Ketenanalyse Energiedistributie ICT staat voor groen!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ketenanalyse Energiedistributie ICT staat voor groen!"

Transcriptie

1 Ketenanalyse Energiedistributie ICT staat voor groen! 2012 ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 1

2 Historie Versie Datum Auteur Omschrijving Gerrit Lindenschot Initiële versie Ric L Herminez Opzet afgestemd met andere keteninitiatieven. Additionele informatie toegevoegd Ric L Herminez Aanwijzigingen BECO verwerkt Ric L Herminez Tekstuele aanpassingen Langetermijn reductiedoelstelling toegevoegd Frits Wuts Update n.a.v. audit door SGS 2012 ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Waardeketenanalyse voor Energiedistributie Inleiding Doelstelling Leeswijzer De waardeketen van Energiedistributie Inleiding Waardeketen Ketenpartners Producenten Whole-Sale carriers Leveranciers Transporteurs en Distributeurs Afnemers Smart Grid samenwerkingsverbanden Powermatching Powermatching ProSECco Kwantificeren van de CO2 emissie CO2 Reductiedoelstellingen Reductiedoelstellingen Reductiedoelstellingen lange termijn Autorisatie ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 3

4 1 Waardeketenanalyse voor Energiedistributie 1.1 Inleiding ICT Automatisering Nederland B.V., verder genaamd ICT, voert in het kader van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen een actief klimaatbeleid uit. Onderdeel hiervan is deelname aan de CO2 Prestatieladder waarbij ICT zich gaat certificeren op niveau 4. Een onderdeel van deze certificering is het uitvoeren van een ketenanalyse voor emissies uit scope 3. De gekozen ketens moeten qua materialiteit van belang zijn voor de ICT. De materialiteit van de verschillende ketens van ICT zijn beschreven in het document Analyse Scope 3 emissies ICT. In dat document is beschreven dat één van de te analyseren ketens Automatisering Energiedistributie is. Het betreft hier het automatiseren van de afstemming van het energieverbruik op het aanbod van energie van duurzame bronnen. Onder de noemers Intelligente Energienetwerken en Smart Grid biedt ICT haar kennis en ervaring met het realiseren van slimme serviceplatforms aan aan Smartgrid projecten in de energiesector. Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van CO2-vriendelijk oplossingen met gebruik van The Cloud. Daartoe is ICT technologiepartner in een Smart Grid initiatief dat als doel heeft op diverse plaatsen in Nederland door middel van een totaalconcept een slim energienet te implementeren. Dit initiatief is een Europese primeur. Door de toepassing van Smart Grid oplossingen kunnen intelligente energienetwerken gerealiseerd worden, waarmee aanzienlijke energie- en CO2-besparingen mogelijk worden. De ketenanalyse voor deze propositie is beschreven in dit document. 1.2 Doelstelling Het doel van deze analyse is het in kaart brengen van de ketenemissie effecten implementatieoplossingen betrekking hebbend op Intelligente Energienetwerken en Smart Grid. Aan de hand van deze analyse worden CO2 reductiedoelstellingen voor de toekomst geformuleerd. 1.3 Leeswijzer Dit document is opgezet op met de volgende structuur: 1. Beschrijving van de waardeketen; 2. Kwantificeren van de CO2 - scope 3 emissies; 3. CO2-reductiedoelstellingen; 4. Stappenplan 2012 ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 4

5 2 De waardeketen van Energiedistributie 2.1 Inleiding Voor het realiseren van een nieuwe orde in de energiedistributie wordt door veel partijen gekeken naar de mogelijkheden van intelligente netten. Door het ontwikkelen van intelligente netten is het mogelijk om tweerichtingsverkeer te krijgen van energie tussen producenten en gebruikers en tussen gebruikers onderling. Dit lijkt een noodzakelijke stap om de bovengenoemde ontwikkelingen te kunnen ondersteunen en een verdere verduurzaming van de energievoorziening te realiseren. Met de invo ering van intelligente netten zullen er nieuwe services en producten op de energiemarkt komen, zullen partijen een andere rol gaan spelen en zullen ook nieuwe partijen tot de markt toetreden. Bovendien verandert de rol van de consument sterk. Deze wordt mogelijk ook producent en krijgt waarschijnlijk een veel actievere rol. De technologieën die nodig zijn voor het realiseren van intelligente netten zijn al in ontwikkeling. Maar minstens zo belangrijk is de verandering van de markt, de positie van partijen en met name de rol van de eindgebruiker. Hier is tot nu toe nog weinig aandacht voor geweest. Door het realiseren van proeftuinen kan hier veel kennis en ervaring mee worden opgedaan, kan de bekendheid en acceptatie van het concept van intelligente netten worden verbeterd en kan een verdere marktintroductie van intell igente netten worden versterkt. Automatisering, het gebruik van slimme software, speelt hierbij een belangrijke rol. Door het naar The Cloud brengen van de serviceplatform wordt een verdere reductie van de CO 2-uitstoot bereikt. Op 1 oktober 2010 is het Smart Energy Collective (SEC, van start gegaan. Maar liefst 29 bedrijven in Nederland (waaronder ICT) hebben de handen ineen geslagen om in een open innovatie omgeving te werken aan de ontwikkeling van intelligente energieconcepten. Dit is vastg elegd in een samenwerkingsovereenkomst. Er worden gezamenlijk minimaal 5 grootschalige demonstratieprojecten opgezet op het gebied van Smart Grids intelligente energienetten verspreid over Nederland met in totaal enkele duizenden particuliere en zakelijke consumenten. Het doel van dit samenwerkingsproject is om met een integrale aanpak Smart Grids grootschalig in de praktijk te demonstreren. Belangrijk hierbij is het opdoen van ervaring met eindgebruikers omdat communicatie en sociale acceptatie van groot belang is voor het slagen van de energietransitie. Met dit initi atief wil het Smart Energy Collective een voorsprong nemen op ontwikkelingen in het buitenland 2.2 Waardeketen Een waardeketen is een keten van activiteiten. Producten passeren de achtereenvolgende activiteiten van de keten en verwerven hierbij bij iedere activiteit enige waarde. De keten van activiteiten als geheel geeft het product hierbij meer toegevoegde waarde dan de som van de afzonderlijke delen. Navolgend is de waardeketen van de energiedistributie beschreven. Bij het toepassen van automatisering in de energiedistributie ontstaan zogenaamde Intelligente netten. De kern van het begrip 'intelligente netten' is het ontstaan van tweerichtingsverkeer van marktpartijen onderling. De verschillende marktpartijen acteren daardoor in een netwerk en niet in de traditionele keten (zie ook het figuur uit het Energy Valley rapport Van waardeketen naar waarde netwerk 1. Dit betekent dat de marktpartijen onderling fysieke-, financiële- en informatie producten en services leveren. 1 Van waardeketen naar waarde netwerk: oplossingen voor de organisatie van de Nederlandse energiemarkt, Rapport geschreven in opdracht van de Directie Energiemarkt van het Ministerie van Economische Zaken Ir. J.C. Volkers (Energy Valley), Prof. Dr. G. B. Huitema (TNO-ICT, Rijksuniversiteit Groningen), Prof. Dr. J. Strikwerda (Nolan Norton Institute en Universiteit van Amsterdam), Drs. C.M. IJsbrandy (UCPartners), Groningen, 26 september ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 5

