Drs. Roos Lombo Visser Ir. Jaap van der Sar. het maatschappelijk rendement van youth for christ Winst voor jongeren

Transcriptie

1 Drs. Roos Lombo Visser Ir. Jaap van der Sar het maatschappelijk rendement van youth for christ

2 het maatschappelijk rendement van Youth for Christ Drs. Roos Lombo Visser Ir. Jaap van der Sar stafmedewerkers van de Stichting Oikos Stichting Oikos Youth for Christ Nederland Postbus Postbus DD Utrecht 3970 AB Driebergen Tel Tel Website Website 1

3 2het maatschappelijk rendement van youth for christ Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenvatting 4 Hoofdstuk 1 Introductie Aanleiding, doel en relevantie Opbouw van het rapport 7 Hoofdstuk 2 Methodiek Maatschappelijk Rendement Maatschappelijk Rendement: begrippenkader Grenzen en beperkingen methodiek 8 Hoofdstuk 3 Youth for Christ en het onderzochte werk In de wijk Scholenwerk Kerkenwerk 16 Hoofdstuk 4 Onderzoeksopzet Bepaling te onderzoeken afdelingen Interviews Verwerking van de gegevens 20 Hoofdstuk 5 Activiteiten van Youth for Christ en hun maatschappelijk rendement Hulpverlening Sociaal-cultureel werk Sportieve en recreatieve activiteiten Educatief werk Levensbeschouwelijke activiteiten Toerusting en training Beheer Beleid 22 Hoofdstuk 6 Financiële informatie over Youth for Christ 23 Hoofdstuk 7 Het maatschappelijk rendement van Youth for Christ Resultaten per afdeling Resultaten per categorie van activiteiten Veralgemenisering van de conclusies 27 Bijlage 1 Betrokkenen bij het onderzoek 28 Bijlage 2 Verwerking van de gegevens 29 Bijlage 3 Prijsstelling en inschatting van het maatschappelijk 30 rendement van werkzaamheden Bijlage 4 Gebruikte literatuur 32

4 Voorwoord Onze leefwereld is doortrokken van economisch denken. Alles moet nut hebben. En als het enigszins kan willen we het ook nog kunnen meten. Als econoom is dat voor mij bijna vanzelfsprekend. Maar toch het zal niet alleen mij opgevallen zijn dat de afgelopen decennia economische wetmatigheden sluipenderwijs ons werkelijkheidsbeeld zijn gaan bepalen; je zou kunnen zeggen eigenlijk een soort alternatieve geloofsovertuiging. Onlangs zag ik een prachtige natuurfilm waarin 2 roofdieren in de spotlight stonden: de zwarte arend en de Caracal. De laatste is een katachtig roofdier, verwant aan de lynx. Wat mij opviel is hoe de film gelardeerd was van economische taal om over het gedrag van deze prachtige dieren te duiden. Wat te denken van.. een buitengewoon efficiënt roofdier... genoeg aanbod van prooien nuttige zintuigen een bijna planmatige zoektocht Als je zo luistert krijgen de woorden toch een wat andere kleur. Hoe het ook zij, het is te hopen dat de financiële crisis ons weer een beetje bij zinnen brengt. Waar ging het ook al weer echt om. is de titel van het rapport dat voor u ligt. Het mes snijdt aan twee kanten. Jongeren worden er beter van en de maatschappij gaat er op vooruit. Met een dergelijke titel kan het rapport al bijna niet meer stuk. Het rapport had niet tot stand kunnen komen zonder financiële steun van verschillende respectabele instellingen. U vindt ze in de bijlagen. De schrijvers van dit rapport hebben - denk ik - een geslaagde poging gedaan om het maatschappelijk rendement te bepalen van het werk dat Youth for Christ voor jongeren doet. Voor vele betrokkenen bij dit werk zal dat niet eens een serieuze vraag zijn. Maar vergis u niet. In een calculerende wereld waar ook YfC haar plek heeft, wordt met dezelfde maten gemeten als de beoordeling van alle andere maatschappelijke organisaties. Gelijke monniken gelijke kappen. Ook bepaalde activiteiten van YfC worden immers gesubsidieerd door centrale en lokale overheden. Het jongerenwerk van YfC dat voor ruim 1 mln. euro gesubsidieerd wordt, heeft een economische waarde van ruim 6 mln euro zo becijferen de auteurs. Kortom, de overheid zit voor een dubbeltje op de eerste rang en hoeft zich dus geen zorgen te maken over het maatschappelijk rendement van dit werk, te meer als bedacht wordt dat in het rapport zeer voorzichtige aannames worden gekozen om het rekensommetje te maken. Gelukkig is het de medewerkers van YfC niet te doen om deze economische opbrengst maar gaan zij voor een groter ideaal. De titel is prachtig gekozen, want deze drukt wel uit wat de medewerkers indirect voor ogen staat, nl dat jongeren er beter uit dan in komen. Waaruit zult u zich afvragen? In dat verband moet ik denken aan één van de activiteiten van YfC in de achterstandswijken van de grote steden: de Thugs Mansion-avonden, letterlijk vertaald een herenhuis voor boeven. Tijdens deze avonden komen allerlei elementen van YfC programma s bij elkaar en wordt er samen gegeten. Dat klinkt niet slecht, maar de werkelijkheid is minder romantisch. Dit kunt u lezen In het zeer indringende en ingrijpende boek Jezus in de Millinx. Eén van de jongerenwerkers doet met veel liefde en aandacht verslag van zijn ervaringen in de omgang met moeilijk te bereiken jongeren. Echt een prachtig boek! Het laat zien dat gedreven jongeren geworteld in geloof iets wezenlijks kunnen betekenen op plekken aan de rand van de samenleving waar de overheid de grip is kwijtgeraakt en de kerk geen antwoord heeft. Over maatschappelijk rendement gesproken Drs. L.C. van de Kieft RC MAC CFO PGGM 3

5 4het maatschappelijk rendement van youth for christ Samenvatting Vrijwilligers en professionals van Youth for Christ verrichten in Nederland voor minimaal 178 voltijdbanen werk, dat op verschillende manieren ten goede komt aan de bezoekers van de activiteiten. Een deel hiervan neemt direct de vraag naar inzet van gemeentelijke of landelijke instanties weg daarmee geld besparend voor de rest van samenleving. Zou deze besparing in geld worden uitgedrukt, dan komt dat neer op minimaal 6,2 miljoen Euro. Voor de overheid is dit een koopje. Aan het totale werk van Youth for Christ heeft de overheid in 2007, het jaar waarop het onderzoek betrekking heeft, subsidies verstrekt ter hoogte van 1,17 miljoen Euro. De medewerkers van Youth for Christ zijn niet met dit soort van rendement bezig; zij doen hun werk vanuit hun betrokkenheid op mensen, die voortkomt uit hun levensovertuiging. De samenleving als geheel heeft daar baat bij. Youth for Christ verricht gedurende een groot aantal jaren werkzaamheden ten behoeve van jongeren van 10 tot 23 jaar. Het werk heeft vele gezichten en uitingsvormen gehad in de loop der jaren. Steeds echter is de relatie met de jongere het uitgangspunt geweest. Daarbij zullen de vele vrijwilligers en professionals, die voor Youth for Christ het werk uitvoeren, desgevraagd duidelijk maken dat zij betrokken zijn bij dit werk vanwege het christelijk karakter van de organisatie en vanwege de directe uiting van christelijke naastenliefde die zij in het werk herkennen. Youth for Christ Nederland heeft onderkend dat in de Nederlandse cultuur, waarbij subsidiegevers, donateurs en fondsen kritisch kijken naar de resultaten van uitgevoerd werk, ook voor Youth for Christ een kritische evaluatie van belang is. Daartoe is in samenwerking met Stichting Oikos een onderzoek gestart naar het maatschappelijk rendement (MR) van Youth for Christ. De gebruikte onderzoeksmethodiek komt overeen met eerder door Oikos verricht onderzoek, b.v. naar het MR van de Protestantse Gemeente Utrecht (2004), de migrantenkerken in Den Haag (2006) en in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties naar het MR van moskeeën in Nederland. Tijdens dit onderzoek zijn de werkzaamheden van drie lokale afdelingen systematisch in kaart gebracht, evenals het werk van twee landelijk opererende afdelingen van het hoofdkantoor (het scholenwerk en het kerkenwerk). De inventarisatie biedt een breed beeld van werkzaamheden waartoe de professionals en vrijwilligers zich geroepen voelen. In de drie lokale afdelingen is voor ruim uur werk verricht, in de beide landelijke afdelingen voor uur. Gerekend met de tarieven zoals die binnen de Thuiszorg zijn toegepast, komt de waarde van het werk op van deze vijf afdelingen uit op Het onderzoek wijst uit dat in de onderzochte afdelingen veel werk wordt verricht, waarvoor de rest van de samenleving (overheid, bedrijfsleven, andere organisaties) bereid of door wet daartoe genoodzaakt is geld te reserveren. Het bedrag van dit zo genoemde maatschappelijk rendement is berekend op Onderverdeeld komt dit neer op voor de drie lokale afdelingen gezamenlijk en voor de beide landelijk werkende afdelingen gezamenlijk. Hier tegenover stond dat vanuit de overheid als deel van die samenleving in 2007 een bedrag aan subsidies is toegekend ter hoogte van Dit betrof de totale bijdrage aan het werk van Youth for Christ voor alle 28 afdelingen. Vermenigvuldiging van de weergegeven uitkomsten naar alle afdelingen leidt tot een berekende inzet in tijd voor al het werk van Youth for Christ van ruim uur. Dit werk is verricht door én professionals én vrijwilligers die zich met Youth for Christ hebben verbonden. De conclusie uit de onderzoek is daarom dat de samenleving als geheel goed af is met het vele werk dat Youth for Christ verricht.

