Praktische opdracht Diergedrag Artis 2014

Transcriptie

1 Praktische opdracht Diergedrag Artis 2014 De Praktische opdracht Diergedrag is een individuele opdracht. Het is een geschreven opdracht die je in 3 delen inlevert. Op school en thuis werk je aan hoofdstuk 1, 2 en 3 die de voorbereiding op je gedragsonderzoek in Artis vormen. Deze hoofdstukken lever je in op dinsdag 18 maart. Je docent zal de inleiding (hoofdstuk 1) beoordelen en feedback geven op je onderzoeksvraag en materiaal en methode (hoofdstuk 2 en 3). Daarna ga je in tweetallen je onderzoek uitvoeren in Artis. Hierbij help je elkaar dus bij het verzamelen van de jullie eigen data (meet gegevens). Op donderdag 3 april lever je opnieuw hoofdstuk 2 en 3 in (dit keer met meer informatie en mogelijk de vermelding dat je bij aankomst in Artis je onderzoeksvraag of methode hebt moeten aanpassen) en ook hoofdstuk 4 Resultaten. Daarna heb je nog even de tijd je resultaten uit interpreteren en alles te evalueren. Tot slot lever je donderdag 10 april hoofdstuk 5 Discussie & Conclusie, hoofdstuk 6 Nawoord en Evaluatie en je bijlagen in. Alles wort beoordeeld, meer informatie hierover vind je op pagina 6 en 7. Lees dit goed door! We wensen je een leerzame en leuke opdracht toe! 1. VOORBEREIDING OP ARTIS Je kiest een dier die in Artis voorkomt en waar jij een gedragsstudie van zou willen doen. Voor een lijst van diersoorten kun je kijken op Het dier moet natuurlijk wel overdag actief zijn, kies dus geen nachtdier en bedenk ook dat vooral bij de koudbloedige dieren er veel dieren behoorlijk inactief en traag kunnen zijn. Ik zou dus bijvoorbeeld zelf niet gauw een reptiel kiezen, omdat de kans groot is dat hij de hele tijd ligt te dutten. Je mag niet hetzelfde dier kiezen als je groepsgenoot. HET VERSLAG: deel 1 Dit onderdeel lever je dinsdag 18 maart in. Het verslag bestaat uit de volgende onderdelen: - Nette voorkant - Inhoudsopgave - Hoofdstuk 1 De Inleiding - Hoofdstuk 2 Onderzoeksvraag en hypotheses - Hoofdstuk 3 Materiaal & Methode - Bronnenlijst Hoofdstuk 1.De Inleiding: Hierin vertel je alles wat je aan de weet gekomen bent over jouw gekozen dier. Deze inleiding moet minimaal drie A-4tjes tekst zijn en er moet informatie in staan uit minimaal drie bronnen, waarvan minimaal één boek. Denk er dus aan dat je op tijd naar de bibliotheek gaat om informatie te zoeken. Vermeld alle bronnen in de bronnenlijst. Verdeel de inleiding in paragrafen. Ik verwacht in ieder geval een paragraaf over: Classificatie en Taxonomie: De naamgeving en verwanten van het dier. Tot welke afdeling, familie, geslacht etc. behoort het, wat zijn de kenmerken van deze groep, wat zijn de nauwste verwanten, bestaan er nog verschillende ondersoorten, enz. Snap je niet wat ik bedoel, zoek het dan even op in boek (Klas 9: BVJ 3a, thema 2; klas 10: BIOboek, hoofdstuk 2) of op (ordening). Natuurlijke leefgebied: waar leeft het dier, welke werelddelen, wat is zijn natuurlijke omgeving (bijvoorbeeld bos of woestijn). De rol van het dier in zijn natuurlijke omgeving; wat eet het en heeft het natuurlijke vijanden (door wie wordt het gegeten)? 1

