelte van dit archief wordt heden beheerd door de Semi-Statische Archiefdiensten van het Ministerie van Defensie te Rijswijk. Dit archief is doorzoekbaar op (door de EOD samengestelde) registers op plaatsnaam. Saricon heeft ten behoeve van dit vooronderzoek de volgende registers gebruikt: Sliedrecht (tevens is gezocht op de locatie Baanhoek. Hier zijn geen meldingen van gevonden). De meldingen met een locatieverwijzing die naar inschatting van Saricon relevantie kan hebben voor dit onderzoek, zijn bij de EOD opgevraagd en ingezien. De resultaten zijn weergegeven in onderstaande tabel daarbij is de volgende kleurschakering gehanteerd: Groen gemarkeerde locaties liggen (naar inschatting van Saricon) met grote zekerheid zodanig ver buiten het onderzoeksgebied, dat deze verder als niet relevant voor het onderzoek worden beschouwd; Van oranje gemarkeerde locaties is de exacte locatie niet duidelijk; Rood gemarkeerde locaties liggen (naar inschatting van Saricon) met grote zekerheid binnen het onderzoeksgebied, dan wel op een zodanig korte afstand buiten het onderzoeksgebied, dat zij als (mogelijk) relevant voor het onderzoek moeten worden beschouwd. NB. Omdat zowel in de beschikbare registers als op de ruimrapporten zelf soms duidelijke beschrijvingen van de exacte locaties waar de EOD of haar voorgangers actief was ontbreken, kan niet worden uitgesloten dat in onderstaand overzicht relevante ruimrapporten ontbreken. Geraadpleegde ruimrapporten EOD: Nr. Datum Locatieverwijzing Aangetroffen explosieven Baanhoekbrug te Geen Sliedrecht Aanvullende informatie Naar aanleiding van hardnekkige geruchten over mogelijke blindgangers uit WO II stelt de EOD een onderzoek in bij de Baanhoekbrug. Dit in het kader van een dijkverzwaring aan de Baanhoek- West. De EOD zag uiteindelijk geen aanleiding om tot Pagina 25 van 53

26 Nr. Datum Locatieverwijzing Aangetroffen explosieven Gebied tussen Tolsteeg en provinciale weg te Sliedrecht Gebied tussen Tolsteeg en provinciale weg te Sliedrecht Vooronderzoek locatie Sliedrecht Centrum een opsporingsactie over te gaan. Geen Betreft vooronderzoek naar conventionele explosieven ten behoeve van de aanleg van een gasleiding door de Gasunie. Het onderzoeksgebied bevond zich destijds ten noorden van de Parallelweg en is zodoende niet relevant voor dit rapport. Geen. Deze UO was gereserveerd voor het uitvoeren van een opsporingsactie (zie voorgaande melding). Hier werd op het laatste moment vanaf gezien. Geen Historisch vooronderzoek uitgevoerd door de EOD naar de mogelijke aanwezigheid van blindgangers in Baanhoek-Oost. Het vooronderzoek richt zich op het bombardement van 25 oktober Die dag vielen er bommen achter de percelen D26, D67, D89 en D91. Deze adressen zijn na de oorlog gewijzigd in respectievelijk Baanhoek 50, 125, 147 en 149. Deze woningen liggen aan de waterkant bij de Beneden Merwede. De afstand tot het onderzoeksgebied bedraagt minimaal 350 meter. Geen Historisch vooronderzoek uitgevoerd door EOD de naar de mogelijke aanwezigheid van blindgangers in het gebied ten westen van de spoorlijn Sliedrecht- Dordrecht. De EOD zag onvoldoende aanwijzingen voor een zoekactie Vooronderzoek locatie Baanhoekbrug en gedempte Haven Aanvullende informatie Pagina 26 van 53

27 Figuur 3. De EOD heeft in 1996 binnen het gebied dat geel is gemarkeerd, ten westen van de brug, een vooronderzoek uitgevoerd naar mogelijke blindgangers uit WO II. De EOD zag echter geen aanleiding om tot een opsporingsactie over te gaan. Deze locatie valt buiten het onderzoeksgebied (Bron: Archief EOD). Pagina 27 van 53

28 Figuur 4. Kaart van Sliedrecht met daarop aangegeven de locatie waar de EOD in het jaar 2000 een vooronderzoek heeft uitgevoerd naar mogelijke blindgangers uit WO II. Aanleiding was de aanleg van een gasleiding door de Gasunie. Van een opsporingsactie werd uiteindelijk afgezien. Deze locatie vallen buiten het onderzoeksgebied en zijn derhalve niet relevant (Bron: Archief EOD) Collectie mijnenvelddocumentatie, Kort na de Tweede Wereldoorlog, in juni 1946, is een inventarisatie gemaakt van alle bekende en vermoedelijke mijnenvelden in Nederland. De Commandant van de Mijnopruimingsdienst (MOD) verklaarde toen dat er op Nederlands grondgebied zo n mijnenvelden waren gekarteerd en dat nog ongeveer 900 mijnenvelden gekarteerd moesten worden. In de jaren direct na de oorlog zijn de, zowel door Duitse als geallieerde eenheden gelegde, mijnenvelden opgeruimd. Het totale aantal in Nederland geruimde landmijnen wordt geschat op 1,8 miljoen. Alleen al door Duitse krijgsgevangenen zijn een kleine 1,4 miljoen landmijnen geruimd. Verder werden er onder meer mijnen geruimd door geallieerde eenheden (operationeel ruimen d.w.z. alleen het mijnenvrij maken van gebieden waarvan het direct voordeel opleverde voor de oorlogsinspanning), door burgermijnopruimingsorganisaties en door het Korps Hulpverleningsdienst. Bij deze mijnenruimingen zijn zeker 360 man om het leven gekomen, voor het grootste deel Duitse krijgsgevangenen. In het najaar van 1947 staakten de organisaties die nog met het systematisch opruimen van mijnen waren belast hun werkzaamheden. Sindsdien zijn op of nabij de locaties van voormalige mijnenvelden nog sporadisch mijnen aangetroffen. Zelfs eind 20 e en begin 21 e eeuw zijn in Nederland nog meerdere vondsten gedaan van in grote hoeveelheden gedumpte mijnen. Het betrof hier mijnenvelden die in de periode wel waren opgeruimd, maar waarbij de mijnen niet zijn afgevoerd of vernietigd, maar ter plaatse begraven. Ook het ter plaatse achterlaten van losse ontstekingsmechanismen, al dan niet bewust, kwam voor Informatie ontleend aan Meijers, A.H., Achtung Minen Danger Mines. Het ruimen van landmijnen in Nederland (Soesterberg 2013). Pagina 28 van 53

29 De bij de mijnenruimingen in de periode gebruikte mijnenlegrapporten, en de destijds opgestelde mijnenruimrapporten, zijn nu in beheer bij de EOD. Uit de ruimrapporten blijkt dat niet in alle gevallen alle gelegde landmijnen zijn aangetroffen. De EOD beschikt over een zoeksleutel op de collectie. Saricon heeft met betrekking tot het onderzoeksgebied bij de EODD een aanvraag om informatie uit de collectie gedaan. Uit het onderzoek bleek dat in en in de directe omgeving van het onderzoeksgebied geen geregistreerde mijnenvelden of op mijnen verdachte gebieden hebben gelegen THE NATIONAL ARCHIVES, LONDEN In The National Archives te Londen, het nationaal archief van Groot-Brittannië, ligt belangrijk archiefmateriaal over de luchtoorlog in Nederland in de periode , en over de bevrijding door Britse en Canadese grondtroepen in Saricon heeft in het verleden een grote hoeveelheid voor Nederlands grondgebied relevante gegevens uit dit archief verzameld. In het kader van dit vooronderzoek is in deze gegevens gezocht naar mogelijk voor het onderzoeksgebied relevante informatie. Deze gegevens worden hieronder per archieftoegang behandeld. Air Ministry: Allied Expeditionary Air Force, later Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force (AIR), and 2nd Tactical Air Force: Registered Files and Reports. (Toegangsnummer AIR 37). De meeste geallieerde luchtaanvallen op Nederlands grondgebied in de periode zijn uitgevoerd door luchtmachteenheden die vielen onder de Second Tactical Air Force (2nd TAF) van de Royal Air Force (RAF). De 2nd TAF werd in 1943 samengesteld uit verschillende bestaande luchtmachtonderdelen, met als doel specifieke luchtsteun te verzorgen aan de opmars van het geallieerde grondleger in Noordwest-Europa. Toegang AIR 37 bevat diverse voor Nederlandse grondgebied relevante documenten van de 2nd TAF, waaronder de dagelijkse rapporten. Deze daily logs van de 2nd TAF kunnen belangrijke informatie bevatten over operaties van de RAF in de omgeving van het onderzoeksgebied. Aan de hand van deze dagrapporten kan inzicht worden verkregen in de aard en omvang van een luchtaanval. Saricon heeft de in de daily logs vermelde aanvallen op Nederlands grondgebied middels een zoeksleutel in kaart gebracht. Geraadpleegde stukken: Inventarisnr. Omschrijving Relevant 712 Daily Log Second Tactical Air Force, Jan. Apr Nee 713 Daily Log Second Tactical Air Force, May June 1944 Nee 714 Daily Log Second Tactical Air Force, July August 1944 Nee 715 Daily Log Second Tactical Air Force, Sept. Oct Nee 716 Daily Log Second Tactical Air Force, Nov. Dec Ja. Zie tabel 717 Daily Log Second Tactical Air Force, Jan. Feb relevante stukken 718 Daily Log Second Tactical Air Force, Mar. May Nee Mogelijk relevante stukken: Inventarisnr. Inhoud Aircraft: 8 x Typhoons: 257 Squadron. Up: 1157, Down: Pagina 29 van 53

30 Inventarisnr. Inhoud x 500 and 10 x 1000 on Southern two spans of bridge over Oude Maas. D , hit on second span, poss hit and 4 near misses between First and second spans Aircraft: 8 x Typhoons: 263 Squadron. 146 Wing. Up: 1123, Down: 1412, Claims on ground. Des[troyed]: 2 Barges, Dam[aged]: 20 Barges. Remarks: Barges at D attacked with 64 R/P. 20 plus left smoking with 2 flamers. Sliedrecht Aircraft: 7 x Typhoons: 266 Squadron, 146 Wing. Up: -, Down:-, Railway Bridge D not attacked due weather. 14 x 1000 on line D direct hit, 2 near misses on W. approach. Line cut- bridge not hit. Air Ministry and Ministry of Defence: Operations Record Books, Commands, (AIR 24). Fighter Command. De RAF was verdeeld in verschillende Commands, waarvan Bomber Command, Fighter Command en Coastal Command de meest relevante zijn. Toegang AIR 24 bevat diverse documenten die zijn verzameld en gearchiveerd op het bevelsniveau van het Command. Voor onderzoeksgebieden in het midden en westen van Nederland kunnen o.a. de appendices van de Operations Record Books HQ Fighter Command relevant zijn. Vanaf het najaar van 1944, en met name in de eerste maanden van 1945, bombardeerden squadrons van Fighter Command in de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht infrastructurele doelwitten en doelwitten die van doen hadden met lanceringen van Duitse V-wapens. Saricon heeft deze aanvallen middels een zoeksleutel in kaart gebracht. Geraadpleegde stukken: Inventarisnr. Omschrijving Relevant 632 H.Q. FIGHTER COMMAND. Appendices. A - D. 01 January December H.Q. FIGHTER COMMAND. Appendices. A - E. 01 December December H.Q. FIGHTER COMMAND. Appendices. A - D. 01 January January H.Q. FIGHTER COMMAND. Appendices. A - D. 01 February February H.Q. FIGHTER COMMAND. Appendices. A - B. 01 March March H.Q. FIGHTER COMMAND. Appendices. A - D. 01 April April 1945 Samenvatting onderzoek National Archives: Op 10 december 1944 vielen acht jachtbommenwerpers, van het type Hawker Typhoon, de zuidzijde van de Baanhoekbrug aan. Vier bommen waren near misses en kwamen net naast de brug terecht. Op 1 januari 1945 voerden acht Hawker Typhoons een aanval met raketten uit op binnenvaartschepen in de haven van Sliedrecht Op 23 januari 1945 voerden zeven Typhoons wederom een aanval uit op de spoorbrug bij Baanhoek. De brug werd niet getroffen. Nee Pagina 30 van 53