6 (uit: energy valley rapport] 2.3 Ketenpartners De volgende lijst bevat een overzicht van de ketenpartners die betrokken zijn in deze waardeketen: - Producenten - Whole-Sale carriers - Leveranciers - Transporteurs en Distributeurs - Afnemers 2012 ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 6

7 2.3.1 Producenten Elektriciteit Elektriciteit wordt opgewekt door middel van elektriciteitscentrales. De grootste producenten in Nederland zijn NUON, Essent, Electrabel, Intergen, Delta en E.ON. In 2008 werd in Nederland 104 terawattuur TWh aan elektriciteit opgewekt, waarvan 91.5 TWh door centrales die fossiele (met name steenkool en gas) brandstoffen verstookten en bijna 4 TWh door de kerncentrale bij Borssele. Tenslotte kwam 9 TWh voort uit duurzame energiebronnen zoals wind en biomassa. Gas De productie van aardgas in Nederland wordt verzorgd door de Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM). Per jaar produceert de NAM circa 50 miljard m 3 gas, waarvan de helft uit het Groningen-gasveld en de rest uit de verschillende kleinere velden (circa 25 procent) en de rest van de Noordzee. Hiermee produceert de NAM ongeveer 75 procent van het Nederlandse gas. Op het land heeft de NAM enige tientallen productielocaties die zich voornamelijk in noordoost Nederland, maar ook in Zuid-Holland bevinden. Hiernaast wordt in Grijpskerk en Norg/Langelo gas geïnjecteerd om als reserve te dienen in tijden van grote vraag. Ook op de Noordzee heeft de NAM een aantal productieplatforms. In Den Helder bevindt zich het grootste gasbehandelingsinstallatie van Europa, hier wordt al het gas behandeld dat van het Nederlandse continentaal plat binnenkomt en doorgeleverd aan GasTerra Whole-Sale carriers De Wholesale carriers zijn verantwoordelijk voor het in balans houden van de in - en verkoopvolumes van de energie. Elektriciteit De Carrier kan elektriciteit op verschillende wijzen in- of verkopen: - De elektriciteitsbeurs. Nederland heeft twee officiële elektriciteitsbeurzen, de Endex en de APX. Op de Endex worden futures gecleared. Dit zijn contracten met een vaste termijn voor langere tijd. De APX is een spot market: er wordt gehandeld in uur-prijzen. Voor elke dag wordt voor elk uur van de dag een aparte prijs vastgesteld. - Onderling. Handelaren in elektriciteit kunnen hun elektriciteit ook onderling verhandelen, buiten de markt om. Dit kunnen zij direct met de tegenpartij doen, of via een broker. Dit wordt over-the-counter (OTC) genoemd. Een broker is een bedrijf dat handelaren bij elkaar brengt. Tegenwoordig gaat de handel via brokers altijd via computersystemen. De handelaar betaalt geld om van dit systeem gebruik te kunnen maken. De handelaar kan op een computerscherm aanbod en vraag volgen, en kan zo handelen op de markt. - Centrales. Sommige elektriciteitsleveranciers zijn tevens eigenaar van een elektriciteitscentrale. Zij kunnen hun elektriciteit dus intern inkopen. Wel komen er steeds meer commerciële producenten op de markt. - Buitenland. Het Nederlandse elektriciteitsnet staat in verbinding met België, Duitsland, Engeland en Noorwegen. Via deze netten staat het in verbinding met de rest van het Europese elektriciteitsnet. Deze verbindingen hebben slechts een beperkte capaciteit, grenscapaciteit. Deze grenscapaciteit wordt elke dag geveild. Omdat elektriciteitsprijzen grote verschillen kennen in Europa, kan het winstgevend zijn deze in te kopen uit het buitenland, ondanks de extra kosten van de gr enscapaciteit. De drie markten, Nederland, België en Frankrijk zijn sinds januari 2007 op de APX aan elkaar gekoppeld, de koppeling met het Duitse net heeft vertraging. Gas De Europese Unie is al vele jaren bezig met de liberalisering van de Europese gas markt. Een van de onderdelen is het bewerkstelligen van een onafhankelijk gastransportnet, waar iedere aanbieder gelijke kansen heeft om gas naar de markt te brengen en de concurrentie op die markt te bevorderen. Hiervoor zijn Europese richtlijnen opgesteld. Als gevolg hiervan is sinds 1 juli 2005 het gashandelsbedrijf GasTerra afgesplitst van Gasunie. Voortaan houdt de N.V. Nederlandse Gasunie zich bezig met het transport en de opslag van aardgas, en GasTerra met de gaslevering en -handel. Bij de splitsing in 2005 zijn Shell, ExxonMobil en Energie Beheer Nederland uit de Gasunie getreden en heeft de Staat de volledige eigendom verworven. GasTerra heeft een langjarig contract met de NAM dat al het gas uit dit veld aan GasTerra wordt verkocht. Kleine velden in Nederland zijn ook een belangrijke bron van gas. Volgens de Gaswet heeft GasTerra de publieke taak om gas uit kleine velden op te kopen. De producenten van dit gas zijn zeker van afname tegen een marktconforme prijs. De Nederlandse Staat heeft dit beleid in de jaren 70 ingevoerd om de productie van gas te bevorderen. Tenslotte importeert GasTerra gas uit Noorwegen en Rusland ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 7

8 2.3.3 Leveranciers Elektriciteit De leverancier levert uiteindelijk de elektriciteit aan de consument, en is verantwoordelijk voor de i nkoop van deze elektriciteit. Hij is ook verantwoordelijk voor service naar de klant. De leverancier koopt zijn elektriciteit altijd in bij een wholesale carrier. Bij de grote energieleveranciers (Essent, Nuon, Eneco) zijn de leverancier en de wholesale carrier eigendom van dezelfde groep. In Nederland hebben zowel bedrijven als particulieren keuze tussen verschillende leveranciers. De leverancier bepaalt zelf welke wholesale carrier hij inschakelt. Hier heeft de consument dus geen keuze. Gas De leverancier levert uiteindelijk het gas aan de consument, en is verantwoordelijk voor de inkoop van dit gas. Hij is ook verantwoordelijk voor service naar de klant. De leverancier koopt het gas altijd in bij een wholesale carrier. In Nederland hebben zowel bedrijven als particulieren keuze tussen verschillende leveranciers. De leve rancier bepaalt zelf welke wholesale carrier hij inschakelt (GasTerra). Hier heeft de consument dus geen keuze Transporteurs en Distributeurs Elektriciteit TenneT is de landelijke netbeheerder oftewel de Nederlandse Transmission System Operator (TSO). Van af 1 januari 2008 beheert TenneT het Nederlandse hoogspanningsnet vanaf 110 kv en hoger. Ze stelt het net op onpartijdige wijze beschikbaar voor elektriciteitstransporten en waarborgt de noodzakelijke balans tussen vraag en aanbod in Nederland. De regionale netbeheerders beheren de middenspanningsdistributienetten (10 t/m 110 kv) en het laagspanningsnet. Gas De N.V. Nederlandse Gasunie is het bedrijf dat de zorg draagt voor het transport van het Nederlandse aardgas. Gasunie's netwerk bestaat uit ruim kilometer pijpleidingen in Nederland en Duitsland, aansluitingen op (inter)nationale pijpleidingsystemen en honderden installaties, waaronder een lng-installatie (peakshaver), ondergrondse gasopslag zoals in Zuidwending, en Gate terminal, een importterminal voor vloeibaar aardgas (lng). De jaarlijkse hoeveelheid aardgas dat door de leidingen stroomt, is ongeveer 125 miljard kubieke meter (1.221 miljard kwh) ofwel circa 25% van het totale Europese gasverbruik Afnemers De meeste consumenten nemen alleen energie af. Met de komst van lokale duurzame energieopwekking zijn er ook bedrijven en consumenten aanwezig die elektriciteit produceren, terugleveren ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 8

