Betreft: Eerste verkenning: Het vestigen van vondelingenkamer in de regio AV bv in Gorinchem

Transcriptie

1 Memo: Aan Eva Dansen, Hans Freije Van : Wilma Janssen Betreft: Eerste verkenning: Het vestigen van vondelingenkamer in de regio AV bv in Gorinchem Beste Allen, OP 25 oktober 2015 heeft de raad van de gemeente Zederik een motie aangenomen waarin zij het College opdragen de mogelijke oprichting van een vondelingenkamer in de AV, in Gorinchem, ter sprake te brengen in het bestuur van de regio AV. Daarnaast verzoekt de raad deze motie ter kennis te brengen aan de raden van de afzonderlijke gemeenten in de regio AV. In het PFO-sociaal hebben de bestuurders aangegeven een dergelijk initiatief te ondersteunen. Achtergrond De achterliggende gedachte van deze motie is, dat het huidig aanbod zorg en hulpverlening niet voorziet in de hulp aan zorg mijdende vrouwen en meisjes die ongewenst zwanger zijn geraakt en die om moverende redenen anoniem willen bevallen/ het kind willen afstaan. Voor deze vrouwen die in nood zijn en uit angst reguliere zorg mijden is het te vondeling leggen van de baby vaak de enige mogelijkheid. Ondanks dat de overheid in ruime mate aan preventie om ongewenste zwangerschappen te voorkomen en beleid ontwikkeld om zwangerschappen af te breken, blijft er een doelgroep die bewust de zorg mijdt uit angst voor represailles of simpelweg geen actie onderneemt. Het te vondeling leggen van een baby is niet alleen hartverscheurend en risicovol voor moeder en kind, het is bovendien ook strafbaar. Reden te meer voor een aantal vrouwen zich op andere manieren van het kind te ontdoen. Als we kijken naar de starre houding van het OM dan zien we dat daar de volgende redenen aan ten grondslag liggen. Een belangrijk aandachtspunt voor het OM is de afstamming. Ieder kind heeft het recht om te weten wie zijn ouders zijn. Door anoniem te bevallen en vrouwen de mogelijkheid te bieden het kind achter te laten, is het nagenoeg onmogelijk de identiteit van de moeder te achterhalen. Maar ook de risico s die het ten vondeling leggen of het achterlaten van een baby met zich meebrengt is een belangrijk punt. In de gesprekken die het OM heeft gevoerd met de Stichting de Beschermde wieg heeft zij wel toegegeven dat het creëren van een voorziening veiliger is voor moeder en kind. Daarnaast erkent het OM dat in de afweging tussen het recht van leven van de baby en het recht om te weten wie je ouders zijn, het recht van leven moet prefereren. Aantallen en achtergronden. De Stichting geeft aan dat het aantal van vrouwen dat contact opneemt met de Stichting, ongeveer 2 per maand, het topje van de ijsberg moet zijn. En dat voor sommige vrouwen uit angst voor ontdekking het zich ontdoen van de baby de enige uitweg is. Met alle afschuwelijke gevolgen van dien. Wat voor achtergrond hebben deze vrouwen?. Volgens de Stichting en uit cijfers blijkt dat het vooral om jonge vrouwen gaat uit religieuze milieus. Daarnaast om vrouwen die seks tegen hun wil hebben ondergaan, incest, en verkrachting. In een aantal gevallen moeten deze vrouwen echt vrezen voor hun leven als uitkomt dat zij

