Leeuwarder Machine Fabriek en Scheepsbouwwerf; Molema, Landeweer & Stemmer.

Transcriptie

1 Archief van Leeuwarder Machine Fabriek en Scheepsbouwwerf; Molema, Landeweer & Stemmer. Inleiding De naam van de archiefvormers zijn Derk Landeweer, Roelof Molema en Derk Stemmer. In april 1899 werd op een terrein tussen Vliet en Nieuwe Kanaal te Leeuwarden een machinefabriek en scheepsbouwwerf gesticht door Roelof Molema ( ) uit Hoogezand en Derk Landeweer ( ) uit Martenshoek. De naam van het nieuwe bedrijf werd V.O.F. Molema & Landeweer. Het was het eerste bedrijf dat zich in Leeuwarden bezig ging houden met het vervaardigen van stoommachines. Al in 1900 trad er een derde vennoot toe tot de firma: Derk Stemmer ( ) ook afkomstig uit Hoogezand. De naam van de Firma veranderde aanvankelijk in Molema, Landeweer & Co. en vanaf ca in Molema, Landeweer & Stemmer. Op de werf worden verschillende beurtschepen gebouwd; op 6 augustus 1900 liep de eerste stoomboot van stapel. Het was een beurtschip voor rekening van de heren H. en B. Lyklema, die de beurtdienst Woudsend Sneek Leeuwarden onderhield, op 30 maart 1908 gaat een nieuwe stoomboot te water voor het beurtveer tussen Sloten Sneek en Leeuwarden. Voor rekening van F. van der Wal uit Sloten en in ca volgt het beurtschip Eendracht II voor de gebroeders Bakker te Langweer (de latere Watersport VI van H. van Duuren). De werf breidt langzamerhand uit. Zo wordt er in 1912 naast de werf een elektriciteitscentrale gebouwd. In 1923 komt er een elektrisch lasaggregaat, in 1924 een nieuwe 30-tons kraan aan het Nieuwe Kanaal. In 1927 krijgt het bedrijf toestemming voor een uitbreiding van de ketelmakerij en de plaatsing van een 200-tons stoompers. In de jaren 30 kreeg het bedrijf met tegenslagen te maken als gevolg van de algemene financiële crisis. Het lukte niet langer om financiering te krijgen voor belangrijke projecten. Aanbetalingen voor materiaal konden hierdoor niet meer worden gedaan. De hypotheekverstrekker, de Friesche Bank, verkeerde zelf in geldnood en werd overgenomen door de Amsterdamsche bank. Nadat eerst, op 1 september 1917 de firma al wordt ontbonden en Derk Landeweer alleen verder gaat met het bedrijf (de nieuwe naam wordt D. Landeweer s Machinefabriek & Scheepsbouwwerf), valt in 1934 definitief het doek. De fabriek en inventaris werden geveild en Derk Landeweer verlaat Leeuwarden. In 1935 adverteert hij in de Leeuwarder Courant met een expertisebureau voor keuringen en ontwerpen van technische installaties en schepen. Dit bureau was gevestigd te Amsterdam. Later woonde hij in Scheveningen, tijdens de oorlog in Roden en ten slotte in Norg. Daar overleed hij op 4 oktober In 1937 werd het terrein van de fabriek in gebruik genomen door het Provinciaal

2 Elektriciteitsbedrijf. Het gebied is tegenwoordig (2010) een winkelcentrum dat De Centrale wordt genoemd. Niets herinnert nog aan de machinefabriek en scheepswerf. Genealogische informatie Roelof Molema (Sappemeer 7 oktober 1866 Foxhol 21 februari 1918), zoon van Popke Molema en Janna Mulder. Derk Stemmer (Kootstertille 29 december 1863 Huizum 17 mei 1938), zoon van Harm Stemmer en Hindrikje Plukker. Hij trouwde op 2 mei 1912 met Pietje Joukes Schat (St. Annaparochie 10 januari 1873 Huizum 2 juli 1956). Samen kregen ze een dochter, Hendrika Hermanna (Leeuwarden 17 oktober Leeuwarden 18 december 1997). Derk Landeweer (Hoogezand 3 september 1876 Norg 4 oktober 1955). Hij trouwde op 30 juli 1900 met Stientje Molema (Hoogezand 1876 Leeuwarden 7 januari 1933). Zij was ook afkomstig uit Hoogezand, maar geen directe familie van mede-vennoot Roelof). Derk Landeweer studeerde o.a. in Hamburg. Uit dit huwelijk werden geboren: Harm ( ), Elsje ( ), Elsje ( ) en Eerke ( ). Harm wordt zelf ook opgeleid tot werktuigbouwkundig ingenieur. In 1930 vestigt hij zich in Den haag. Op 5 januari 1933 trouwt hij met Aagje Hommema (Birdaard ?). Op 11 januari van datzelfde jaar vertrekt het bruidspaar naar Sumatra. Te Pankalan Brandan wordt daar op 1 september 1937 Derk Landeweer geboren. Hij is ook de schenker van het archief. Literatuur *Leeuwarder Courant, diverse artikelen: o.a , , , , *Leovardia nr. 5 (juni 2001), pp