9 2.4 Smart Grid samenwerkingsverbanden ICT geeft samen met partners invulling aan de oplossingen voor realisatie van intelligente energienetwerken. Daartoe neemt ICT deel aan diverse werkgroepen. De partners in deze werkgroepen zijn Producenten, Whole- Sale carriers, Leveranciers, Transporteurs en Distributeurs en Afnemers. Het betreft hier de volgende werkgroepen / samenwerkingsverbanden: Powermatching 1 In 2010 is door KEMA, ECN, Essent en Humiq (ICT) het project PowerMatching City Hoogkerk, een demonstratie van een intelligent energienet, gerealiseerd in de wijk Hoogkerk te Groningen. Dit project werd gesponsord door de Europese Unie, Gasunie, Gemeente Groningen en het Energieconvenant Groningen. Het project was één van de drie demonstratieprojecten binnen het Europese Integral programma (EU FP ) met als doel een industriereferentie te realiseren voor de grootschalige implementatie van Smart Grids. Het project is succesvol afgerond en vervult een internationale voorbeeldfunctie als eerste geïntegreerde smart grid demonstratie Powermatching 2 Samen met KEMA, TNO, Essent, Enexis, Gasunie. TUE, TUDelft, Hanzehogeschool Groningen is het succes van deze intelligente netwerkdemonstratie voortgezet in het vervolgproject PowerMatching City II, waarbij geavanceerde slimme energie services worden gedemonstreerd op basis van de bijbehorende innovatieve slimme energietechnologieën. Het doel is de waarde creatie door intelligente energiesystemen empirisch te valideren en de eisen en wensen die de eindgebruiker aan dergelijke services en systemen stelt, inzichtelijk te maken. Het project is afgerond. De verdere ontwikkeling zal plaatsvinden via het project ProSECco. ICT heeft in dit project geïnvesteerd. Op 16 april is er een eindsymposium gehouden waarbij een presentatie is gehouden over de resultaten van dit consortium ProSECco ProSECco is een project van 29 partners uit verschillende sectoren die zich hebben verenigd in het SEC (Smart Energy Collective), dat zij op 1 oktober 2010 hebben opgericht. De partners willen samen nieuwe CO2 vriendelijke business creëren en een voorsprong nemen op het buitenland. Deelnemers zijn: ABB, Alliander, APX Endex, DELTA, Draka, Eneco, Enexis, Essent, Gasunie, GEN, Heijmans, Humiq (=ICT), IBM, Imtech, Itron, KEMA, KPN, Logica, Miele, Nedap, NXP, Phillips, Priva, Rabobank, Siemens, Smart Dutch, Stedin, TenneT, Unica Groep. De partners in ProSECco werken op de proeftuinlocaties nauw samen met de lokale bestuurders en de deelnemende energieconsumenten, en daarnaast met woningbouwcorporaties, projectontwikkelaars, gebouwof terreinbeheerders, bewonersverenigingen en lokale aannemers. Voor dit project zullen de mogelijkheden om CO2-reductie te realiseren navolgend worden uitgewerkt. ICT investeert ca in dit project ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 9

10 3 Kwantificeren van de CO2 emissie Binnen het project ProSecco zijn de te bereiken besparingen betreffende CO 2-emissie gekwantificeerd, In de berekening is uitgegaan van de veronderstelling dat de grootschalige i ntegratie van duurzame technieken zoals wind, zon-pv en micro-wkk niet zal plaatsvinden zonder intelligente netten. Zonder intelligente netten zal niet alle geproduceerde energie van windturbines en zon -PV panelen ingepast kunnen worden, waardoor er voor windturbines en PV-panelen geen positieve business case ontstaat. Het niet in te passen deel neemt toe bij grotere aantallen duurzame energiebronnen. Kortom, zonder intelligente netwerken staakt de verdere implementatie van duurzame energiebronnen en daarmee zal de besparing van primaire energie en de CO2 emissie op hetzelfde peil blijven vanaf ca Met intelligente netten is de verdere marktintegratie van duurzame energietechnieken na 2020 wel mogelijk. Bij de berekeningen is daarom de (vereenvoudigde) aanname gedaan dat alle besparingen die na 2020 worden gerealiseerd, kunnen worden toegeschreven aan het intelligente net. Verder laten verschillende studies zien dat energieconsumenten bewuster omgaan met energie als ze betere informatie en terugkoppeling krijgen over hun gebruik. In de berekeningen is een percentage van 10% energiebesparing aangenomen dankzij de aangeboden services. Tot slot is een berekening gemaakt van de netverliezen die door netbeheerders worden geschat op 4,4%. De energie die lokaal wordt opgewekt en lokaal wordt gebruikt levert daarmee een extra energiebesparing op van 4,4% van de lokaal geproduceerde elektriciteit. Met deze gegevens is per technologie de potentiële besparing in Nederland bepaald. In onderstaande tabel is het totale potentieel voor besparingen door intelligente netten in Nederland weergegeven. Technologie Penetratie 2020 Penetratie 2050 Extra penetratie mogelijk door intelligente netten Extra CO2 besparing (Kton) Extra besparing primaire energie (PJ) Wind 6 GW 26 GW 20 GW Zon PV 4 GW 21 GW 17 GW EV Warmtepompen Micro WKK Energiebesparing nvt nvt nvt Vermeden nvt nvt nvt netverliezen Totaal Tabel 1 CO 2 besparing en besparing primaire energie per jaar door intelligente netten De reductiemogelijkheden verschillen per gebruikersgroep. In de pilots van ProSECco zijn de reducties in de industrie en de woonwijken relatief groot vanwege de hoeveelheid duurzame energie die lokaal kan worden opgewekt (industrie) respectievelijk het grote aantal energieconsumenten (woonwijken). Bij de kantoren is de besparing relatief beperkt, omdat het aantal aangesloten systemen hier relatief klein is en de hoeveelheid lokaal duurzaam opgewekte energie beperkt is. De gebruikersgroep kantoren is groot genoeg om de onderzoeksvragen voor deze gebruikersgroep te beantwoorden. Bovendien is er groot potentieel voor bijvoorbeeld vraagsturing bij elektrisch vervoer, waardoor ook dit een belangrijke doelgroep is. Bij het bepalen van de reducties per gebruikersgroep is de (vereenvoudigde) aanname gedaan dat de duurzame energiebronnen niet zouden zijn geïnstalleerd als er geen intelligent net zou worden toegepast. De besparingen bereikt door de intelligente netten zijn dus volledig toegerekend aan een intelligent netwerk. Dit is een vereenvoudigde aanname, maar door deze aanname zijn de berekende getallen goed bruikbaar om deze proeftuin resultaten te vergelijken met een grootschalige introductie in In het projectplan van ProSECco is per technologie en per locatie de reductie in de proeftuin bepaald. In navolgende tabel zijn de totalen per locatie weergegeven. Gebruikersomgeving Besparing CO2 (ton/jaar) Besparing primaire energie (GJ/jaar) Industrie: thegrounds (Schiphol) All electric Woonwijk: ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 10