2 Voortplanting en ontwikkeling: Bijvoorbeeld hoe lang het duurt voordat een dier volwassen is, hoeveel jongen ze krijgen, hoe oud ze kunnen worden, wie er voor de jongen zorgt, etc. Groepsstructuur: zijn het sociale dieren die in groepen leven, hoe groot zijn deze groepen, wie is de baas van een groep, of is het juist een solitair dier die hooguit in het voortplantingsseizoen op zoek gaat naar een partner. Bijzonder gedrag in het wild: Wat voor gedrag is kenmerkend voor deze soort. Wordt de diersoort met uitsterven bedreigd en zo ja, wat is daarvan de oorzaak? Hoofdstuk 2. Onderzoeksvraag en hypothese: In dit hoofdstuk vertel je wat je te weten zou willen komen over het gedrag van het dier. Werk met een hoofdvraag en deelvragen. Zorg dat de hoofdvraag te maken heeft met de informatie uit de inleiding, dus probeer terug te verwijzen naar bijvoorbeeld interessant gedrag in het wild. Zorg ook dat de vraag relevant en interessant is. Besteed hier veel aandacht aan, want hoe beter een vraag, hoe beter het onderzoek en er geldt ook: garbage in, garbage out. Houd het ook realistisch, dus zorg dat de vraag logischerwijze te beantwoorden is met de beschikbare tijd in Artis en de omstandigheden daar (bijvoorbeeld dat we niet aan de dieren mogen komen en ze niet aan het schrikken mogen maken en geen proefjes met ze kunnen doen). Zorg ook dat de vraag te beantwoorden is met onze onderzoeksmethode (dus met ethogram en protocollen). Als je de vraag nauwkeurig formuleert is hij meestal ook kort en goed te beantwoorden. We hebben geen tijd om een heel groot onderzoek te doen, waarbij we bijvoorbeeld het hele sociale gedrag zouden onderzoeken, dus we moeten ons beperken tot een klein aspect ervan. Zorg dat dit duidelijk wordt in de vraagstelling. Formuleer voor elke deelvraag een verwachting, dit zijn de hypotheses ( Ik verwacht dat.. ). Hoofdstuk 3. Materiaal en Methode: In dit hoofdstuk vertel je hoe je het onderzoek zou gaan uitvoeren. Je moet nauwkeurig aangeven hoe vaak je gaat protocolleren, naar welke dieren je wilt gaan kijken, hoe vaak en wanneer. Zie hiervoor vast sectie C (pagina 3) en sectie D (pagina 4). Wees hier ook weer zo realistisch mogelijk. Als je bijvoorbeeld ervoor kiest een mannetje en een vrouwtje te observeren is het wel handig als je weet hoe je de geslachten uit elkaar houdt bij jouw soort. Idem voor jonge en oude dieren. Bronnenlijst. De lijst met bronnen van hoofdstuk 2, netjes vermeld zoals het hoort. Bijvoorbeeld: Vera, F.W.M. (1997): Metaforen voor de wildernis: eik, hazelaar, rund en paard. s Gravenhage: Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Meer voorbeelden van correcte bronvermeldingen zijn er op bijvoorbeeld genoeg te vinden. Ze staan daar altijd onderaan de bladzijde onder de titel Noten en referenties. Informatie over het maken van een verslag vind je op bioplek ( of in je boek (BVJ 3a thema 1 basisstof 8). 2

3 2. IN ARTIS EN DAARNA Op dinsdag 25 maart ga je je onderzoek uitvoeren in Artis. Dit doe je in tweetallen. Jij helpt je parten bij het verzamelen van zijn/haar onderzoeksgegevens en je partner help jou. Je mag natuurlijk ook altijd voor extra punten het andere onderzoek ook uitvoeren (??). Je moet je in Artis minimaal één keer bij een docent melden om de voortgang te bespreken. Een overzicht van wie zich wanneer, bij welke docent en waar moet melden wordt in de bus uitgedeeld. Indien je je niet meld krijg je 10 punten aftrek van je totaal aantal te verdienen punten en gaat je cijfer dus omlaag. Tip: Kijk even op de dagagenda van Artis. Daar staat welke dieren er gevoederd worden en hoe laat en wanneer de dierenverzorger vertelt. Ook staan er op de site van Artis verhalen over interessant diergedrag van de Artisdieren. Als je in Artis aan je onderzoek begint is het handig het als volgt aan te pakken: A. De huisvesting van het dier (in de dierentuin) Begin met gewoon de kooi te bekijken. Beschrijf het en teken het. Is het klein? Groot? Gevarieerd? Is er schaduw? Is er zon? Is er een binnenverblijf? Wat waren de omstandigheden