Wetsvoorstel tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek i.v.m. de mandaten en de evaluatie van de korpschefs van de zittende magistratuur.

Transcriptie

1 Hoge Raad voor de Justitie Conseil supérieur de la Justice Juni 2015 Ambtshalve advies Wetsvoorstel tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek i.v.m. de mandaten en de evaluatie van de korpschefs van de zittende magistratuur. Kamer, /001

2 Ambtshalve advies Wetsvoorstel tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek i.v.m. de mandaten en de evaluatie van de korpschefs van de zittende magistratuur (Kamer, /001) Goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de Hoge Raad voor de Justitie op 24 juni 2015 Er bestaat ook een Franse versie van dit advies. Il existe aussi une version française de cet avis. U kunt dit document raadplegen of downloaden op de website van de Hoge Raad voor de Justitie of via onderstaande QR code: Hoge Raad voor de Justitie IJzerenkruisstraat 67 B-1000 Brussel Tel: +32 (0)

3 Inhoud I. Inleiding... 1 II. De huidige wettelijke reglementering met betrekking tot de duur, de hernieuwbaarheid en de evaluatie van de korpschefs... 1 A. De duur en de hernieuwbaarheid van het mandaat... 1 B. Evaluatie van de korpschefs De wettelijke regeling Arrest van het Grondwettelijk Hof van 1 september III. Het wetsvoorstel... 2 IV. Beoordeling door de Hoge Raad... 3 A. Afschaffing van de evaluatie van de korpschefs van de zetel... 3 B. De invoering van een niet-hernieuwbaar mandaat van 7 jaar voor de korpschefs van de zetel... 3

4

5 1 I. Inleiding De Hoge Raad voor de Justitie (hierna de Hoge Raad ) heeft reeds verschillende adviezen verleend over de duur, de hernieuwbaarheid en de evaluatie van de korpschefs van rechtbanken, hoven en parketten 1. Gelet op het belang dat hij aan de materie hecht, heeft hij beslist een ambtshalve advies te geven over het wetsvoorstel tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek in verband met de mandaten en de evaluatie van de korpschefs van de zittende magistratuur (Kamer, /001) (hierna het wetsvoorstel ). Onder de punten I en II worden de bestaande reglementering en het wetsvoorstel voorgesteld. Punt III bevat de beoordeling van het wetsvoorstel. II. De huidige wettelijke reglementering met betrekking tot de duur, de hernieuwbaarheid en de evaluatie van de korpschefs A. De duur en de hernieuwbaarheid van het mandaat De korpschefs van de zittende en staande magistratuur worden, op voordacht van de Hoge Raad, door de Koning aangewezen voor een mandaat van vijf jaar (art. 259quater, 1, Ger.W.). Behalve de mandaten van eerste voorzitter van het Hof van Cassatie en van procureur-generaal bij dat hof, die niet hernieuwbaar zijn, zijn de mandaten van korpschef één keer onmiddellijk hernieuwbaar in hetzelfde rechtscollege. De korpschef die een hernieuwing van zijn mandaat wenst te bekomen dient hiertoe, uiterlijk op het einde van de 52 ste maand van het eerste mandaat een verzoek te richten aan de minister van Justitie die het verlengingsdossier aan de bevoegde Benoemings- en Aanwijzingscomissie (hierna BAC ) van de Hoge Raad zendt (art. 259quater, 3bis, Ger.W.). De voordracht door de BAC neemt de vorm aan van een aanvaarding of weigering van de verlenging. Er is geen concurrentie van andere kandidaten. Indien het mandaat niet wordt verlengd, valt het open. B. Evaluatie van de korpschefs 1. De wettelijke regeling De wet voorziet in een omstandige evaluatieprocedure voor de korpschefs in twee fases (in het tweede en het vijfde jaar van het mandaat) en in de oprichting van een evaluatiecollege (art. 259novies, 9 en 10, Ger.W.). In de loop van het tweede jaar van het eerste mandaat 2 vindt er een follow-upgesprek plaats over de uitvoering van het beleidsplan met de bevoegde kamer van het evaluatiecollege (ten vroegste in de achttiende maand). Een verslag van het follow-upgesprek wordt bij het evaluatiedossier gevoegd. Het evaluatiecollege kan uiterlijk in de loop van de 24ste maand eventueel aanbevelingen formuleren ingegeven door het followupgesprek. 1 Ambtshalve advies van 28 juni 2006 over de bepalingen inzake het mandaat en de evaluatie van de korpschefs vervat in het wetsontwerp tot wijziging van diverse bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek betreffende de evaluatie van de magistraten en de mandaten van korpschef, en tot wijziging van de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken; Advies van 22 februari 2006 over het voorontwerp van wet tot wijziging van de mandaten van de korpschefs; Ambtshalve advies van 25 januari 2012 over het voorontwerp van wet tot wijziging van de bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek met betrekking tot de mandaten van de korpschefs 2 Indien het mandaat wordt verlengd, dan gaat het follow-upgesprek over de invoering van het functioneringsplan dat de korpschef heeft opgesteld in het vijfde jaar van zijn eerste mandaat.