3 Inventaris I Stukken van algemene aard 1 Ingekomen stukken en minuten van uitgegane stukken, , 1 pak 2 Stukken betreffende de nalatenschap van H. Landeweer en Elizabeth Tiedens, , 1 omslag 3 Testament van mevrouw S. Molema, echtgenote van de heer D. Landeweer te Leeuwarden, 1919 juni 3, 1 stuk 4 Testament van de heer D. Landeweer te Leeuwarden, 1919 juni 1, 1 stuk II Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen Vennootschapszaken, organisatie 5 Stukken betreffende de oprichting van de vennootschap onder firma Molema en Landeweer, gevestigd te Leeuwarden, 1899, 1 omslag 6 Schuldbekentenis met hypotheekstelling ten behoeve van de heer E. Molema te Hoogezand en ten laste van de heren R. Molema en D. Landeweer te Leeuwarden, 1900 januari 1, 1 stuk 7 Akte van de oprichting van de vennootschap onder firma Molema, Landeweer en Stemmer, gevestigd te Leeuwarden, 1903 januari 25, 1 stuk 8 Schuldbekentenis met hypotheekstelling ten behoeve van de heren E. Molema senior, H. Stemmer, J. Janssen en H. Landeweer en ten laste van de heren D. Landeweer en D. Stemmer te Leeuwarden, 1903 januari 25, 1 omslag 9 Akte van verlenging van de vennootschap onder firma Molema, Landeweer en Stemmer, gevestigd te Leeuwarden, 1910 januari 30, 1 stuk 10 Stuk betreffende de ontbinding van de Fa. Molema, Landeweer & Stemmer per 1 september 1917 en de voortzetting onder de naam D. Landeweer s Machinefabriek & Scheepsbouwwerf, 1917 oktober, 1 stuk 11 Stukken met betrekking tot de verkoop van de machinefabriek en scheepswerf en terreinen aan het Vliet te Leeuwarden, 1934, 1 omslag

4 Eigendommen, duurzame productiemiddelen 12 Koopakte betreffende een stuk grond tussen het Nieuwe Kanaal en het Vliet te Leeuwarden, waarbij de Gemeente Leeuwarden als verkopende partij optreedt en de heren D. Landeweer en R. Molema als kopers. Inclusief een situatieschets, opgemaakt door de landmeter, 1899, 1 omslag 13 Uittreksel uit het register der notulen van Burgemeesters en Wethouders van Leeuwarden, waarin melding wordt gemaakt van het verlenen van de vergunning tot het stichten van de machinefabriek en werf aan het Vliet te Leeuwarden, 1899 juni 14, 1 stuk 14 Omschrijving en voorwaarden voor de levering van een complete elektrische lichtinstallatie voor de machinefabriek en scheepsbouwwerf te Leeuwarden, z.j. [1903], 1 stuk 15 Lijst met voorraden, , 1 stuk 16 Taxatie van de terreinen en opstallen, 1928 februari 4, z.j., 1 omslag 17 Specificatie van de werktuigen en gereedschappen, 1928, z.j., 1 omslag 18 Specificatie van de onroerende goederen van de machinefabriek en scheepsbouwwerf behorende aan D. Landeweer te Leeuwarden, z.j., [1928], 1 omslag 19 Resultaten van spanningsproeven en een omschrijving betreffende spanningsmeters van D. Okhuizen, 1928, z.j., 1 omslag 20 Stukken betreffende het uitbaggeren van Het Vliet te Leeuwarden, , , 1 omslag 21 Taxatie van ketels en machines in bewerking, 1930, 1 stuk 22 Stukken betreffende de zaak tussen J. Politiek en A.A. Spaanstra aangaande gebreken bij de boeier Bloemenlust, 1931, 1 omslag 23 Stukken betreffende de ombouw van de ketel uit de Holland Friesland 4, 1931, 1 omslag 24 Stukken betreffende de zaak tussen B.G. Fikkers en de firma Gebroeders van Balen aangaande de bruikbaarheid van drie door Fikkers voor Van Balen gebouwde modderbakken, 1932, 1 omslag