tijdens het bezoek? Wat voor weer was het? Waren er veel mensen in de buurt? Wanneer hadden ze voor het laatst gegeten? Zijn er veel dieren in het hok? Zijn er ook andere soorten dieren in hetzelfde hok? Is er recent wat gebeurd met deze dieren (bijv. geboorte van een jong)? Deze informatie voeg je toe aan hoofdstuk 3, in een aparte paragraaf getiteld de leefomstandigheden van.. B. Het observeren van jouw dier (in de dierentuin) Observeer jouw dier minimaal 20 minuten. Dit is een belangrijk moment van het onderzoek. Als je hierbij haast kun je belangrijke informatie over het hoofd zien. Bespreek wat je ziet met je partner. Je ziet waarschijnlijk allerlei soorten gedrag die je van tevoren niet had verwacht. Nu dat je de omstandigheden kent in de dierentuin en je kennisgemaakt hebt met het dier wil je misschien je onderzoeksvraag en hypothese aanpassen. Dat kan, maar bespreek dit met je docent! Indien je je onderzoeksvraag en deelvragen/hypotheses hebt moeten aanpassen koet dit terug te lezen zijn in je verslag. In het verslag moet duidelijk staan wat de onderzoeksvraag en hypothese waren voordat je aan het onderzoek begon. Verander je oorspronkelijke verslag in hoofdstuk 2 dus niet. Beschrijf je nieuwe onderzoeksvraag en deelvragen/hypotheses in een aparte, extra paragraaf. Geef ook aan waarom je ze veranderd hebt. Voeg deze informatie toe aan hoofdstuk 2. Mocht de verandering van je onderzoeksvraag en deelvragen/hypotheses ook geleid hebben tot een aangepaste materiaal en methode, beschrijf dit dan ook in een aparte paragraaf. Deze voeg je toe aan hoofdstuk 3, onder je oorspronkelijke materiaal en methode. C. Maak een ethogram en doe protocollen (in de dierentuin) Na deze kennismakingsperiode van observeren kun je beginnen met jouw ethogram. Begin met het noteren van alle verschillende gedragselementen die je ziet. Je moet minimaal 10 tot 15 typische gedragselementen noteren. Geef een beschrijving van dit gedrag en verzin een afkorting. Het is handig als je een tabel maakt zoals hieronder is aangegeven om jouw informatie in op te schrijven. Soms kan een tekening handig zijn om een gedragselement te verduidelijken. Tekeningen kunnen eventueel in de bijlage worden gestopt als ze te groot zijn of te lastig in te voegen zijn in dit hoofdstuk. 3

4 Gedragselement afkorting Beschrijving Haast weer niet met dit gedeelte! Als je moeilijkheden tegenkomt met het ethogram, schrijf het op. Schrijf ook op hoe je de problemen die je bent tegengekomen hebt opgelost. Kan je nu een antwoord zoeken op je onderzoeksvraag? Dan kan je nu beginnen met het protocol. Je moet minimaal 3 protocols maken, elk 5 minuten lang. Verdeel elke 5 minuten in intervallen van 5 seconden. Als dit echt niet interval echt niet bij jouw dier past, omdat het bijvoorbeeld te traag is, mag je het interval groter nemen, maar dan moet je ook langer observeren (bijvoorbeeld bij een interval van 10 seconden, 10 minuten). 0-5 sec sec sec sec sec sec sec sec sec sec sec sec. Minuut 1 Minuut 2 Minuut 3 Minuut 4 Minuut 5 D. Kwantificeren van gedrag (thuis of op school) Dit deel van het onderzoek ga je thuis doen of op school. Je kan dit op verschillende manieren aanpakken. Gebruik je ethogram en protocollen om: 1. Te proberen uit te zoeken hoe lang een gedragselement gemiddeld duurt. Bereken dit en geef je berekening weer in het verslag. 2. Welk percentage van de tijd een dier doorbrengt met een bepaald gedrag of een bepaald gedragselement. Maak hiervan minimaal één taartdiagram. 3. Om uit te vinden of er een verandering in de frequentie van een bepaald gedragselement is gedurende een observatieperiode van 5 minuten. Maak hiervoor een histogram. 4