31 Bovengenoemde luchtaanvallen vonden plaats buiten het onderzoeksgebied en zijn derhalve voor deze analyse verder niet relevant BUNDESARCHIV-MILITÄRARCHIV, FREIBURG Saricon beschikt over een verzameling documenten afkomstig uit het Bundesarchiv- Militärarchiv te Freiburg, Duitsland. Voor dit onderzoek zijn de Lageberichten (dagrapporten) van de Luftwaffenführungsstab met meldingen van luchtaanvallen op Nederlands grondgebied over de periode augustus 1940 tot juli 1941 geraadpleegd, alsmede de bij die dagrapporten behorende bijlagen. De stukken zijn afkomstig uit de volgende dossiers: Toegang RL2/II, inv , , De onderstaande meldingen zijn aangetroffen: Mogelijk relevante meldingen Luftwaffenführungsstab Datum Tijd Locatie Afgeworpen explosieven Details ? Sliedrecht 4 (1 blindganger) 1 Wohnhaus eingestürzt, mehere Wohnhäuser stark beschädigt. 8 Holländer tot, 8 Holländer z.t. schwer verletzt Sliedrecht 6 Sprb. [brisantbommen] Abwurf in freies Feld, kein Schaden. Samenvatting onderzoek Bundesarchiv: Op 8 juli 1940 vielen bommen in het centrum van Sliedrecht. Hierbij kwamen acht burgers om het leven. Deze locatie valt buiten het onderzoeksgebied en is niet relevant. Op 10 april 1941 vielen zes brisantbommen bij Sliedrecht in het vrije veld. Er was geen schade. Een exacte locatie is niet bekend NIEUWSBERICHTEN Saricon Collectie Saricon beschikt over een collectie explosievengerelateerde nieuwsberichten uit de periode 1982 heden. Voor de periode van 1982 tot 2003 betreft het een krantenknipseldatabase, voor de periode sinds 2008 betreft het een database met meldingen van nieuwswebsites. De collectie bevat diverse nieuwsberichten over explosievenvondsten in de gemeente Sliedrecht. Mogelijke relevante nieuwsberichten: Datum Inhoud De Vonk. Alblasserdam. Niet gevaarlijk Een vrouw deponeerde afgelopen vrijdag een plastic tas met 20-milimetergranaatjes op de balie van het politiebureau met de mededeling dat ze ze op een strandje bij de rivier had gevonden. Ze ging er vanuit dat de dingen niet gevaarlijk waren. De politie dacht daar anders over en schakelde de Explosieven Op- Pagina 31 van 53

32 Datum Inhoud ruimingsdienst (EOD) in Reformatorisch Dagblad en de Dordtenaar. De zoekactie heeft resultaat: aan het Molenpad werd een 3-inch-raket gevonden van Britse fabricaat, afkomstig van een luchtaanval in januari 1945 op de Sliedrechtse haven De Dordtenaar. Man vindt granaat in tuinaarde. SLIEDRECHT- In een tuin aan de Sliedrechtse Prickwaert is gisteravond een mortiergranaat gevonden. Een van de buurtbewoners had aarde besteld bij de gemeente met het plan zijn tuin op te hogen. Tijdens het spitten ontdekte hij echter een op een bom lijkend voorwerp van zo n veertig centimeter [Bron onbekend] Pantsergranaat als speelgoed. SLIEDRECHT- Kinderen hebben drie weken met een pantsergranaat gespeeld. Omwonenden hebben al die tijd niets tegen de politie gezegd. Gisteren deed een voorbijganger dat wel. De verroeste granaat van 18 bij 5 centimeter bleek ongevaarlijk. Hij is door het Explosieven Opruimings Commando meegenomen Experts zoeken bij Baanhoek bommen uit Tweede Wereldoorlog. Het artikel doet verslag van een zoekactie door het bedrijf KWS langs de spoordijk naar explosieven. Aanleiding is de aanleg van een buisleiding van de Gasunie HEEMKUNDEKRINGEN EN HISTORISCHE VERENIGINGEN Saricon heeft bij de Historische Vereniging Sliedrecht informatie ingewonnen. Op 16 september 2014 heeft Corstiaan Prince gesproken met de heer Van Rees en de heer Keizer. Besproken is de oorlogsperiode in Sliedrecht, en dan met name de luchtaanvallen in de omgeving van Baanhoek. De lokale deskundigen bevestigden de bevinden uit het hierboven gepresenteerde bronnenmateriaal, zoals de luchtaanval op 25 oktober 1940, 16 september 1944, 10 december 1944, 1 en 23 januari 1945, 6 februari 1945 en 29 maart Uit de gesprekken die gevoerd zijn is geen nieuw feitenmateriaal met betrekking tot het onderzoeksgebied naar voren gekomen COLLECTIE STAFKAARTEN KADASTER Saricon heeft de collectie Duitse en geallieerde stafkaarten uit de Tweede Wereldoorlog van het Kadaster te Zwolle geraadpleegd. Deze zijn onder meer gebruikt om een beter inzicht te krijgen in de topografie van het onderzoeksgebied in de Tweede Wereldoorlog. De volgende kaarten zijn gebruikt: Stafkaart 03 SE Dordrecht (First Edition) 1: (1944). Van de omgeving van het onderzoeksgebied heeft het Kadaster ook een zogenoemde Defence Overprint beschikbaar. Dit is een kaart waarop de bij de geallieerde militaire inlichtingendiensten bekende informatie over Duitse verdedigingswerken is weergegeven. Van het onderzoeksgebied zijn geen relevante Defence Overprints gevonden LUCHTFOTO S Luchtfoto s Gedurende de Tweede Wereldoorlog werden door de Britse en Amerikaanse luchtmachten verkenningsvluchten boven Nederlands grondgebied uitgevoerd waarbij luchtfoto s werden gemaakt. Deze foto s moesten de geallieerde legers inlichtingen verschaffen over geschikte Pagina 32 van 53

33 doelwitten voor luchtaanvallen, over de resultaten van eerder uitgevoerde luchtaanvallen, over Duitse militaire aanwezigheid, en over Duitse oorlogsproductie en overige economische activiteiten. Hoewel aan de mogelijkheden voor interpretatie van dergelijke luchtfoto s diverse beperkingen kunnen kleven, vormen zij doorgaans een belangrijke bron in het vooronderzoek CE. Idealiter is via deze foto s vast te stellen wat exact de locaties zijn geweest die zijn getroffen door luchtaanvallen, en wat exact de locaties zijn geweest waar militaire objecten aanwezig zijn geweest (en waar dus een verhoogde kans geldt op het achterblijven van CE). Geraadpleegde luchtfoto s Saricon heeft de volgende collecties met historische luchtfoto s geraadpleegd: Wageningen UR, Afdeling Speciale Collecties van de Universiteitsbibliotheek. Dit archief bevat circa luchtverkenningfoto s van Nederlands grondgebied in de oorlogsperiode, gemaakt door de RAF en United States Army Air Forces (USAAF) tijdens de Tweede Wereldoorlog; Kadaster te Zwolle. Dit archief bevat circa luchtverkenningfoto s van Nederlands grondgebied in de oorlogsperiode, gemaakt door de RAF en USAAF. Ook bevat het archief voor- en naoorlogse luchtfoto s. Gezien de enorme hoeveelheid luchtfoto s van Nederlands grondgebied, en de verspreiding van deze foto s over verschillende archieven, is het zoeken naar en het vinden van de meest geschikte luchtfoto s voor een vooronderzoek CE vaak geen sinecure. De geschiedenis van de diverse luchtfotocollecties is complex, onder meer als gevolg van de uitwisseling van luchtfotomateriaal onder de diverse takken van de verschillende geallieerde luchtmachten en grondlegers, maar ook als gevolg van het naoorlogs verplaatsen, dupliceren en vernietigen van (delen van) luchtfotocollecties. Hierdoor bevinden zich vaak kopieën van dezelfde foto s in verschillende archieven in Nederland, Engeland, Schotland, Canada en de VS. Waar van sommige foto s wereldwijd tientallen kopieën van wisselende kwaliteit kunnen bestaan, is van andere foto s geen enkele kopie meer beschikbaar. Saricon heeft de afgelopen jaren zoeksleutels ontwikkeld op de luchtfotocollecties van de Wageningen UR en het Kadaster, die zijn gebaseerd op zowel originele zoeksleutels uit de oorlogsperiode (zogeheten sortieplots) als op zoeksleutels die na e Tweede Wereldoorlog zijn vervaardigd door de beheerders van de collecties. Door de Duitse firma Luftbilddatenbank, waarmee Saricon heeft samengewerkt voor het onderzoek in TARA, zijn zoeksleutels ontwikkeld op de TARA-collecties. De door Saricon en Luftbilddatenbank vervaardigde zoeksleutels zijn in verregaande mate volledig, maar garanties dat álle relevante luchtfoto s van een bepaald gebied kunnen zijn gevonden, beoordeeld en gebruikt, kunnen niet worden gegeven. De vindbaarheid van luchtfoto s kan worden beïnvloed door onnauwkeurigheden in zoeksleutels die reeds in de oorlogsperiode en de daaropvolgende decennia zijn gemaakt. Daarnaast kunnen foto s in het verleden zijn vernietigd of vermist zijn geraakt; maar ook kunnen verloren gewaande foto s alsnog opduiken - zaken waarmee alle soorten archiefdocumenten nu eenmaal te maken hebben. Aan de hand van bovengenoemde zoeksleutels op de collecties luchtfoto s van de Wageningen Universiteit en het Kadaster, zijn de onderstaande luchtfoto s verzameld. Bij de selectie van de luchtfoto s is vooral gezocht naar foto s die uitsluitsel konden geven over de resultaten van aanvallen op de spoorbrug bij Baanhoek. Deze brug bevindt zich immers in de nabijheid van het onderzoeksgebied. Uit het onderzoek is gebleken dat de spoorbrug over de Beneden Merwede is aangevallen door vliegtuigen op 16 september 1944, 10 december 1944, 23 ja- Pagina 33 van 53

34 nuari 1945, 6 februari 1945 en 29 maart Naar aanleiding van deze data is op relevante luchtfoto s gekeken naar eventuele schade aan het landschap binnen het onderzoeksgebied als gevolg van oorlogshandelingen. Bij de selectie is daarom rekening gehouden met opnamedatum in relatie tot oorlogshandelingen, kwaliteit en schaal van de foto s. 16 Datum van opname Collectienr. Sortie/ collectienr. Fotonummer Herkomst 8 maart 1943 D (2) Kadaster 19 september Wageningen 24 december januari februari maart april Dekking luchtfoto s De foto s zijn gepositioneerd in GIS. Hieronder volgt een chronologisch overzicht in hoeverre het onderzoeksgebied op de luchtfoto s te zien is: Figuur 5. Het onderzoeksgebied op een luchtfoto van 8 maart In het WSCS-OCE wordt m.b.t. het luchtfoto-onderzoek vermeld: de organisatie dient de beschikbare luchtfoto s te rapporteren en daarin tevens de selectie te motiveren. Saricon heeft deze tekst niet opgevat als zou er een verplichting bestaan een totaaloverzicht aan te leveren van alle luchtfoto s die dekking hebben met het onderzoeksgebied. Gezien het hierboven beschrevene, wordt een dergelijke inspanning niet zinvol geacht. Pagina 34 van 53