6 Hoofdstuk 1 Introductie 1.1 Aanleiding, doel en relevantie Sinds 2003 doet Stichting Oikos onderzoek naar het maatschappelijk rendement van vrijwilligersorganisaties. De bedoeling van dergelijk onderzoek is om in beeld te brengen welke kosten de rest van de samenleving (overheid, bedrijven, non-profitorganisaties) uitspaart vanwege activiteiten van deze organisaties waar de vrijwilligers (en de daar ook werkzame professionals) actief zijn. Tot nu toe heeft Oikos de methodiek toegepast op religieuze organisaties. In 2003 vond een eerste onderzoek plaats naar het maatschappelijk rendement van enkele Protestantse wijkgemeenten in Apeldoorn. 1 In 2004 is het maatschappelijk rendement van alle Protestantse wijkgemeenten in de stad Utrecht bepaald. 2 In 2006 is het verslag gepubliceerd van het onderzoek dat is uitgevoerd onder migrantenkerken in Den Haag. Daartoe werd een deel van het eerder ontwikkelde materiaal aangepast aan de specifieke kenmerken en het taalgebruik in migrantenkerken. 3 In 2007 en 2008 onderzocht Oikos het maatschappelijk rendement van moskeeën in Nederland. 4 Het onderzoek in Apeldoorn is uitgevoerd met een voorloper van de huidige methodiek. Deze is aangepast en aangescherpt bij toepassing in Utrecht. Veranderingen en verbeteringen na het Utrechtse onderzoek zijn marginaal van aard. Vergelijking van de uitkomsten van de onderzoeken vanaf 2004 is daarom goed mogelijk. Deze onderzoeksreeks wordt nu uitgebreid met een studie naar het maatschappelijk rendement van Youth for Christ Nederland. Youth for Christ Nederland is een christelijke organisatie die zich met allerlei activiteiten en programma s richt op jongeren van 10 tot 23 jaar. Door haar werk in wijken, op scholen en kerken wil Youth for Christ jongeren veilige plekken bieden waar ze kunnen groeien in persoonlijk, geestelijk en maatschappelijk opzicht. Er waren verschillende aanleidingen voor Youth for Christ om met Stichting Oikos te overleggen over de mogelijkheid van een onderzoek naar het maatschappelijk rendement van de organisatie. Voor sommige onderdelen van haar werk ontvangt Youth for Christ subsidies van landelijke en lokale overheden. Niet iedereen waardeert de financiering vanuit de overheid positief 5. Er zou geen recht gedaan worden aan de scheiding tussen kerk en staat. Tegen deze achtergrond vindt Youth for Christ het belangrijk het rendement van haar werk door een onafhankelijke partij te laten onderzoeken. Een deel van de activiteiten van Youth for Christ kan worden beschouwd als preventiewerk. Het is in het algemeen lastig het rendement van preventiewerk in te schatten, maar de door Stichting Oikos ontwikkelde methodiek van maatschappelijk rendement kan behulpzaam zijn om de waarde ervan enigszins in kaart te brengen. Daarom is dit onderzoek voor Youth for Christ van belang. 1 Jaap van der Sar, Tom Schoemaker, De Hofstad: een cadeautje aan de samenleving. Stichting Oikos, Utrecht J. van der Sar, Van Harte! Onderzoek naar het maatschappelijk rendement van de Protestantse Gemeente in Utrecht. Stichting Oikos, Utrecht, Jaap van der Sar en Roos Visser, Gratis en waardevol. Rol, positie en maatschappelijk rendement van migrantenkerken in Den Haag. Stichting Oikos, Utrecht, Jaap van der Sar, Roos Lombo - Visser en Welmoet Boender, Moskeeën gewaardeerd. Een onderzoek naar het maatschappelijk rendement van moskeeën in Nederland. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Den Haag, 2009, 69 blz. 5 Zo blijkt (De Pers, 11 november 2008, blz. 3) dat er toch discussie is over de christelijke achtergrond van YfC naar aanleiding van het krijgen van een aanbesteding na het doorlopen van een formele procedure in Amsterdam. De deelraadvoorzitter zegt in de discussie Ze zijn gewoon de beste. Voor anderen geldt dit niet. Zo heerst bij een aantal mensen de gedachte dat Youth for Christ zal evangeliseren en homo-onvriendelijk zal zijn. 5

7 6het maatschappelijk rendement van youth for christ Een andere aanleiding voor het onderzoek is dat het werk van Youth for Christ een sterke groei doormaakt. Er is behoefte aan een methodiek en aan cijfers die uitdrukken wat het uitgevoerde werk waard is, zowel naar financiers zoals vermogensfondsen, maar zeker ook naar de achterban en de eigen medewerkers. doelstelling van het onderzoek De centrale doelstelling in dit onderzoek is om met behulp van een eerder ontwikkelde onderzoekstechniek het maatschappelijk rendement te bepalen van drie lokale werkvelden van Youth for Christ (straat, school en kerk), en het nationale scholen- en kerkenwerk. Daarbij wordt op grond van de verzamelde data een korte beschouwing over de uitkomsten gegeven. Een extrapolatie naar alle afdelingen in Nederland behoort daartoe. Kern van de onderzoeksmethodiek is dat aan elke activiteit die vanuit Youth for Christ gedaan wordt, een bepaald geldtarief gekoppeld wordt. Het is daardoor mogelijk te berekenen wat de samenleving kwijt zou zijn aan uitgaven als niet mensen vanuit Youth for Christ, maar (andere) betaalde krachten (binnen de overheid of een organisatie, non-profit of profit) het betreffende werk zouden uitvoeren. Ook is het mogelijk te berekenen wat het rendement is van het geld dat de samenleving investeert in de activiteiten van Youth for Christ middels overheidssubsidies. Het onderzoek naar het maatschappelijk rendement presenteert een algemene uitkomst. Het gaat om een inschatting, niet om een precieze specificatie - met cijfers achter de komma - van kosten die uitgespaard worden voor de rest van de samenleving. Om een goed beeld te verkrijgen, zijn drie lokale afdelingen onderzocht, die samen een beeld geven van de verscheidenheid binnen de in totaal twintig lokale afdelingen van Youth for Christ. Daarbij worden de uitkomsten zo gepresenteerd (zowel in getallen als in citaten en overige teksten), dat deze niet direct herleidbaar zijn tot één van de lokale afdelingen. relevantie van het onderzoek Vele subsidiegevers stellen tegenwoordig als een voorwaarde dat een verslag wordt geboden van het verrichte werk. Een aantal subsidiegevers stelt ook gelden beschikbaar om het mogelijk te maken een evaluatie uit te voeren. Youth for Christ heeft zo vele rapportages alsook een heel aantal evaluaties van haar werk beschikbaar. Evaluaties hebben veelal een formeel karakter: wat waren de doelen en de voorgenomen activiteiten, zijn die uitgevoerd en wat waren uiteindelijk de resultaten? 6 Impliciete evaluaties vinden plaats bij verzoeken om subsidies met een tenderkarakter. Dan wordt een oordeel uitgesproken op grond van het project- of werkplan. Toewijzing van tenders aan Youth for Christ gaat uiteraard ook gepaard met een toetsing van het eerder uitgevoerde werk - hetgeen ook een beoordeling en evaluatie is. De bepaling van het maatschappelijk rendement voegt een nieuw instrument toe aan het geheel. Met deze methodiek komt in beeld wat de andere delen van de samenleving uitsparen op basis van het werk van Youth for Christ. Als dat wordt afgezet tegen de investering van die andere delen van de samenleving (b.v. middels subsidies), dan kan een rendement bepaald worden - hoezeer daarmee een ingewikkeld proces ook wordt gereduceerd tot een enkelvoudig getal. 7 Een toegenomen kritische houding inzake de output van projecten vindt in de nu toegepaste onderzoeksmethodiek een extra handvat. Voor levensbeschouwelijke zelforganisaties - zoals Youth for Christ aangeduid kan worden - geldt bijna altijd dat ze effecten hebben in de samenleving hoe beperkt de reikwijdte soms ook is. Dergelijke effecten zijn soms alleen waarneembaar binnen de eigen groep. Daarbij is te 6 Van elk project vindt er een rapportage plaats inclusief evaluatie voor de fondsgever/subsidiegever. Een voorbeeld is de verantwoording van innovatie Rock Solid en Solid Friends in Dat hier steeds kritisch naar gekeken moet worden tonen allerlei processen in de bankensector aan waarbij onvoldoende indicatoren beschikbaar zijn gekomen om de situatie goed in beeld te hebben.

