Studie. 31 december Jaarrapport 2012: Evoluties in het Belgische bedrijvenlandschap

Transcriptie

1 Studie 31 december 2012 Jaarrapport 2012: Evoluties in het Belgische bedrijvenlandschap

2 Inhoudstafel 1 Samenvatting Oprichtingen en stopzettingen Faillissementen Oprichtingen van nieuwe ondernemingen Federale en regionale tendensen De klassieke rechtsvormen De S-bvba De exotische rechtsvormen De oprichtingen naar activiteitengroep De oprichtingen versus de stopzettingen Evolutie van het totale aantal stopzettingen De Graydon-Index van de Nieuw Opgerichte Ondernemingen en Stopzettingen (GINOO-S) Faillissementen Faillissementen: algemene cijfers voor het jaar Faillissementen: algemene cijfers voor de maand december Faillissementen: regionale tendensen DE GEWESTEN en PROVINCIES De faillissementen per ARRONDISSEMENT Faillissementen per rechtsvorm Bedrijven en banenverlies De sectorale tendensen Evolutie van de gerechtelijke reorganisaties Oorzaken en verwachtingen Besluit... 52

3 Studie 31 december 2012 Gelieve als bron Graydon Belgium te vermelden Graydon Belgium nv Uitbreidingstraat 84-b Berchem : In 2012 werden nieuwe ondernemingen opgericht. Dat zijn er 8,4% minder dan in Dit terwijl steeds meer ondernemingen hun activiteiten stopzetten. Op federaal niveau waren er dat tot eind november al ruim In vergelijking met 2011 stijgt het aantal stopzettingen nog eens met 5%. Eén bedrijf per 82 actieve ondernemingen over de kop. Met faillissementen een absoluut record (+5,24%). Ook de maand december slaat een record: met 951 faillissementen noteren we hiermee de zwaarste decembermaand ooit. Voor 2013 verwachten we eveneens een turbulent jaar. Deze studie kan u ook in pdf afhalen via de link: Faillissementen2012.pdf

4 1 Samenvatting 1.1 Oprichtingen en stopzettingen Hoewel het jaar 2007 absolute records leverde inzake het aantal nieuwe ondernemingen, en het jaar 2010 de derde plaats innam ( oprichtingen), scoorde 2011 bijzonder sterk en veroverde met oprichtingen een tweede plaats. In 2012 zien we daarentegen een belangrijke kentering. Tot op kerstdag werden nieuw opgerichte bedrijven geteld. Uiteindelijk zal blijken dat in 2012 ongeveer nieuwe entiteiten het levenslicht hebben gezien, ruim (-8,39%) minder dan verleden jaar. De sectoren met het grootste aantal nieuwe ondernemingen zijn die van de bedrijfs- en computerconsultancy, de horeca, de lichaamsverzorging en de landschapsverzorging (zie verder: Oprichtingen van nieuwe ondernemingen ). Dit jaar zien we ter zake in de drie gewesten een duidelijk neerwaartse trend. Echter, opvallend hierbij is dat, bij een seizoensgezuiverde benadering, het Waals Gewest duidelijk beter presteert en zich reeds sedert april 2010 duidelijk boven het niveau van januari 2007 situeert. Binnen het Vlaams Gewest worden sedert midden dit jaar waarden gemeten die onder het niveau van 2007 liggen (zie verder: De Graydon-Index van Nieuw Opgerichte Ondernemingen en Stopzettingen). Bovendien is er een groeiend aantal bedrijven die, al dan niet verplicht, de activiteiten stopzetten. Dit fenomeen (ten opzichte van 2010 toonde 2011 een stijging met 5%, in 2012 is dat ten opzichte van 2011 een stijging met nogmaals 5%) heeft zich voornamelijk in de tweede jaarhelft van 2012 gemanifesteerd. De combinatie van nieuwe bedrijven en afvallers toont steeds meer een alarmerend beeld: het illustreert in belangrijke mate dat er werk moet worden gemaakt van een beleid dat het nieuwe ondernemerschap actief stimuleert én het oude behoedt voor debacles (zie verder: De Graydon-Index van Nieuw Opgerichte Ondernemingen en Stopzettingen). De S-bvba die de wetgever ontwikkelde, én om meer mensen toe te laten de stap naar het ondernemerschap te zetten, én met de bedoeling de toevloed aan exotische rechtsvormen een halt toe te roepen, is sedert 1 juni 2010 actief. De vorm blijkt allesbehalve een succes. Bij slechts nieuwe ondernemingen werd voor deze rechtsvorm gekozen. Opvallend hierbij is dat na een eerste daling van het aantal exotische firma s het aandeel van deze laatste verhoudingsgewijs opnieuw in stijgende lijn gaat: de S-bvba heeft het publiek dus niet kunnen overtuigen een volwaardig alternatief te zijn (zie verder: Oprichtingen van nieuwe ondernemingen ). 1

5 1.2 Faillissementen Over het volledige jaar 2012 (tot en met vandaag 31 december, uur) werden er bedrijven failliet verklaard, 5,24% meer dan verleden jaar, toen ook al een recordjaar. De maand december telde met 951 faillissementen 7 gevallen meer dan vorig jaar (+0,7%). Overigens waren in maanden op de 12 recordmaanden. Het aantal faillissementen is dus hoger dan ooit. Afgelopen jaar 2012 moest 1 bedrijf per 82 actieve ondernemingen de boeken neerleggen. In 2011 zag 1 op 84,1 ondernemers zich verplicht de boeken neer te leggen. In 2010 was dat 1 op 90. In 2009 was dat één op 92, in 2008 was dat één op 102, in 2007 was dat slechts één per 108. Daar waar verleden jaar 2011 de hausse van de faillissementen het duidelijkst was in Brussel en in het Waals Gewest is de volledige faillissementenhausse die we in 2012 vaststellen bijna uitsluitend toe te schrijven aan het ondernemingslandschap binnen het Vlaams Gewest. Toch blijft de regionale discrepantie enorm: in Vlaanderen moest één bedrijf op 99 (in 2011 nog één op 101) actieve ondernemingen de boeken sluiten, in Wallonië was dat één op 89 (in 2011 was dat een op 81), in Brussel één op 62 (in 2011 was dat één op 57). In vergelijking met 2011 werden meer grotere bedrijven (met meer dan 100 werknemers) failliet verklaard. Echter, de faillissementengolf blijft ook in volle crisis en meer dan ooit een zaak van kleinere en middelgrote ondernemingen: gemiddeld is het aantal werknemers wiens job op de tocht komt door het faillissement van de werkgever dalende. Toch kwamen jobs op de tocht te staan als direct gevolg van het faillissement van de werkgever. In vergelijking met 2011 stijgt het jobverlies ter zake (18.330) met +20%. Alle sectoren zijn aangetast. Binnen de horeca ging één bedrijf failliet per 28 actieve ondernemingen (in 2011 één per 29, in 2010 één per 31 en in 2009 één per 32). Binnen de transportwereld is dat één per 40 (in 2011 één per 42), binnen de groothandel één per 64 (in 2011 een per 69), binnen de bouw één per 64 (in 2011 één per 67) en binnen de kleinhandel één per 64 (in 2011 één per 65) ondernemingen. De economische malaise waarmee we sedert midden dit jaar volop worden geconfronteerd werkt als katalysator: bedrijven die al op het einde van hun reserves zaten leggen er nu het loodje bij neer. Echter, die malaise is geenszins de hoofdoorzaak van de grote massa faillissementen. Veeleer zijn ze het gevolg van structurele problemen die zelfs al voor de crisis 2008 vast te stellen waren. Daarnaast kennen we de afgelopen jaren een enorme toevloed aan jonge ondernemingen met een groter aantal afvallers als gevolg. Doordat de huidige malaise zeer snel volgt op die van 2008 hebben veel bedrijven niet de kans gehad hun reserves en eigen vermogen terug op peil te brengen. Hierdoor komt de faillissementengolf nu zeer snel in een derde crisisfase: nadat eerst de consumentgevoelige sectoren geraakt werden (fase 1) werden de toeleveringsbedrijven (bijvoorbeeld groothandel en logistiek) het slachtoffer (fase 2). Nu zien we ook de meer industriële sectoren en dus de grotere bedrijven aangetast (fase 3). Daar waar bij eerdere crisisgolven een dergelijke evolutie een verloop kende van anderhalf tot twee jaar merken we nu dezelfde evolutie op hoop en al zes maanden tijd. 2

