ONDERWIJSSPIEGEL. Jaarlijks rapport van de onderwijsinspectie

Transcriptie

1 Evaluatiepraktijk i de doorlichtigsverslage : wat schrijft de oderwijsispectie? [ Jaarlijks rapport va de oderwijsispectie ONDERWIJSSPIEGEL 2012

2 [ 2 ] [ Oderwijsspiegel 2012 ] Evaluatiepraktijk i de doorlichtigsverslage : wat schrijft de oderwijsispectie? Hieroder beschrijve we wat we i de doorlichtigsverslage va het basisoderwijs, het secudair oderwijs, de cetra voor volwasseeoderwijs e het deeltijds kustoderwijs va laze over evaluatiepraktijk 1. We screede e budelde oze vaststellige aa de had va volgede trefwoorde: visie relatie met de leerpladoele breed evaluere kwaliteitszorg regelgevig Evaluere i het basisoderwijs I 29 verslage staat de evaluatiepraktijk aa het begi va het otwikkeligsproces e is er og weiig of gee aadacht voor deze aspecte. 22 va de 134 verslage vermelde dat de evaluatiepraktijk getuigt va redelijke tot sterke aadacht voor doelgerichtheid, doeltreffedheid, odersteuig e otwikkelig. I de resterede verslage heeft de school redelijke tot sterke aadacht voor mistes éé e maximaal drie aspecte va de kwaliteitswijzer. (Gee) gedeelde visie op evaluatie I meer da de helft va de schole is er gee sprake va ee gemeeschappelijke e gedrage visie op de evaluatiepraktijk. Ee beperkt aatal schole otwikkelde al wel ee uitgewerkte visie op evaluatiepraktijk. Adere schole gaa er voorzichtig mee aa de slag. Beperkte afsprake De meerderheid va de schole heeft afsprake over evaluatie. Maar ook i dat geval is de aapak vaak iet voldoede breed om keis, vaardighede e attitudes voldoede te dekke. Vaak zij de afsprake va louter orgaisatorische aard, ekel gelded voor bepaalde leergebiede of gericht op gemakkelijk meetbare aspecte. Leerkrachte hadele daardoor op idividuele basis e volges eige izichte. 1 De vaststellige voor het basisoderwijs zij gebaseerd op de screeig va 58 willekeurig geselecteerde doorlichtigsverslage met evaluatiepraktijk i de doorlichtigsfocus. Va de adere oderwijsiveaus screede we alle doorlichtigsverslage va het schooljaar met evaluatiepraktijk i de doorlichtigsfocus.

3 [ 3 ] Zo goed als alle schole gebruike ee mix va methodetoetse, koepeltoetse, geormeerde toetse e zelf gemaakte toetse. Nog heel wat schole mee dat het gebruik va ee bepaalde methode impliceert dat de leerpladoele voldoede gerealiseerd zij. I vele schole is er ee leerligvolgsysteem i gebruik, dat meestal de brug slaat met differetiatie e odersteuig. I het kleuteroderwijs ligt de klemtoo op observaties, aagevuld met geormeerde (schoolrijpheids)toetse. Soms zij er duidelijke afsprake over de criteria voor de observaties, vaak is de aapak ituïtief e gefragmeteerd. Brede evaluatie die keis, vaardighede e attitudes dekt? I vele gevalle is er op de schole gee cultuur aawezig om breed te evaluere. Het blijft bij fragmetarische aazette va idividuele leerkrachte. Dit vide we ook terug i de gescreede verslage: de schole stelle zich weiig de vraag of de evaluatiepraktijk voldoede valide is, of ze de leerpladoele voldoede dekt, Of de evaluatie de leerpladoele breed geoeg bestrijkt, verschilt meestal va leergebied tot leergebied. I ee miderheid va de gevalle zij hier afsprake over op schooliveau. Vooral i het lager oderwijs ligt de klemtoo vaak op de cogitieve e makkelijk meetbare aspecte. Me meldt i ee aatal gevalle expliciet dat de aadacht eerder gaat aar het reproducere va weetjes, da aar keiscostructie. Schole hebbe zelde systematisch aadacht voor alle leergebiedoverstijgede eidterme. Zo is er i meerdere schole aadacht voor leer- e leefhoudige. De lik met de leergebiedoverstijgede eidterme wordt echter zelde uitdrukkelijk gelegd. Zelde of ooit zij er afsprake op schooliveau over het werke met alteratieve evaluatievorme. I ogeveer de helft va de verslage is er sprake va aazette tot zelfevaluatie of peerevaluatie door de leerlige, of werkt me met ee portfolio (bvb. ee groeimap). Wel bestede i vele schole de leerkrachte aadacht aa het geve va positieve feedback. Soms zij er aazette tot differetiatie voor bepaalde doelgroepe. Af e toe bestaat er hiervoor ee schoolbrede aapak. Kwaliteitszorg izake evaluatiepraktijk I de meeste gevalle meldt het ispectieteam dat de school de eige evaluatiepraktijk iet i vraag stelt e ook iet bijstuurt op schooliveau. De evaluatiepraktijk is wel meermaals het aakopigsput om het oderwijsleerproces bij te sture op leerligiveau (differetiatie of remediërig) of soms op klasiveau. Discrepaties i resultate tusse eige e extere toetse aalyseert me echter meestal iet. Kase tot otwikkelig grijpt me weiig: tijdes ascholige zet me zelde ee verbetertraject op voor evaluatie, I zeldzame gevalle heeft de school agedacht over haar evaluatiepraktijk. I meerdere gevalle staat de evaluatiepraktijk hoog op het prioriteitelijstje, maar heeft de school og ee hele weg te gaa. Uitreike va de getuigschrifte basisoderwijs I ogeveer ee kwart va de verslage kome de criteria voor het uitreike va getuigschrifte basisoderwijs aa bod. Ekele schole hierva doe dit op grod va het geheel va de vormig (brede persoolijkheidsotwikkelig), meerdere basere zich op ee selectie va leergebiede. De orme e criteria die de schole hatere bij het toekee va ee getuigschrift basisoderwijs zij vaak iet trasparat of louter impliciet.