8 denken aan ondersteuning en bemoediging in crisismomenten, die veroorzaakt worden door maatschappelijke en persoonlijke oorzaken. Het onderzoek naar het maatschappelijk rendement geeft een aanvullend en kwantitatief beeld van de activiteiten die in vrijwilligers organisaties, in casu Youth for Christ, plaatsvinden. Door dit uit te drukken in een concreet getal wordt de relevantie daarvan voor de eigen groep en voor de bredere samenleving op een originele manier zichtbaar gemaakt. Daarmee speelt de methodiek enerzijds in op de behoefte processen kwantitatief goed in beeld te brengen. Een getal, een bedrag - het is in onze cultuur voorstelbaar en tastbaar. Tegelijk biedt het ook een aanleiding om het zo beschreven en onderzochte werk beter in beeld te krijgen - en kritisch te beschouwen. 1.2 Opbouw van het rapport Na de introductie in hoofdstuk 1 volgt in hoofdstuk 2 de beschrijving van de gebruikte methodiek. Wat is het begrippenkader, wat kan wel of niet verwacht worden van deze methodiek? In hoofdstuk 3 volgt een algemene introductie op Youth for Christ en wordt een meer specifieke beschrijving geboden van de onderzochte afdelingen. Hoofdstuk 4 geeft vervolgens aan wat er binnen die afdelingen is onderzocht, hoe het onderzoek in z n werk ging en op welke manier gegevens zijn verwerkt. Hier is soms verwezen naar bijlagen. Hoofdstuk 5 biedt een overzicht van de activiteiten, die zijn geregistreerd. Tegelijk biedt dit hoofdstuk ook getalsmatige informatie over die activiteiten: hoeveel uur is er aan gewerkt en wat is daarvan de financiële waarde? Ook is aangegeven wat van elk van die werkzaamheden het maatschappelijk rendement is. Hoofdstuk 6 is gericht op enige financiële informatie over Youth for Christ. Waar komt het geld vandaan - en welk deel van dat geld is afkomstig van overheden? Hoofdstuk 7 heeft een samenvattend karakter. Daar zijn resultaten per onderzochte afdeling gepresenteerd terwijl ook elk van de soorten van activiteiten in een overzicht is samengebracht. Beide overzichten alsook eerder gepresenteerde informatie maken het mogelijk te komen tot een veralgemenisering van de uitkomsten. Het rapport wordt afgesloten met enkele bijlagen. 7

9 8het maatschappelijk rendement van youth for christ Hoofdstuk 2 Methodiek Maatschappelijk Rendement 2.1 Maatschappelijk Rendement: begrippenkader Wat is het maatschappelijke rendement van het lokale werk, het kerken- en scholenwerk van Youth for Christ Nederland (in dit rapport ook aangeduid als Youth for Christ)? De onderzoeksopzet die nodig is om deze vraag te kunnen beantwoorden, wordt in hoofdstuk 3 en bijlage 3 verantwoord. Allereerst is het van belang om het begrip maatschappelijk rendement te verduidelijken. Ook worden de grenzen en beperkingen van de onderzoeksmethodiek naar het maatschappelijk rendement aangegeven. maatschappelijk rendement In navolging van eerder onderzoek 8 verstaan we onder maatschappelijk rendement de kosten, die de rest van de samenleving (overheid, bedrijven, non-profit organisaties) uitspaart vanwege de activiteiten van de onderzochte organisatie. Er is slechts dan sprake van een maatschappelijk rendement als ergens in de rest van de samenleving het betreffende werk in het reguliere takenpakket van een instantie of organisatie is opgenomen. De term maatschappelijk rendement is de vrije weergave van het van oorsprong Amerikaanse begrip Social Return On Investment. Het begrip Social geeft aan dat het financiële rendement niet als enige maat wordt gebruikt. In Nederland is een aantal bedrijven ertoe overgegaan het maatschappelijk rendement te bepalen van hun kernactiviteiten, bijvoorbeeld omdat zij die activiteiten bewust zo hebben ingericht dat mensen met een handicap toch kunnen functioneren als volwaardige arbeidskrachten. 9 Kern van deze redenering is dat louter bedrijfseconomische kengetallen niet het totale effect van een activiteit in beeld brengen, niet in financiële zin en niet in een breed maatschappelijk kader. De financiële input en output bieden een te beperkt beeld van de totale outcome van een bedrijf. Voor een organisatie als Youth for Christ, die voor een groot deel drijft op de inzet van vrijwilligers, is vrij redelijk aan te geven welke concrete taken worden uitgevoerd en voor welke daarvan buiten de organisatie een equivalent te vinden is. Binnen dit onderzoek is in dat geval sprake van een maatschappelijk rendement: er worden elders kosten uitgespaard. 2.2 Grenzen en beperkingen methodiek De motivatie van mensen om bepaald werk te verrichten varieert sterk. Betaald werk wordt zelden alleen maar verricht omdat er een betaling tegenover staat. Plezier in het werk, contact met andere mensen, het idee iets bij te dragen aan een groter geheel zijn vaak ook van belang. Datzelfde geldt ook voor vrijwilligerswerk, zij het dat vrijwilligers - per definitie - geen betaling voor het werk ontvangen. De motieven om dat vrijwilligerswerk te doen variëren eveneens sterk en kunnen overeenkomen met die voor het betaalde werk. Voor Youth for Christ geldt dat veel vrijwilligers dit werk een uiting vinden van hun geloof. Zij bieden tijd en inzet aan 8 J. van der Sar, Van Harte - Onderzoek naar het maatschappelijk rendement van de Protestantse Gemeente in Utrecht. Stichting Oikos, Utrecht, Daarin wordt ook gerefereerd aan Amerikaanse literatuur. 9 Peter Scholten (red.), Social return on investment - handleiding voor het meten van maatschappelijk rendement. FM State of the Art, Lenthe Publishers, Daarbij gaat het met name om hoofdstuk 6, case 1 Valid Express, waarin is beschreven hoe een koeriersdienst auto s heeft laten aanpassen voor mensen met een handicap, zodat zij daarna gewoon als medewerker van het bedrijf hun bijdrage aan het bedrijfsresultaat konden bieden. De SROI is berekend aan de hand van bijvoorbeeld de uitgespaarde uitkeringen voor de gehandicapten alsook aan de hand van de nu betaalde belastingen op de inkomsten. Zie voor meer literatuur in de Nederlandse context het boekje: Peter Scholten Maatschappelijk rendement gemeten. Social Return on Investment. Uitgeverij SWP, 2003.