6 De komende maanden zullen ook wat dat betreft de cijfers verder uitdiepen. Voor 2013 houden we dus eens te meer ernstig rekening met een stijging van het aantal faillissementen. Nu al mogen we ervan uitgaan dat het huidige zwarte recordjaar in 2013 nogmaals zal worden gebroken (zie: Oorzaken en verwachtingen en Besluit ). Algemeen stellen we een aantal duidelijke tendensen vast: 1. Het moet duidelijk gesteld dat zelfs in deze nieuwe crisistijd de meeste actieve bedrijven bijzonder robuust blijken. Ruim 75% van alle actieve ondernemingen zit zonder meer stevig in het zadel. Verschillende studies die het afgelopen jaar werden gepubliceerd tonen, in het bijzonder binnen de kmo s, een sterk eigen vermogen en daarmee gepaard gaande een uiterst beperkte afhankelijkheid van externe schuldeisers. Uiteraard voelen deze bedrijven de crisis evengoed. Ze zijn er echter vaak in geslaagd de effecten ervan niet alleen te temperen, maar ze hebben ook de gelegenheid te baat genomen hun werking op de toekomst af te stemmen. 2. Dit belet niet dat we ook rekening dienen te houden met een belangrijke groep ondernemingen die weliswaar de crisisperiode 2008 zonder al te grote kleerscheuren zijn doorgekomen, maar hiervoor ten dele hun reserves hebben aangewend. Een tweede crisisperiode, snel volgend op de vorige, is voor die bedrijven moeilijker te verduren. 3. Op regionaal vlak stijgt het aantal faillissementen vooral in Vlaanderen. In Brussel en Wallonië daarentegen leunen de cijfers aan bij het status quo (zie: Faillissementen: regionale tendensen ). 4. Slecht betaald worden, met acute liquiditeitstekorten als gevolg, blijft oorzaak nummer één voor faillissementen. De Belgische ondernemingen zien hun facturen duidelijk slechter betaald worden: de betalingsmoraal heeft sedert juli 2008 zware klappen gekregen en blijft nadien verder dalen. Het tweede kwartaal van 2011 stelden we een absoluut dieptepunt vast in de wijze waarop bedrijven mekaar onderling betalen (één op 7 facturen werd meer dan 90 dagen te laat betaald). Sindsdien is de situatie, met een nieuw dieptepunt tijdens het tweede kwartaal 2012 op een iets beter maar nog steeds ultraslecht niveau gestagneerd. 5. Het recordaantal oprichtingen van de afgelopen jaren, met een belangrijk aantal weinig robuuste ondernemingen, blijft een stevige basis voor het hoge aantal faillissementen. Tot juni 2010 stelden we vast dat 40% van alle faillissementen betrekking had op bedrijven die géén vijf jaar oud waren. Sinds 2011 zien we echter een kentering: het aandeel van de oudere ondernemingen in de totaalcijfers neemt maand na maand toe. Deze trend zet zich in 2012 ten volle door. 6. Naast het zuivere faillissement is ook het aantal jonge ondernemingen dat de activiteiten al kort na oprichting stopzet, enorm. 7. De Wet betreffende de Continuïteit van Ondernemingen (WCO) is duidelijk succesvoller dan de voorgaande wetgeving. Toch wordt er nog te weinig gebruik van gemaakt om de bedrijven in zware moeilijkheden tijdig uit het slop te halen. Daar waar de wet alvast de faillissementscijfers met betrekking tot 2010 temperde, blijkt die nu vooral faillissementen in uitgesteld relais te leveren. Uiteindelijk blijkt na verloop van tijd ruim 70% van de bedrijven die gebruikmaken van de WCO twee jaar later toch failliet te zijn. Bovendien merken we sinds begin dit jaar duidelijk sneeuwbaleffecten: bedrijven gaan in WCO en zelfs failliet omdat één of enkele van hun belangrijke klanten in WCO gaan en dus gedurende enige tijd hun schulden niet betalen. 3

7 2 Oprichtingen van nieuwe ondernemingen* *Inzake oprichtingscijfers geven we sedert 2010 de oprichtingen van alle entiteiten weer met ondernemingsnummers, ook de minder courante. Dit in tegenstelling tot eerdere jaarverslagen waarin meer exotische rechtsvormen werden uitgesloten. Dit wegens het toenemend belang van deze laatste, zowel in de oprichtings- als in de faillissementsstatistieken. De huidige cijfers zijn dus, hoewel de verhoudingen convergeren, niet vergelijkbaar met de cijfers die we tot 2009 publiceerden. Ten opzichte van 2009 kenmerkte het jaar 2010 zich door een sterke stijging van het aantal jong opgerichte ondernemingen. Dit betekende een fundamentele ommekeer: het fenomeen had zich sedert 2007 niet meer voorgedaan. Ook in 2011 telden we bijzonder veel nieuw opgerichte ondernemingen: het jaarrecord werd toen nipt niet verbroken. In 2012 nemen we echter een nieuwe trendbreuk waar en worden er, opnieuw zoals in 2008, minder ondernemingen opgericht ten opzichte van het voorgaande jaar. Die neerwaartse trend zette zich begin dit jaar voorzichtig in maar is in kracht toegenomen vanaf juni Uiteindelijk zullen we voor 2012 ongeveer nieuw opgerichte ondernemingen tellen (tot kerstdag 2012 telden we er ) of ongeveer 8,4% minder dan in Opgepast: cijfer en procent voor 2012 nog niet volledig. Schatting voor 2012 is oprichtingen of 8,4% minder dan