4 [ 4 ] Evaluere i het secudair oderwijs 25 verslage (va de 73) vermelde dat de school voor de kwaliteitsbewakig va de evaluatiepraktijk aa het begi va ee otwikkeligsproces staat. Dit beteket dat de kwaliteitsbewakig va de evaluatiepraktijk iet doelgericht is opgevat, dat er weiig i wordt geïvesteerd (de leerkrachte krijge weiig odersteuig), dat de bewakig iet doeltreffed is e dat er weiig otwikkelig is. Slechts twee schole hadde aadacht voor de vier ivalshoeke. Ee ovolledige visie De schoolvisie bevat meestal orgaisatorische afsprake over periode, verhoudig tusse dagelijks werk e exames, soms over deliberaties. I 32 verslage wordt vermeld dat ihoudelijke richtlije afwezig zij of te weiig diepgag hebbe. Evaluatie i hade va de leerkracht of de vakgroep I 58 verslage staat dat de volledige veratwoordelijkheid voor de kwaliteit va de evaluatie bij de leerkracht e de vakgroep ligt, wat uiteraard ee valabele optie is. Niet valabel is het otbreke va eige cotrole op deze veratwoordelijkheid. Ee zeer beperkt aatal schole stuurt deze praktijk bij door itere ascholig te orgaisere, afsprake te verduidelijke (dikwijls i het kader va het GOK-beleid of het talebeleid) e ee vakoverstijgede veratwoordelijke aa te duide. Deze iitiatieve vergrote de betrouwbaarheid va de evaluatie. Niet altijd overeestemmig met de leerpladoele Het gebrek aa overeestemmig met de leerpladoele (i 37 verslage) wordt geregeld gekoppeld aa de vaststellig dat de evaluatie steut op de ihoude va het gebruikte leerboek. Leerkrachte gaa erva uit dat de keuze va ee degelijk leerboek garat staat voor de realisatie va de leerpladoele. De praktijk toot dat dit iet altijd terecht is. Effectieve vakgroepe legge leerboek e leerpla aast elkaar e make afsprake over doelgerichte evaluatie. De evaluatie bregt iet alle beheersigsiveaus i kaart Voor heel wat vakke sluit deze vaststellig aa bij de vorige. Evaluatie is dikwijls ovolledig omdat ze zich te zeer richt op keisreproductie (36 verslage) e de beoordelig va vaardighede e attitudes verwaarloost (43 verslage). Veel leerkrachte zij zich hierva bewust e eme iitiatieve om vaardighede e attitudes te evaluere, maar stote hierbij op drie hiderisse. Te eerste heeft de leerkracht weiig hulpmiddele ter beschikkig voor dit deel va de evaluatie, zodat me idividuele systeme uitdekt, met beperkt resultaat. Te tweede hebbe schole zelde ee fuctioeel kader om de beoordelig va vaardighede e attitudes te valorisere. Te slotte komt i het oderwijsproces de leerligeactiviteit iet altijd tot haar recht, wat de observatie va vaardighede e attitudes bemoeilijkt.