10 en krijgen daarvoor veel terug. Zij verrichten hun vrijwilligerswerk meestal niet om op te vallen. Een nauwkeurige registratie van het werk, van de duur zowel als de zwaarte, zoals bijvoorbeeld bij betaalde beroepsarbeid plaatsvindt, is niet gebruikelijk bij vrijwilligerswerk. Als gevolg daarvan gaat het bij metingen (uren, deelnemers) van vrijwilligerswerk vaak om schattingen en extrapolaties. Dit onderzoek ontkomt daar ook niet aan. Hierbij vindt zowel overschatting als onderschatting plaats. Bij dit onderzoek is - opnieuw - de regel toegepast dat overschatting een grotere fout is dan onderschatting. Bij de bepaling van het maatschappelijk rendement van vrijwilligerswerk gaat het primair om het zichtbaar maken van dit werk. Uitkomsten zijn daarom steeds de minimaal waargenomen uitkomsten. Daaraan gekoppeld geldt een tweede beperking die we bij het vrijwilligerswerk in beeld moeten hebben: de bescheidenheid en vanzelfsprekendheid waarmee veel vrijwilligers zich inzetten. Het werk is nodig, de vrijwilliger heeft er plezier in of doet zulke ervaringen op in het vrijwilligerswerk dat daarmee perspectieven op een goede baan na afloop van het vrijwilligerswerk aanzienlijk zijn toegenomen 10 en dat is genoeg motivatie om het daadwerkelijk te doen. Een registratie van het werk maakt het minder anoniem, focust meer dan soms gewenst is op de persoon die het werk verricht. Vanuit die houding onderschatten vrijwilligers soms hun eigen inzet en de tijd die ze daarin investeren. Ook in dit onderzoek vond eerder onderschatting dan overschatting plaats van het aantal uren dat vrijwilligers zich hebben ingezet. Deze bescheidenheid laat overigens onverlet dat vele vrijwilligers trots zijn op het werk dat ze doen; ze ervaren het zelf als een bijdrage aan de gemeenschap die zij dienen. Een derde beperking ligt in het feit dat er wordt gevraagd naar een situatie die men zich dient te herinneren. Er wordt gekeken naar een voorbije periode. Welke activiteiten zijn georganiseerd? Wat was het belang? Hoeveel mensen hebben meegewerkt? Hoeveel tijd was iedereen er bij betrokken? Het zijn vragen die zelden of nooit beantwoord worden laat staan geregistreerd tijdens het vrijwilligerswerk zelf. Achteraf een gebeurtenis te binnen brengen, zich herinneren het kan leiden tot vertekening van die gebeurtenis. De aannames hierbij zijn dat er een vertekening naar twee kanten plaatsvindt (te rooskleurige herinnering of te beperkte herinnering van het verrichte werk) die compenserende effecten heeft, en dat men zaken vergeet. Een andere aanname is dat de respondenten geen activiteiten hebben verzonnen maar dat ze er wel één of enkele zijn vergeten. Gevolg is opnieuw dat het gerechtvaardigd is te spreken in termen van minimaal deze uitkomst. Een vierde beperking betreft het feit dat in dit onderzoek niet de werkzaamheden zijn opgetekend uit de mond van elke individuele medewerker of vrijwilligers. Informatie is verzameld via één of enkele centrale personen binnen elk van de afdelingen. Aan hen is gevraagd een inschatting te maken van het aantal medewerkers en/of vrijwilligers, dat bij een activiteit betrokken is, alsook van het aantal uren dat zij daaraan gemiddeld hebben besteed. Het betreft daarmee veelal een extern oordeel. Ook hier kan het resultaat afwijken van de werkelijkheid. De interviewer heeft hierbij gezocht naar controles in het gesprek, die leiden tot een zo precies mogelijke inschatting. Daarnaast is bij twijfel steeds een lage variant gekozen. Van geheel andere aard is de beperking die voortkomt uit de vraag die bij de inzet van vrijwilligers in het algemeen te stellen is: Hoe goed doen zij hun werk? De vraag gaat over het effect van hun inzet. Het antwoord kan eenvoudig zijn als het gaat om bijvoorbeeld vervoer: een vrijwilliger die iemand vervoert moet zorgen dat iemand van A naar B komt. Gerealiseerd effect is dan gelijk (bij aankomst op de plaats van bestemming) aan beoogd effect. Bij de begeleiding van mensen in crisissituaties is het moeilijker een maat aan te leggen. Heeft de begeleiding een positief effect? En op welke termijn is dat effect gemeten? Een positieve uitkomst op korte termijn kan op lange termijn wel eens heel frustrerend uitpakken. En andersom. Los 10 Zodat daarmee een interessant CV opgebouwd wordt. 9

11 het maatschappelijk rendement van youth for christ van de vraag of oorzaak en gevolg in dit soort situaties zo eenduidig zijn (Waarom is bijvoorbeeld bij de één het effect zo veel anders dan bij de ander?), speelt ook mee dat een waardeoordeel over dit soort situaties samenhangt met de waarden die men zwaarwegend vindt bij de beoordeling. Dit onderzoek gaat niet in op dit type van beoordelingen. Dit heeft ook direct gevolgen voor een andere discussie: die omtrent de effectiviteit en de efficiëntie van de inzet. Zouden professionals van de Maatschappelijke Dienstverlening of van een Bureau voor Jeugdhulp het beschreven werk niet veel sneller kunnen doen dan de vrijwilligers of de beroepskrachten binnen Youth for Christ? Het antwoord zou bevestigend kunnen zijn wat betreft die efficiëntie. Tegelijk komt de vraag op hoe de effectiviteit wordt beoordeeld. Is hierbij een kritisch facet dat een vrijwilliger 10% meer tijd nodig heeft dan een professional? En duiden we die 10% dan negatief? Of is het juist positief dat een vrijwilliger iets meer tijd heeft om contact met mensen te hebben, echt een praatje te maken en niet werkzaamheden binnen een vastgestelde tijd moet uitvoeren? Ook die discussie is niet opgenomen in de methodiek. Dit onderzoek en deze methodiek zijn immers niet primair een methode om de vraag naar de zin van allerlei activiteiten in de samenleving te stellen. Daar zijn andere, meer overkoepelende mogelijkheden voor. Binnen dit onderzoek naar het maatschappelijk rendement van Youth for Christ bleek dat de aanvankelijk ingezette methodiek 11 niet volledig toepasbaar is. De wijze waarop Youth for Christ is georganiseerd leidt er toe dat in veel plaatselijke groepen het werk nagenoeg uitsluitend wordt gedaan door vrijwilligers. Die vrijwilligers ontvangen voor hun werk een training, veelal van meer ervaren vrijwilligers in het werk én van lokaal en landelijk opererende functionarissen van Youth for Christ. Die trainingen hebben geen direct effect op het maatschappelijk rendement. Immers, met de training zelf is geen drugsverslaafde geholpen en geen thuisloze jongere van een slaapplaats voorzien. In de strenge toepassing van de methodiek (overhead, zoals tot uiting komend in trainingen, heeft een maatschappelijk rendement van 0 per uur) telt de training niet mee. De methodiek is tijdens dit onderzoek in die zin aangepast dat de directe begeleiding van de vrijwilligers nu wel is geteld en positief geduid. Immers - de vrijwilligers zijn de uitdrukking van de multiplier die is gegenereerd door de organisatie en de begeleiding tijdens het werk. De training is daarmee gezien als een vervangende opleiding. De leerlingen daarin blijven tijdens de training een maatschappelijk rendement houden van 0 maar de trainer verricht hier het werk dat een duidelijke equivalent elders in de samenleving heeft. Concreet betekent dit dat het werk van stafleden die werkzaam zijn op het hoofdkantoor een maatschappelijk rendement kunnen hebben, ook al hebben zij in dat werk niet (meer) direct contact met de uiteindelijke doelgroepen van de lokale Youth for Christ-groepen. Nog anders aangeduid: de tweedelijns functie is positief beoordeeld in het licht van de bepaling van het maatschappelijk rendement. Een laatste opmerking omtrent de methodiek betreft de periode waarvoor de waardebepaling geldt. Wij hebben steeds gevraagd naar de activiteiten die hebben plaatsgevonden in het jaar Gesprekken over actuele vragen, aanleidingen in de nationale of internationale politiek vóór of na 2007 hebben geen invloed op de gepresenteerde resultaten. De gepresenteerde geldbedragen zijn weergegeven in Euro s van Zoals die te vinden is op de website van Oikos en daar kan worden gedownload zie nl/?nid=48011