8 2.1 Federale en regionale tendensen Per 24 december 2012 noteerden we nieuwe ondernemingen en vzw s. Uiteindelijk zal blijken dat in 2012 ongeveer nieuwe entiteiten het levenslicht hebben gezien. Het cijfer is dus beduidend lager dan de bijna entiteiten die vorig jaar werden opgericht. Daar de oprichtingscijfers tijdens de eerste kwartalen van 2012 in vergelijking met dezelfde periode 2011 slechts lichtjes daalden, werden in de 2de jaarhelft heel wat minder ondernemingen en andere entiteiten opgericht. De cijfers staan nog niet helemaal vast, maar over het volledige jaar 2012 houden we rekening met ruim 8,4% minder oprichtingen. Op basis van de voorlopige cijfers is de terugval in het aantal nieuwe oprichtingen in elke regio duidelijk zichtbaar. De belangrijkste terugval van het aantal oprichtingen noteren we in het Vlaams Gewest, pas dan komt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gevolgd door het Waals Gewest. Cijfers 2012 tot 24 december 2012: schatting op basis van extrapolatie geeft voor 2012 een totaal aantal oprichtingen van ongeveer nieuwe ondernemingen (federaal niveau). 5

9 GEWESTEN Het Vlaams Gewest neemt 54% van alle in 2012 opgerichte ondernemingen voor zijn rekening (in 2011 was dat 55,11%, in ,6%, in ,23% en in ,51%). Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest neemt 14,3% van alle in 2012 opgerichte ondernemingen voor zijn rekening (in 2011 was dat 14,1%, in ,41%, in % en in ,8%). Het Waals Gewest staat in voor 28,4% van alle in 2012 opgerichte ondernemingen (in 2011 was dit 27,5%, in ,15%, in ,1% en in ,35%). Het aandeel van de nieuw opgerichte ondernemingen met activiteit in België maar met zetel in het buitenland (veelal verenigingen naar buitenlands recht zoals Ltd s) is de afgelopen jaren in belangrijke mate geëvolueerd: waar in 2005 slechts 1,73% van alle nieuwe oprichtingen exotische rechtsvormen betrof, evolueerde dit in 2009 en 2010 naar meer dan 3,4% van het totaal. Onder meer als gevolg van de in midden 2010 gecreëerde Starters-bvba (zie verder) is dit aandeel nu lichtjes gedaald. In 2012 bedraagt het nog 3,24%. 6

10 PROVINCIES Hierna volgt een overzichtstabel van het aantal starters per provincie (cijfers t.e.m. 24 december 2012): West- Vlaanderen Oost- Vlaanderen Antwerpen Limburg Vlaams- Brabant Brussel Waals- Brabant Henegouwen Namen Luik Luxemburg Buitenlands of zonder Belgisch adres Flandre Occidentale Flandre Orientale Anvers Limbourg Brabant Flamand Bruxelles Brabant Wallon Hainaut Namur Liège Luxembourg Etranger ou sans siège en Belgique De terugval in aantal oprichtingen wordt in elk provincie waargenomen. Vergeleken met vorig jaar is de relatieve daling het grootst in Limburg (-14,85%), Antwerpen (-13,97%), Luxemburg (-12,20%) Waals-Brabant (-11,85%) en Oost-Vlaanderen (-11,78%). De andere provincies bevinden zich op of onder het federale cijfer van -10,63%. Qua aandeel in het federale totaal aantal oprichtingen zijn het vooral de Vlaamse provincies die hun aandeel licht zien afnemen ten voordele van de Waalse provincies. 7

11 2.2 De klassieke rechtsvormen Tot kerstdag 2012 werden er eenmanszaken opgericht: meer dan de helft (54,07%) van het totaal aantal opgerichte ondernemingen en ten opzichte van 2011 verhoudingsgewijs een lichte stijging. De bvba, traditioneel de rechtsvorm van de kmo, verliest aan belang met tot kerstdag nieuwelingen. Het gaat over een vijfde (20,37%) van alle ondernemingen die dit jaar werden opgericht. In absolute getallen daalt het aantal nv s in België gestaag. Niet anders met betrekking tot de nieuw opgerichte nv s. Tot kerstdag 2012 kenden we 929 nieuwe nv s. Verhoudingsgewijs was dit jaar slechts 1,3% van de nieuw opgerichte ondernemingen van dit type. 8

12 Studies toonden aan dat het oprichten van vooral grote bedrijven, nv s, een positieve invloed heeft op de evolutie van de faillissementen (het economisch potentieel dat ze creëren, wordt overgezet op andere ondernemingen), terwijl een verhoging van de oprichting van kleine ondernemingen en micro-ondernemingen een even duidelijke negatieve impact heeft op de evolutie der faillissementen (zie ook de paragraaf Oorzaak en verwachtingen ). 2.3 De S-bvba De Starters-bvba of S-bvba is een rechtsvorm die sedert juni 2010 is geactiveerd. Deze vorm werd in het leven geroepen om meer mensen tot ondernemen aan te zetten en de creatie van een bedrijf met beperkte aansprakelijkheid zo laag mogelijk te houden: in tegenstelling tot de bvba (waarvoor een minimumkapitaal van euro vereist is dat van in den beginne voor euro dient te zijn volgestort) volstaat voor de oprichting van een S-bvba in theorie slechts 1 euro maatschappelijk kapitaal. Sedert 1 juni 2010 zijn amper S-bvba s opgericht, waarvan 505 (voorlopig cijfer) in 2012: dat is hoop en al 0,7% van alle in 2012 opgerichte bedrijven. De S-bvba is dus tot nog toe allesbehalve een succes, noch daar waar het de bedoeling was meer mensen aan te zetten tot ondernemen, noch wat de intentie betreft de toevloed aan exotische rechtsvormen een halt toe te roepen. Bovendien blijkt uit onderhavige grafiek dat het reeds beperkte succes verder wegdeemstert. 9