11 Hoog Dalem (Gorinchem) Kantoren: Siemens (Den Haag, Zoetermeer) ABB ( Rotterdam, Ede) Gas en electriciteit: Stad van de Zon (Heerhugowaard) District heating: Waterstad Goese Schans (Goes) TOTAAL Tabel 2 Besparingen per gebruikersomgeving ProSECco gaat een energiebesparing realiseren van 187 TJ/jaar, en een emissiereductie van ruim ton CO2 per jaar ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 11

12 4 CO2 Reductiedoelstellingen 4.1 Reductiedoelstellingen ICT neemt deel aan met ProSECco samenwerkingsverband van 29 bedrijven met als doel in 5 pilotprojecten in totaal een C02-uitstoot reductie van ton/ jaar te realiseren. Zie hiervoor de navolgende tabel. De inspanningen van ICT liggen vooral in de groen gearceerde gebieden. Gebruikers omgeving Industrie (bedrijventerreinen) Toegepaste technologieën - Collectieve bio-wkk - 1 centraal koude/warmte opslagsysteem - Grootschalige PV (400kWp) - 1 electrische bus - 1 windmolen (2,5 MW) - 1 centraal electriciteitsopslagsysteem - Energiemanagement bij 5 bedrijven op dit terrein - 5 smart appliances (bij ieder bedrijf minimaal 1) Kantoren - zon-pv systemen (mogelijk aangevuld met wind) - snellaadpunten en inductielussen voor electrische auto s - warmtepompen - electriciteitsopslagsystemen - energiemanagementssystemen - 4 type smart appliances Woonwijk: all electric Woonwijk: gas en electrisch Woonwijk: district heating - 50 windmolens in een woonwijk warmtepompen woningen met een PV paneel - 20 electrische auto s electriciteitsopslagsystemen energiemanagementssystemen smart appliances - 3 windmolens in een woonwijk - 40 warmtepompen - 80 micro WKK s woningen met een PV paneel - 20 electrische auto s - 1 centrale electriciteitsopslag energiemanagementssystemen smart appliances warmtepompen warmteopslagsystemen - 1 energiemanagementsysteem solar thermal systemen Besparing CO2 (ton/jaar) Besparing primaire energie (GJ/jaar) Totaal Tabel 3 Specificatie besparingen per gebruikersomgeving 2012 ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 12

13 Uitgaande van een gelijkwaardigheid van de 29 partners, is het deel dat voor verantwoording van ICT komt /29 = 376 ton/jaar Deze besparing wordt gerealiseerd met ingang van Q In Q en Q vindt er een analyse plaats van de bereikte resultaten. Op basis van de resultaten kan bijsturing plaatsvinden, In Q is een Go/no-go beslismoment voorzien. De uiteindelijke evaluatie van de proef is gepland voor Q3 en Q4 van 2014 Daarmee wordt de C02-reductie doelstelling van ICT als volgt: en verder C02-reductie 376 ton C ton C ton C02 Tabel 4 CO 2 reductie doelstelling ICT 2012 ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 13

14 4.2 Reductiedoelstellingen lange termijn De drie in dit document genoemde projecten, Powermatching 1, Powermatching 2 en ProSECco, zijn een tussenstap op weg naar een grootschalige implementatie van Smart grids. In onderst aande figuur is de positionering van de drie projecten te zien, waarbij: Feasibility Demonstration = Powermatching 1 Service Demonstration = Powermatching 2 ProSECco = Large Demonstration Positionering van projecten op weg naar introductie van intelligente netten (Smart Grid) In het projecplan van ProSECco wordt reeds naar volgende projecten gekeken. Het herhalingspotentieel wordt namenlijk ingeschat als enorm groot. Ten eerste omdat de nieuwe diensten aan verschillende gebruikersgroepen worden aangeboden. Die samen ongeveer 1/3 van het Nederlandse energieverbruik voor hun rekening nemen. Ten tweede omdat de kracht en de breedte van SEC leiden tot een hoge slaagkans op grootschalige implementatie van intelligente netten; de partnerrs richten zich tenslotte ook op het creëren van nieuwe business. Opschaling kan ook plaatsvinden in enkele locaties van de proeftuin (de pilots) omdat de services in die wijken in eerste instantie slechts aan 25-75% (afhankelijk van de locatie) van de huishoudens wordt aangeboden. In de berekening van het herhalingspotentieel is daarom uitgegaan van volledige implementatie van intelligente netten bij de beschreven gebruikersgroepen in Het herhalingspotentieel is door ProSECco berekend op: 670 PJ/jaar oftewel kton CO2/jaar ICT gaat er vanuit dat zij na de large scale demonstration in het project ProSECco verder werkt aan CO2 reductie in opvolgende projecten ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 14

15 Appendix A Externe bronnen en rapporten - PowerMatching City II, bijlage 2 projectplan - ProSECco, Bijlage 2 projectplan 2012 ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 15

16 5 Autorisatie paraaf datum Frits Wuts CO 2 Manager ICT Automatisering Femmy de Rijk Marketing Manager ICT Automatisering Roy Jansen Directeur ICT Automatisering Maxim Luttmer Adviseur BECO ICT - Alle rechten voorbehouden - pagina 16

Ketenanalyse Energiedistributie ICT staat voor groen!

Ketenanalyse Energiedistributie ICT staat voor groen! Ketenanalyse Energiedistributie ICT staat voor groen! 2012 ICT - Alle rechten voorbehouden - WWW.ICT.NL pagina 1 Historie Versie Datum Auteur Omschrijving 0.1 31-7-2012 Gerrit Lindenschot Initiële versie

Nadere informatie

bijeenkomst KNX professionals 17 maart 2011 Marten van der Laan - HUMIQ

bijeenkomst KNX professionals 17 maart 2011 Marten van der Laan - HUMIQ bijeenkomst KNX professionals 17 maart 2011 Marten van der Laan - HUMIQ 1 Experience you can trust. Even voorstellen HUMIQ is één van Nederlands grootste zelfstandige, beursgenoteerde software-ontwikkelaars.