5 25 Inventaris betreffende de huisboedel, z.j., 1 omslag 26 Verslag van het onderzoek naar de spanning en vervorming in een ketelfront van een ketel voor de Eindhovensche Katoenspinnerij, vervaardigd door Werkspoor, z.j., 1 omslag Sociale zaken; personeel 27 Stukken betreffende de lonen, 1910, 1920, z.j., 1 omslag 28 Brief van de arbeidsinspectie, 1911, 1 stuk 29 Lijsten met namen van werknemers, 1920 oktober 15, z.j., 1 stuk 30 Lijsten met gewerkte uren, z.j., 1 omslag 31 Instructie voor de boekhouder, z.j., 1 stuk 32 Vaklijst van de Algemeene Nederlandsche Metaalbewerkersbond en een geschreven vaklijst toegespitst op de machinefabriek en scheepsbouwwerf, z.j., 1 omslag Financiën 33 Stukken betreffende effecten en Russische Staatsobligaties, 1894, 1922, , 1 omslag 34 Nota s/rekeningen, 1916, 1928, 1938, z.j., 1 omslag 35 Personele belastingen, , 1 omslag Fabricage, onderzoek 36 Stukken betreffende de bouw van een stoomboot met visbun voor de heer Horius te Workum, 1902, 1 omslag 37 Stukken betreffende de bouw van een schroefstoomboot ( vischboot ) voor de heer J. Haagsma te Workum, 1903, 1 omslag 38 Diagrammen van stoommachines, 1913, 1919, 1930, z.j., 1 omslag 39 Stukken betreffende de bouw van een zeesleepboot, , 1 omslag

6 40 Stukken betreffende machine 250 I.P.K., 1919, 1922, z.j., 1 omslag 41 Diverse berekeningen en aantekeningen, 1919, 1930, 1931, z.j., 1 omslag Twee aantekenboekjes, 1923, 1925, 2 banden Stukken betreffende de octrooiaanvraag voor een scheepsketel, , 1 pak 45 Stukken betreffende onderhoudswerkzaamheden aan het beurtschip van Grou, 1930, 1 omslag 46 Stukken betreffende onderhoudswerkzaamheden aan stoomboot Libra van H. Kramer te Joure, 1930 augustus 15, 1 omslag 47 Stukken betreffende de ketel van sleepboot Cornelia van de heer J. Kunst te Groningen, z.j., 1 omslag 48 Stukken betreffende de ketel van sleepboot Trio van de heer I.C. Kooyman te Harlingen, z.j., 1 omslag 49 Stukken betreffende de ketel van de stoombaggermolen van I.C. Kooyman te Harlingen, z.j., 1 omslag 50 Specificatie en omschrijving van een te maken triple expansie stoomwerktuig ten dienste van een schroefstoomschip voor de Groningen-Rotterdam Stoombootmaatschappij, z.j., 1 omslag 51 Ontwerpen en berekeningen betreffende stoomketels, z.j., 1 omslag 52 Stukken betreffende onderhoud aan verschillende schepen, z.j., 1 omslag Stukken waarvan het verband met het archief niet is aangetoond 53 Taxatie van de gebouwen en stoomhoutzaagmolen behorende bij de Eerste Nederlandse Looi- en Extractfabriek te Steenwijk van D.H. Wicherson, z.j., 1 omslag Drukwerk

7 54 Drukwerk betreffende stoomketels, stoommachines- en motoren en octrooiaanvragen, 1905, 1909, , , 1929, 1931, 1933, 1 pak 55 Reclamemateriaal van D. Landeweer s Machinefabriek en Motorenfabriek te Leeuwarden, 1930, z.j., 1 omslag