12 Hoofdstuk 3 Youth for Christ en het onderzochte werk Youth for Christ Nederland is een christelijke organisatie die zich met allerlei activiteiten en programma s primair op jongeren van 10 tot 23 jaar richt 12. Door haar werk in wijken, op scholen en kerken wil Youth for Christ jongeren veilige plekken bieden waar ze kunnen groeien in persoonlijk, geestelijk en maatschappelijk opzicht. Youth for Christ is een stichting; het hoofdkantoor is gevestigd in Driebergen. De organisatie heeft voorts zo n twintig lokale afdelingen. Er werken 13 ongeveer 140 betaalde krachten (fulltime en parttime) terwijl daarnaast bijna 40 diaconale medewerkers aan de organisatie zijn verbonden. Vervolgens zijn er ca 150 zogenoemde kernvrijwilligers betrokken bij Youth for Christ terwijl binnen de lokale kerkgemeenschappen ca mensen aan de werkzaamheden van Youth for Christ zijn verbonden. De Nederlandse organisatie is verbonden met Youth for Christ International. In ruim 120 landen zijn Youth for Christ-organisaties actief met allerlei vormen van jongerenwerk. geschiedenis In 1946 werd de stichting Youth for Christ Nederland opgericht. Het begon als een beweging die rallies organiseerde, massabijeenkomsten waarin jongeren op een eigentijdse manier het christelijk geloof konden beleven. Vanaf de jaren zestig werd gewerkt met het concept koffiebars, een veilige plek als alternatief voor het uitgaansleven waar jongeren terecht konden met alles wat hen bezighield. Het werk ontwikkelde zich verder. In 1974 begon Youth for Christ met een theaterteam, dat doorontwikkeld is tot het huidige YfC Switch dat jaarlijks contact heeft met 120 scholen. In 1978 kwam daar het Kamperland Muziekfestival bij, een christelijk muziekfestival dat later Flevo Festival ging heten. Inmiddels is het festival verzelfstandigd in een aparte stichting en heet het sinds de samenwerking met de afdeling jongerenradio van de Evangelische Omroep Xnoizz Flevofestival. In de jaren negentig zette Youth for Christ een koerswijziging in, waarbij de focus meer kwam te liggen op de doelgroep van niet-christelijke tieners in de grote steden. Deze nieuwe visie leidde tot het ontstaan van The Mall, een concept voor jongerenwelzijnswerk. In 2000 ging in Rotterdam het eerste jongerencentrum volgens het concept van The Mall van start. Inmiddels zijn er in ongeveer 15 steden in Nederland The Mall-jongerencentra. Youth for Christ heeft altijd samengewerkt met plaatselijke kerken. In de jaren negentig werd uit Engeland Rock Solid overgenomen, een programma voor tienerclubs. Door heel Nederland maken honderden kerken gebruik van dit concept en van andere clubconcepten van Youth for Christ. identiteit Youth for Christ werkt vanuit een christelijke levensvisie. Belangrijke richtlijnen voor het werk zijn trouw, respect, gelijkwaardigheid, vergeving en liefde. Geloofsoverdracht neemt een centrale plaats in binnen een aantal specifieke activiteiten, zoals het kerkenwerk of een zondagse viering die lokale medewerkers en vrijwilligers organiseren. Binnen andere werkvelden (zie bijvoorbeeld In de wijk ) is de houding van jongerenwerkers en vrijwilligers wat geloofszaken betreft reactief, hetgeen betekent dat jongeren niet worden aangesproken over geloofszaken. Wel kan een gesprek ontstaan als een jongere zelf met een geloofsgerelateerde vraag komt. 12 De informatie in dit hoofdstuk is primair gebaseerd op informatie, die afkomstig is van bronnen van Youth for Christ, zoals jaarverslagen, folders, 13 In tegenstelling tot andere getallen in dit rapport betreft dit de situatie in Voor het overige geldt steeds hetgeen voor 2007 kon worden achterhaald. 11

13 het maatschappelijk rendement van youth for christ afdelingen In dit onderzoek staat het maatschappelijk rendement van het jongerenwerk van Youth for Christ centraal. Youth for Christ komt op drie manieren met jongeren in contact: in wijken, op scholen en via kerken. Om het werk in deze drie werkvelden in kaart te brengen, zijn interviews gehouden met drie lokale afdelingen ( werk in de wijk ), en op het hoofdkantoor met de afdelingen Scholenwerk en Kerkenwerk. Hieronder volgt een beschrijving van deze drie werkvelden. 3.1 In de wijk Youth for Christ telde in lokale afdelingen. 15 van deze afdelingen werken met The Mall als concept voor jongerenwelzijnswerk. Door middel van dit concept wil Youth for Christ jongeren van jaar in (achterstands-)wijken van grote en middelgrote steden jongerenwerk bieden waardoor ze kunnen bouwen aan zichzelf, hun overtuigingen en competenties. Ook begeleiden de medewerkers jongeren bij het omgaan met uitdagingen op het gebied van scholing en werk. Het werk van The Mall kan gekarakteriseerd worden als preventie, coaching en hulpverlening. Daarbij zijn twee uitgangspunten bepalend. Ten eerste wil Youth for Christ jongeren een veilige plek bieden waar ze zich thuis kunnen voelen. Een plek in hun eigen wijk waar ze zich welkom weten en activiteiten kunnen ondernemen die hen aanspreken. Jongeren krijgen taken en verantwoordelijkheden, vanuit het concept van mede-eigenaarschap. Hierdoor stellen ze zich ook meer verantwoordelijk op. Het tweede uitgangspunt is het werken vanuit een relationeel model. Centraal staat het opbouwen van relaties met jongeren. De medewerkers en vrijwilligers van The Mall willen fungeren als identificatiefiguren voor de jongeren en hen inspireren en motiveren. De activiteiten zijn een manier om met jongeren in contact te komen. Het winnen van het vertrouwen van een jongere en het opbouwen van een relatie kost gemiddeld twee jaar. Vanuit de opgebouwde relatie kunnen eventueel individuele coachings- en hulpverleningstrajecten gestart worden op het gebied van scholing, werk, uitkering, huisvesting, schulden, justitie/reclassering, etc. The Mall werkt samen met maatschappelijke organisaties, verschillende overheidsinstanties, kerken en scholen. Waar nodig worden jongeren doorverwezen. Ten behoeve van dit onderzoek zijn drie lokale afdelingen onderzocht. Deze zijn hier beschreven. Daarbij zullen ook globaal de uitgevoerde activiteiten aan bod komen Lokale afdeling A De Youth for Christ afdeling in de kleine stad A bestaat sinds ongeveer dertig jaar. In de binnenstad bevindt zich een The Mall jongerencentrum, waar vijf betaalde medewerkers en 13 vrijwilligers werken. Het streven van deze afdeling is om een soort familie neer te zetten, zowel voor de jongeren als voor de medewerkers. Een plek om thuis te komen, om zichzelf te zijn. De georganiseerde activiteiten zijn daarom niet per sé duur of spetterend, maar gericht op het leggen van contacten met jongeren. In de binnenstad komen vooral jongens van Turkse en Marokkaanse afkomst in het centrum. Bij de inloopactiviteiten in één van de buitenwijken komen naast jongens ook meisjes. De meeste bezoekers daar zijn autochtone jongeren. Volgens schattingen bereikt deze afdeling ongeveer 120 jongeren per week. Activiteiten die deze afdeling organiseert, in het inloopcentrum of op andere locaties, zijn o.a. koken, voetballen, basketballen, skaten, een pooltoernooi en een meidenclub. 12 the Mall In The Mall in de binnenstad kunnen jongeren o.a. terecht voor een gesprek met een medewerker, tafelvoetbal spelen, computeren en wat drinken aan de bar. Bijna alle jongeren die naar The Mall in de binnenstad komen, maken hun school af en doen daarna een vervolgopleiding. De groep die vaak in The Mall komt, zijn jongeren die regelmatig grensoverschrijdend gedrag vertonen. Een enkeling vertoont echt crimineel gedrag. Eén van de jongens gaf een keer aan: Als jullie er niet waren geweest, had ik hier niet gezeten. In die zin heeft The Mall ook een preventieve werking. De medewerkers zijn bewust bezig met de overdracht van normen en waarden. Ze vinden het belangrijk om met de jongeren in gesprek te gaan en hen serieus te nemen. Volgens de geïnterviewde krijgen allochtone jongeren snel een stempel op zich gedrukt van de maat-