13 10

14 De S-bvba of besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Starter is een vennootschapsvorm die wordt beschreven in de wet van 12 januari De wet is op 1 juni 2010 in werking getreden. Met deze rechtsvorm beoogde de wetgever de concurrentie aan te gaan met de light vehicles : buitenlandse vennootschappen met een beperkte aansprakelijkheid waarvoor geen of weinig kapitaalplicht geldt. Zo zijn er in België vele duizenden Ltd s (U.K.: Private Limited Company), mini-gmbh s (Duitsland: Gesellschaft mit beschränkter Haftung) en SAS en (Frankrijk: Société par actions simplifiée). In het bijzonder sinds 2009 nam en neemt de oprichting van dergelijke bedrijven met maatschappelijke zetel in het buitenland, maar met werkingszetel in België, een hoge vlucht. Reeds van bij aanvang meldden we onze twijfels bij deze nieuwe rechtsvorm. Niet in het minst omdat de creatie ervan de beginnende ondernemer de illusie geeft dat een bedrijf daadwerkelijk zonder middelen kan worden opgericht. Enerzijds durven heel wat mensen de stap naar het ondernemerschap niet te zetten uit angst dat bij een mogelijke mislukking hun persoonlijk vermogen zal worden aangesproken. Een bvba is ter zake een goede buffer: bij debacle verliest men het bijeengesprokkelde kapitaal waarvan het wettelijke minimum is vastgelegd op euro. Anderzijds, ook voor de oprichting van een S-bvba kost koken geld. De oprichter moet een financieel plan kunnen voorleggen dat is opgesteld onder begeleiding van een financieel expert. Verder moet de oprichting voor een notaris gebeuren en moet het Belgisch Staatsblad de akte publiceren. Zelfs zonder rekening te houden met de basisaankopen die de jonge ondernemer doet om zijn zaak op te starten (een pc, een bureau,...), is men zo al snel enkele duizenden euro s kwijt. Concreet betekent dit dat diegene die daadwerkelijk zijn bedrijf met één euro kapitaal opstart, zich ogenblikkelijk geconfronteerd ziet met een negatief eigen vermogen. Bovendien, gezien het totaal gebrek aan enige buffer ( de lege doos ) zijn noch banken noch leveranciers erop belust kredieten te verstrekken aan een dergelijke vennootschapsvorm. Banken in het bijzonder vragen dan toch persoonlijke borgstellingen, waardoor de grens met de eenmanszaak (waarin de ondernemer de volle verantwoordelijkheid draagt) bijzonder klein wordt. 11

15 2.4 De exotische rechtsvormen Van 1 januari 2012 tot en met kerstdag 2012 werden vennootschappen naar buitenlands recht (onze verzamelnaam voor de verschillende buitenlandse rechtsvormen) opgericht. Daar waar in 2009 nog 3,58% van de nieuw opgerichte ondernemingen tot dit segment behoorden, was de verhouding in 2010 en 2011 teruggedrongen naar 3,01%. In 2012 steeg die verhouding opnieuw naar 3,17%. 12

16 2.5 De oprichtingen naar activiteitengroep Al jaren wordt het peloton nieuw opgerichte ondernemingen aangevoerd door allerhande adviesbureaus op het gebied van bedrijfsbeheer. Opnieuw niet anders nu. Net meer dan één onderneming op 20 die thans wordt opgericht, valt binnen deze categorie (5,12%). Ook de horeca blijft traditioneel sterk vertegenwoordigd in de oprichtingsstatistieken. Plaatsen 2 & 3 worden ingenomen door respectievelijk eetgelegenheden met beperkte bediening en cafés of bars. In 2012 was 2,52% van alle nieuw opgerichte ondernemingen een café of een bar, bijna identiek aan vorig jaar en 2,63% van het type eetgelegenheid met beperkte bediening, ofte de snackbar. De eetgelegenheden met volledige bediening, de restaurants dus, bekleden in de rangschikking de dertiende plaats, en zijn toch nog goed voor 1,52% van alle in 2012 opgerichte ondernemingen. Na de horeca volgen op de vierde plaats de schoonheidsverzorging met een aandeel van 2,41%, op de vijfde plaats de computer consultants (2,05%) en op de zesde plaats de landschapsverzorgers (2,00%). De top 10 wordt verder afgesloten door draadloze telecommunicatiediensten (1,75%), bouwarchitecten (1,69%), overige zakelijke dienstverlening (1,66%) en elektrotechnische installatiewerken aan gebouwen (1,64%). Een top 35 van de startersactiviteiten wordt op de volgende pagina weergegeven. 13

17 14

18 2.6 De oprichtingen versus de stopzettingen Voor de in 2012 opgerichte ondernemingen stellen we reeds 35 faillissementen vast, 8 werden ontbonden, 58 werden vereffend en nog eens 731 hebben hun zaak stopgezet. Ook is er één bedrijf dat onder de WCO de opschorting heeft verkregen. Van de in 2011 opgerichte ondernemingen zijn er ondertussen al 465 over de kop gegaan. 51 bedrijven zijn ontbonden, 284 zijn vereffend, hebben hun activiteiten stopgezet. Daarnaast zijn er 17 bedrijven toegelaten tot de WCO-procedure. Met betrekking tot de bedrijven die in 2010 werden opgericht, noteren we tot op heden 1365 faillissementen, 130 zijn er ontbonden, hebben hun activiteiten stopgezet, 545 zijn er vereffend. Bovendien bevinden 45 ondernemingen binnen de populatie van de in 2010 opgerichte ondernemingen zich in een procedure van gerechtelijke reorganisatie. Voor de bedrijven die in 2009 werden opgericht, noteren we faillissementen, 202 ontbindingen, stopzettingen, 952 vereffeningen en 50 gerechtelijke akkoorden of gerechtelijke reorganisaties. 15

19 3 Evolutie van het totale aantal stopzettingen** **In dit en volgend hoofdstuk bestuderen we die bedrijven die hun activiteit op een duidelijke wijze administratief én officieel hebben stopgezet. We houden dus geen rekening met die bedrijven die een sluimerend bestaan kennen of in 2012 naar een sluimerbestaan zijn geëvolueerd. Bovendien wordt in deze analyse rekening gehouden met voorlopige cijfers tot en met eind november ll. Een volledige round-up ter zake plannen we in het voorjaar Uiteraard betekent het hoge aantal nieuwe ondernemingen niet per definitie een identieke nettostijging van het totaal aantal actieve ondernemingen. Inderdaad zijn er elk jaar opnieuw ook afvallers te betreuren. Naast het aantal nieuwe ondernemingen én de faillissementen is ook de trend in het totale aantal bedrijven dat de activiteiten stopzet significant. Faillissementen (en zelfs bedrijven die van de WCO gebruikmaken) zijn slechts de extremere uitingen van een ruimer fenomeen. Heel wat bedrijven stoppen hun activiteiten zonder debacle. De bedrijfsleiders gaan met pensioen of sterven zonder dat de zaak wordt verdergezet. Anderen geloven niet meer in de continuïteit van de activiteiten, maar slagen erin de zaak proper te vereffenen. Jaar na jaar verhoogt het aantal bedrijven dat de activiteiten stopzet. In 2006 telden we ter zake nog bedrijven die hun activiteiten beëindigden, in 2009 totaliseerde zich dat op gevallen, in 2010 op cases. Op enkele jaren tijd (van 2006 tot 2010) steeg dus op federaal niveau het aantal stopzettingen met ruim 32,5%. Voor het Vlaams Gewest is dat +32,6%, voor het Waals Gewest +33,54% en voor het Brussels Gewest slechts +29,19%. De waarnemingen tot eind november (waarvan zelfs met betrekking tot eind november de cijfers nog een verdere aanvulling zullen kennen en dus per definitie verder moeten stijgen), tonen dat deze trend zich ook in 2012 zowel op federaal als op de verschillende regionale niveaus verderzet. Ten opzichte van het aantal bedrijven dat in 2011 hun activiteiten stopzette, verwachten we voor het bijna afgelopen jaar 2012 een verdere stijging met nog eens ruim 5%. Hoewel in absolute getallen het netto-aantal ondernemingen verder stijgt, neemt verhoudingsgewijs het aantal stopzettingen sneller toe dan het aantal oprichtingen. 16