2 ongewenst zwanger zijn (eerwraak). Maar ook jonge vrouwen die veel negatieve ervaringen hebben gehad met eerdere hulpverlening en daardoor het bestaande aanbod mijden. De minister van Veiligheid en Justitie blijft evenals zijn collega van Volksgezondheid Welzijn en Sport nog steeds van mening dat instanties als Siriz en Fiom voldoende expertise en vangnet bieden voor deze vrouwen. Bovendien wordt er extra aandacht besteed aan preventie ter voorkoming ongewenste zwangerschappen. De vondelingenkamer zou niet nodig zou moeten zijn. In de praktijk blijkt helaas het tegendeel, zoals ook in diverse media te lezen is.. De Stichting achter de vondelingenkamer De Stichting de Beschermde Wieg is een organisatie die voor deze doelgroep een passende hulpverlening biedt door het aanbieden van de zogenaamde vondelingenkamers. Naast het anoniem bevallen is er de mogelijkheid om het kind veilig achter te laten. In deze ruimte kan de moeder haar baby in een ledikantje leggen en op een groene knop drukken als zij hulpverlening nodig acht. Maar ook anoniem vertrekken. Als zij vertrekt zal de kamer vergrendelen en zal een hulpverlener zich over het kindje ontfermen en contact opnemen met de Raad voor de Kinderbescherming. In het ledikantje ligt ook een brief voor de moeder waar zij terecht kan voor hulpverlening. Zij kan bovendien terugkomen op haar beslissing als zij binnen zes maanden contact opneemt met de Stichting. De organisatie en financiering van de vondelingenkamer in de regio AV De organisatie van de vondelingenkamer blijft door de wet omstreden. In feite creëer je een voorziening die een strafbaar feit uitlokt. Weliswaar wordt het fysiek organiseren van een dergelijke voorziening gedoogd door de staatssecretaris/openbaar ministerie. Indien er daadwerkelijk een baby in de kamer wordt gelegd blijft de moeder strafbaar. De vondelingenkamers die nu operationeel zijn worden onderhouden en bemensd door vrijwilligers. Een nieuwe trend is het huisvesten en organiseren van een vondelingenkamer aan een ziekenhuis of medische instelling. Verloskundige hulpverlening en zorg voor moeder en kind is dan geregeld en artsen hebben hun medische beroepsgeheim. Laatstgenoemde geeft een veiliger gevoel ook voor bestuurders op afstand. De rol van de regio, gemeente De rol van de gemeente of regio als organisator is uitermate complex. Zo kan de gemeente of regio geen initiatief organiseren en/of financieren (subsidie) die in strijd is met de wet. Daarnaast speelt het feit dat een vondelingekamer geen onderdeel of instrument is in het kader van de Jeugdwet. Er is geen toezichtkader of kwaliteitsprotocol. Indien er meer dan vijf kinderen worden opgevangen moeten er afspraken gemaakt worden over de kwaliteit van opvang. Daarvan is in dit geval geen sprake. Het initiatief van de vondelingenkamer wordt vooral particulier ingestoken door actieve hulpverleners/vrijwilligers die het een warm hart toe dragen. Uit gesprekken met de gemeente Zwolle en Papendrecht wordt duidelijk dat het initiatief vooral los van het

3 gemeentelijk beleid is ontwikkeld. Met name in Papendrecht heeft het College en de raad zich bewust passief opgesteld, gezien de gevoeligheid die het onderwerp met zich meebracht. Ook in Zwolle en Hoogvliet lijkt het te gaan om een particulier initiatief, waarbij in Zwolle met name het Issela Ziekenhuis, de afdeling Gynaecologie, de trekker van het initiatief is geweest. Hoofd van de afdeling is overtuigd dat de rol van de arts in de hulpverlening aan deze vrouwen met hun baby ver boven (de beperkingen van) de wet gaat. De financiering verloopt vooral via fondsen en giften. Plaatsing in de AV/Gorinchem Indien de regio AV en de gemeente Gorinchem hun bestuurlijk voornemen en sympathie voor de vondelingenkamer ten uitvoer willen brengen, lopen zij direct tegen een drietal beperkingen aan. Het is strafbaar (uitlokking) ondanks de gedoogconstructie voor de betrokken moeders. Een subsidie of inkooprelatie is onmogelijk. Daarnaast zal actieve formele bestuurlijke bemoeienis zeker tot acties leiden van het OM. Er is geen toezicht geregeld over de kwaliteit van de voorziening. Dit speelt vooral bij particuliere vondelingenkamers die wordt gerund door vrijwilligers. Als gemeente en regio wil je graag de veiligheid/kwaliteit garanderen van voorzieningen ten behoeve van jeugdigen. Wat is wel mogelijk, wenselijk en veilig als je het initiatief een warm hart toe draagt? Uit het contact met de beleidsambtenaar in Zwolle werd duidelijk dat de gemeente geen betrokkenheid had met de oprichting van de vondelingenkamer. Maar zij liet wel doorschemeren dat de positionering van de kamer bij het Isala ziekenhuis een veilige oplossing was van deze complexe materie. In de regio rond Zwolle kunnen vrouwen snel terecht en is de zorg goed geregeld. Vaak bellen de vrouwen pas als de weeën al begonnen zijn. Er moet dan snel verloskundige hulp worden ingeroepen die de bevalling in de anonimiteit wil en kan doen. Rol van gemeente gelet op het complexe karakter De kracht van de gemeente en in haar kielzog de regio AV ligt bij dit initiatief vooral in het samenbrengen van partijen. Uit een informeel overleg met de initiatiefneemster van de Stichting de Beschermde Wieg, Barbara Muller, blijkt dat er nog geen particuliere (burger) initiatieven zijn binnen Gorinchem of de regio AV. De Stichting heeft voldoende middelen en fondsen ter beschikking om haar initiatief zonder subsidie te laten draaien, maar is gebaat bij partijen die het uit willen voeren onder voorwaarden en protocol van de Stichting. Om tegemoet te kunnen komen aan de nabijheid van professionele hulp bij het anoniem bevallen en de (medische) hulpverlening voor moeder en kind spreekt het Zwolse model ons vooral aan. Uit het overleg met de Stichting wordt duidelijk dat zij deze vorm ook als