Nadere informatie

Voortgang CO 2 emissie reductie H2-2012

Voortgang CO 2 emissie reductie H2-2012 Voortgang CO 2 emissie reductie H2-2012 ICT staat voor groen! 2012 ICT - Alle rechten voorbehouden - WWW.ICT.NL pagina 1 Historie Versie Datum Auteur Omschrijving 0.1 13-8-2012 F. Wuts Initiële versie

Nadere informatie

Smart Grid. Verdiepende opdracht

Smart Grid. Verdiepende opdracht 2015 Smart Grid Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over het onderwerp Smart Grid. Pagina 1 Inhoud 1. Smart Grid... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 8 Pagina

Nadere informatie

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Enexis: energie in goede banen Even if you doubt the evidence, providing incentives for energy-efficiency and clean energy are the right thing to do

Nadere informatie

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Slimme Netten Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Netbeheer Nederland (1) Netbeheer Nederland brancheorganisatie van alle elektriciteit-

Nadere informatie

De opkomst van all-electric woningen

De opkomst van all-electric woningen De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige

Nadere informatie

Slimme netten net wel, of net niet? Presentatie Smart Grids MVO Bijeenkomst Oostburg Zeeland. Cofely Energy & Infra

Slimme netten net wel, of net niet? Presentatie Smart Grids MVO Bijeenkomst Oostburg Zeeland. Cofely Energy & Infra Slimme netten net wel, of net niet? Presentatie Smart Grids MVO Bijeenkomst Oostburg Zeeland Cofely Energy & Infra INHOUD Voorstellen Waarom eigenlijk Smart Grids? De transitie naar Smart Grids Verschillende

Nadere informatie

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,

Nadere informatie

Enexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015

Enexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015 Enexis De veranderende rol van de netbeheerder Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis 12 november 2015 Rol Enexis in de elektriciteitsketen Elektriciteitscentrale voor de opwek van elektriciteit

Nadere informatie

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders

Nadere informatie

Inventarisatie activiteiten energiebesparing met betrekking tot de slimme meter

Inventarisatie activiteiten energiebesparing met betrekking tot de slimme meter Inventarisatie activiteiten energiebesparing met betrekking tot de slimme meter Activiteit Toelichting Categorie Doelgroep In samenwerking met Initiatief geplaatst onder Financiering activiteit Zelf Energie

Nadere informatie

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug

Nadere informatie

Power to gas onderdeel van de energietransitie

Power to gas onderdeel van de energietransitie Power to gas onderdeel van de energietransitie 10 oktober 2013 K.G. Wiersma Gasunie: gasinfrastructuur & gastransport 1 Gastransportnet in Nederland en Noord-Duitsland Volume ~125 mrd m 3 aardgas p/j Lengte

Nadere informatie

certificeert duurzame energie

certificeert duurzame energie certificeert duurzame energie Met het certificeren van duurzame energie voorzien we deze energieproductie van een echtheidscertificaat. Dit draagt wezenlijk bij aan het goed functioneren van de groeneenergiemarkt.

Nadere informatie

Proeftuinen. intelligente netten 2011-2015

Proeftuinen. intelligente netten 2011-2015 Proeftuinen intelligente netten 2011-2015 Datum 30.12.2011 Status Tekst kan wijzigen, afhankelijk van het verloop van de proeftuinen en/of gewijzigde inzichten van de deelnemers. Informatie over de proeftuinen

Nadere informatie

Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz

Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen

Nadere informatie

De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie

De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie door Adriaan Wondergem 6 october 2010 De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie van 2008 tot 2050. De kernvragen zijn: Hoe ziet een (bijna) CO2-loze

Nadere informatie

Grootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies

Grootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies Grootschalige introductie van micro wkk systemen Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies jeeninga@ecn.nl Micro wkk een controversieel onderwerp? De discussie rondom het nut van micro wkk wordt niet altijd niet

Nadere informatie

Gegevens stroometikettering 2004

Gegevens stroometikettering 2004 CE CE Oplossingen voor Oplossingen voor milieu, economie milieu, economie en technologie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 2611 HH Delft tel: 015 2 150 150 fax: fax: 015 015 2 150 150 151 151

Nadere informatie

Carbon footprint 2011

Carbon footprint 2011 PAGINA i van 12 Carbon footprint 2011 Opdrachtgever: Stuurgroep MVO Besteknummer: - Projectnummer: 511133 Documentnummer: 511133_Rapportage_Carbon_footprint_2011_1.2 Versie: 1.2 Status: Definitief Uitgegeven

Nadere informatie

Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014

Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014 1 Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014 Inhoud 2 1. Innovatietafel aanloop naar TKI Switch2SmartGrids 2. Actieplan Duurzame Energievoorziening link naar E-akkoord 3. Toekomstbeelden

Nadere informatie

Meest materiële emissies (2014)

Meest materiële emissies (2014) Meest materiële emissies (2014) 1 Versie Datum Wijzigingen 1.0 2 november 2015 Vrijgave voor publicatie 0.1 26 oktober 2015 Initiële versie Inhoud 1. Inleiding... 3 1.1 Doelstellingen... 3 2. Uitgangspunten...

Nadere informatie

BECO Energievergelijker & OverstapService

BECO Energievergelijker & OverstapService BECO Energievergelijker & OverstapService 4 februari 2014 samenstelling: werkgroep productie & financiën Waarom de overstapservice? De BECO gaat voor duurzame energie Het doel is om uiteindelijk zelf energie

Nadere informatie

Voortgang CO 2 -reductiedoelstellingen H1-2012

Voortgang CO 2 -reductiedoelstellingen H1-2012 Voortgang CO 2 -reductiedoelstellingen H1-2012 Rapportage over de voortgang van de reductiedoelstellingen van ICT Automatisering Nederland B.V. ICT staat voor groen! 2012 ICT - Alle rechten voorbehouden

Nadere informatie

Small is beautiful. Lokale duurzame stroom en het energienet. Workshop Samenwerken aan een energieneutrale wijk Nijmegen, 31 januari 2013

Small is beautiful. Lokale duurzame stroom en het energienet. Workshop Samenwerken aan een energieneutrale wijk Nijmegen, 31 januari 2013 Small is beautiful Lokale duurzame stroom en het energienet Workshop Samenwerken aan een energieneutrale wijk Prof.dr.ir. Han Slootweg Manager Innovatie, Enexis Hoogleraar Smart Grids, TU Eindhoven Agenda

Nadere informatie

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen

Nadere informatie

Mark Frequin. Voormalig Directeur-Generaal Energie en Telecom Ministerie van Economische Zaken

Mark Frequin. Voormalig Directeur-Generaal Energie en Telecom Ministerie van Economische Zaken Mark Frequin Voormalig Directeur-Generaal Energie en Telecom Ministerie van Economische Zaken Energiebeleid: van context tot acties. Mark Frequin Rijks Universiteit Groningen Inhoud 1. Context 2. Richting

Nadere informatie

Naar een duurzame energievoorziening

Naar een duurzame energievoorziening Naar een duurzame energievoorziening De schone taak van aardgas 1 2 We staan voor belangrijke keuzes De wereld staat voor dringende keuzes. Neem het energievraagstuk. De wereldbevolking groeit in korte

Nadere informatie

Ketenanalyse Transport

Ketenanalyse Transport 2015 Ketenanalyse Transport Rapportage: KAS 2015 Datum: 21 augustus 2015 Opgesteld door: Rick Arts Versie: 1.2 Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Doel... 4 2.1 Data inventarisatie... 4 2.2 Identificeren van partners

Nadere informatie

100% groene energie. uit eigen land

100% groene energie. uit eigen land 100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse

Nadere informatie

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin

Nadere informatie

Factsheet: Dong Energy

Factsheet: Dong Energy Factsheet: Dong Energy Holding/bestuurder Type bedrijf Actief in Markt Bedrijfsprofiel Dong Energy Producent/leverancier elektriciteit (en aardgas) Europa Consumenten/zakelijk - Omzet 900 miljoen (NL)/9