35 Figuur 6. Het onderzoeksgebied op een luchtfoto van 19 september Figuur 7. Het onderzoeksgebied op een luchtfoto van 24 december Pagina 35 van 53

36 Figuur 8. Het onderzoeksgebied op een luchtfoto van 22 januari Figuur 9. Het onderzoeksgebied op een luchtfoto van 21 februari Pagina 36 van 53

37 Figuur 10. Het onderzoeksgebied op een luchtfoto 19 maart Figuur 11. Het onderzoeksgebied op een luchtfoto 17 april De Baanhoekbrug is vijf dager eerder deels opgeblazen door het Duitse leger. Pagina 37 van 53

38 Luchtfoto-interpretatie Op een luchtfoto van 24 december 1944 zijn op de zuidoever van de Merwede kraters in het landschap te zien. Deze kraters zijn het gevolg van de luchtaanval op 10 december Op luchtfoto s van 19 september 1944 zijn deze kraters namelijk nog niet aanwezig. De kraters liggen op grote afstand van het onderzoeksgebied: 650 meter. Op de noordoever van de rivier zijn geen kraters te zien. Op basis van deze luchtfoto kan gesteld worden dat de luchtaanval van 10 december 1944 niet relevant is voor het onderzoeksgebied. Figuur 12 De luchtfoto van 24 december Op 650 meter afstand van het onderzoeksgebied (op de zuidoever van de Merwede) zijn bomkraters te zien (rood omcirkeld). Op de overige relevante luchtfoto s is binnen en/of in de directe omgeving van het onderzoeksgebied ook geen schade zichtbaar als gevolg is van bombardementen of andere oorlogshandelingen. Evenmin is binnen het onderzoeksgebied schade waarneembaar als gevolg van (Duitse) militaire aanwezigheid, zoals de bouw van stellingen. Pagina 38 van 53

39 Naoorlogse luchtfoto s en satellietbeelden Figuur 13. Het onderzoeksgebied, huidige situatie. Bron: World Imagery via Esri. Als we de huidige satellietbeelden vergelijken met de luchtfoto s dan blijkt dat het onderzoeksgebied net als destijds uit weiland bestond. Wel springt in het oog dat de bebouwing van Sliedrecht ver naar het westen is opgerukt. Pagina 39 van 53

40 4 CHRONOLOGIE RELEVANTE GEBEURTENISSEN Saricon heeft op basis van de gegevens in hoofdstuk 3 een overzicht van gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog opgesteld, waarbij gebruik is gemaakt van alle op het moment van opstellen beschikbare bronnen. Deze bronnen zijn besproken in hoofdstuk 3 en opgenomen in de bronnenlijst achter in dit document. In onderstaande gebeurtenissenlijst is, vooruitlopend op hoofdstuk 5 van deze rapportage, direct een eerste beoordeling van de relevantie voor het onderzoeksgebied opgenomen. Daarbij is de volgende kleurschakering gehanteerd: Groen gemarkeerde gebeurtenissen zijn niet relevant, omdat zij met grote zekerheid buiten het onderzoeksgebied hebben plaatsgevonden, dan wel omdat het gaat om zaken op basis waarvan conform het WSCS-OCE geen verdacht gebied behoeft te worden aangemerkt; Van oranje gemarkeerde gebeurtenissen is onduidelijk of ze relevantie hebben voor het onderzoeksgebied, omdat de exacte locaties uit het beschikbare bronnenmateriaal niet duidelijk zijn geworden, en dus niet bekend is of het gaat om gebeurtenissen binnen de grenzen van het onderzoeksgebied; 17 Van rood gemarkeerde gebeurtenissen is het zeker dat ze binnen het onderzoeksgebied hebben plaatsgevonden, dan wel op een zodanig korte afstand buiten het onderzoeksgebied dat zij een nadere analyse verdienen. Gebeurtenissenlijst: Datum Aangetroffen informatie Bron Beoordeling relevantie Een Duits vliegtuig werpt een bom in een weiland bij de Stationsweg. Literatuur Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Nederlandse militairen blazen de spoorbrug bij Baanhoek op. In de wijde omgeving sneuvelen veel ruiten Een Britse Wellingtonbommenwerper gooit zeven bommen op de omgeving van de Sliedrechtse haven; er vallen acht doden Volgens Duitse politiebron vallen 5 brisantbommen en 12 brandbommen in een weiland bij Sliedrecht. Er was volgens deze melding slechts geringe schade aan de omliggende huizen In de omgeving van de spoorbrug bij de Sliedrechtse dijk, in wijk-d, Literatuur Literatuur Bundesarchiv- Militärarchiv NIOD Literatuur Gemeentearchief Sliedrecht Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Exacte locatie niet bekend Niet relevant, buiten onderzoeksgebied 17 Zie ook paragraaf 5.2, leemten in kennis. Paragraaf van het WSCS-OCE vermeldt in dit kader: Indicaties/contra-indicaties dienen een locatieverwijzing te hebben, aangezien deze essentieel is om te bepalen of de informatie relevant is voor de aanwezigheid van CE in het onderzoeksgebied. Pagina 40 van 53

41 Datum Aangetroffen informatie Bron Beoordeling relevantie vallen bommen. Uit een vooronderzoek van de EOD uit 2004 blijkt dat de bommen minstens 350 meter buiten het huidige onderzoeksgebied vielen. NIOD EOD In een open veld kwamen zes brisantbommen neer. Deze veroorzaakten geen schade Een Amerikaanse bommenwerper in nood gooit bommen in de polder Sliedrecht Volgens de lijst van Eversteijn werd de Baanhoekbrug aangevallen door Britse Lancasterbommenwerpers. Deze aanval heeft Saricon in andere bronnen niet kunnen verifiëren. Op een luchtfoto van 19 september 1944 is binnen het onderzoeksgebied geen schade waarneembaar Geallieerde jachtvliegtuigen beschieten een trein. Daarna volgt nog een bombardement op de trein bij het station Een Brits vliegtuig beschiet een Duitse colonne op de Rijksweg A Geallieerde jachtbommenwerpers van het type Typhoon, voeren aanvallen uit op het zuidelijke deel van de spoorbrug bij Baanhoek. Er zijn vier near misses bij de brug. Volgens het archief van de Luchtbeschermingsdienst liepen veel huizen aan de overkant in Wijk-D schade op aan ruiten en dakpannen. Op luchtfoto s van 24 december 1944 zijn op 650 meter afstand van het onderzoeksgebied kraters zichtbaar. Het onderzoeksgebied is bij deze luchtaanval niet geraakt. In en/of in de directe omge- NIOD Literatuur Literatuur Luchtfoto s Literatuur Literatuur Literatuur Gemeentearchief Sliedrecht The National Archives Luchtfoto s Een exacte locatie is niet bekend. Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Pagina 41 van 53

42 Datum Aangetroffen informatie Bron Beoordeling relevantie ving van het onderzoeksgebied is geen schade zichtbaar Geallieerde jachtbommenwerpers van het type Hawker Typhoon voeren aanvallen uit op schepen in de haven van Sliedrecht Hawker Typhoons voeren nogmaals raketaanvallen uit in de haven van Sliedrecht De spoorbaan wordt getroffen door twee geallieerde bommen. De schade is gering en binnen tien uur hersteld. Op luchtfoto s van 21 februari 1945 is geen schade zichtbaar binnen het onderzoeksgebied De Baanhoekbrug wordt door vliegtuigen aangevallen. Bommen, 500 ponders, missen hun doel en komen o.a. in het water terecht. Op luchtfoto s van 21 februari 1945 is geen schade zichtbaar binnen het onderzoeksgebied Geallieerde jachtvliegtuigen vallen de verdedigingswerken langs de Rijksweg A-15 aan. Volgens het archief van de Luchtbeschermingsdienst viel een bom aan de oostzijde van de spoorbaan en beschadigde deze weg. Een andere bom viel op de spoordijk op vier meter van de rails. Verder wordt melding gemaakt van een mogelijke blindganger in een weiland op ongeveer 200 meter van de Sliedrechtse dijk. In ieder geval was een staartstuk aangetroffen van een bom. Op een luchtfoto van 17 april 1945 is geen schade zichtbaar binnen het onderzoeksgebied De Duitse bezetter blaast de spoorbrug bij Baan- Literatuur The National Archives Literatuur Literatuur Luchtfoto s Literatuur Luchtfoto s Literatuur Gemeentearchief Sliedrecht Luchtfoto s Literatuur Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Niet relevant, buiten onderzoeksgebied Niet relevant. Buiten het onderzoeksgebied. Pagina 42 van 53

43 Datum Aangetroffen informatie Bron Beoordeling relevantie broek op. Door de schokgolven sneuvelen in de wijde omgeving veel ruiten en dakpannen In een krantenartikel wordt verslag gedaan van een zoekactie door KWS langs de spoordijk naar explosieven bij Baanhoek. Aanleiding is de aanleg van een buisleiding van de gasunie. In 2000 heeft de EOD voor het spoor ten noorden van het onderzoeksgebied een vooronderzoek uitgevoerd. Een opsporingsactie werd uiteindelijk niet uitgevoerd. Het vooronderzoek werd uitgevoerd voor de Gasunie. Het betreft hier dezelfde locatie als waar in het krantenartikel aan word gerefereerd. Deze locatie valt buiten het onderzoeksgebied. Saricon collectie EOD Niet relevant. Buiten het onderzoeksgebied. Pagina 43 van 53

44 5 BEOORDELING BRONNENMATERIAAL 5.1 INLEIDING In dit hoofdstuk wordt al het op het moment van opstellen van dit rapport beschikbare bronnenmateriaal beoordeeld, om vast te stellen of er voldoende indicaties zijn die duiden op de aanwezigheid van CE en/of restanten daarvan in het onderzoeksgebied, en om vast te stellen of er voldoende indicaties die duiden op de afwezigheid van CE in het onderzoeksgebied (zogeheten contra-indicaties). De basis voor deze beoordeling is de gebeurtenissenlijst in hoofdstuk 4. De gebeurtenissen in deze lijst zijn beoordeeld op relevantie aan de hand van onderstaande richtlijnen, afkomstig uit bijlage 3 van het WSCS-OCE. In deze tabel is tevens opgenomen welke richtlijnen deze bijlage bevat voor het in horizontale zin afbakenen van het verdachte gebied. 5.2 LEEMTEN IN KENNIS Bij het vertalen van de historische informatie die is besproken in dit hoofdstuk naar verdachte gebieden gelden verschillende leemten in kennis. Deze kunnen bijvoorbeeld voortkomen uit het ontbreken van historisch bronnenmateriaal, beperkingen aan de mogelijkheden van luchtfoto-interpretatie, en het niet achterhalen van concrete locaties van gebeurtenissen of objecten. De leemten in kennis zijn hieronder opgesomd. Hierbij is zo veel mogelijk vermeld, welke in hoofdstuk 3 besproken gebeurtenissen niet tot een concrete locatie zijn herleid. Dit conform punt 3 van paragraaf van het WSCS-OCE. Onbekende locatie: In een Duitse politiebron wordt melding gemaakt van vier brisantbommen in een weiland bij Sliedrecht op 24 oktober 1940 en een bombardement op 10 april De exacte locatie van deze aanvallen is niet bekend; Gebruik van kadastrale aanduidingen in het bronnenmateriaal: Het onderzoeksgebied was tijdens de Tweede Wereldoorlog vrijwel onbebouwd en bestrond uit weiland. Slechts in het midden stond een klein gebouw (mogelijk een schuurtje). Daarnaast stond pal aan de zuidkant van het onderzoeksgebied de Oude Hoeve aan de Parallelweg. Uit de literatuur kan worden opgemaakt dat deze boerderij destijds tot wijk-e behoorde, maar het bijbehorende huisnummer is niet bekend; In het rapport van Van den Herik uit 2004 wordt gesproken over een kruisverwijzingslijst, waarmee oude adressen kunnen worden omgezet naar de huidige straaten huisnummers. 18 Bij navraag bij de firma Van den Herik bleek dat deze lijst niet meer terug te vinden was; Mogelijke blindganger: In het archief van de Luchtbeschermingsdienst wordt op 29 maart 1945 melding gedaan van een mogelijke blindganger op ongeveer 200 meter van de Sliedrechtse dijk. In deze omgeving was een staartstuk aangetroffen van een bom. Een exacte locatie waar deze blindganger is neergekomen is niet bekend; 18 Firma Van den Herik, Historisch onderzoek. Kleindiep aan de Molendijk, 5. Pagina 44 van 53