14 schappij, de media. De jongerenwerkers willen de kloof die dreigt te ontstaan, overbruggen, zodat jongeren zich niet gaan isoleren van de maatschappij. Jullie discrimineren mij hier niet, maar op straat gebeurt dat wel. Veel jongeren bevinden zich in een verwarrende situatie. Thuis is het gezag strikt, op school vaag en op straat lijkt alles te kunnen. Daarnaast zijn veel jongeren op zoek naar een eigen identiteit, tussen twee culturen in. sleutelkinderen De jongeren die de inloopactiviteiten in de buitenwijk bezoeken, komen uit een heel andere context. Veel van hen zijn zogenaamde sleutelkinderen. Hun ouders werken veel, zijn soms gescheiden. Geregeld merken de jongerenwerkers dat deze ouders weinig betrokken zijn bij hun kinderen. De kinderen zijn heel erg open en willen graag hun verhaal kwijt over wat er thuis gebeurt. Ook deze groep vertoont grensoverschrijdend gedrag, vaak onder invloed van drugs. Veel jongeren gebruiken wiet, om erbij te horen of uit nieuwsgierigheid. Voor sommigen is het een vlucht. Ik vind het leven niet leuk. Als ik drugs gebruik, voel ik me prettig. Ze krijgen soms weinig liefde en aandacht van hun ouders. De jongerenwerkers stellen vragen bij hun drugsgebruik en spreken hen aan op hun gedrag. In deze buitenwijk wordt ook meidenwerk georganiseerd. Het richt zich op kwetsbare meiden, die de begeleiding van een groep nodig hebben. Het eerste contact wordt gelegd door bijvoorbeeld meisjes op straat aan te spreken en flyers uit te delen, of via scholen. De ouders van deze meiden zijn over het algemeen meer betrokken. Het programma waar mee gewerkt wordt, heet Make me beautiful. De focus ligt op empowerment, op het vergroten van hun gevoel van eigenwaarde en weerbaarheid. personeelsbeleid De persoonlijke aandacht voor mensen komt ook tot uiting in het personeelsbeleid. Met een goede motivatie kan iedereen vrijwilliger worden; iedereen krijgt de kans zich in te zetten en te ontwikkelen. Dat geldt ook voor stagiairs. Drie stagiairs die nergens anders aan de slag konden, konden bij Youth for Christ wel een stageplek krijgen. Ze kwamen daar tot ontwikkeling en bloei. De meeste jongerenwerkers zijn ooit als vrijwilliger begonnen. Een vooropleiding in een bepaalde richting is niet vereist; wel dat ze een visie op en feeling met jongeren hebben. YfC investeert veel in (interne) opleiding Lokale afdeling B In B, één van de vier grote steden, is Youth for Christ al sinds ongeveer 1960 actief. Er waren in 2007 vijf betaalde medewerkers en ongeveer twintig vrijwilligers, onder wie veel studenten. Op het moment van het interview was deze afdeling bezig een eigen pand te verwerven. In B richt Youth for Christ zich vooral op ambulant werk en schoolwerk, in enkele van de zogenaamde Vogelaarwijken. De jongerenwerkers zijn actief in de wijken door middel van o.a. meidenclubs, straathoekwerk, zaalvoetbal en pannavoetbal. 14 Verder leggen ze huisbezoeken af en coachen ze jongeren persoonlijk. Ze willen daar zijn waar de jongeren zijn en een vader- of moederrol voor ze vervullen, omdat ze die vaak missen. op school Enkele jongerenwerkers van Youth for Christ bieden een vast programma aan op een openbare VMBO-school in de stad. Zij zijn voor en na schooltijd en in de pauzes zichtbaar aanwezig. Ze beschikken over een concrete eigen plek in de school waar leerlingen in alle rust kunnen praten met deze werkers, huiswerk kunnen maken of zich kunnen ontspannen. Verder bieden de werkers groepsactiviteiten aan, waarbinnen scholieren ook gestimuleerd worden om actief mee te denken. Door de vele contacten met leerlingen kunnen de schoolwerkers van Youth for Christ een signaalfunctie vervullen naar de mentoren en naar de zorgstructuur binnen de school. 14 Pannavoetbal is een vorm van straatvoetbal op een klein veldje waarbij twee of vier spelers tegen elkaar spelen. Youth for Christ werkt op verschillende plaatsen met mobiele pannakooien. Een voordeel is dat pannakooien ook op kleine terreinen opgezet kunnen worden, zoals pleintjes. Door de kooi is het veldje afgebakend en kan de bal niet uitgaan. 13

15 het maatschappelijk rendement van youth for christ Voorbeelden van groepsactiviteiten zijn sport, Lagerhuis debatten, helpen in een verzorgingstehuis, creatieve en culturele activiteiten zoals sieraden maken, streetdance, koken en bakken. Deze activiteiten dragen bij aan de ontwikkeling van competenties en kwaliteiten van leerlingen. De schoolwerkers zijn ook actief in mentoraatondersteuning, door bijvoorbeeld trainingen te organiseren rond weerbaarheid, samenwerken, seksualiteit en zelfvertrouwen. De school is positief over de inzet en effecten van de schoolwerkers van Youth for Christ; ook de leerlingen zelf waarderen de workshops en trainingen. Veel scholieren hebben weinig variatie in hun vrijetijdsbesteding. Ze zijn onbekend met sportclubs en buurtwerk. Door de workshops maken ze kennis met allerlei nieuwe hobby s en sporten. De jongeren met wie de jongerenwerkers van Youth for Christ in B in contact komen op school of op straat, zijn tussen de 9 en 15 jaar. Ze zijn van Marokkaanse, Turkse, Antilliaanse of Surinaamse afkomst. De geïnterviewde schetst een zorgwekkend beeld over de positie waarin deze jongeren zich bevinden. Sommige jongeren komen uit probleemgezinnen, hebben gescheiden ouders. Vele jongeren maken hun VMBO- of MBO-opleiding niet af. Door het voorbeeld van bekenden die drugs dealen, worden ze zelf ook actief in de drugshandel. Dat kan lucratiever zijn dan ergens in loondienst werken. Veel van de jongens gebruiken zelf wiet. Amsterdamse rappers met gewelddadige clips en songteksten, waarin ze afgeven op de overheid en de rest van de samenleving, zijn de identificatiefiguren van jochies van tien of elf jaar. De jongens zijn zich bewust van het negatieve beeld dat veel mensen van hen hebben. Volgens de respondent bestaat het gevaar dat ze het negatieve beeld dat van hen geschetst wordt, gaan incarneren en waarmaken. De jongerenwerkers hebben af en toe gesprekken met deze jongeren over hun thuissituatie, school en stage. Het komt geregeld voor dat ze door hun strafblad moeilijk een stageplek of werk vinden. De meiden uit deze gezinnen zitten veel vaker thuis dan op straat. Velen van hen volgen een goede opleiding en maken die ook af. focus De belangrijkste focus van de medewerkers van Youth for Christ in B is het leggen van relaties. Eén van de jongerenwerkers doet al bijna drie jaar straathoekwerk in één van de wijken. Inmiddels kennen bijna alle jongeren uit die wijk hem. Ze hebben veel vertrouwen in hem. Continuïteit en trouw staan bij hem hoog in het vaandel. Hij wil er voor de jongeren zijn, ook al hebben ze hem een vorige keer vervelend behandeld, bijvoorbeeld om hem uit te proberen. Hij keurt wel het gedrag af, maar niet de persoon. Bij Youth for Christ staat niet de activiteit centraal maar de relatie met de jongeren. En de werkers van Youth for Christ verwachten niet dat de jongeren naar hen toekomen, maar zoeken de jongeren op waar zij zijn. Naast dat het werk zwaar is, kent het ook lichtpunten. De jongerenwerkers worden vaak heel gastvrij bij de jongens thuis ontvangen, als ze hen opzoeken om bijvoorbeeld prijzen van voetbaltoernooien uit te reiken. Regelmatig komen jongeren naar het kantoor van Youth for Christ om naar hun jongerenwerker te vragen. Eén van de jongens die op school met Youth for Christ had kennisgemaakt, besloot ook jongerenwerker te worden, omdat hij zag wat ze bereiken op zijn school. Op de meisjesclubs zijn vaak heel leuke contacten met meiden opgebouwd. 14 De zwaarte van het werk, zoals dat wordt ervaren door de jongerenwerkers heeft ook consequenties voor de doorstroom van medewerkers. Drie jaar is de gemiddelde tijd dat mensen er werken. Het team in B ontvangt de nodige coaching, bijvoorbeeld om beter grenzen te leren aangeven. Velen maken meer uren dan hun officiële aanstelling. Je kunt niet een week overslaan om je extra uren te compenseren, want je wilt er iedere week zijn voor de jongeren. Ze moeten op je kunnen rekenen. Datzelfde herkent de geïnterviewde bij sommige Islamitische organisaties, waar de jongerenwerkers ook veel aansluiting hebben met de jongeren in de wijk. De medewerkers hebben verschillende beroepsachtergronden, maar hebben wel bijna allemaal een (verkorte) Jongerenwerkeropleiding gevolgd. Jongeren vragen regelmatig aan ons waarom we de dingen doen die we doen. Dan vertel je wat jou drijft.