20 Top 10 Stopgezette activiteiten Bij de top 10 stopgezette activiteiten vinden we uiteraard heel wat dezelfde sectoren die jaar na jaar ook de meeste starters leveren. De sector van de cafés en de bars neemt met 4,34% van het totaal aantal stopzettingen het grootste aantal op zijn actief. De sector voert al jaren het peloton aan van ondernemers die hun activiteiten staken. De sector van de eetgelegenheid met beperkte bediening staat op een derde plaats met 3,07% van het totaal aantal stopzettingen. De eetgelegenheden met een volledige bediening staan op een vierde plaats met 1,98%. De sector van de adviesbureaus op vlak van bedrijfsbeheer vinden we terug op een tweede plaats met 3,52% van alle stopzettingen (de aanverwante sector overige zakelijke dienstverlening vinden we op een 18de plaats met 1,19%). De top 5 wordt afgesloten door de gemengde bedrijven die vooral in de agrarische sector actief zijn. Met 1,94% van alle in 2012 stopgezette bedrijven doet de sector wel nadrukkelijker beter dan de vorige jaren waar het percentage toch wel wat hoger uitviel (in 2011 nog 2,56%, in 2010 was dat 2,90% en voor 2009 het hoogste cijfer met 3,42%). Een volledig overzicht (top 35) van de meest stopgezette activiteiten is te vinden op de volgende pagina. 17

21 18

22 4 De Graydon-Index van de Nieuw Opgerichte Ondernemingen en Stopzettingen (GINOO-S) De Graydon-Index van de Nieuw Opgerichte Ondernemingen en Stopzettingen wordt eveneens gepubliceerd in jaarlijkse Unizo-Startersatlas en bestaat uit twee onderdelen: GINOO De evolutie van de oprichting van nieuwe ondernemingen valt best af te lezen aan de hand van de hieronder geprojecteerde Graydon-Index van Nieuw Opgerichte Ondernemingen. De index is opgebouwd vanuit de waarnemingen van de conjunctureel sterkere periode Het indexijkpunt met getal 100 werd vastgelegd op januari De index toont de seizoensgezuiverde evolutie van de nieuw opgerichte ondernemingen op maandelijkse basis. GINOO-S We kunnen naast de faillissementsevolutie ook rekening houden met het totaal aantal ondernemingen dat er op jaarbasis het bijltje bij neerlegt zonder faillissement (sluitingen, ontbindingen, stopzettingen, ). Volgens een identieke methodologie volgen we de evolutie van de ondernemingen die hun activiteiten stopzetten en zetten we die om in een index (eveneens seizoensgezuiverd met waarnemingen over en 2007 en met januari 2007 als ijkpunt). Het verschil tussen de GINOO en de stopzettingsindex geven we weer in de GINOO-S. Deze index toont aan in welke mate een vastgestelde aanwas de werkelijke stopzettingen van ondernemingen overstijgt of integendeel in welke mate een mogelijke aanwas van het aantal jonge ondernemingen wordt ondermijnd door de stopzettingsevolutie. Negatieve cijfers tonen aan dat de impact van stopzettingen van ondernemingen in belangrijke mate doorweegt op de capaciteitscreatie, terwijl positieve cijfers een voordelige groeipotentie doen veronderstellen. Graydon publiceert de index tot op provinciaal niveau, maar hij kan geleverd worden tot op postcodeniveau én rekening houden met andere parameters zoals sector, rechtsvorm, Omdat we met deze index een grootst mogelijke nauwkeurigheid nastreven, rekening houdend met het feit dat gegevens met betrekking tot de oprichting en stopzetting van ondernemingen in belangrijke mate steevast met enkele dagen vertraging worden verkregen (dit in tegenstelling tot onze gegevens met betrekking tot faillissementen die de dag zelf rechtstreeks vanop de rechtbanken worden verzameld), opteren wij ervoor de index systematisch met één maand vertraging te berekenen. Deze publicatie per eind december bevat dus onze waarnemingen tot en met eind november. 2008, het jaar waarin de subprimecrisis doorbrak, kende reeds vanaf de maand mei een duidelijke vertraging inzake het aantal oprichtingen van nieuwe ondernemingen. Overigens zakte de GINOO op federaal niveau reeds in april 2008 onder de indexwaarde 100. Zo werden in mei 2008 maar liefst 513 bedrijven minder opgericht dan in mei In 2009 bereikten we in het vierde kwartaal een dieptepunt. Sedert januari 2010 kende de index opnieuw een positieve evolutie. De 100-grens (waarde gemeten in januari 2007) werd in april van dat jaar overschreden en steeg, enigszins haperend, vanaf juli 2010 verder door om naar het einde van 2011 te pieken. Echter, reeds vanaf maart 2012 zien we een radicale neerwaartse kentering met waarden die nu al vergelijkbaar zijn met het dieptepunt uit Hoewel de drie regio s duidelijk vertragingen kenden inzake de aanwas van jonge ondernemingen zijn er toch belangrijke regionale verschillen merkbaar. Inderdaad blijkt, en dit reeds vanaf midden 2011, vooral het Vlaams Gewest een zware vertraging inzake de aanwas van jonge ondernemingen te kennen terwijl de situatie in het Brussels Gewest steevast nauw aanleunt bij de federale evolutie. Ter zake scoort de Brusselse regio nog beter. Ook in Wallonië is dezelfde dalende trend merkbaar. Echter, binnen het Waals Gewest bleef de aanwas relatief belangrijker en blijft de index voorlopig ruim boven het basisniveau van januari

23 De GINOO-S, die de evolutie van de oprichtingen toetst aan die van de bedrijven die hun activiteiten beëindigden, toont een ronduit precaire situatie voor alle gewesten. Op een korte en zelfs hevige revival in januari 2011 na zien we zowel op federaal niveau als binnen de regio s sedert maart 2012 een radicale neerwaartse trend. Deze beweging heeft zich vanaf de aanvang van het tweede semester verder versterkt, met op het ogenblik waarop dit rapport is opgesteld zelfs een absoluut dieptepunt. Weliswaar noteren we nog steeds meer bedrijven die opgericht worden dan bedrijven die hun activiteiten, om welke reden ook, stopzetten. De negatieve evolutie van de GINOO- S-curve toont aan dat de discrepantie tussen beide op dit ogenblik radicaal daalt. 20