6 2 De tweede fase, de eigenlijke evaluatie, begint op zijn vroegst in de loop van de 54ste maand op grondslag van: Het verslag van het follow-upgesprek; het functioneringsverslag opgesteld door de korpschef; de verplichte adviezen van het DG Rechterlijke Orde, de algemene of korpsvergadering en de facultatieve adviezen; en de evaluatiegesprekken tussen de korpschef en het evaluatiecollege. Het evaluatiecollege stelt een voorlopige beoordeling op. De korpschef kan hierop opmerkingen formuleren. De definitieve met redenen omklede beoordeling wordt uiterlijk 70 dagen voor het einde van het mandaat opgesteld en meegedeeld aan de korpschef. De belangrijkste stukken van het evaluatiedossier worden tegelijkertijd meegedeeld aan de minister van Justitie. Die stukken maken deel uit van het verlengingsdossier dat de minister aan de bevoegde BAC meedeelt wanneer de korpschef de verlening van zijn mandaat vraagt. Sinds het arrest nr. 122/2008 van 1 september 2008 (infra) worden de korpschefs van de zetel evenwel niet meer geëvalueerd. 2. Arrest van het Grondwettelijk Hof van 1 september 2008 Bij arrest nr. 122/2008 van 1 september 2008 vernietigde het Grondwettelijk Hof de door de wet van 18 december 2006 ingevoerde bepalingen inzake evaluatie in zoverre zij van toepassing zijn op de korpschefs van de hoven en rechtbanken. Het Hof was van oordeel dat de onmogelijkheid om een mandaat van korpschef van de zittende magistratuur te evalueren, voortvloeit uit artikel 151, 6, van de Grondwet en dat de wetgever die zulk een evaluatie toch doorvoert, een identieke behandeling invoert tussen twee categorieën van magistraten voor wie de Grondwetgever een verschillende behandeling heeft voorzien. Bovendien meende het Hof dat de bepalingen inzake de samenstelling en werking van het evaluatiecollege toelaten dat overheden die niet behoren tot de rechterlijke macht zich in de rechterlijke macht mengen. De betrokken bepalingen geven immers stemrecht aan een magistraat van het Rekenhof die wordt aangewezen door de voorzitter van dat Hof en aan een specialist HR die wordt aangewezen door de minister van Justitie op voorstel van de minister van Ambtenarenzaken. Volgens het Hof maakt dit een schending uit van de scheiding der machten die op een discriminerende wijze afbreuk doet aan de onafhankelijkheid die artikel 151, 1, van de Grondwet waarborgt. III. Het wetsvoorstel De indieners van het wetsvoorstel zijn van oordeel dat het mandaat van de korpschefs van de zetel moet worden teruggebracht tot een niet hernieuwbare duur van zeven jaar zonder evaluatie, zoals werd voorzien in 1998 toen het mandaat van korpschef werd ingevoerd. Doordat de korpschefs van de zetel ingevolge het arrest van het Grondwettelijk Hof niet meer geëvalueerd worden, gebeurt de hernieuwing van hun mandaat praktisch automatisch en oefenen zij in feite een mandaat van tien jaar uit. De indieners van het wetsvoorstel vinden dit te lang. Voor de korpschefs van het openbaar ministerie behoudt het wetsvoorstel de bestaande situatie, met dien verstande dat de samenstelling van het evaluatiecollege enigszins wordt gewijzigd en de procedure wordt aangepast aan het feit dat ze voortaan enkel zal gelden voor de korpschefs van het openbaar ministerie.