5 [ 5 ] Bereidheid om de evaluatie beter af te stemme op de doele 19 verslage vermelde aazette tot meer variatie i evaluatievorme. Vorme die het meest igag vide, zij zelfevaluatie e peer-evaluatie (12 vermeldige). I ee aatal schole is permaete evaluatie effectief igeburgerd, i adere zoekt me aar ee maier om er correct mee om te gaa. Ee bredere evaluatie va de stage e de geïtegreerde proef I de verslage is er ee verschil tusse de gewoe evaluatie e die va de stages e de geïtegreerde proef. Bij deze laatste twee krijgt procesevaluatie ee grotere rol e worde alle beheersigsiveaus gevaloriseerd. Dit ka ispirered zij voor de evaluatiepraktijk va de hele school. Ibreuke op de regelgevig Drie items kome voor: motiverig B- e C-atteste (9 ibreuke, 36 opmerkige) uitgestelde beslissige (15 ibreuke, 10 opmerkige) het toegelate aatal evaluatiedage (1 ibreuk, 2 opmerkige) De opmerkige hadde gee gevolge voor het advies. Evaluere i de cetra voor volwasseeoderwijs Gee ekel verslag va ee CVO (cetrum voor volwasseeoderwijs) vermeldt aadacht voor de vier aspecte va de kwaliteitswijzer. Nege verslage beschrijve aadacht voor twee of drie aspecte va de kwaliteitswijzer. I éé verslag staat de evaluatiepraktijk aa het begi va ee otwikkeligstraject e i twee verslage heeft het cetrum aadacht voor slechts éé aspect va de kwaliteitswijzer. Algemee zie we dat de CVO s voor de evaluatiepraktijk het meest score op otwikkeligsgerichtheid e het mist op doeltreffedheid. Visie deels summier vastgelegd Ekele cetra hebbe hu visie op evaluatie uitgeschreve, ee deel heeft de visie summier vastgelegd of beschikt og iet over ee geëxpliciteerde visie. Artikel 39 va het decreet vwo (15/6/2007) stelt dat elk cetrum zij evaluatiereglemet bepaalt. I de meeste verslage leze we dat het evaluatiereglemet voldoet aa de regelgevig, bij ee deel va de cetra maakt het evaluatiereglemet itegraal deel uit va het cetrumreglemet. I de praktijk beteket het dat bij de meerderheid va de cetra procedures e orgaisatorische afsprake zij vastgelegd maar we leze ook dat oder meer de deliberatiecriteria iet altijd eve trasparat zij of dat de orme voor sommige modules iet altijd duidelijk zij bepaald. Verschillede verslage geve aa dat de vakgroepe voor de taalopleidige experimetere met of gebruik make va scorewijzers of beoordeligsfiches voor schrijf- e spreekvaardigheid. Ekele verslage vermelde het gebruik va ee elektroische tool voor registratie e verwerkig va evaluatiescores. Sommige cetra kue de kwaliteit va hu evaluatiepraktijk verbetere door de evaluaties meer cetraal aa te sture e het leerkrachtgebode karakter te overstijge.

6 [ 6 ] I ruim de helft va de cetra is er overeestemmig met de leerpladoele I ruim de helft va de verslage leze we dat de evaluatiepraktijk afgestemd is op de leerpladoele e dat ekele cetra istrumete hebbe otwikkeld om de samehag tusse de evaluatie e leerpladoele te bewake. We leze ook ee voorbeeld va goede praktijk waarbij voor alle modules va ee opleidig ee trasparat registratiesysteem is uitgewerkt waari alle leerpladoele (basiscompeteties e sleutelvaardighede) systematisch per cursist aa bod kome. Toch vermelde bija de helft va de verslage ook dat voor bepaalde opleidige of op cetrumiveau er gee systematische bewakig is va de toetsig va de leerpladoele e de evaluatiepraktijk ovoldoede is afgestemd op de leerpladoele. Breed evaluere? Veel cetra combiere i meerdere of midere mate gespreide evaluatie met eidevaluatie. I ekele verslage leze we dat het cetrum i de maier va evaluere veel aadacht heeft voor de evaluatie va basiscompeteties e sleutelvaardighede. Maar ekele cetra moete og meer werk make va fuctioele e vaardigheidsgerichte evaluaties eerder da ekel keisgericht. Nog iet overal ee gestructureerd e oderbouwd evaluatiebeleid Ee groot deel va de cetra heeft aadacht voor bijsturig va de bestaade evaluatiepraktijk e eemt iitiatieve tot verdere professioaliserig va de persoeelslede. I de verslage leze we dat cetra izette op het verhoge va ee gelijkgerichte aapak va de evaluatiepraktijk, de bestaade praktijk aalysere e ispaige levere om de kwaliteit va de evaluaties te verhoge. Ekele cetra hebbe og ee weg af te legge op het vlak va ee gestructureerd e oderbouwd evaluatiebeleid. Drie ibreuke op de regelgevig We vide slechts ee drietal ibreuke op de regelgevig terug. I twee cetra is de evaluatiepraktijk ovoldoede afgestemd op de leerpladoelstellige (decreet vwo, artikel 38). Ee derde cetrum voldoet iet aa de bepalig uit de omzedbrief VWO/2007/01 izake vrijstellige, bewarig va evaluaties e evaluatie va sleutelvaardighede. Evaluere i het deeltijds kustoderwijs De procesvariabele evaluatiepraktijk scoort i de 20 verslage va de academies doorgaas vrij goed. Acht va de 20 verslage vermelde dat de evaluatiepraktijk i de academie doelgericht, doeltreffed, odersteued e i otwikkelig is. I vier verslage staat de evaluatiepraktijk aa het begi va het otwikkeligsproces. I de resterede acht verslage heeft de academie aadacht voor mistes éé e maximaal drie aspecte va de kwaliteitswijzer.