24 Evolutie van de GINOO op federaal en regionaal niveau 21

25 Evolutie van de GINOO op niveau van de Vlaamse provincies 22

26 Evolutie van de GINOO op niveau van de Waalse provincies 23

27 Evolutie van de GINOO-S op federaal en regionaal niveau 24

28 Evolutie van de GINOO-S op niveau van de Vlaamse provincies 25

29 Evolutie van de GINOO-S op niveau van de Waalse provincies 26

30 5 Faillissementen 5.1 Faillissementen: algemene cijfers voor het jaar 2012 Het totale aantal faillissementen blijft op onrustwekkende wijze stijgen. Zo tellen we voor 2012 één faillissement per 82 actieve ondernemingen (2011: 1 per 84). De bvba-structuur, de typische kmo, blijkt eens te meer het sterkst aangetast. Binnen dit segment noteren we één faillissement per 48 ondernemingen. De impact van jonge bedrijven op de faillissementscijfers blijft opvallend, maar dat aandeel loopt terug ten opzichte van de vorige jaren. Nog 36,1% van alle in 2012 gefaalde ondernemingen zijn jonger dan vijf jaar: verleden jaar was dat nog 37,5%, in 2010 was dat 38,9% en eind 2009 was dat 37,6%. Daarentegen stellen we een snelle stijging vast van het aantal oudere, gevestigde ondernemingen (ouder dan 25 jaar) dat de faillissementsstatistieken bevoorraadt. Dit aandeel steeg voortdurend de afgelopen jaren en stijgt in 2012 zelfs naar 11,35%: we bekomen zo voor de eerste maal sinds onze waarnemingen (1981) waarden boven de 10%. 27

31 5.2 Faillissementen: algemene cijfers voor de maand december Wat betreft de maand december is er een nieuw decemberrecord gebroken. Hoewel we ook dit jaar op maandbasis met nog zwaardere cijfers werden geconfronteerd geldt deze decembermaand met 951 faillissementen als de zwaarste decembermaand ooit. Het vorige decemberrecord dateert van 2011 en telde 944 gevallen. In het jaar 2012 werd in 10 van de 12 maanden een maandrecord gebroken. 28

32 5.3 Faillissementen: regionale tendensen DE GEWESTEN en PROVINCIES Reeds maanden moeten we rapporteren dat de stijging van het aantal faillissementen bijzonder duidelijk een bijna uitsluitend Vlaams fenomeen is. Binnen de andere gewesten daarentegen meten we slechts lichte overschrijdingen van de waarden die we verleden jaar noteerden. Vlaanderen telt met faillissementen in 2012 (+11,4%) voor het eerst meer dan falende ondernemingen. De sterke toename van de faillissementen in Vlaanderen is het gevolg van het nauwer aansluiten van de economie aan de internationale economie. Inderdaad bevinden zich naar verhouding in Vlaanderen beduidend meer bedrijven die export-import gebonden zijn (denken we meer aan de havens en de daaraan verbonden logistieke diensten, groothandelaars, ) Echter, ondanks het feit dat Vlaanderen procentueel de sterkste hausse kent, én meer faillissementen kent omdat er eenmaal meer bedrijven in dat gewest gevestigd zijn, blijven in relatieve cijfers zowel het Waals en meer nog het Brussels Gewest beduidend risicovoller. Zeker in relatieve cijfers blijft de regionale discrepantie enorm. Binnen het Vlaams Gewest ging er slechts één bedrijf over de kop per groep van 99 actieve ondernemingen (zowel in 2010 en 2011 één per 101). Evolutie van het aantal faillissementen per gewest Evolutie van de verhouding in de faillissementen tussen de gewesten 29

33 Ongeveer één per vijf faillissementsuitspraken door Brusselse handelsrechtbanken heeft betrekking op bedrijven met maatschappelijke zetel in Halle-Vilvoorde en wordt onder Brussel gerekend. De finetuning ter zake (opsplitsing naar gewest) wordt gepubliceerd in onze volgende round-up. Daarnaast worden ook faillissementen uitgesproken over bedrijven met zetel in het buitenland. Deze zijn niet opgenomen in de regionale statistieken waardoor de som van de regionale statistieken kleiner is dan het nationale totaal. VLAANDEREN Vlaanderen neemt in % (verleden jaar nog 46%, daarvoor rond 48%) van de Belgische faillissementen voor haar rekening. Het is overigens binnen het Vlaams Gewest dat het fenomeen van de recent opgestarte bedrijven die failliet gaan, in het verleden het sterkst tot uitdrukking kwam. In 2012 sloten nog steeds meer dan 1 op 3 bedrijven jonger dan 5 jaar de deuren (35,5%). Desondanks is dit toch het laagste cijfer sinds We merken in 2012 echter een verschuiving van jonge bedrijven naar oudere bedrijven. Naar verhouding gingen opnieuw meer gevestigde waarden, bedrijven ouder dan 25 jaar, over de kop. Afgelopen jaren nam deze groep steeds in aantal toe, ondertussen tot 13,43% van de faillissementen. Ook de groep bedrijven tussen 5 en 9 jaar neemt toe tot bijna 1 op 4 der Vlaamse faillissementen. 30

34 WALLONIE Het Waals Gewest ziet het aantal faillissementen met -0,4% dalen en haalt met cases net geen nieuw record. In Wallonië ging in 2012 één bedrijf per 89 actieve ondernemingen over de kop. In 2011 was dat nog één bedrijf per 81 actieve ondernemingen, in 2010 was dat nog één per 87,5. Wallonië staat in voor 27,17% (verleden jaar 28,63%) van de Belgische faillissementen. Ook in Wallonië worden met betrekking tot anciënniteit en faillissementen bijna identieke vaststellingen gemaakt. Ook hier is 38,29% van de in 2012 failliet verklaarde ondernemingen jonger dan 5 jaar, ongeveer hetzelfde niveau als de voorbije jaren. Ook de groep oudere bedrijven (>25 jaar) neemt toe tot bijna 1 op 10 (9,76%). BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Binnen het gerechtelijk arrondissement Brussel noteerden we na de uitzonderlijke hausse van 2008 (+22,2%) voor 2009 een beperkte daling met -0,14%. Met betrekking tot 2010 tellen we faillissementen, een stijging met 5,95%. Het jaar 2011 vertoonde met faillissementen een duizelingwekkend record, een stijging met maar liefst +14,82%. Met faillissementen stagneert het jaar 2012 op hetzelfde hoge niveau als Binnen het gerechtelijk arrondissement Brussel is het risico op faillissement nog groter met één op 62 actieve ondernemingen (in 2011 één per 57, in 2010 één per 64,5). Het Brussels gerechtelijk arrondissement staat in voor 23,79% van de faillissementen (verleden jaar 25%). Inzake leeftijd van de gefailleerde ondernemingen vertoont het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, net zoals het geval is in de andere gewesten, een lichte daling van het aandeel van jonge falende ondernemingen (35% t.o.v. 35,9% in 2011) en een toename van de faillissementsgraad van de bedrijven ouder dan 25 jaar ( 7,15% t.o.v. 5,35% in 2011). 31