45 Niet alle boven Nederland uitgevoerde bomafworpen zijn van geallieerde zijde even nauwkeurig geregistreerd. Met name willekeurige afworpen (jettisons) als gevolg van het in nood geraken van bommenwerpers zijn hierdoor moeilijker onderzoekbaar. 19 ; Informatie over munitieruimingen in de periode is veelal niet bewaard gebleven, niet gearchiveerd dan wel niet centraal gedocumenteerd, waardoor het binnen de scope van dit vooronderzoek CE niet mogelijk is hiervan een overzicht samen te stellen waarvan kan worden gesteld dat dit (min of meer) volledig is; Informatie over munitieruimingen uit het archief van de EOD in de zeer recente periode zijn nog niet ter inzage beschikbaar, omdat deze nog niet zijn gearchiveerd. De meest recente door de EOD gearchiveerde melding van een munitieruiming in de gemeente Sliedrecht dateert van 2011; In het archief van de gemeente Sliedrecht zijn geen documenten aangetroffen betreffende het aantreffen en/of ruimen van explosieven gedurende de Tweede Wereldoorlog en daarna. 5.3 BEOORDELING RELEVANTIE GEBEURTENISSEN VOOR HET ONDERZOEKSGEBIED Uit het historisch onderzoek is gebleken dat de spoorbrug bij Baanhoek in de Tweede Wereldoorlog meerdere keren is aangevallen door geallieerde vliegtuigen: eenmaal in 1940 enkele keren in Uit het bronnenmateriaal is echter niet gebleken dat er bommen zijn neergekomen in het onderzoeksgebied. Op de relevante luchtfoto s na de bombardementen is geen schade in of in de omgeving van het onderzoeksgebied te zien. Op basis van bovenstaande informatie kan vastgesteld worden dat er geen indicaties zijn dat in het onderzoeksgebied CE zijn achtergebleven. Het onderzoeksgebied is derhalve onverdacht op CE. 19 Een noodsituatie kon zich voordoen wanneer een bommenwerper werd opgejaagd door een vijandelijk jachtvliegtuig, omdat het was aangeschoten door luchtafweer, of door allerlei technische problemen. Ook kon het gebeuren dat als gevolg van een mechanische storing (een deel van) de bommenlading boven het doelwit niet uit het bommenruim was losgekomen (een zogenoemde hang-up). In alle gevallen werd bij zo n willekeurige afworp door geallieerde bommenwerpers gesproken van een jettison (werkwoord: to jettison). Een jettison kon echter ook als oorzaak hebben dat er eerder geen geschikte doelwitten waren gevonden en men de bommen kwijt wilde alvorens de terugtocht naar de vliegbasis te aanvaarden. Wanneer het toestel niet terugkeerde op de basis, konden de noodafworpen uiteraard niet in logboeken worden geregistreerd. En wanneer het toestel wel terugkeerde, was de plaats van de afworp voor de bemanning vaak niet geheel duidelijk geweest. Pagina 45 van 53

46 6 CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN 6.1 CONCLUSIE In opdracht van aannemersbedrijf Gebr. Blokland bv en Stichting Sportaccommodatie Benedenveer heeft Saricon een vooronderzoek CE uitgevoerd ter plaatse van het nieuwbouwproject Benedenveer in de gemeente Sliedrecht Aanleiding voor het vooronderzoek vormen bouwwerkzaamheden op de locatie. Op basis van de beoordeling van alle op het moment van opstellen van dit rapport beschikbare bronnenmateriaal is geconcludeerd dat er onvoldoende indicaties zijn om te spreken van de mogelijke aanwezigheid van CE. Het onderzoeksgebied is onverdacht van CE. Dit is gespecificeerd op de CEbodembelastingkaart in bijlage ADVIES VERVOLGTRAJECT Saricon adviseert een afschrift van dit rapport naar de betrokken gemeente(n) te versturen zodat het bevoegd gezag op de hoogte is van de mogelijke aanwezigheid van CE binnen gedeelten van hun gemeente(n). Saricon adviseert om geen opsporing van CE te laten uitvoeren in het onderzoeksgebied. Mochten bij werkzaamheden in de onverdachte gebieden toch spontaan CE worden aangetroffen dan is het zaak dat een procedure in werking wordt gesteld om het risico tot een minimum te beperken. De politie moet worden gewaarschuwd, die de EOD van een eventuele vondst in kennis zal stellen. Pagina 46 van 53

47 7 BIJLAGEN Pagina 47 van 53

48 B i j l a g e 1 D i s t r i b u t i e l i j s t Aannemersbedrijf Gebr. Blokland bv; Saricon. Pagina 48 van 53

49 B i j l a g e 2 B r o n n e n l i j s t Rapportages van eerdere (voor)onderzoeken: Vooronderzoek conventionele explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. Slieddrecht Het Plaatje van de firma ACE. Advies Conventionele Explosieven uit Utrecht met kenmerk RA , december 2013; Historisch Onderzoek Molendijk/002 van de firma Van den Herik d.d. 10 april Literatuur: Amersfoort, A. en P. Kamphuis (red.), Mei De strijd op Nederlands grondgebied (Den Haag 2012); Batenburg, J.A., Sliedrecht in oorlogstijd (Sliedrecht, 1944); Blankenstein, E. van, Bruggen in Nederland Vernieling en herstel (Zutphen 2009); Eversteijn T., Bombardementen, raketbeschietingen, neergekomen V-wapens en militaire vliegtuigverliezen in de periode 10 mei mei 1945 (z.p. 2011); Huurman, C., Het Spoorwegbedrijf in oorlogstijd ( s-hertogenbosch 2001); Klep, C. en B. Schoenmaker, De bevrijding van Nederland Oorlog op de flank (Den Haag 1995); Korthals Altes, A., Luchtgevaar. Luchtaanvallen op Nederland (Wormer 1984); Meijers, A.H., Achtung Minen Danger Mines. Het ruimen van landmijnen in Nederland (Soesterberg 2013); Studiegroep Luchtoorlog , Verliesregister Alle militaire vliegtuigverliezen in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog (z.p. 2008); Zwanenburg, G.J., En nooit was het stil. Kroniek van een luchtoorlog (Almere z.j.). Collectie stafkaarten Kadaster, Zwolle: Stafkaart 03 SE Dordrecht (First Edition) 1: (1944). Luchtfoto s: Datum van opname Collectienr. Sortie/ collectienr. Fotonummer Herkomst 8 maart 1943 D (2) Kadaster 19 september Wageningen 24 december januari februari maart april Pagina 49 van 53

50 Gemeente- en streekarchieven: Regionaal Archief Dordrecht: Provinciaal Archief Zuid-Holland, Den Haag: Toegang Inv Omschrijving 709 Gemeente Sliedrecht, 1288 Organisatie van de dienst Rapporten inzake bombardementen 1290 Luchtbeschermingsplan 1791 Stukken betreffende het verrichten van persoonlijke diensten op vordering van de Duitse Weermacht en afwikkeling van de hierdoor opgelopen schade Stukken betreffende de advisering van de minister van Wederopbouw en Volkshuisvesting omtrent de vergoeding van oorlogs- en bezettingsschade aan particulieren. Stukken betreffende de aangifte en het afwikkelen van oorlogs- en bezettingsschade aan wegen, bruggen, scholen, dienstgebouwen en woningen, Inventarisnr. Omschrijving 43 PMC Zuid-Holland, Quarles van Ufford, 4 september juli Stukken betreffende de opsporing en opruiming van mijnen, bommen, munitie en andere explosieven, PMC Zuid-Holland, Bloemarts, 1 okt nov Stukken betreffende de opsporing en opruiming van mijnen, bommen, munitie en andere explosieven, PMC Zuid-Holland, Bloemarts, 1 okt nov Stukken betreffende het onderzoek naar verongelukte geallieerde vliegtuigen en hun bemanningen en de berging van vliegtuigwrakken, DMC Dordrecht. Ingekomen en doorslagen van uitgaande stukken, DMC Dordrecht. Stukken betreffende de opsporing en opruiming van mijnen, bommen, springstof en andere explosieven, 1945 Nationaal Archief, Den Haag: Toegang Inspectie Bescherming Bevolking Luchtaanvallen Ministerie van Binnenlandse Zaken, Korps Hulpverleningsdienst Inventarisnummer 76 Meldingen en processen-verbaal ontvangen van gemeenten over geallieerde luchtactiviteiten, , Zuid- Holland 5 Correspondentie van de Hulpverleningsdienst, Stukken betreffende de bewaking van munitiedumps, Registers inzake meldingen van geruimde explosieven. Diverse kringen, Stukken betreffende het dumpen van munitie in zee, Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), Amsterdam: Toegang 077 Generalkommissariat für das Sicherheitswesen Inventarisnummer 518 Verslagen van de Befehlshaber der Ordnungspolizei betreffende de luchtaanvallen op Nederlands grondgebied van 21 tot en met 27 augustus Dagberichten van de Befehlshaber der Ordnungspolizei Pagina 50 van 53

51 Toegang 216k Departement van Justitie Inventarisnummer Den Haag betreffende vijandelijke luchtaanvallen, Stukken betreffende vijandelijke luchtaanvallen, landingen van vijandelijke vliegeniers, het vinden van versperringsballons, het werpen van springstoffen en het gebruik van sabotagematerialen, Berichtgevingen betreffende neergekomen vliegtuigen, Rapporten van de plaatselijke luchtbeschermingsdiensten, politiekorpsen en de Marechaussee inzake het geven van het sein luchtalarm, het neerstorten van vliegtuigen en vliegtuigonderdelen en de vondst van niet-ontplofte explosieven, 23 juni april Processen-verbaal van de plaatselijke luchtbeschermingsdiensten, politie en Marechaussee met betrekking tot vijandelijke vliegtuigen, bomaanvallen en ontploffingen in verschillende gemeenten 329 Stukken betreffende het melden van schade door bombardementen en beschietingen uit vliegtuigen, 24 februari maart Stukken betreffende het opstellen van processen-verbaal inzake bombardementen en beschietingen in verschillende gemeenten, 28 september maart Stukken betreffende het instellen van een onderzoek naar de gevolgen van luchtaanvallen, 8 oktober februari 1945 Semistatische Archiefdiensten Ministerie van Defensie (SSA), Rijswijk: Archief van de Mijn- en Munitie Opruimings Dienst (MMOD) Saricon Collectie, Sliedrecht: Collectie explosievengerelateerde nieuwsberichten ; National Archives, Londen: Air Ministry: Allied Expeditionary Air Force, later Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force (AIR), and 2nd Tactical Air Force: Registered Files and Reports. (Referenties AIR tot en met AIR ); Air Ministry and Ministry of Defence: Operations Record Books, Commands, Fighter Command (Referenties AIR /635/638/641/644/648). Bundesarchiv-Militärarchiv, Freiburg: Toegang RL2/II, inv , , Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD), Soesterberg/Rijswijk: Collectie ruimrapporten (MORA s en UO s); register Sliedrecht Collectie mijnenvelddocumentatie. Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH), Den Haag: Collectie 575, Duitse verdedigingswerken en inundaties van Nederlands grondgebied in de oorlog en rapporten van militaire aard vanuit bezet Nederland aan het Bureau Inlichtingen Londen , inventarisnummer 454. Pagina 51 van 53

52 B i j l a g e 3 CE- b o d e m b e l a s t i n g k a a r t Een digitale versie op A0-formaat van de CE-bodembelastingkaart met kenmerk14s114 is separaat bij dit document gevoegd. Onderstaande tekening is een indicatie van de resultaten van het onderzoek. Het onderzoeksgebied is onverdacht. Pagina 52 van 53

53 B i j l a g e 4 C e r t i f i c a t e n Pagina 53 van 53

Aanvullend Vooronderzoek Conventionele Explosieven Grote Hondring te Dordrecht

Aanvullend Vooronderzoek Conventionele Explosieven Grote Hondring te Dordrecht Aanvullend Vooronderzoek Conventionele Explosieven Grote Hondring te Dordrecht Postbus 92 Industrieweg 24 www.saricon.nl Tel. +31 (184) 422 538 KvK-nummer: 23.063.102 3360 AB Sliedrecht 2261 HJ Sliedrecht

Nadere informatie

Hieronder is uiteengezet wat de meest relevante feiten zijn voor het onderzoeksgebied wat betreft de mogelijke aanwezigheid van CE.