Nadere informatie

Versie Datum Wijzigingen

Versie Datum Wijzigingen Meest materiële emissies 2014 Versiebeheer Versie Datum Wijzigingen 1.0 2 november 2015 Vrijgave voor publicatie 0.1 26 oktober 2015 Initiële versie 2 Inhoud 1.0 Inleiding 4 1.1 Doelstellingen 4 2.0 Uitgangspunten

Nadere informatie

De Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken;

De Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken; INTENTIEVERKLARING CO 2 AFVANG, TRANSPORT en OPSLAG Partijen 1. De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, vertegenwoordigd door de heer ir. J. van der Vlist, Secretaris-Generaal

Nadere informatie

Samen maken we Nederland aardgasvrij

Samen maken we Nederland aardgasvrij Samen maken we Nederland aardgasvrij Martien Visser, Lector Energietransitie & Netwerken Hanzehogeschool, Groningen Donderdag, 28 september, Bakkeveen Achtergrond Klimaatverdrag van Parijs: well below

Nadere informatie

Smart Grids proeftuinen. Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN)

Smart Grids proeftuinen. Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten

Nadere informatie

CO 2 - en energiereductiedoelstellingen t/m 2012. Alfen B.V. Auteur: H. van der Vlugt Versie: 2.4 Datum: 16-aug-2011 Doc.nr: 10.

CO 2 - en energiereductiedoelstellingen t/m 2012. Alfen B.V. Auteur: H. van der Vlugt Versie: 2.4 Datum: 16-aug-2011 Doc.nr: 10. CO 2 - en energiereductiedoelstellingen t/m 2012 Alfen B.V. Auteur: H. van der Vlugt Versie: 2.4 Datum: Doc.nr: 10.A0320 CO 2 -reductierapport Distributielijst Naam B.Bor (Alf) M. Roeleveld (ALF) Accorderingslijst

Nadere informatie

Algemene presentatie

Algemene presentatie Alpheon Energieadvies & Consultancy Algemene presentatie Uw energie, onze zorg Alpheon NL BV Paulus Potterstraat 19 7204 CP Zutphen http://www.facebook.com/alpheonenergie @AlpheonEnergie Auteur: John Hesp

Nadere informatie

CO 2 en energiereductiedoelstellingen

CO 2 en energiereductiedoelstellingen CO 2 en energiereductiedoelstellingen t/m 2012 N.G. Geelkerken Site Manager International Paint (Nederland) bv Januari 2011 Inhoud 1 Introductie 3 2 Co2-reductie scope 4 2.1. Wagenpark 4 3 Co2-reductie

Nadere informatie

CO2-reductieplan. Samen zorgen voor minder CO2. Rapportage M

CO2-reductieplan. Samen zorgen voor minder CO2. Rapportage M CO2-reductieplan Samen zorgen voor minder CO2 Rapportage 2016-6M 1 Inleiding Dit CO₂-reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem, zowel betrekking op de totale bedrijfsvoering

Nadere informatie

Energiecafé BECO. 16 Oktober 2014

Energiecafé BECO. 16 Oktober 2014 Energiecafé BECO 16 Oktober 2014 Programma Welkom Introductie Presentatie Voorzitter BECO Peer Verkuijlen Waarom BECO? Gemeente Bernheze wethouder Wijdeven Energiemarkt in beweging DE Unie Rense van Dijk

Nadere informatie

Emissiekentallen elektriciteit. Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies

Emissiekentallen elektriciteit. Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies Emissiekentallen elektriciteit Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies Notitie: Delft, januari 2015 Opgesteld door: M.B.J. (Matthijs) Otten M.R. (Maarten) Afman 2 Januari

Nadere informatie

Het energiesysteem verduurzaamt (Bron: ECN, Energie-Nederland en Netbeheer Nederland)

Het energiesysteem verduurzaamt (Bron: ECN, Energie-Nederland en Netbeheer Nederland) Het energiesysteem verduurzaamt (Bron: ECN, Energie-Nederland en Netbeheer Nederland) De energievoorziening gaat veranderen. De energiemarkten zijn sterk in beweging en dat leidt tot onzekerheden. De energiesector

Nadere informatie

De kleur van stroom: de milieukwaliteit van in Nederland geleverde elektriciteit

De kleur van stroom: de milieukwaliteit van in Nederland geleverde elektriciteit De kleur van stroom: de milieukwaliteit van in geleverde elektriciteit Feiten en conclusies uit de notitie van ECN Beleidsstudies Sinds 1999 is de se elektriciteitsmarkt gedeeltelijk geliberaliseerd. In

Nadere informatie

Roadmap naar Smart Grids ECN s visie

Roadmap naar Smart Grids ECN s visie Roadmap naar Smart Grids ECN s visie Martin Scheepers Program Manager Intelligent Electricity Grids Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland, Utrecht, 19 oktober 2009 www.ecn.nl Inhoud Waarom slimme

Nadere informatie

Grootschalige energie-opslag

Grootschalige energie-opslag Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien Uitgebreid onderzoek

Nadere informatie

Grootschalige energie-opslag

Grootschalige energie-opslag Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien TenneT participeert in

Nadere informatie

Hernieuwbare energie in Nederland

Hernieuwbare energie in Nederland Hernieuwbare energie in Nederland Nieuwe business modellen Amsterdam, 25 juni 2015 Rapport over hernieuwbare energie in Nederland Accenture en Climex onderzoeken kansen binnen het veranderende energielandschap

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst Vereniging voor Zonnekrachtcentrales 30 nov. 2012 Energietransitie te belangrijk! Kohnstammhuis

Verslag bijeenkomst Vereniging voor Zonnekrachtcentrales 30 nov. 2012 Energietransitie te belangrijk! Kohnstammhuis Verslag bijeenkomst Vereniging voor Zonnekrachtcentrales 30 nov. 2012 Energietransitie te belangrijk! Kohnstammhuis Global Energy Assessment Naar Een Duurzame Toekomst samenvatting van de lezing van Wim

Nadere informatie

Energie voor morgen, vandaag bij GTI

Energie voor morgen, vandaag bij GTI Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale

Nadere informatie

referentiejaar Emissies aantal FTE 29,5125

referentiejaar Emissies aantal FTE 29,5125 Pagina 1 van 6 Inleiding Dit jaar is Speer Groep gestart met het monitoren en analyseren van haar energie-efficiency. In het kader hiervan is dit haar eerste halfjaarrapportage Energie-Efficiency. Doel

Nadere informatie

TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid. Programmalijnen en speerpunten 2014

TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid. Programmalijnen en speerpunten 2014 TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid Programmalijnen en speerpunten 2014 Programmalijnen en aandachtspunten 1. Energiemanagement voor fleibiliteit van energiesysteem 2. Informatie en control

Nadere informatie

Wat betekenen de SDE+, Salderen, en postcoderoos voor de netbeheerder?

Wat betekenen de SDE+, Salderen, en postcoderoos voor de netbeheerder? Wat betekenen de SDE+, Salderen, en postcoderoos voor de netbeheerder? Enexis: Wij brengen energie waar mensen licht en warmte nodig hebben. Enexis: Een rijke historie IJsselmij Frigem EGD Ruil verzorgingsgebied

Nadere informatie

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities

Nadere informatie

De doelstellingen luidt: 4% reductie veroorzaakt door elektraverbruik door het geheel over te stappen naar groene stroom in 2017.