35 PROVINCIAAL OVERZICHT Aan Vlaamse kant worden vooral de provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen getroffen door de faillissementengolf. Aan Waalse zijde doen de meeste provincies het beter dan vorig jaar. Enkel in Luik is er eveneens een hausse in de faillissementen voor het jaar

36 5.3.2 De faillissementen per ARRONDISSEMENT 33

37 5.4 Faillissementen per rechtsvorm De stijging van het aantal faillissementen vinden we terug bij alle traditionele rechtsvormen. Echter, hier valt vooral op dat het aantal failliete nv s, meestal grotere robuustere ondernemingen, sterk stijgt. Met hun omvang en kapitaalkracht zijn ze vaak de motor voor heel wat kleinere ondernemingen. Bovendien gaat het veelal om ondernemingen die vaak belangrijke werkgevers zijn. Zo gingen er dit jaar 989 nv s over de kop (in , in , in , in , het jaar voordien nog 963), wat betekent dat binnen de groep van de nv s één bedrijf per groep van 94 ondernemingen (in 2011 één per 107, in 2010 één per 99) verdween als gevolg van een faillissement. Van alle veelgebruikte rechtsvormen profileert de bvba traditioneel de vorm die door de meeste Belgische kmo s wordt aangenomen, zich als de gevaarlijkste. Op de actieve bvba s die in 2012 activiteit ontplooiden, noteerden we maar liefst faillissementen. Dat betekent dat één bvba per groep van 48 actieve ondernemingen dit jaar over de kop ging (verleden jaar eveneens één per 48, in 2010 en 2009 één per groep van 50, in 2008 per groep van 54, in 2007 per groep van 56 en in 2006 per groep van 53). De eenmanszaken zijn duidelijk minder risicovol in vergelijking met bijvoorbeeld de bvba. Hier slechts één faillissement per groep van 228 eenmanszaken in activiteit (verleden jaar één per groep van 211, in 2010 één per groep van 215, in 2009 één per groep van 228, in 2007 één per groep van 250 en in 2006 één per groep van 277). 34

38 Aandel van de rechtsvorm in het totaal aantal faillissementen NV BVBA CV Eenmanszaak Andere ,95% 50,33% 7,68% 19,93% 2,11% ,39% 51,40% 6,70% 19,43% 2,08% ,12% 54,92% 6,58% 17,03% 2,35% ,53% 56,22% 5,01% 17,91% 2,33% ,17% 56,89% 4,95% 18,54% 2,45% ,91% 58,27% 5,02% 19,14% 2,67% ,09% 58,88% 5,06% 18,58% 3,39% ,46% 59,14% 4,77% 18,50% 5,14% ,87% 60,05% 4,54% 19,01% 4,53% ,32% 60,34% 3,48% 18,56% 6,30% ,01% 59,99% 3,23% 18,76% 8,01% ,49% 61,38% 3,65% 18,05% 8,43% ,92% 59,36% 3,22% 17,79% 10,70% 35

39 5.5 Bedrijven en banenverlies Dit jaar werden arbeidsplaatsen in vraag gesteld als gevolg van een faillissement. De globale en directe impact van de faillissementen op het sociaal passief stijgt hierdoor opnieuw met +20% op vrij fundamentele wijze en is het op twee na hoogste cijfer van de afgelopen 10 jaar. Het leeuwendeel (86,5%) van het verlies aan arbeidsplaatsen als gevolg van een faillissement gaat verloren in de kmo, die overigens ruim 99% van de faillissementsstatistieken vult. Over het gehele jaar 2012 werden 15 bedrijven, meestal nv s, failliet verklaard die méér dan 100 mensen tewerkstelden: 5 meer dan in 2011 (9), 8 meer dan in 2010 (6), 6 meer dan in 2009 (8), 5 meer dan 2007 ( 9) en 2008 (9). Het jaar 2006 telde 6 dermate zware faillissementen. In 2005 waren er dat nog 7, in en in Er werden dus de voorbije 2 jaar in vergelijking met de voorgaande jaren relatief meer echt zware faillissementen uitgesproken. 36

40 Provinciaal: % verhouding jobverlies als rechtstreeks gevolg van het faillissement Grootste verlies aan werknemers als gevolg van faillissement Het grootste faillissement van 2012 viel op 29 mei te betreuren: de badstoffenproducent JLF (het voormalige Santens) uit Oudenaarde stelde gemiddeld 422 mensen tewerk. Ook glasproducent Durobor uit Soignies ging op 6 februari over de kop en moest daarmee 353 mensen op straat zetten. Op 7 december jongstleden ging Photohall Multimedia over de kop. Volgens de laatst gepubliceerde jaarrekening stelde het bedrijf 346 werknemers tewerk. Daarmee is de top 3 qua verlies aan arbeidsplaatsen met jobs de zwaarste sinds : : : : : : : : : : Laboratoires Thissen, producent van kankerbestrijdende producten, zag zich eveneens verplicht de boeken neer te leggen. Daar werkten ongeveer 334 personeelsleden. Verder vielen er nog zware faillissementen te betreuren bij 1st Belgium Service uit Meise (224 jobs), Belgian Refining Corporation (221 jobs) uit Antwerpen en Ekspro uit Turnhout (213 jobs). Een volledig overzicht van de zwaarste faillissementen in 2012 op vlak van werkgelegenheid wordt op de volgende pagina weergegeven. 37

41 38

42 5.6 De sectorale tendensen Voor de horeca was 2012 opnieuw zonder meer een rampjaar. Deze sector levert gestaag het grootste aantal faillissementen. Anders gesteld: 20,43% van alle failliete ondernemingen zijn horecazaken. Maar liefst ondernemingen gingen onder de rechterlijke hamer, omgerekend één horecazaak per 28. In 2011 ging er per 29 horecazaken één over de kop, in 2010 was dat één per 31, in 2009 was dat één per 32, in 2008 was dat één per 34, in 2006 en 2007 waren er dat telkens één per