5 4. Te kijken of je een volgorde kan waarnemen in het gedrag (een gedragsketen)? HET VERSLAG: deel 2 Dit onderdeel lever donderdag 3 april in. Om verwarring te voorkomen; hoe je het gedaan hebt hoort in Hoofdstuk 3 Materialen en methode. Alle resultaten die je verzameld hebt, inclusief het ethogram en protocols horen in Hoofdstuk 4 Resultaten! Het verslag bestaat uit de volgende onderdelen: - Hoofdstuk 2. Deze heb je al geschreven. Indien je je onderzoeksvraag en deelvragen/hypotheses hebt aangepast: voeg hierover een paragraaf aan het hoofdstuk toe (zie sectie B). - Hoofdstuk 3. Deze heb je al geschreven, voeg de paragraaf de leefomstandigheden van.. toe zoals beschreven in sectie A. Indien je je materiaal en methode hebt aangepast: voeg hierover een paragraaf het hoofdstuk aan toe (zie sectie B). - Hoofdstuk 4 Resultaten. Zie beschrijving hieronder. Hoofdstuk 4. Resultaten: De kwantificatie van het onderzoek. Bevat het ethogram, drie protocollen en alle grafieken (minimaal één taartdiagram en één histogram). Geef bij de grafieken een conclusie/interpretatie. Verder bevat tabellen of observaties die gegenereerd zijn gedurende het verwerken van de gegevens die je in de dierentuin verzameld hebt. Geef in een tabel de gemiddelde duur van minimaal 10 gedragselementen. Zie sectie C en D. HET VERSLAG: deel 3 Dit onderdeel lever donderdag 10 april in. Het verslag bestaat uit de volgende onderdelen: - Hoofdstuk 5 Discussie en conclusie - Hoofdstuk 6 Nawoord en evaluatie - Bijlagen Hoofdstuk 5. Discussie en conclusie: Beantwoord de deelvragen. Waren je hypotheses correct? Kan je de onderzoeksvraag beantwoorden? Kan je conclusies trekken? Hoe betrouwbaar zijn jouw resultaten? Is het geobserveerde gedrag representatief voor normaal gedrag van deze soort? Hoofdstuk 6. Nawoord en evaluatie: Wat is me het meest opgevallen? Was vond je het positiefst en wat het negatiefst? Wat heb je ervan geleerd? Zou je het de volgende keer het zelfde of anders doen? Kan je verbeteringen verzinnen voor als je het onderzoek nog eens over zou doen? Heb je advies voor leerlingen die soortgelijk onderzoek zouden gaan doen? Wat voor ander onderzoek zou je kunnen doen? Bijlagen: Hierin zitten in ieder geval de resultaten met uitwerking van de extra opdracht. Als je extra tekeningen hebt gemaakt of een interview hebt afgenomen met een dierverzorger of bezoeker, of andere waardevolle data hebt die niet in hoofdstuk 4 passen mag je die ook opnemen in de Bijlagen. Het is wel belangrijk dat je er dan in hoofdstuk 5 aan refereert. 5

6 3. BEOORDELING PRAKTISCHE OPDRACHT DIERGEDRAG Lees onderstaande informatie goed door zodat je precies weet hoe je beoordeeld wordt en wat de deadlines zijn! Totaal zijn er 100 punten te behalen. Het behaalde aantal punten zullen wij door 10 delen om je cijfer te berekenen. Een overzicht van welke onderdelen punten opleveren (of punten kosten) vind je in de drie schema s Overzicht beoordeling onderdeel x. TIP: vink voor je een verslag onderdeel inlevert in het schema aan welke onderdelen werkelijk in je verslag zetten, zo weet je zeker dat er niets ontbreekt en je kans maakt op het maximale aantal punten. Ook is er een overzicht met deadlines voor de verschillende onderdelen van het verslag (een deadline niet halen is punten aftrek!) en moet je in Artis bij een docent langs om je voortgang te bespreken (niet melden is punten aftrek!). OVERZICHT VAN DEADLINES PER ONDERDEEL Deel Datum Wat inleveren? 