4 uitermate prettig ervaren. Zo wordt door de Stichting op dit moment met een aantal ziekenhuizen gesproken. Onze voorkeur heeft plaatsing bij een medische instelling zoals een ziekenhuis omdat daarmee ook het vraagstuk van de kwaliteit en toezicht is geregeld. Terwijl de anonimiteit van deze vrouwen geen geweld wordt aangedaan. De gemeente heeft geen directe bevoegdheden of banden op het terrein van de intramurale ziekenhuiszorg. Met raad van bestuur van het Beatrix Ziekenhuis (RIVAS-groep) onderhoudt het College echter wel warme banden. Wij adviseren om de bereidwilligheid vooral eerst bij de professionals af te tasten. Zij zullen gezamenlijk met de stichting beschermde wieg het initiatief moeten vormgeven en trekken. Om de mogelijkheden subtiel te kunnen aftasten wordt gebruik gemaakt van het netwerkoverleg Prenatale Voorlichting voor kwetsbare zwangere vrouwen van de dienst Gezondheid en Jeugd om te kunnen peilen of een vondelingenkamer gekoppeld aan hun werkveld levensvatbaar is. In het netwerkoverleg hebben gynaecologen, verloskundigen en gespecialiseerde verpleegkundigen zitting die gespecialiseerd zijn in de hulpverlening en zorg voor kwetsbare zwangere vrouwen. Deze deskundigen zijn verbonden aan twee ziekenhuizen in de regio, die ook nog eens met elkaar samenwerken. De uitkomsten van deze peiling is nog niet bekend, maar worden op niet al te lange termijn verwacht. Ten aanzien van de motie en collegiale consultatie komen wij tot de volgende conclusies. 1. Het actief organiseren en subsidiëren van een vondelingenkamer door de regio AV of door de gemeente Gorinchem is strafbaar en niet mogelijk. 2. De vondelingenkamer is als instituut niet ingebed in de Jeugdwet of de WMO. Er zijn geen regels voor veiligheid en kwaliteit anders dan de protocollen van de Stichting de Beschermde Wieg. 3. De bestaande initiatieven worden gerund door vrijwilligers/beroepskrachten/die het een warm hart toedragen. 4. De meest ideale positie van de vondelingenkamer zou onzes inziens de koppeling met de RIVAS-groep/het Beatrixziekenhuis zijn omdat veiligheid, anonimiteit en kwaliteit van zorg dan gewaarborgd zijn. 5. De kracht van de gemeente vooral ligt in het samenbrengen van de partijen en het subtiel aftasten van de mogelijkheden. Eerst ambtelijk via het professionele netwerk kwetsbare zwangere vrouwen en meisjes. 6. Initiatieven die vanuit het professioneel netwerk /RIVAS-groep en de Stichting de Beschermde Wieg ontstaan koesteren en ondersteunen. Tot zover vriendelijke groet Wilma Janssen

5