43 Ook de kleinhandel kent sedert september 2007 een moeilijke periode. De zwaarste piek maten we begin dit jaar, sindsdien stagneert de problematiek er op hoog niveau. Binnen deze sector gingen in bedrijven over de kop (verleden jaar bedrijven, in , in , in , in en in ). Hier één faillissement per 64 ondernemingen (verleden jaar was dat 1 per 65 bedrijven, voor per 68,6 ondernemingen, in per 70 ondernemingen, in per 76, in per 90, in per 87). Binnen de bouwnijverheid eindigt 2012, na een trendbreuk in 2006 en een vernieuwde stijging in 2007, opnieuw negatief met bouwondernemingen in faillissement. Eén bedrijf per groep van 64 ging er over de kop (verleden jaar was dat één per 67). Inderdaad was de sector van de kleinhandel, samen met die van de horeca en de deelsector van de individuele huizenbouw, één van de eerste slachtoffers van de koopkrachtdaling die zich in september 2007 situeerde. Reeds kort nadien viel een duidelijke stijging van het aantal faillissementen binnen de drie consumentgevoelige sectoren waar te nemen. Na de door het publiek als sterke koopkrachtdaling ervaren inflatoire beweging van begin 2011 (stijging van de energie- en voedselprijzen), zagen we praktisch onmiddellijk een nieuwe stijging van het aantal faillissementen binnen de drie bovengenoemde sectoren. Wel merken we binnen de bouwnijverheid ter zake meer en meer een verschuiving naar de ondernemingen die instaan voor de afwerking van gebouwen, met stukadoorswerk als meest in het oog springend. Hierbij komt een naar verhouding belangrijke aanwas binnen de sector van de lichaamsverzorging, waarin de deelsector van de kapperszaken extra in het oog springt. De transportsector is weliswaar een minder belangrijke leverancier van faillissementen, maar laat wel met 544 uitspraken evengoed een duidelijke stijging van het aantal faillissementen noteren. Binnen de sector ging er in 2012 één bedrijf per 40 actieve ondernemingen verloren door faillissement (in 2011 één per 42). Binnen de sector van de groothandel stijgt het aantal faillissementen tot gevallen. Op dit ogenblik noteren we één faillissement per 64 actieve groothandelaars (in 2011 een per 69). SECTOR ACTIEVE ONDERNEMINGEN aantal faling per ACTIEVE ONDERNEMINGEN aantal faling per verschil Horeca ,79% Groothandel ,12% Bouwnijverheid ,22% Kleinhandel ,57% Zakelijke dienstverlening ,46% Transport ,63% Handel in auto's en garages ,88% 40

44 41

45 6 Evolutie van de gerechtelijke reorganisaties*** ***Voor detailcijfers en commentaren inzake de WCO: een eerdere studie kunt u afhalen op de Graydonwebstek: of via de link: Sinds 1 april 2009 en tot kerstdag 2012 werden door de handelsrechtbanken van dit land vonnissen van opschorting uitgesproken die bedrijven in moeilijkheden tot de nieuwe procedure van gerechtelijke reorganisatie toelaten. Dit is bijna het viervoud van het TOTAAL aantal bedrijven die zich tussen 1 januari 1998 en 1 april 2009 beriepen op de oude wet omtrent het gerechtelijk akkoord. Ook het totale aantal in 2012 toegekende opschortingen in WCO - tot nog toe - overstijgt het niveau van het hele jaar Van een verdere toevloed is echter geen sprake (van 633 in 2009, naar in 2010, voor 2011 en tot (voorlopig cijfer, vermoedelijk zal de kaap van de worden overschreden) in 2012 ). We stelden in 2010 vast dat welbepaalde rechtbanken, na een periode waarin ze de mogelijkheden van de wet verkenden, systematisch proberen meer vat te krijgen op de procedure. Zo werden de initiële opschortingsperiodes gevoelig korter: pas eens de hulpbehoevende onderneming het vertrouwen krijgt van de rechtbank, worden volgende uitstelperiodes verlengd. Voor 2012 wordt de gemiddelde looptijd van de initieel toegekende opschorting verder teruggedrongen naar gemiddeld 123 dagen. Het afgelopen trimester daalde dit zelfs naar 115 dagen. De rechtbanken binnen het Vlaams Gewest zijn hierbij reeds vanaf het in voege treden van de WCO het strikst. De afgelopen maanden evolueerden ze zelfs naar een gemiddeld initieel toegekende opschortingsperiode van niet meer dan 100 dagen. 42

46 43

47 Bovendien merken we dat steeds meer ondernemingen die de WCO-procedure aanvragen vooralsnog en binnen de twee maanden na aanvraag failliet gaan: ongetwijfeld toont dit aan dat de rechtbanken zodra ze kunnen (na een wettelijke wachtperiode van één maand) zelf een eerste schifting doorvoeren tussen die bedrijven met overlevingskansen en die zonder. Er zijn bijzonder veel bouwbedrijven en bedrijven uit de sector van de dienstverlening aan ondernemingen die zich op de WCO beroepen. Op de derde plaats volgen de horecazaken. Nochtans zijn het in verhouding tot het aantal actieve ondernemingen binnen de respectievelijke sectoren - vooral de bedrijven uit de metaalverwerkende nijverheid, de transportsector en de drukkerijen en de uitgeverijen die van de wet gebruikmaken. Niet toevallig zijn dit sectoren waarvan de schokgevoeligheid bij crisis groter is. Pas dan volgen de sectoren horeca, bouw, groothandel, kleinhandel en dienstverlening aan ondernemingen. De duidelijke verhoging van de bedrijven in moeilijkheden die van de nieuwe reddingsprocedure gebruikmaken was bemoedigend. Echter, sedert dit najaar evolueert het aantal instromers bijzonder sterk. Hierbij valt eveneens op dat steeds grotere bedrijven zich op de wet beroepen. Tot kerstdag 2012 was de opschorting toegekend voor 16 bedrijven die meer dan 100 werknemers tewerkstellen. De op 22 december jongstleden in diverse persberichten aangekondigde WCO-aanvraag van Belgium Icecream Group (bekend van onder meer de merken IJsboerke, Mio en Artic), die volgens de laatste jaarrekening uit werknemers tewerkstelde, is hierbij een typevoorbeeld. Dit vergt enige nuancering. Enerzijds stellen we vast dat het aantal bedrijven dat een oplossing voor zijn problemen zoekt via de Belgische variant op de Chapter 11 - procedure meer dan vertienvoudigt. Anderzijds blijkt dit nog steeds een peulenschil in vergelijking met de faillissementen die dit jaar werden uitgesproken. Een uiterst klein fragment in vergelijking met de ongeveer ondernemingen die op dit ogenblik in zware moeilijkheden verkeren. Er dient echter ook opgemerkt te worden dat zeker de toename van de procedures van gerechtelijke reorganisaties in eerste instantie de faillissementsstatistieken met enkele honderden cases hebben getemperd. Echter, in vele gevallen bleek dit het faillissement enkel te vertragen. Inderdaad blijkt dat, indien we een meetpunt nemen twee jaar na instap in de WCO-procedure, reeds 70% van de proceduregangers toch over de kop gaat. Het aantal cases dat over de kop gaat na een overdracht onder gerechtelijk gezag is, gezien het gaat over een beduidend minder toegepaste constructie, een absolute minderheid. 44

48 45