1 Dinsdag 18 maart 2014* Hoofdstuk 1, 2 en 3 2 Donderdag 3 april 2014* Hoofdstuk 2, 3 en 4 3 Donderdag 10 april 2014* Hoofdstuk 5, 6 en overige documenten (bijlagen) *Per onderdeel geld: voor ELKE DAG dat je TE LAAT bent met inleveren gaan er 10 PUNTEN AF. OVERZICHT BEOORDELING ONDERDEEL 1 Hoofdstuk Maximaal te behalen Voorwaarden aantal punten 1 Inleiding 40 Dit hoofdstuk moet de volgende paragrafen bevatten (anders maximaal te behalen punten: 20) - Classificatie en Taxonomie - Natuurlijke leefgebied - De rol van het dier - Voortplanting en ontwikkeling - Groepsstructuur - Bijzonder gedrag - Bedreigd Indien geen verwijzing naar bronnen zijn (minimaal 3 waarvan één een boek) en/of wanneer de bronnenlijst ontbreekt: 5 punten aftrek. 2 Onderzoeksvraag en Indicatie: O / V / G Dit hoofdstuk moet de volgende paragrafen bevatten (anders 5 punten aftrek): hypothese - Onderzoeksvraag o Hoe ben je op de onderzoeksvraag gekomen o Onderzoeksvraag zelf - Deelvragen o Minimaal 3 deelvragen o Per deelvraag een aansluitende hypothese 3 Materiaal & methode Indicatie: O / V / G Dit hoofdstuk moet de volgende informatie bevatten (anders 5 punten aftrek): - Naar welk dier ga je kijken (geslacht, leeftijd, aantal)? - Hoe ga je protocolleren? - Hoe vaak en wanneer? OVERZICHT BEOORDELING ONDERDEEL 2 Hoofdstuk Maximaal te behalen Voorwaarden aantal punten 2 Onderzoeksvraag en 10 Dit hoofdstuk moet de volgende paragrafen bevatten (anders maximaal te behalen punten: 5) hypothese - Onderzoeksvraag o Hoe ben je op de onderzoeksvraag gekomen o Onderzoeksvraag zelf - Deelvragen o Minimaal 3 deelvragen 6

7 o Per deelvraag een aansluitende hypothese - Of je je onderzoeksvraag en hypothese hebt aangepast en zo ja waarom 3 Materiaal & methode 10 Dit hoofdstuk moet de volgende informatie bevatten (anders maximaal te behalen punten: 5): - Naar welk dier ga je kijken? - Hoe ga je protocolleren? - Hoe vaak en wanneer? - Beschrijving van huisvesting van het dier o Oppervlakte in M 2 o Begroeiing o Schaduw, zon o Binnen, buiten o Weersomstandigheden o Aantal soortgenoten in verblijf o Voedertijden, hebben ze pas gegeten? o Andere soorten in verblijf o Omstandigheden en gebeurtenissen - Heb je je methode moeten aanpassen, zo ja waarom? 4 Resultaten 20 Dit hoofdstuk moet de volgende onderdelen bevatten (anders maximaal te behalen punten: 10): - Ethogram (minimaal 10 gedragselementen voorzien van afkorting) - Minimaal 3 protocollen (zie voorwaarden pagina 3) - Bereken gemiddelde duur van minimaal 10 gedragselementen met conclusie/interpretatie - Minimaal 1 taartdiagram met conclusie/interpretatie - Minimaal 1 histogram met conclusie/interpretatie Melden Indien je je in Artis niet op de afgesproken tijd bij je begeleider meldt (zie overzicht dat uitgedeeld wordt in de bus) krijg je 10 punten aftrek. OVERZICHT BEOORDELING ONDERDEEL 3 Hoofdstuk Maximaal te behalen Voorwaarden aantal punten 5 Discussie & conclusie 10 Dit hoofdstuk moet de volgende informatie bevatten (anders maximaal te behalen punten: 5) - Beantwoord de deelvragen - Beschrijf of de hypotheses kloppen - Beantwoord de hoofdvraag (of geef aan waarom deze niet beantwoord kan worden) - Beschrijf hoe betrouwbaar je antwoord is - Conclusie 6 Nawoord & evaluatie Bijlagen 10 Dit hoofdstuk moet de volgende inhoud bevatten (anders maximaal te behalen punten: 5): - Wat is me het meest opgevallen? - Was vond je het positiefst en wat het negatiefst? - Wat heb je ervan geleerd? - Zou je het de volgende keer het zelfde of anders doen? Hier kun je dingen toevoegen naar eigen inzicht. - Bronnenlijst - Interviews - Folders - Foto s - Extra gegevens 7