Hieronder is uiteengezet wat de meest relevante feiten zijn voor het onderzoeksgebied wat betreft de mogelijke aanwezigheid van CE. Briefrapportage Saricon bv Aan: Havenbedrijf Rotterdam N.V. Van: Saricon: E.R. Beute, M. van Riel, MA, Datum : 27 augustus 2015 Betreft:, Theemswegtracé Rotterdam Inleiding Sinds 2012 werkt Saricon in

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Fietsbrug Nigtevecht

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Fietsbrug Nigtevecht Vooronderzoek Conventionele Explosieven Fietsbrug Nigtevecht Documentcode: Aantal pagina's: 40 (incl. bijlagen) Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief Herzien Concept 6 oktober 2014 Opgesteld

Nadere informatie

Briefrapportage. 1. Inleiding. Saricon bv

Briefrapportage. 1. Inleiding. Saricon bv Briefrapportage Saricon bv Aan: Gemeente Rotterdam, S.Y.P.Y. Tjan Van: L.J. van Oudheusden; E.R. Beute Datum : 27-09-2013 Betreft: 1. Inleiding Saricon heeft in opdracht van de gemeente Rotterdam een (beperkt)

Nadere informatie

Probleeminventarisatie Conventionele Explosieven Cyclamenweg Bleiswijk

Probleeminventarisatie Conventionele Explosieven Cyclamenweg Bleiswijk Probleeminventarisatie Conventionele Explosieven Cyclamenweg Bleiswijk documentcode: aantal pagina's: 10S062-PI-01 18 pag. (incl. bijlagen) Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief 16 augustus 2010

Nadere informatie

Aanvullend Vooronderzoek Conventionele Explosieven Leiden Ringweg Oost

Aanvullend Vooronderzoek Conventionele Explosieven Leiden Ringweg Oost Aanvullend Vooronderzoek Conventionele Explosieven Leiden Ringweg Oost Documentcode: Aantal pagina's: 13S093-VO-02 54 blz. (incl. bijlagen) Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief 16 september

Nadere informatie

Overzichtskaart onderzoeksgebied Overzicht EODD vondsten in de omgeving van het onderzoeksgebied. T&A Survey BV 0211GPR2431 1

Overzichtskaart onderzoeksgebied Overzicht EODD vondsten in de omgeving van het onderzoeksgebied. T&A Survey BV 0211GPR2431 1 Inhoudsopgave pagina 1 Inleiding en onderzoeksdoel... 2 2.1 Algemeen... 3 2.2 Onderzoeksgebied... 3 2.3 Literatuur- en archiefonderzoek... 3 2.4 Historisch overzicht... 3 2.4.1 Historisch overzicht onderzoeksgebied...

Nadere informatie

Projectnummer: 1211GPR2855.1

Projectnummer: 1211GPR2855.1 Quickscan naar de mogelijke aanwezigheid van Conventionele Explosieven ten behoeve van een te realiseren hoge druk gasleiding van Donkerbroek naar Ureterp Deeltracé 1 Projectnummer: 1211GPR2855.1 In opdracht

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Deelplan 20 te Ypenburg Den Haag

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Deelplan 20 te Ypenburg Den Haag Vooronderzoek Conventionele Explosieven Deelplan 20 te Ypenburg Den Haag Postbus 92 Industrieweg 24 www.saricon.nl Tel. +31 (184) 422 538 KvK-nummer: 23.063.102 3360 AB Sliedrecht 2261 HJ Sliedrecht contact@saricon.nl

Nadere informatie

Briefrapportage. Saricon bv

Briefrapportage. Saricon bv Briefrapportage Saricon bv Aan: Gemeente Maastricht, Dhr R. Bongaerts Van: Saricon, T.M. Blok Datum : 13 september 2017 Documentcode: 17S086-BR-01 Betreft: Aanvullend onderzoek Tramtracé Vlaanderen-Maastricht

Nadere informatie

Saricon bv Safety & Risk Consultancy

Saricon bv Safety & Risk Consultancy Probleeminventarisatie Conventionele Explosieven Pascalkwartier te Rotterdam documentcode: aantal pagina's: 72259-VO-01 18 incl. bijlagen Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief 23 mei 2006 Herzien

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Polder t Hoekje

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Polder t Hoekje Vooronderzoek Conventionele Explosieven Polder t Hoekje Documentcode: Aantal pagina's: 61 (incl. bijlagen) Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief 23 juli 2013 Herzien Concept 16 mei 2013 Opgesteld

Nadere informatie

CErrt. Project: Windpark Delfzijl Noord Projectnummer: TVO-00 I 16 april2014. Datum: Toetsing Vooronderzoek CE. Opdrachtgever: KWS lnfra bv

CErrt. Project: Windpark Delfzijl Noord Projectnummer: TVO-00 I 16 april2014. Datum: Toetsing Vooronderzoek CE. Opdrachtgever: KWS lnfra bv Toetsing Vooronderzoek CE Opdrachtgever: KWS lnfra bv Project: Windpark Delfzijl Noord Projectnummer: 51 40526-TVO-00 I 16 april2014 CErrt Opsporen Conventionele Explosieven Status: Definitief WSCS - OCE

Nadere informatie

Bijlage 14 Quickscan naar de mogelijke aanwezigheid van Concentrionele Explosieven land de N235 en N247

Bijlage 14 Quickscan naar de mogelijke aanwezigheid van Concentrionele Explosieven land de N235 en N247 Bijlage 14 Quickscan naar de mogelijke aanwezigheid van Concentrionele Explosieven land de N235 en N247 Spitsbusbaan N235-2016 713 Quickscan naar de mogelijke aanwezigheid van Conventionele Explosieven

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Sportcomplex Kethel Schiedam

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Sportcomplex Kethel Schiedam Vooronderzoek Conventionele Explosieven Sportcomplex Kethel Schiedam Documentcode: Aantal pagina's: 73 Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief 20 januari 2015 Herzien Concept 5 december 2014 Postbus

Nadere informatie

Proces verbaal van oplevering De Beek, Naarden

Proces verbaal van oplevering De Beek, Naarden Proces verbaal van oplevering De Beek, Naarden Postbus 92 Industrieweg 24 www.saricon.nl Tel. +31 (184) 422 538 KvK-nummer: 23.063.102 3360 AB Sliedrecht 2261 HJ Sliedrecht contact@saricon.nl Fax +31 (184)

Nadere informatie

Pagina 2 van 53 12S107-VO-01

Pagina 2 van 53 12S107-VO-01 Foto omslag: Britse militairen bestuderen een kaart bij de Maas (bron: M. van den Berg, M. Greve- Snijders en J. Kessels (red.), Beegden bezet bevrijd: de oorlogsjaren 1940-1945 in Beegden, Beegden 2005,

Nadere informatie

Inventarisatie Niet Gesprongen Conventionele Explosieven

Inventarisatie Niet Gesprongen Conventionele Explosieven Inventarisatie Niet Gesprongen Conventionele Explosieven Datum : 14 november 2014 Projectnaam : Spooruitbreiding Utrecht Centraal Leische Rijn Projectnummer : GJZ-B-227105.01.01 Steller : Herman Punte

Nadere informatie

Onderzoekslocatie: het project Nieuw Gemaal Beetskoog

Onderzoekslocatie: het project Nieuw Gemaal Beetskoog Projectnummer: 0415GPR5104 Onderzoekslocatie: het project Nieuw Gemaal Beetskoog Inhoudsopgave pagina 1 Inleiding en onderzoeksdoel... 2 2 Quickscan... 3 2.1 Algemeen... 3 2.2 Onderzoeksgebied... 3 2.3

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Bergboezem Zuid polder Delfgauw

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Bergboezem Zuid polder Delfgauw Vooronderzoek Conventionele Explosieven Bergboezem Zuid polder Delfgauw Documentcode: Aantal pagina's: 56 (incl. bijlagen) Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief 9 oktober 2014 Herzien Concept

Nadere informatie

Historisch Vooronderzoek

Historisch Vooronderzoek Historisch Vooronderzoek Gilze en Rijen Hultens End Opsporen Conventionele Explosieven Riel Explosive Advice & Services Europe B.V. Alphenseweg 4a, 5133 NE Riel, Nederland Postbus 21, 5133 ZG Riel, Nederland

Nadere informatie

Foto omslag: Versterking van het baanvak Gouda- Woerden in Bron: Streekarchief Midden-Holland (www.groenehartarchieven.nl).

Foto omslag: Versterking van het baanvak Gouda- Woerden in Bron: Streekarchief Midden-Holland (www.groenehartarchieven.nl). Foto omslag: Versterking van het baanvak Gouda- Woerden in 1948. Bron: Streekarchief Midden-Holland (www.groenehartarchieven.nl). Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvoudigd,

Nadere informatie

PLS Ceintuurbaan / Nieuwe Aamsestraat te Elst t.b.v. bouw appartementen

PLS Ceintuurbaan / Nieuwe Aamsestraat te Elst t.b.v. bouw appartementen SAMENVATTING PROJECTLEIDER Datum: 9-4-2017 Kenmerk: Aan: Van: Betreft: 17bes00457 GEM Westeraam Gemeente Overbetuwe PLS Ceintuurbaan / Nieuwe Aamsestraat te Elst t.b.v. bouw appartementen Inleiding Naar

Nadere informatie

Pagina 2 van 38. Foto voorblad: Engelse vliegtuigen boven Zaandam, 1945. Bron: Beeldbank Gemeentearchief Zaanstad.