16 3.1.3 Lokale afdeling C De Youth for Christ afdeling in C, een middelgrote stad, is ongeveer acht jaar oud. Er zijn drie betaalde medewerkers en ongeveer 25 vrijwilligers (van wie de meesten in de twintig zijn), die werken vanuit een activiteitencentrum met een vast programma. Op zondagmorgen organiseert het activiteitencentrum een viering voor wijkbewoners. Daarom zien sommige mensen in de wijk hen als een kerk, hoewel ze zichzelf niet zo noemen. Het activiteitencentrum staat in één van de Vogelaarwijken. Youth for Christ wil dienstbaar zijn aan en in deze wijk. De contacten die de medewerkers en vrijwilligers hebben zijn vaak langdurig en vooral gericht op personen die extra zorg nodig hebben, zoals mensen die in eenzaamheid of armoede leven. Buiten het activiteitencentrum zijn de mensen van Youth for Christ ook te vinden op straat en leggen ze huisbezoeken af. Ze spelen in op de hulpvragen die ze op die manier ontvangen of signaleren. Binnen deze wijkgerichte aanpak ligt ook een sterk accent op de behoeften van jongeren. De meeste jongeren die bereikt worden, zijn tussen de 9 en 14 jaar. wijk De betreffende wijk is multicultureel, er wonen Nederlanders van autochtone, Surinaamse en Turkse afkomst. Veel bewoners hebben een laag inkomen. Er zijn veel grote (éénouder-)gezinnen; vaders zijn lang niet altijd in beeld. De wijk heeft redelijk veel voorzieningen zoals enkele basisscholen, een wijkcentrum, een jongerencentrum, een sportbureau voor jongeren en straathoekwerkers. Volgens de respondent is er in deze wijk veel stil verdriet, eenzaamheid, armoede en schaamte. De medewerkers van Youth for Christ hebben veel contacten met mensen in de wijk, o.a. via de Voedselbank, het rondbrengen van brood en via huiswerkbegeleiding. Op straat, tijdens huisbezoeken, overal hebben ze gesprekken met wijkbewoners. Door hun antenne voor de noden van de wijkbewoners kunnen ze een signaleringsfunctie vervullen. Indien nodig bieden ze zelf hulp, of regelen ze dat die er komt. activiteiten Veel van de activiteiten in het activiteitencentrum richten zich op kinderen van 9 tot 14 jaar. Kinderen van 10 tot 12 jaar zijn te oud voor de activiteiten in het wijkcentrum, maar te jong voor het jongerencentrum. Daarom richt Youth for Christ zich juist op die leeftijdsgroep. Het valt op dat er veel activiteiten speciaal voor meisjes zijn. Veel ouders willen niet dat hun dochters naar plekken gaan waar ook veel jongens komen. Daarom is het jongerencentrum in de wijk geen optie voor hen, maar de meidenclubs wel. Op de clubs wordt er geknutseld, samen gegeten, naar films gegeten, en worden spellen gedaan. Identiteit is één van de thema s die besproken worden, naast christelijke thema s. De clubleidsters voeren met een aantal meiden ongeveer één keer per maand een individueel gesprek. De gesprekken gaan bijvoorbeeld over school, vriendjes, de thuissituatie en hebben een coachend karakter. Als er een hulpverleningsvraag ligt, verwijst de medewerker het meisje door naar de juiste instantie. Er is ook een speciale club die zich op moslimmeisjes van 12 tot 15 jaar richt. De club behandelt onderwerpen als identiteit, seksualiteit en schoonheid. Hun moeders staan er volledig achter dat hun dochters de club bezoeken vanwege de normen en waarden die worden overgebracht. Dit geldt in het algemeen voor moslimouders wier kinderen de activiteiten bezoeken. Het principe van de medewerkers van Youth for Christ is, dat kinderen alleen naar de activiteiten (missionair of niet) mogen komen als hun ouders ermee instemmen. Daarom vragen ze aan kinderen die voor het eerst naar een activiteit komen, of ze een ondertekende toestemming voor deelname van hun ouders mee willen nemen. Om er zeker van te zijn dat de ouders er ook echt mee akkoord zijn, gaan de medewerkers soms ook op huisbezoek. 3.2 Scholenwerk Naast het lokale werk richt Youth for Christ zich ook op jongeren via scholen. De diverse activiteiten zijn ondergebracht onder een afdeling met de naam YfC Switch. Deze afdeling is gevestigd op het hoofdkantoor in Driebergen Er werken 6 betaalde medewerkers. Per jaar worden via YfC Switch ongeveer jongeren bereikt. YfC Switch biedt scholen en docenten ondersteuning bij het bespreekbaar maken van maatschappelijke en levensbeschouwelijke thema s die 15

17 het maatschappelijk rendement van youth for christ relevant zijn voor jongeren. YfC Switch richt zich daarbij op leerlingen van alle niveaus van het voortgezet onderwijs, van VMBO tot gymnasium, door het hele land. Uitgangspunt van het werk is dat het moet draaien om leerlingen en hun behoeften. theatervoorstellingen YfC Switch bezoekt scholen met theatervoorstellingen. Thema s daarvan zijn o.a. pesten, HIV/Aids-problematiek in Afrika, en geweld in relaties. Na een theatervoorstelling volgen vaak workshops en lessen in klassen, waarin de acteurs kennis en vaardigheden met betrekking op het thema leren aan de leerlingen. Na een voorstelling kunnen leerlingen via internet en met de YfC Switch acteurs, extra informatie zoeken over het thema en met elkaar in discussie gaan. Scholen nemen zelf contact op met Youth for Christ om voorstellingen te boeken. Ze betalen Youth for Christ een bijdrage in de kosten. Naast deze theatervoorstellingen over maatschappelijke thema s biedt YfC Switch ook Kerst- en Paasvieringen aan. Dit zijn theaterproducties met een meer levensbeschouwelijke inslag. Aan de hand van een bepaald thema wordt Kerst of Pasen uitgewerkt. Uitgangspunt is dat leerlingen die geen christelijke achtergrond hebben de vieringen ook kunnen meebeleven. Ook deze theatervoorstellingen kunnen scholen tegen betaling aanvragen. tienerdiensten Kerken kunnen een tienerdienst aanvragen bij YfC Switch. Een theaterteam van YfC Switch vult dan een volledige kerkdienst in volgens de veelal gebruikelijke protestantse liturgie, met creatieve vormen als theater en filmfragmenten. labyrint Een andere werkvorm is het Labyrint. Het is een project waarin Youth for Christ samenwerkt met het Nederlands Bijbelgenootschap en waarin jongeren op een nieuwe, zintuiglijke manier de Bijbel kunnen beleven. Scholen en kerken kunnen de medewerkers van het Labyrint uitnodigen. Die zetten dan samen met enkele vrijwilligers van de school of de kerk in een zaal het Labyrint op; een grote mat waarop een route is uitgelegd, die langs verscheidene symbolen voert. Twee stemmen, die deelnemers via een discman kunnen horen, begeleiden de deelnemer langs de symbolen. En stellen hem/haar diverse zingevings- en geloofsvragen. action Diaconaal Jaar De twee teams van ieder vijf acteurs die de theatervoorstellingen over maatschappelijke thema s verzorgen, bestaan uit jongeren in de leeftijd van 17 tot 24 jaar die deel uitmaken van het Action Diaconaal Jaar. Een jaar lang worden zij door stafmedewerkers van Youth for Christ getraind, opgeleid en begeleid om door middel van de YfC Switch onderwijsprogramma s in contact met leerlingen te komen. Zij functioneren daarmee als peer educators, waardoor er zo min mogelijk barrières zijn om met leerlingen in gesprek te raken. Eén dag in de week volgen deze vrijwilligers een opleiding aan een ROC, waar ze bezig zijn met competentiegericht leren, zelfreflectie, omgangsvormen e.d. Verder ontvangen ze bij Youth for Christ uitgebreide trainingen en begeleiding op allerlei gebieden, waardoor dit diaconale vrijwilligersjaar hen veel vorming biedt. Niet alleen de acteurs van de theatervoorstellingen maken deel uit van dit diaconale vrijwilligersjaar maar ook de technici van de theaterproducties, een vrijwilliger die ondersteunende werkzaamheden uitvoert op kantoor en de vrijwilligers die met het Labyrint het land in gaan. Ook zijn er diaconale medewerkers in de ondersteuning op het hoofdkantoor en in het land in de diverse jongerencentra actief Kerkenwerk Youth for Christ richt zich ook op jongeren via kerken. De doelstelling van het kerkenwerk van Youth for Christ is om door middel van trainingen en programma s jeugdleiders te ondersteunen bij het organiseren van eigentijds missionair jongerenwerk in hun kerk. De kerken die gebruik maken van de ondersteuning en concepten van Youth for Christ zijn zeer