De doelstellingen luidt: 4% reductie veroorzaakt door elektraverbruik door het geheel over te stappen naar groene stroom in 2017. Twee maal per jaar voert Rail Partner Holland een review uit m.b.t. de stand van zaken aangaande CO2- reductiedoelstellingen. Tijdens deze halfjaarlijkse evaluatie worden alle genoemde maatregelen gecheckt.

Nadere informatie

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Boskoop 22-08-2018 P. van t Wout Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals het volledige

Nadere informatie

CO2-reductieplan 2015

CO2-reductieplan 2015 CO2-reductieplan 2015 Samen zorgen voor minder CO2 Rapportage 2015 1 Inleiding Dit CO₂-reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem, zowel betrekking op de totale bedrijfsvoering

Nadere informatie

Ketenanalyse. Uitstoot ingehuurde onderaannemers. van. Datum opgesteld: 16 november Auteur(s): S. Jonker (AMK Inventis)

Ketenanalyse. Uitstoot ingehuurde onderaannemers. van. Datum opgesteld: 16 november Auteur(s): S. Jonker (AMK Inventis) Ketenanalyse Uitstoot ingehuurde onderaannemers van Datum opgesteld: 16 november 2015 Auteur(s): S. Jonker (AMK Inventis) Inhoudsopgave 1 Inleiding...3 1.1 Achtergrond CO₂ Prestatieladder...4 1.2 Hemmen

Nadere informatie

ALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek

ALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek ALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek Toekomst volgens TenneT Klaas Hommes Arnhem, 25 april 2012 Stay tuned. Safety first! Voor uw en onze veiligheid vragen wij uw aandacht voor de volgende veiligheidsmaatregelen:

Nadere informatie

Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016

Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016 Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016 Waarom zijn we bijeen? Verduurzaming energievoorziening Samenwerking om de NL ambitie te verwezenlijken Samenwerking vanaf de start van initiatieven Draagvlak

Nadere informatie

De rol van TenneT in de transitie naar duurzame energie. Peter Nieuwenhuijse Arnhem, 29 juni 2011

De rol van TenneT in de transitie naar duurzame energie. Peter Nieuwenhuijse Arnhem, 29 juni 2011 De rol van TenneT in de transitie naar duurzame energie Peter Nieuwenhuijse Arnhem, 29 juni 2011 TenneT TSO Elektriciteitstransporteur in Nederland en een deel van Duitsland In Nederland: Alle netten op

Nadere informatie

DE REKENING VOORBIJ ons energieverbruik voor 85 % onzichtbaar

DE REKENING VOORBIJ ons energieverbruik voor 85 % onzichtbaar DE REKENING VOORBIJ ons energieverbruik voor 85 % onzichtbaar Drie scenario s bestaande technologie Netgebonden Infrastructuur: elektriciteit en warmte (gas) Actuele gegevens van 2012 vertaald naar 2035

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Nuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie.

Nuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. 2 Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos 3 Een duurzame samenleving staat hoog op de politieke en maatschappelijke agenda. Een wezenlijke

Nadere informatie

Verbruikte diesel Verbruikte benzine. Gasverbruik (M3) Elektraverbruik (kwh)

Verbruikte diesel Verbruikte benzine. Gasverbruik (M3) Elektraverbruik (kwh) Twee maal per jaar voert Rail Partner Holland een review uit m.b.t. de stand van zaken aangaande CO2- reductiedoelstellingen. Tijdens deze halfjaarlijkse evaluatie worden alle genoemde maatregelen gecheckt.

Nadere informatie

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen 3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Den Haag, 14 juli 2016 dhr. L. Kalisvaart Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net zoals het volledige

Nadere informatie

Geothermie. traditioneel energiebedrijf?

Geothermie. traditioneel energiebedrijf? 31 maart 2010 T&A Survey Congres Geothermie Duurzame bron voor een traditioneel energiebedrijf? Hugo Buis Agenda Duurzame visie & ambities Waarom kiest Eneco voor Geothermie? Stand van zaken Markten Pro

Nadere informatie

Onderzoek. Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012. Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent

Onderzoek. Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012. Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent Onderzoek Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012 Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent Datum: 9 september 2013 Vragen of reacties kunt u sturen

Nadere informatie

Prof. Jos Uyttenhove. E21UKort

Prof. Jos Uyttenhove. E21UKort Historisch perspectief 1945-1970 Keerpunten in de jaren 70 oliecrisis en milieu Tsjernobyl (1986) ramp door menselijke fouten Kyoto protocol (1997) (CO 2 en global warming problematiek) Start alternatieven

Nadere informatie

Halfjaarlijkse CO 2 rapportage 2015

Halfjaarlijkse CO 2 rapportage 2015 Halfjaarlijkse CO 2 rapportage 2015 Status: Definitief Datum van uitgifte: 16-08-2015 Datum van ingang: 07-09-2015 Versienummer: 1.0 Inhoud 1. INLEIDING... 3 2. CO 2 EMISSIES 1E HALFJAAR 2015... 4 2.1

Nadere informatie

De toekomst van de netten

De toekomst van de netten De toekomst van de netten Speelveld, energieneutrale wijk, rol van smart grids dr. C. (Cor) Leguijt, presentatie Kivi-Niria, 8 okt. 2013 Inhoud de toekomst van de netten Kort: over CE Delft De hoeken van

Nadere informatie

CO2 prestatieladder. Belanghebbenden en communicatieplan 2015

CO2 prestatieladder. Belanghebbenden en communicatieplan 2015 CO2 prestatieladder Belanghebbenden en communicatieplan 2015 Wijzigingsblad Versie Datum Auteur Wijzigingen 0.1 28-02-2011 Marije de Vreeze Opzet structuur 0.2 02-03-2012 Marije de Vreeze Consistentie

Nadere informatie

CO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2017

CO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2017 CO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2017 Naam opdrachtgever: Raedthuys Holding B.V. Adres: Hengelosestraat 569 Plaats: Enschede Uitgevoerd door: Zienergie BV Adres: Dokter Stolteweg 2 Plaats Zwolle

Nadere informatie

InAxtion Uitzendgroep B.V.

InAxtion Uitzendgroep B.V. InAxtion Uitzendgroep B.V. 3.B.2. Energiemanagement Actieplan CO₂-Prestatieladder 20151216 Energiemanagement Actieplan Was getekend 16 december 2015. Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Reductiedoelstellingen...

Nadere informatie

Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010

Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010 Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010 Toelichting bij de doelstelling van 9% duurzame elektriciteit: - De definitie van de 9% doelstelling is conform de EU richtlijn duurzame elektriciteit

Nadere informatie

Ketenanalyse project Kluyverweg. Oranje BV. www.oranje-bv.nl. Conform de CO 2 -Prestatieladder 3.0. Versie : Versie 1.0 Datum : 10-11-2015

Ketenanalyse project Kluyverweg. Oranje BV. www.oranje-bv.nl. Conform de CO 2 -Prestatieladder 3.0. Versie : Versie 1.0 Datum : 10-11-2015 Ketenanalyse project Kluyverweg Oranje BV Conform de CO 2 -Prestatieladder 3.0 Versie : Versie 1.0 Datum : 10-11-2015 Handtekening autoriserend verantwoordelijk manager Autorisatiedatum: 3-12-2015 Naam

Nadere informatie

5.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang

5.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang 5.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Drunen 20 juli 2018 Dhr. R. Buijs Akkoord directie: Datum: Handtekening: Pagina 1 van 9 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft,

Nadere informatie

Bouwen aan de wereld van morgen! Making more transitions together!