Pagina 2 van 38. Foto voorblad: Engelse vliegtuigen boven Zaandam, 1945. Bron: Beeldbank Gemeentearchief Zaanstad. Foto voorblad: Engelse vliegtuigen boven Zaandam, 1945. Bron: Beeldbank Gemeentearchief Zaanstad. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd

Nadere informatie

Figuur 1. Projectgebied, kadastraal bekend als gemeente Elst, sectie K, nummers 1493, 1742, 6859, 6861 en 6863

Figuur 1. Projectgebied, kadastraal bekend als gemeente Elst, sectie K, nummers 1493, 1742, 6859, 6861 en 6863 SAMENVATTING PROJECTLEIDER Datum: 17-04-2017 Kenmerk: Aan: Van: Betreft: 17bes00489 Chantal Akkermans Frederik Stouten PLS Prinses Irenestraat te Elst Inleiding Naar aanleiding van uw verzoek op 27 maart

Nadere informatie

2. QUICKSCAN AANWEZIGHEID CE N Algemene informatie CE n in de bodem

2. QUICKSCAN AANWEZIGHEID CE N Algemene informatie CE n in de bodem 2. QUICKSCAN AANWEZIGHEID CE N 2.1. Algemene informatie CE n in de bodem Ten behoeve van de voorgenomen werkzaamheden zullen er grondroerende werkzaamheden verricht worden. Bij het roeren van de ondergrond

Nadere informatie

Pagina 2 van 32 12S041-VO-01

Pagina 2 van 32 12S041-VO-01 Foto omslag: De Afdeling Delft in stelling met een Oerlikon-vuurmond 2 tl. nr. 1. In het onderzoeksgebied stonden drie stukken opgesteld (bron: C.A. de Bruijn en A.C. Verschoor, Gedenkboek voor de vrijwillige

Nadere informatie

SAMENVATTING PROJECTLEIDER SAMENVATTING PROJECTLEIDER. Datum: Klik of tik om tekst in te voeren. J. Kraeima (projectleider)

SAMENVATTING PROJECTLEIDER SAMENVATTING PROJECTLEIDER. Datum: Klik of tik om tekst in te voeren. J. Kraeima (projectleider) Datum: 23-12-2016 Kenmerk: Aan: Van: Betreft: Klik of tik om tekst in te voeren. J. Kraeima (projectleider) Gemeente Overbetuwe PLS Spoorkruisingen Elst Noord Inleiding Naar aanleiding van uw verzoek op

Nadere informatie

Pagina 2 van 35 12S053-VO-01

Pagina 2 van 35 12S053-VO-01 Foto omslag: 28 augustus 1941. Het s.s. Westerdam van de Holland-Amerika Lijn, op stroom liggend bij de N.V. Dok- en Werfmaatschappij Wilton-Fijenoord in Schiedam, kreeg bij een geallieerd bombardement

Nadere informatie

Foto omslag: Bevrijding op de Wilhelminabrug te Leiden op 7 mei 1945 (bron: www.brugwachters.nl).

Foto omslag: Bevrijding op de Wilhelminabrug te Leiden op 7 mei 1945 (bron: www.brugwachters.nl). Foto omslag: Bevrijding op de Wilhelminabrug te Leiden op 7 mei 1945 (bron: www.brugwachters.nl). Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd

Nadere informatie

Vooronderzoek. Barneveld-Noord Station. Opsporen Conventionele Explosieven

Vooronderzoek. Barneveld-Noord Station. Opsporen Conventionele Explosieven Vooronderzoek Barneveld-Noord Station Opsporen Conventionele Explosieven Vooronderzoek Barneveld-Noord Station Projectnummer : 71099 Locatie Opdracht Opdrachtgever : Barneveld-Noord Station : Vooronderzoek

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Haven Boven-Hardinxveld

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Haven Boven-Hardinxveld Vooronderzoek Conventionele Explosieven Haven Boven-Hardinxveld Postbus 92 Industrieweg 24 www.saricon.nl Tel. +31 (184) 422 538 KvK-nummer: 23.063.102 3360 AB Sliedrecht 2261 HJ Sliedrecht contact@saricon.nl

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Lansingerland A12

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Lansingerland A12 Vooronderzoek Conventionele Explosieven Lansingerland A12 documentcode: aantal pagina's: 10S078-VO-01 33 incl. bijlagen Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief 6 december 2010 Herzien 22 oktober

Nadere informatie

Quickscan Conventionele Explosieven. OWN A15 aansluiting Huissen Bemmel N839. Onderzoekslocatie anno 1944 (bron:

Quickscan Conventionele Explosieven. OWN A15 aansluiting Huissen Bemmel N839. Onderzoekslocatie anno 1944 (bron: Quickscan Conventionele Explosieven OWN A15 aansluiting Huissen Bemmel N839 Onderzoekslocatie anno 1944 (bron: www.topotijdreis.nl) ONDERDEEL VAN ORTAGEO GROEP WWW.ORTAGEO.NL ExploVision B.V. info@explovision.nl

Nadere informatie

Vooronderzoek (WSCS-OCE 2016) Conventionele Explosieven A15 Papendrecht - Sliedrecht

Vooronderzoek (WSCS-OCE 2016) Conventionele Explosieven A15 Papendrecht - Sliedrecht Vooronderzoek (WSCS-OCE 2016) Conventionele Explosieven A15 Papendrecht - Sliedrecht Datum: 10 oktober 2017 Kenmerk: 17P144 definitief rapport versie 3 Zaaknummer: 31115711 17P144 VO A15 Papendrecht -

Nadere informatie

PLS-NGE. Aanwezigheid NGE binnen projectgebied Erftransformatie Zandvoort 31 Gendt. Inleiding

PLS-NGE. Aanwezigheid NGE binnen projectgebied Erftransformatie Zandvoort 31 Gendt. Inleiding PLS-NGE Datum: 6 juli 2015 Kenmerk: 2015-10-83-BR-01 Aan: Mw. E. Luggenhorst Projectbureau Herstructurering glastuinbouw Huissen-Angeren Van: F.G.J. Barink (BeoBOM) Betreft: Aanwezigheid NGE binnen projectgebied

Nadere informatie

PROJECTLEIDERSSAMENVATTING NIET-GESPRONGEN EXPLOSIEVEN. Datum: 28 juli dhr. T. Meulendijks. dhr. F.G.J. Barink. PLS-NGE Hegsestraat 11, Gendt

PROJECTLEIDERSSAMENVATTING NIET-GESPRONGEN EXPLOSIEVEN. Datum: 28 juli dhr. T. Meulendijks. dhr. F.G.J. Barink. PLS-NGE Hegsestraat 11, Gendt Datum: 28 juli 2017 Kenmerk: Aan: Van: Betreft: 2017-BB-78-01 dhr. T. Meulendijks dhr. F.G.J. Barink PLS-NGE Hegsestraat 11, Gendt Inleiding Naar aanleiding van uw verzoek op 14 juli j.l. met betrekking

Nadere informatie

PROJECTLEIDERSSAMENVATTING NIET-GESPRONGEN EXPLOSIEVEN. Datum: 22 november dhr. H. de Baaij. dhr. F.G.J. Barink

PROJECTLEIDERSSAMENVATTING NIET-GESPRONGEN EXPLOSIEVEN. Datum: 22 november dhr. H. de Baaij. dhr. F.G.J. Barink Datum: 22 november 2017 Kenmerk: Aan: Van: Betreft: EU17-193 dhr. H. de Baaij dhr. F.G.J. Barink PLS-NGE Martinuskerk Nijmeegsestraat, Gendt Inleiding Naar aanleiding van uw verzoek van 7 november j.l.,

Nadere informatie

Saricon bv Safety & Risk Consultancy

Saricon bv Safety & Risk Consultancy Vooronderzoek Conventionele Explosieven Everdenberg gemeente Oosterhout documentcode: aantal pagina's: 72469-VO-01 29 pagina s (incl. bijlagen) Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief 28 mei 2009

Nadere informatie

Rapportage. Quickscan naar de mogelijke aanwezigheid van Conventionele Explosieven ter plaatse van twee delen van een leiding tracé te Ede

Rapportage. Quickscan naar de mogelijke aanwezigheid van Conventionele Explosieven ter plaatse van twee delen van een leiding tracé te Ede Rapportage Quickscan naar de mogelijke aanwezigheid van Conventionele Explosieven ter plaatse van twee delen van een leiding tracé te Ede Projectnummer: 1011GPR2724 In opdracht van: Ingenieursbureau Oranjewoud

Nadere informatie

Inventarisatie Conventionele Explosieven Linkeroever De Pol Gemeente Oude IJssel

Inventarisatie Conventionele Explosieven Linkeroever De Pol Gemeente Oude IJssel Inventarisatie Conventionele Explosieven Linkeroever De Pol Gemeente Oude IJssel Datum: 9 augustus 2013 Kenmerk: 13P016 conceptrapport Pagina 2 van 22 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING... 5 1.1 AANLEIDING... 5

Nadere informatie

Tracébesluit. N50 Ens-Emmeloord. Conventionele Explosieven (CE n) Datum 20 maart 2014

Tracébesluit. N50 Ens-Emmeloord. Conventionele Explosieven (CE n) Datum 20 maart 2014 Tracébesluit N50 Ens-Emmeloord Conventionele Explosieven (CE n) Datum Status definitief Colofon Referentienummer RW1929-28/14-005-909 Uitgegeven door Rijkswaterstaat Midden-Nederland Informatie Telefoon

Nadere informatie

Proces-verbaal van oplevering Opsporen Conventionele Explosieven Lunet aan de Snel

Proces-verbaal van oplevering Opsporen Conventionele Explosieven Lunet aan de Snel Proces-verbaal van oplevering Opsporen Conventionele Explosieven Lunet aan de Snel Datum: 4 december 2015 Projectnr.: 150108 Status: V2.0 definitief Gemeente Houten: Opdrachtgever 1 Armaex B.V.: Directeur¹

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag

Nadere informatie

CEES VAN DEN AKKER ADVIES

CEES VAN DEN AKKER ADVIES CEES VAN DEN AKKER ADVIES Vooronderzoek Conventionele Explosieven Opdrachtgever : Dienst Landelijk Gebied Project : Inrichtingswerken Natuur Winterswijk Oost Nr : PWE 526901-801H Gemeente : Winterswijk

Nadere informatie

VOORONDERZOEK NHW Batterij-Poederoijen

VOORONDERZOEK NHW Batterij-Poederoijen VOORONDERZOEK NHW Batterij-Poederoijen AVG Explosieven Opsporing Nederland Vestiging Heijen Vestiging Waalwijk Postadres De Grens 7 Professor Asserweg 24 Postbus 160 6598 DK Heijen 5144 NC Waalwijk 6590

Nadere informatie

BAGGERNETDAG VERDIEPING NIEUWE WATERWEG EN BOTLEK

BAGGERNETDAG VERDIEPING NIEUWE WATERWEG EN BOTLEK BAGGERNETDAG VERDIEPING NIEUWE WATERWEG EN BOTLEK Opsporing Conventionele Explosieven Guido de Jong (HbR) Programma 1. Waar hebben we het over? 2. Historie en vooronderzoek Rotterdam 3. OCE proces Verdieping

Nadere informatie

PROJECTLEIDERSSAMENVATTING NIET-GESPRONGEN EXPLOSIEVEN. Datum: 28 oktober dhr. J. Bongers. dhr. F.G.J. Barink. PLS-NGE Europaplein Zuid

PROJECTLEIDERSSAMENVATTING NIET-GESPRONGEN EXPLOSIEVEN. Datum: 28 oktober dhr. J. Bongers. dhr. F.G.J. Barink. PLS-NGE Europaplein Zuid Datum: 28 oktober 2016 Kenmerk: Aan: Van: Betreft: 2016-BB-68 dhr. J. Bongers dhr. F.G.J. Barink PLS-NGE Europaplein Zuid Inleiding Naar aanleiding van uw verzoek op 18 oktober j.l. naar de mogelijke aanwezigheid

Nadere informatie

Bij deze briefrapportage is een CE-Bodembelastingkaart opgesteld (kenmerk 15S164-BB-02). Deze zal ook separaat worden aangeleverd.