7 3 IV. Beoordeling door de Hoge Raad De verdienste van het wetsvoorstel bestaat erin dat de wettelijke leemte wordt opgevuld die is ontstaan na bovenvermeld arrest van het Grondwettelijk Hof. De Hoge Raad vindt de voorgestelde wetswijzigingen echter niet goed. A. Afschaffing van de evaluatie van de korpschefs van de zetel De Hoge Raad meent dat het onderscheid dat de Grondwet met betrekking tot de evaluatie van de korpschefs maakt tussen de zetel en het openbaar ministerie onderscheid dat door het wetsvoorstel wordt bevestigd - niet (meer) verantwoord is in het kader van een modern management. De recente hervormingen hebben de reeds bestaande verantwoordelijkheden en opdrachten van de korpschefs van de zetel op het vlak van management nog aanzienlijk uitgebreid, zodat het belang van een evaluatie van hun beleid voor de goede werking van Justitie nog is toegenomen. Afgezien van het feit dat deze evaluatie onontbeerlijk is in het kader van een eventuele hernieuwing van het mandaat, is zij ook van belang in geval de betrokkene later kandidaat zou zijn voor een mandaat van korpschef in een ander korps. De Hoge Raad herhaalt daarom zijn voorstel uit : In plaats van de evaluatie af te schaffen zou het nodige moeten gedaan worden om de evaluatie van de korpschefs van de zetel in overeenstemming te brengen met de Grondwet. Dit kan door deze evaluatie expliciet te voorzien in art. 151, 6, van de Grondwet en door de bepalingen van het gerechtelijk wetboek inzake de samenstelling en werking van het evaluatiecollege aan te passen aan de bezwaren geuit door het Grondwettelijk Hof. De Hoge Raad meent bovendien dat het evaluatiesysteem dient te worden verbeterd: De evaluatie dient ernstiger en professioneler te gebeuren. Er moet vermeden worden dat de evaluatie een routineuze en obligate oefening wordt. Op dit moment is enkel een eindbeoordeling goed of onvoldoende mogelijk. De eindbeoordeling zou meer gedifferentieerd moeten kunnen zijn. Onder die voorwaarden kunnen er ook betekenisvolle gevolgen aan de evaluatie worden toegekend in het kader van de hernieuwing van het mandaat. Bij een eindbeoordeling zeer goed zou het huidige systeem kunnen worden behouden, waarbij het verlengingsdossier van de korpschef, zonder concurrentie van andere kandidaten, voor aanvaarding of weigering wordt overgemaakt aan de bevoegde BAC. Bij een eindbeoordeling goed zou de plaats vacant worden verklaard en zou de uittredende korpschef die de hernieuwing van zijn mandaat vraagt in concurrentie komen met andere kandidaten. In deze twee gevallen dient de betrokken korpschef een geactualiseerd beleidsplan voor te leggen. Bij een eindbeoordeling onvoldoende zou de plaats vacant worden verklaard zonder dat de korpschef nog kan postuleren voor de betrokken plaats, verbod eventueel uit te breiden tot andere plaatsen van korpschef gedurende een bepaalde periode. Wat betreft de gevolgen van de gedifferentieerde eindbeoordeling wenst de Hoge Raad in zijn huidige samenstelling dit voorstel van 2012 aan te passen: zelfs wanneer de korpschef een beoordeling zeer goed krijgt, zou de plaats vacant moeten worden verklaard en zou de uittredende korpschef concurrentie moet kunnen krijgen van andere kandidaten. B. De invoering van een niet-hernieuwbaar mandaat van 7 jaar voor de korpschefs van de zetel De Hoge Raad pleit voor het behoud van de huidige regeling die voorziet in een mandaat van vijf jaar dat één keer, na een gunstige evaluatie, onmiddellijk hernieuwbaar is in hetzelfde rechtscollege. Ongeacht de verdiensten en titels van een kandidaat-korpschef en de grondigheid van de selectie, is het niet uit te sluiten dat in de loop van het mandaat toch blijkt dat een korpschef van de zetel niet goed functioneert. Er dient dan via de evaluatie tijdig te kunnen worden bijgestuurd of ingegrepen. Een mandaat van vijf jaar mét evaluatie is daartoe beter geëigend dan een mandaat van 7 jaar zonder evaluatie, dat in zo n geval te lang is. 3 Ambtshalve advies van 25 januari 2012 over het voorontwerp van wet tot wijziging van de bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek met betrekking tot de mandaten van de korpschefs

8 4 Anderzijds, is een termijn van 7 jaar, voor een korpschef die goed functioneert, relatief kort om zijn beleidsplan volledig te realiseren en te optimaliseren. Twee mandaten van vijf jaar zijn dan beter. Afgezien van de vraag of het verschil in duur van het mandaat dat door het wetsvoorstel wordt ingevoerd tussen zetel en openbaar ministerie verantwoord is, zal dit voor gevolg hebben dat hun mandaten niet meer op hetzelfde moment aflopen. Dit beperkt de mogelijkheden van een uittredende korpschef van de zetel om zich kandidaat te stellen voor een vacante plaats van korpschef van het openbaar ministerie en omgekeerd. Bovendien stelt dit onderscheid een probleem voor de taalwisseling die door de wet op het gebruik der talen in gerechtszaken wordt voorgeschreven voor de mandaten van korpschef in of bij het Hof van Cassatie en het hof van beroep te Brussel en die veronderstelt dat ze gelijktijdig verstrijken. Tot slot schetste de Hoge Raad in zijn advies van 2012 het juridisch kluwen dat het resultaat was van de opeenvolgende wetswijzigingen inzake de duur en hernieuwbaarheid van de mandaten van de korpschefs. De voorgestelde wijzigingen en de daarmee gepaard gaande overgangsbepalingen zullen de situatie niet vereenvoudigen *** - - -