Bouwen aan de wereld van morgen! Making more transitions together! Bouwen aan de wereld van morgen! Making more transitions together! Fanny Claassen, Alexander Wisse, Maurice Bouwhuis, Leonieke Mevius, Thijs Meulen Doel opdracht vraag? Welke duurzame alternatieven zijn

Nadere informatie

CO2 Prestatieladder ste en 2 de kwartaal

CO2 Prestatieladder ste en 2 de kwartaal CO2 Prestatieladder 2012 1 ste en 2 de kwartaal Brouwers Holding BV en daarmee de bedrijven Adhetec BV en Pro-Emium BV hebben de doelstelling om te voldoen aan niveau één, twee en drie van de CO2 Prestatieladder

Nadere informatie

Vebruikte diesel Verbruikte benzine. Gasverbruik (M3) Elektraverbruik (kwh)

Vebruikte diesel Verbruikte benzine. Gasverbruik (M3) Elektraverbruik (kwh) Twee maal per jaar voert Rail Partner Holland een review uit m.b.t. de stand van zaken aangaande CO2- reductiedoelstellingen. Tijdens deze halfjaarlijkse evaluatie worden alle genoemde maatregelen gecheckt.

Nadere informatie

Beheeraccent. Carbon footprint. Beheeraccent. Datum: Maart Pagina 1 van 14

Beheeraccent. Carbon footprint. Beheeraccent. Datum: Maart Pagina 1 van 14 Carbon footprint Datum: 22-03-2019 Status: definitief Pagina 1 van 14 Carbon footprint 2018 Bedrijfsgegevens Bedrijf: Bezoekadres: Grotestraat 19 Postcode en plaats: 5151 JC Drunen Telefoon: 0416-533371

Nadere informatie

Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening

Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening J.W. Tolkamp - SOLIDpower 23/01/2017 The research leading to these results has received funding from the European Union s 7 th Framework

Nadere informatie

Energie Management Actieplan

Energie Management Actieplan Energie Management Actieplan Conform niveau 3 op de CO 2 -prestatieladder 3.0 Auteur: Mariëlle de Gans - Hekman Datum: 30 september 2015 Versie: 1.0 Status: Concept Inhoudsopgave 1 Inleiding...2 2 Reductiedoelstellingen...3

Nadere informatie

CO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2018

CO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2018 CO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2018 Naam opdrachtgever: Raedthuys Holding B.V. Adres: Hengelosestraat 585 Plaats: Enschede Uitgevoerd door: Adres: Plaats Telefoon: e-mail: Jan Manenschijn Datum

Nadere informatie

CO 2 -Prestatieladder

CO 2 -Prestatieladder CO 2 -Prestatieladder Autorisatie: Bedrijf Functie Naam Handtekening Datum Opsteller Vermeulen Groep KAM-manager C. Adriaanse 18-11-2016 Controle Vermeulen Groep KAM-manager C. Adriaanse 18-11-2016 Vrijgegeven

Nadere informatie

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Boskoop 18-08-2017 P. van t Wout Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals het volledige

Nadere informatie

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen 3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Renesse, 26 april 2016 dhr. T.T. Nieuwenhuizen Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net zoals het

Nadere informatie

CO2-reductieplan 2015

CO2-reductieplan 2015 CO2-reductieplan 2015 Samen zorgen voor minder CO2 Tussentijdse rapportage januari juni 2015 1 Inleiding Dit CO₂-reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem, zowel betrekking op

Nadere informatie

Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht

Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht februari 2017 position paper regietafel energietransitie utrecht 2/6 Regietafel Energietransitie Utrecht Hieronder treft u informatie over de Regietafel

Nadere informatie

De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad

De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad Delft, 9 maart 2018 Sander Fijn van Draat, Mark Jurjus, Hans Schneider Beheert het netwerk voor gas en stroom Inhoudsopgave

Nadere informatie

Ketenanalyse Papier. Rapportage: KAP 2015 Datum: 21 augustus 2015 Opgesteld door: Rick Arts Versie: 1.1

Ketenanalyse Papier. Rapportage: KAP 2015 Datum: 21 augustus 2015 Opgesteld door: Rick Arts Versie: 1.1 2015 Ketenanalyse Papier Rapportage: KAP 2015 Datum: 21 augustus 2015 Opgesteld door: Rick Arts Versie: 1.1 Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Ketenanalyse papier... 4 1.1 Keten van papier... 4 2.2 Identificeren

Nadere informatie

Ministerie van Economische Zaken

Ministerie van Economische Zaken DOORBRAAKPROJECT ICT EN ENERGIE Routekaart doorbraakproject ICT en Energie Ministerie van Economische Zaken Rapport nr.: 14-2884 Datum: 2014-10-15 SAMENVATTING ROADMAP Het kabinet wil dat de uitstoot van

Nadere informatie

Een duurzaam en energieneutraal eiland - hoe mooi is dat?

Een duurzaam en energieneutraal eiland - hoe mooi is dat? Een duurzaam en energieneutraal eiland - hoe mooi is dat? Hoe mooi zou het zijn als Ameland op een duurzame manier kan voorzien in zijn eigen behoefte aan elektriciteit, warmte en water? Stel je voor:

Nadere informatie

Slimme investeringen en duurzame oplossingen. Gerwin Hament Sales Manager Business to Business E.ON Benelux

Slimme investeringen en duurzame oplossingen. Gerwin Hament Sales Manager Business to Business E.ON Benelux Slimme investeringen en duurzame oplossingen Gerwin Hament Sales Manager Business to Business E.ON Benelux Agenda Introductie E.ON De nieuwe energiewereld De rol van E.ON Trias Energetica Stepping Stones

Nadere informatie

Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019

Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in

Nadere informatie

Document: Energiemanagementplan

Document: Energiemanagementplan Energiemanagementplan Certificering op CO2-prestatieladder CO 2 -prestatieladder Niveau 3 Auteur(s): De heer W. de Vries De heer H. Kosse 26 juni 2014 Definitief rapport Inhoudsopgave: blz. 1. Inleiding

Nadere informatie

DE WAARDE VAN OPSLAG IN EEN SLIM ENERGY SYSTEEM. Zoetermeer 1 juni 2017

DE WAARDE VAN OPSLAG IN EEN SLIM ENERGY SYSTEEM. Zoetermeer 1 juni 2017 DE WAARDE VAN OPSLAG IN EEN SLIM ENERGY SYSTEEM Zoetermeer 1 juni 2017 Agenda voor vandaag Introductie Veranderingen in energiemarkt Locale flexibiliteit als game-changer Het energiesysteem USEF en opslag

Nadere informatie

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Fons Claessen sr.adviseur klimaat, energie & duurzaamheid Gemeente Nijmegen Waarom moeten we iets doen?? 1: Klimaatverandering 2: Energie en grondstoffen 3.

Nadere informatie

Energie Management Actieplan

Energie Management Actieplan Energie Management Actieplan Conform niveau 3 op de CO 2 -prestatieladder 3.0 Auteur: Mariëlle de Gans - Hekman Datum: 5 september 2017 Versie: 2.0 Status: Concept Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2 2 Reductiedoelstellingen...

Nadere informatie