Bij deze briefrapportage is een CE-Bodembelastingkaart opgesteld (kenmerk 15S164-BB-02). Deze zal ook separaat worden aangeleverd. Briefrapportage Saricon bv Aan: Movares Nederland bv: W.J. Arnold Van: Saricon : E.R. Beute; T.M. Blok Datum : 4 november 2015 Betreft:, Aanvullend onderzoek Nieuw Vredenoord. Inleiding In opdracht van

Nadere informatie

Datum: 25 september 2014 Projectnr.: Status: concept

Datum: 25 september 2014 Projectnr.: Status: concept Vooronderzoek Conventionele Explosieven N489 Binnenmaas Datum: 25 september 2014 Projectnr.: 140012 Status: concept Copyright 2014. Niets uit dit projectplan mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt

Nadere informatie

1 INLEIDING REEDS UITGEVOERDE ONDERZOEKEN AANVULLEND VOORONDERZOEK CONCLUSIE EN ADVIES... 19

1 INLEIDING REEDS UITGEVOERDE ONDERZOEKEN AANVULLEND VOORONDERZOEK CONCLUSIE EN ADVIES... 19 INHOUDSOPGAVE Pagina 1 INLEIDING... 3 1.1 AANLEIDING... 3 1.2 WERK- EN ONDERZOEKSGEBIED... 3 1.3 DOEL... 4 1.4 METHODIEK... 4 1.5 LEESWIJZER... 4 2 REEDS UITGEVOERDE ONDERZOEKEN... 5 2.1 ECG, BAGGEREN

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Hoge Boezem van de Overwaard en Achterwaterschap Gemeente Molenwaard

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Hoge Boezem van de Overwaard en Achterwaterschap Gemeente Molenwaard Vooronderzoek Conventionele Explosieven Hoge Boezem van de Overwaard en Achterwaterschap Gemeente Molenwaard Datum: 5 oktober 2015 Kenmerk: 15P038 definitief rapport 15P038 VO Hoge Boezem van de Overwaard

Nadere informatie

Onderzoekslocatie: Project Magnitude FII in de provincie Groningen

Onderzoekslocatie: Project Magnitude FII in de provincie Groningen Projectnummer: GPR6045 Onderzoekslocatie: Project 411437 Magnitude FII in de provincie Groningen Inhoudsopgave Lijst van bijlagen... 3 1 Het onderzoek... 4 1.1 Achtergrond... 4 1.2 Projectdoel... 4 1.3

Nadere informatie

BeoBOM, Vooronderzoek Conventionele Explosieven N247 Noord-Holland (kenmerk VO-01, definitief d.d. 18 november 2015), p. 5.

BeoBOM, Vooronderzoek Conventionele Explosieven N247 Noord-Holland (kenmerk VO-01, definitief d.d. 18 november 2015), p. 5. ANTEA GROUP t.a.v. de heer ing. R. van Trigt Postbus 8590 3009 AN Rotterdam Kenmerk: 2017-BB-69-BR-01 Rotterdam, 19 oktober 2017 Betreft: addendum op vooronderzoek 2015-70-VO-01 Geachte heer Van Trigt,

Nadere informatie

Onderzoekslocatie: Verbindingszone te Westerbroek, Groningen

Onderzoekslocatie: Verbindingszone te Westerbroek, Groningen Projectnummer: GPR5155 Onderzoekslocatie: Verbindingszone te Westerbroek, Groningen Inhoudsopgave Lijst van bijlagen... 3 1 Het onderzoek... 4 1.1 Achtergrond... 4 1.2 Projectdoel... 4 1.3 Praktijkgericht

Nadere informatie

Onderzoekslocatie: Ommen Oost, Gemeente Ommen

Onderzoekslocatie: Ommen Oost, Gemeente Ommen Projectnummer: 0214GPR4026.1 Onderzoekslocatie: Ommen Oost, Gemeente Ommen Inhoudsopgave Lijst van bijlagen... 3 1 Het onderzoek... 4 1.1 Achtergrond... 4 1.2 Projectdoel... 4 1.3 Praktijkgericht gebruiken

Nadere informatie

Kadeversterking Giessen-Noordeloos

Kadeversterking Giessen-Noordeloos Kadeversterking Giessen-Noordeloos Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van Conventionele Explosieven in het onderzoeksgebied Kadeverbetering Giessen-Noordeloos 3 Kadeversterking Giessen-Noordeloos

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE VO-02 De Purmer Pagina 2 van 38

INHOUDSOPGAVE VO-02 De Purmer Pagina 2 van 38 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING... 5 1.1 AANLEIDING... 5 1.2 PROBLEEMSTELLING... 5 1.3 DOELSTELLING... 5 1.4 ONDERZOEKSGEBIED... 5 1.5 ONDERZOEKSMETHODE... 6 1.5.1 Algemeen... 6 1.5.2 Inventarisatie bronnenmateriaal...

Nadere informatie

rocetrr Op po en Conwntionele E Plo ienen Project: OCE Langeraar Oost Projec'tnummer: Kenmerk: PvO-001 Datum: 24 mei 2013

rocetrr Op po en Conwntionele E Plo ienen Project: OCE Langeraar Oost Projec'tnummer: Kenmerk: PvO-001 Datum: 24 mei 2013 Proces-verbaal van oplevering Opdrachtgever: Gemeente Nieuwkoop Projec'tnummer: 51 3051 1 Kenmerk: 5130511-PvO-001 Datum: 24 mei 2013.'åe:ú.'' -"-' '*c -.: {S'r 1- l. rocetrr Op po en Conwntionele E Plo

Nadere informatie

Vooronderzoek naar de mogelijke aanwezigheid van conventionele explosieven Hoevelaar Woudenberg

Vooronderzoek naar de mogelijke aanwezigheid van conventionele explosieven Hoevelaar Woudenberg Vooronderzoek naar de mogelijke aanwezigheid van conventionele explosieven Hoevelaar Woudenberg Datum : 6 april 2017 Kenmerk : 16120510/CKU/rap1 Status : Definitief Versie : 1.0 Auteurs : R.J.W.J. Bücking

Nadere informatie

Bijlagen bij toelichting:

Bijlagen bij toelichting: Bijlagen bij toelichting: 1. Beschikking Provincie Zuid-Holland aangaande saneringsplan, d.d. 05 maart 2014; 2. Betrokken bodemonderzoeken; 3. Vooronderzoek Conventionele Explosieven Haven Fase II te Katwijk

Nadere informatie

RAPPORTAGE CE ONDERZOEK OOSTELIJKE RONDWEG, SOESTERBERG

RAPPORTAGE CE ONDERZOEK OOSTELIJKE RONDWEG, SOESTERBERG AVG Explosieven Opsporing Nederland De Grens 7-6598 DK Heijen Postbus 160-6590 AD Gennep K.v.K. Venlo 12029421 Tel. : 0485-802020 Fax : 0485-802084 info@explosievenopsporing.com www.explosievenopsporing.com

Nadere informatie

BIJLAGE VII EXPLOSIEVENONDERZOEK

BIJLAGE VII EXPLOSIEVENONDERZOEK BIJLAGE VII EXPLOSIEVENONDERZOEK Witteveen+Bos, bijlage VII behorende bij rapport RIS432-13/14-021.124 d.d. 10 november 2014 Witteveen+Bos, bijlage VII behorende bij rapport RIS432-13/14-021.124 d.d. 10

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Vooronderzoek Conventionele Explosieven Epen Volmolen Epen Volmolen 0 Voorwoord Natuurlijk Een eenvoudig woord met meerdere betekenissen, maar bovenal een woord met veel inhoud voor Bodac, onderdeel van

Nadere informatie

Projectnummer: GPR7091 Onderzoeksgebied: Gasunie project Rijnlandroute knooppunten 5 en 6

Projectnummer: GPR7091 Onderzoeksgebied: Gasunie project Rijnlandroute knooppunten 5 en 6 Projectnummer: GPR7091 Onderzoeksgebied: Gasunie project Rijnlandroute knooppunten 5 en 6 Inhoudsopgave 1 Het onderzoek... 4 1.1 Achtergrond... 4 1.2 Projectdoel... 4 1.3 Opzet van het onderzoek... 4

Nadere informatie

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van Conventionele Explosieven in het onderzoeksgebied Dijkversterking Vianen.

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van Conventionele Explosieven in het onderzoeksgebied Dijkversterking Vianen. Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van Conventionele Explosieven in het onderzoeksgebied Dijkversterking Vianen. ONDERZOEKSGEBIED: OPDRACHTGEVER: Dijkversterking Vianen Waterschap Rivierenland

Nadere informatie

Onderwerp Onderzoek, opsporing en ruiming explosieven bij gebiedsontwikkeling

Onderwerp Onderzoek, opsporing en ruiming explosieven bij gebiedsontwikkeling Collegevoorstel Inleiding Uit rapporten uit of na de Tweede Wereldoorlog blijkt dat op verschillende plaatsen in de Nederlandse bodem mogelijk nog een aanzienlijke hoeveelheid explosieven (de zogenaamde

Nadere informatie

Datum: 9 april 2015 Projectnr.: 150024 Kenmerk: 15p015 Status: definitief

Datum: 9 april 2015 Projectnr.: 150024 Kenmerk: 15p015 Status: definitief Vooronderzoek Conventionele Explosieven Oosterhoutse Golf Club Gemeente Oosterhout Datum: 9 april 2015 Projectnr.: 150024 Kenmerk: 15p015 Status: definitief Copyright 2015. Niets uit dit projectplan mag

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Leugenbrug te Den Haag

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Leugenbrug te Den Haag Vooronderzoek Conventionele Explosieven Leugenbrug te Den Haag Documentcode: Aantal pagina's: 43 Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief Herzien Concept 23 juli 2013 Postbus 92 Industrieweg 24

Nadere informatie

1. Inleiding. 2. Aanleiding en vraagstelling

1. Inleiding. 2. Aanleiding en vraagstelling Notitie : 3VEO-VOO.05667.V Voor : betrokkenen OCE werkveld Van : secretariaat Datum : 16 april 2013 Betreft : handreiking vooronderzoeken BRL-OCE versus WSCS-OCE 1. Inleiding Op 1 juli 2012 is het Werkveldspecifiek

Nadere informatie

Certificatieschema voor het. Procescertificaat Vooronderzoek CE en Risicoanalyse CE

Certificatieschema voor het. Procescertificaat Vooronderzoek CE en Risicoanalyse CE Certificatieschema voor het Procescertificaat Vooronderzoek CE en Risicoanalyse CE Vaststelling door : Centraal College van Deskundigen OCE Vaststellingsdatum : DATUM Goedkeuring door : bestuur SCVE Goedkeuringsdatum

Nadere informatie

Quickscan Conventionele Explosieven. Arnhemseweg (Zevenaar) Onderzoekslocatie anno 1944 (bron:

Quickscan Conventionele Explosieven. Arnhemseweg (Zevenaar) Onderzoekslocatie anno 1944 (bron: Quickscan Conventionele Explosieven Arnhemseweg (Zevenaar) Onderzoekslocatie anno 1944 (bron: www.topotijdreis.nl) ONDERDEEL VAN ORTAGEO GROEP WWW.ORTAGEO.NL ExploVision B.V. info@explovision.nl www.explovision.nl

Nadere informatie

Notitie RWZI Gemaalweg Gemeente s-hertogenbosch. W. van den Brandhof, MA 4 juni 2012

Notitie RWZI Gemaalweg Gemeente s-hertogenbosch. W. van den Brandhof, MA 4 juni 2012 Notitie RWZI Gemaalweg Gemeente s-hertogenbosch W. van den Brandhof, MA 4 juni 2012 1 Inhoudsopgave: 1. INLEIDING... 4 1.1. AANLEIDING... 4 1.2. DOELSTELLING... 4 1.3. UITVOERING... 4 1.4. OVERZICHT RELEVANTE

Nadere informatie

PRESENTATIE RISICOKAART ALBLASSERDAM

PRESENTATIE RISICOKAART ALBLASSERDAM PRESENTATIE RISICOKAART ALBLASSERDAM INHOUD Historisch Vooronderzoek Noodzaak Zuurstoffabriek De Alblas De Risocokaart Voor- en nadelen Hoe te werken met de risicokaart Vervolgstappen Financiën Vragen

Nadere informatie

PROJECTLEIDERSSAMENVATTING NIET-GESPRONGEN EXPLOSIEVEN. Datum: 21 juli dhr. T. Meulendijks. dhr. F.G.J. Barink

PROJECTLEIDERSSAMENVATTING NIET-GESPRONGEN EXPLOSIEVEN. Datum: 21 juli dhr. T. Meulendijks. dhr. F.G.J. Barink Datum: 21 juli 2017 Kenmerk: Aan: Van: Betreft: 2017-BB-76-01 dhr. T. Meulendijks dhr. F.G.J. Barink PLS-NGE Karbrugsevoetpad 4, Huissen Inleiding Naar aanleiding van uw verzoek op 10 juli j.l. met betrekking

Nadere informatie

Vooronderzoek. Opsporen Conventionele Explosieven. Hilversum Monnikenberg

Vooronderzoek. Opsporen Conventionele Explosieven. Hilversum Monnikenberg Vooronderzoek Hilversum Monnikenberg Figuur 1: Uitsnede overzichtskaart: verdedigingslinie om Hilversum (bron: PAT, 457). Opsporen Conventionele Explosieven Riel Explosive Advice & Services Europe B.V.