7 [ 7 ] Va visie aar afsprake Zeker de helft va de verslage toot dat de academies ee visie hebbe op evaluatiepraktijk e die ook op ee goede maier praktisch hebbe uitgewerkt. Dit beteket dat ze afsprake hebbe over de vorm e ihoud va de evaluatie, over de beoordeligscriteria, over de procedure bij de exames (iclusief over de samestellig e de werkig va de jury). Die afsprake zij da ook goed gecommuiceerd (via het examereglemet, via het vademecum) e gedrage door het leerkrachtekorps. Eé verslag meldt dat de exames worde uitgewerkt i de vakvergaderige. Ee ader verslag meldt dat de leerkrachte ook ispraak hebbe bij het rekrutere va extere jurylede. I ee adere academie is er weiig vakoverleg e zij de leerkrachte va eezelfde richtig iet bij elkaars exames betrokke. I éé verslag te slotte leze we dat de leerkrachte odersteuig krijge om hu evaluatiepraktijk af te stemme op de visie va de academie. I het beste geval gebeurt de leerligeevaluatie gedifferetieerd voor de verschillede grade e opties, voor de verschillede leeftijde e specifieke doelgroepe. I verschillede academies is het og ee werkput om de evaluatiecriteria e de evaluatiefiches te differetiëre. Voor éé academie maakt het verslag meldig va ee kidvriedelijke fiche voor de lagere graad, amelijk met smileys. Waar zitte de leerpladoele? Verschillede academies eme de leerdoele op i de evaluatiecriteria. Ze doe dit iet altijd i de evaluatiefiches. Toch leze we og i ekele verslage dat de academie meer cocrete evaluatiecriteria moet uitwerke die geët zij op de cocrete leerpladoele. Breed evaluere? Ee kleie helft va de verslage vermeldt dat er ee geuaceerde beoordelig is aa de had va ee proces- é ee productevaluatie. Ook het dagelijks werk wordt da mee verwerkt op het eide va het schooljaar. Ee ekele keer leze we dat ee academie aast het kue ook de sociale, cogitieve, techische e artistieke vaardighede beoordeelt. Ekele academies eme deze criteria ook op i hu evaluatiefiche. Kwaliteitszorg? De verslage make weiig meldig va kwaliteitszorg voor deze procesvariabele. Slechts i ekele academies leidde discussies over de evaluatiepraktijk tot bijsturig e optimaliserig. Ee zelfreflectie over de aapak e de resultate va de leerligeevaluatie ka ochtas zorge voor differetiatie i de evaluatiecriteria e ee meer doeltreffede leerligeevaluatie. I éé verslag leze we expliciet dat de leerkrachte worde betrokke bij de kwaliteitszorg door de academieleidig feedback te geve over de gehateerde evaluatiecriteria. I ee adere academie is ee werkgroep same met het pedagogisch team op zoek aar ieuwe vorme va evaluaties e rapporterig die voor de hele academie toepasselijk zij e itegraal beatwoorde aa de decretale vereiste. Weiig ibreuke op de regelgevig De ibreuke op de regelgevig zij beperkt tot: gee overeestemmig va de exameprogramma s met de geëiste evaluaties i het erkede leerpla (voor twee studierichtige i éé academie)

8 [ 8 ] slechts éé evaluatiefiche per jaar i plaats va miimaal twee (voor éé studierichtig i ee adere academie). De bestaade regelgevig e leerplae bepale i sterke mate de orgaisatie e de ihoud va de evaluatiepraktijk i het deeltijds kustoderwijs. Deze voorschrifte stimulere iet altijd ee otwikkeligsgerichte visie op evaluatie. Ee aatal academies differetiëre al via vakeige evaluatiecriteria. Sommige academies kue de relatie tusse deze evaluatiecriteria e de leerpladoele optimalisere.