Nadere informatie

CORIO GLANA HIGH LIGHT 20 VOORONDERZOEK CONVENTIONELE EXPLOSIEVEN UIT DE TWEEDE WERELDOORLOG RN DEFINITIEVE VERSIE 1.

CORIO GLANA HIGH LIGHT 20 VOORONDERZOEK CONVENTIONELE EXPLOSIEVEN UIT DE TWEEDE WERELDOORLOG RN DEFINITIEVE VERSIE 1. RN-18010-1.0 10-07-2018 EFINITIEVE VERSIE 1.0 VOORONERZOEK CONVENTIONELE EXPLOSIEVEN UIT E TWEEE WERELOORLOG CORIO GLANA IG LIGT 20 OPGEMAAKT OOR EXPLOA ANELSREGISTER CULEMBORG 54955890 BTW NL851505971B01

Nadere informatie

Rapport van Vooronderzoek

Rapport van Vooronderzoek Koninklijke Landmacht Aan Ter attentie van Locatie Werkorder EOD Datum Behandeld door Dienst Vastgoed Defensie Directie West Dhr. ing. G.J. Oosterhuis Maritiem Vliegkamp de Kooy 20091534 18 februari 2010

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Vispassage Wittemermolen te Wittem

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Vispassage Wittemermolen te Wittem Vooronderzoek Conventionele Explosieven Vispassage Wittemermolen te Wittem Vispassage Wittemermolen te Wittem 0 Dit document is bestemd voor de opdrachtgever. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze

Nadere informatie

2016-BB-12-QS-01 (DEFINITIEF) KENMERK: QUICK SCAN CONVENTIONELE EXPLOSIEVEN BETREFT: N226 SCHUTTERHOEFLAAN PROJECT: PROVINCIE UTRECHT OPDRACHTGEVER:

2016-BB-12-QS-01 (DEFINITIEF) KENMERK: QUICK SCAN CONVENTIONELE EXPLOSIEVEN BETREFT: N226 SCHUTTERHOEFLAAN PROJECT: PROVINCIE UTRECHT OPDRACHTGEVER: KENMERK: BETREFT: PROJECT: OPDRACHTGEVER: 2016-BB-12-QS-01 (DEFINITIEF) QUICK SCAN CONVENTIONELE EXPLOSIEVEN N226 SCHUTTERHOEFLAAN PROVINCIE UTRECHT Documentcode: 2016-BB-12 Aantal pagina s: 21 Datum:

Nadere informatie

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied BB0016 Kwadijkerbrug te Kwadijk.

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied BB0016 Kwadijkerbrug te Kwadijk. Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied BB0016 Kwadijkerbrug te Kwadijk. ONDERZOEKSGEBIED: OPDRACHTGEVER: BB0016 Kwadijkerbrug te Kwadijk Hoogheemraadschap

Nadere informatie

Opsporingsgebied: Gedeelte van het Coevorden Vechtkanaal

Opsporingsgebied: Gedeelte van het Coevorden Vechtkanaal Projectnummer: 0513GPR3372.4 Opsporingsgebied: Gedeelte van het Coevorden Vechtkanaal Inhoudsopgave 1 Het onderzoek... 3 1.1 Achtergrond... 3 1.2 Doel van het onderzoek... 3 1.3 Opsporingsgebieden...

Nadere informatie

PROCES-VERBAAL VAN OPLEVERING Homoetstraat te Doornenburg

PROCES-VERBAAL VAN OPLEVERING Homoetstraat te Doornenburg AVG Explosieven Opsporing Nederland De Grens 7-6598 DK Heijen Prof. Asserweg 24-5144 NC Waalwijk Postbus 160-6590 AD Gennep K.v.K. Venlo 12029421 Tel. : 0416-700220 oce@avg.eu www.explosievenopsporing.com

Nadere informatie

Onderzoekslocatie: Ackerdijksche polder te Pijnacker-Nootdorp

Onderzoekslocatie: Ackerdijksche polder te Pijnacker-Nootdorp Projectnummer: 1214GPR4876 Onderzoekslocatie: Ackerdijksche polder te Pijnacker-Nootdorp Rapportage Projectnummer: 1214GPR4876 Datum: 15-05-2015 Betreft: Historisch vooronderzoek naar de aanwezigheid van

Nadere informatie

TVM33.037.030 Aanvullend Vooronderzoek Conventionele Explosieven Tramtracé Vlaanderen Maastricht & Fietsenstalling station Maastricht

TVM33.037.030 Aanvullend Vooronderzoek Conventionele Explosieven Tramtracé Vlaanderen Maastricht & Fietsenstalling station Maastricht TVM33.037.030 Aanvullend Vooronderzoek Conventionele Explosieven Tramtracé Vlaanderen Maastricht & Fietsenstalling station Maastricht Documentcode: Aantal pagina's: /TVM33.037.030 Aanvullend vooronderzoek

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Fietspad & Rotonde N831 Gemeente Maasdriel

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Fietspad & Rotonde N831 Gemeente Maasdriel Vooronderzoek Conventionele Explosieven Fietspad & Rotonde N831 Gemeente Maasdriel Datum: 14 september 2015 Kenmerk: 15P068 conceptrapport 15P068 VO Fietspad & Rotonde N831 conceptrapport d.d. 14 september

Nadere informatie

Vooronderzoek. Opsporen Conventionele Explosieven. Papendrecht aansluiting A15-N3

Vooronderzoek. Opsporen Conventionele Explosieven. Papendrecht aansluiting A15-N3 Vooronderzoek Papendrecht aansluiting A15-N3 Figuur 1: Aansluiting N3-A15 (bron: www.google.nl/maps - streetview). Opsporen Conventionele Explosieven Riel Explosive Advice & Services Europe B.V. Alphenseweg

Nadere informatie

Certificatieschema voor het. Procescertificaat Vooronderzoek CE en Risicoanalyse Conventionele Explosieven

Certificatieschema voor het. Procescertificaat Vooronderzoek CE en Risicoanalyse Conventionele Explosieven Certificatieschema voor het Procescertificaat Vooronderzoek CE en Risicoanalyse Conventionele Explosieven Vaststelling door : Centraal College van Deskundigen OCE Vaststellingsdatum : DATUM Goedkeuring

Nadere informatie

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied Winklerlaan 365 te Utrecht.

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied Winklerlaan 365 te Utrecht. Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied Winklerlaan 365 te Utrecht. ONDERZOEKSGEBIED: OPDRACHTGEVER: Winklerlaan 365 te Utrecht Buro Ontwerp

Nadere informatie

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied Perceel Bommersheufsestraat te Zevenaar.

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied Perceel Bommersheufsestraat te Zevenaar. Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied Perceel Bommersheufsestraat te Zevenaar. ONDERZOEKSGEBIED: OPDRACHTGEVER: Perceel Bommersheufsestraat

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Spijkenisse - Simonshaven

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Spijkenisse - Simonshaven Bijlage 7 Vooronderzoek Conventionele Explosieven Spijkenisse - Simonshaven Documentcode: Aantal pagina's: 12S118-VO-02 94 (incl. bijlagen) Documenthistorie: Omschrijving Datum Definitief 19 maart 2013

Nadere informatie

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied Soesterberg-Noord.

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied Soesterberg-Noord. Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied Soesterberg-Noord. ONDERZOEKSGEBIED: OPDRACHTGEVER: Soesterberg-Noord Gemeente Soest DATUM: 18 december

Nadere informatie

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied BB0013 Wipbrug te Opmeer.

Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied BB0013 Wipbrug te Opmeer. Vooronderzoek naar het risico op het aantreffen van conventionele explosieven in het onderzoeksgebied BB0013 Wipbrug te Opmeer. ONDERZOEKSGEBIED: OPDRACHTGEVER: BB0013 Wipbrug te Opmeer Hoogheemraadschap

Nadere informatie

VOORONDERZOEK Dordtse Kil IV-Dordrecht

VOORONDERZOEK Dordtse Kil IV-Dordrecht VOORONDERZOEK Dordtse Kil IV-Dordrecht AVG Explosieven Opsporing Nederland Vestiging Heijen: Vestiging Waalwijk: De Grens 7-6598 DK Heijen Professor Asserweg 24 5144 NC Waalwijk Postbus 160-6590 AD Gennep

Nadere informatie

Historisch Vooronderzoek

Historisch Vooronderzoek Historisch Vooronderzoek Afsluitdijk Vispassages Figuur 1: De Afsluitdijk bij Kornwerderzand en Den Oever (bron: Google.nl). Opsporen Conventionele Explosieven Riel Explosive Advice & Services Europe B.V.

Nadere informatie

Historisch Vooronderzoek. Niet Gesprongen Explosieven. Haarlem NGE-Risicokaart

Historisch Vooronderzoek. Niet Gesprongen Explosieven. Haarlem NGE-Risicokaart Historisch Vooronderzoek Niet Gesprongen Explosieven Haarlem NGE-Risicokaart RO-160069 versie 1.0 19 juli 2016 Historisch Vooronderzoek Niet Gesprongen Explosieven Haarlem NGE-Risicokaart Opdrachtgever

Nadere informatie

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Watergangen Lichtenvoorde Gemeente Oost-Gelre

Vooronderzoek Conventionele Explosieven Watergangen Lichtenvoorde Gemeente Oost-Gelre Vooronderzoek Conventionele Explosieven Watergangen Lichtenvoorde Gemeente Oost-Gelre Datum: Kenmerk: 19 april 2017 17P018 definitief rapport 17P018 VO Watergangen Lichtenvoorde definitief rapport d.d.

Nadere informatie

Wij vertrouwen erop u hiermee een passende aanbieding te hebben gedaan en zien uw reactie met belangstelling tegemoet.

Wij vertrouwen erop u hiermee een passende aanbieding te hebben gedaan en zien uw reactie met belangstelling tegemoet. Gemeente Loppersum T.a.v. de heer M. Postema Postbus 25 9919 ZG Loppersum Uw referte : Afspraak 27 maart 2015 Onze referte : 72138/UO-151089 Onderwerp : Offerte Historisch Vooronderzoek-Niet Gesprongen

Nadere informatie

FAQ Bommenkaart. Aan Van Henriette van Hoek, Datum Herziene versie d.d. 1 november 2017

FAQ Bommenkaart. Aan Van Henriette van Hoek, Datum Herziene versie d.d. 1 november 2017 FAQ Bommenkaart Aan Van Henriette van Hoek, 020-2544154 Datum Herziene versie d.d. 1 november 2017 Hoe kan ik de bommenkaart raadplegen? De bommenkaart is digitaal ontsloten via het dataportaal van gemeente

Nadere informatie

Onderzoekslocatie: Project Hooghkamer, gemeente Teylingen

Onderzoekslocatie: Project Hooghkamer, gemeente Teylingen Projectnummer: GPR5331.1 Onderzoekslocatie: Project Hooghkamer, gemeente Teylingen Inhoudsopgave Lijst van bijlagen... 3 1 Het onderzoek... 4 1.1 Achtergrond... 4 1.2 Projectdoel... 4 1.3 Praktijkgericht

Nadere informatie