18 divers: zowel gemeenten van de Protestantse Kerk Nederland, Rooms-katholieke parochies als ook evangelische en Pinksterkerken. werkvormen In de loop van de jaren heeft Youth for Christ een aantal werkvormen en programma s ontwikkeld, waar kerkelijke jeugdleiders gebruik van kunnen maken voor hun jeugdclubs. Ieder jaar brengt Youth for Christ een nieuwe jaargang uit van ieder clubprogramma. Een club wordt vaak door drie of vier jeugdleiders geleid. De clubprogramma s worden hieronder kort toegelicht. Rock Solid is een clubprogramma dat tieners van ongeveer 11 tot 14 jaar wil prikkelen om het christelijk geloof en daaraan verbonden waarden te ontdekken. Er komen thema s aan bod die aansluiten bij de leefwereld van deze leeftijdsgroep, zoals pesten, verkering en omgaan met emoties. Programmaonderdelen zijn o.a. discussies, spellen, praktische levenslessen, een praatje uit de Bijbel en ontspanning na afloop onder het genot van chips en cola. In 2007 waren er 255 Rock Solid clubs in Nederland. Sinds een aantal jaar ondersteunt en traint Youth for Christ samen met bisdommen en Jong Katholiek (de landelijke jongerenafdeling van het RK Kerkgenootschap) jeugdleiders in Katholieke kerken. Het clubprogrmma Rock Solid is doorontwikkeld voor gebruik in parochies. In 2007 werkten 8 Katholieke tienerclubs met Rock Solid. Het clubprogramma Rock Steady gaat een stap verder en is gericht op de geloofsverdieping van tieners; het wil hen uitdagen om hun geloof toe te passen in hun dagelijks leven. Programmaonderdelen zijn o.a. groepsdiscussies, bijbelstudie en spellen. Thema s die behandeld worden zijn bijvoorbeeld zelfbeeld, bidden en de betekenis van christelijke feesten. In 2007 draaiden er 95 Rock Steady clubs. Solid Friends is opgezet voor jongeren van ongeveer 14 tot 17 jaar. Het doel van dit clubprogramma is om jongeren te helpen in hun zoektocht naar identiteit, en met hen te kijken naar wat de Bijbel zegt over de thema s die hen bezighouden. Onderwerpen als zelfbeeld, seksualiteit, toekomst en vergeving komen aan bod in discussies in groepjes, levenslessen uit de bijbel en spellen. In 2007 waren er in totaal 161 clubs die met het programma van Solid Friends werkten. Voor Rock Solid- en Rock Steady-groepen organiseert Youth for Christ enkele aanvullende, landelijke evenementen. Vaak zijn ook stagiairs nauw betrokken bij de organisatie van dergelijke evenementen. Star Games is een nachtelijke competitie met spellen en workshops. Elk jaar nemen er zo n 800 tieners aan deel. Fort Rocky is een tienerweekend met outdoor-activiteiten en spellen. Ook zijn er programmaonderdelen gericht op geloofsverdieping. Voor Solid Friends groepen (14-17 jaar) organiseert Youth for Christ The Meeting. Tijdens workshops, spellen en andere programmaonderdelen kunnen jongeren nieuwe vrienden maken en met belangrijke levensthema s bezig zijn. Andere concepten die Youth for Christ ontwikkeld heeft, zijn meer missionair en explicieter van karakter. Youth Alpha is ontwikkeld in samenwerking met de organisatie Alpha Nederland. Youth Alpha is een cursusprogramma voor jongeren die op zoek zijn naar de zin en betekenis van het christelijk geloof. Het programma bestaat uit een reeks van tien avonden, die beginnen met een gezamenlijke maaltijd. Vervolgens wordt een bepaald thema uitgediept, zoals Wie is Jezus? of Bidden, waarom en hoe? Ook gaan de deelnemers en groepsleiders samen op weekend. De opzet is afgestemd op jongeren, met spelvormen en praktische illustraties van de thema s. Op 265 plaatsen in Nederland werd in 2007 een Youth Alpha cursus georganiseerd. Waarom Jezus? voor jou, een initiatief van Youth for Christ en de Evangelische Omroep, is een internetcursus voor jongeren. In een periode van vier weken kunnen ze online kennis maken met het christelijk geloof. Deelnemers krijgen een e-coach toegewezen bij wie ze met al hun vragen 17

19 het maatschappelijk rendement van youth for christ terecht kunnen. Een stafwerker van Youth for Christ ontwikkelt de inhoud van de cursus en werft, selecteert, traint en begeleidt de e-coaches. trainingen De materialen en clubprogramma s die Youth for Christ ontwikkelt, worden alleen aangeboden in combinatie met training en begeleiding. Iedere lokale club die start, gaat een samenwerkingsovereenkomst aan met Youth for Christ. Jaarlijks betalen ze voor een nieuwe jaargang van de materialen en voor training. In het pakket zit een basistraining en een vervolgtraining, de materialen en verschillende vormen van begeleiding. Youth for Christ ziet jeugdleiders als belangrijke identificatiefiguren voor jongeren en vindt het daarom belangrijk om in hen te investeren door middel van trainingen en begeleiding. De diverse trainingen zijn bedoeld om jeugdleiders de gelegenheid te bieden hun ervaringen onderling uit te wisselen, nieuwe vaardigheden op te doen en hun visie op jongerenwerk aan te scherpen. Naast de trainingen die deel uit maken van de clubconcepten, organiseert Youth for Christ ook jaarlijks een groot, landelijk trainings-event voor jeugdleiders met allerlei keuzeprogramma s en workshops. Voor de uitvoering van trainingen en andere werkzaamheden kan Youth for Christ een beroep doen op een netwerk van mensen die (al of niet betaald) optreden als supervisors, trainers of vrijwilligers. Zo is schaalvergroting mogelijk. medewerkers Er zijn zes betaalde medewerkers op de afdelingen Kerkenwerk. De meesten hebben een agogische opleiding gedaan en zijn tussen de 25 en 30 jaar. Een belangrijk deel van hun werk bestaat uit onderzoek doen en vervolgens het ontwikkelen van producten, zoals de clubprogramma s. Daarnaast staan ze veel voor groepen om training en onderwijs te geven. De medewerkers zijn gedreven en zijn vaak ook in hun vrije tijd betrokken bij Youth for Christ jongerenwerk, om ook in de praktijk dicht bij jongeren te staan. Ze zijn bijvoorbeeld in hun woonplaats betrokken bij een Rock Solid-club of Youth Alpha-cursus. Sommigen ervaren de werkdruk als hoog, bijvoorbeeld doordat er regelmatig werkzaamheden s avonds of in het weekend vallen. Voor nieuwe medewerkers is er een Juniortraject dat hen de nodige begeleiding biedt. 18

20 Hoofdstuk 4 Onderzoeksopzet 4.1 Bepaling te onderzoeken afdelingen De doelstelling van dit onderzoek is om het maatschappelijk rendement te bepalen van de drie werkvelden van het jongerenwerk van Youth for Christ: in de wijk, het schoolwerk en kerkenwerk. Youth for Christ heeft in overleg met de onderzoekers bepaald welke afdelingen in het onderzoek opgenomen worden. Vanzelfsprekend behoren de afdelingen Schoolwerk (YfC Switch Onderwijsprojecten) en Kerkenwerk daartoe. Daarnaast zijn drie plaatselijke afdelingen geselecteerd, die met elkaar een zo goed mogelijke afspiegeling vormen van de variatie binnen de in totaal 28 lokale afdelingen in Nederland. Binnen de onderzochte afdelingen zijn zowel kleine, middelgrote als de grote steden vertegenwoordigd; twee afdelingen voeren door de overheid gesubsidieerde projecten uit terwijl een derde daar (nog) geen toegang toe heeft. Ook wat activiteiten betreft is er sprake van een geschakeerd beeld; zowel afdelingen met als zonder een eigen inloopcentrum zijn in beeld gebracht. Al met al is daarmee de verwachting reëel dat de drie onderzochte afdelingen een goed beeld geven van de 28 lokale afdelingen in het algemeen. Daardoor is het ook mogelijk om, met de nodige voorzichtigheid, de uitkomsten van deze drie te extrapoleren naar het totale aantal van 28. Paragraaf 7.3 is gewijd aan deze extrapolatie. 4.2 Interviews Om de activiteiten van de geselecteerde afdelingen in kaart te brengen, heeft een onderzoeker van Oikos interviews gehouden met de hoofden of teamleiders van deze afdelingen. De interviews met de teamleiders van het Kerkenwerk en Schoolwerk vonden plaats op het hoofdkantoor van Youth for Christ in Driebergen; de interviews met de teamleiders van de drie lokale afdelingen werden gehouden in de betreffende plaatselijke kantoren of inloopcentra. De interviews duurden twee tot drie uur en waren half gestructureerd. De drie thema s die de onderzoeker aan de orde stelde waren een algemene karakteristiek van de afdeling, enkele financiële gegevens en alle activiteiten die in of vanuit de afdeling ontplooid worden. De te interviewen personen zijn geselecteerd op basis van hun veronderstelde overzicht over het geheel van de activiteiten in de betreffende afdeling. De algemene karakteristiek betrof zaken als het aantal medewerkers en vrijwilligers, hun achtergrond en motivatie, de visie en doelstelling van de afdeling, een beschrijving van de doelgroepen waarop ze zich richten, en een schets van de wijk waarin ze actief zijn. Bij het financiële gedeelte werden zo mogelijk inkomsten en uitgaven in beeld gebracht. Hierbij speelde met name de vraag in hoeverre de onderzochte afdeling voor het werk overheidssubsidie ontvangen heeft. Deze vraag is van belang om in beeld te krijgen hoeveel geld er door de overheid is geïnvesteerd in dit werk. De samenleving als geheel investeert er uiteraard meer in: particuliere donaties, bijdragen in natura (tijd, faciliteiten), donaties van stichtingen, kerken, lokale instituties. Het derde onderdeel van de interviews bestond uit de inventarisatie van alle activiteiten. Dit onderdeel nam veruit de meeste tijd in beslag. Bij elke activiteit is besproken hoeveel mensen er vrijwillig of professioneel bij betrokken zijn, hoeveel uur die mensen gemiddeld per week aan de activiteit hebben besteed en gedurende hoeveel weken per jaar de activiteit heeft plaats gevonden. Opvallend was dat de kwaliteit van de informatie nogal leek te verschillen gesteld dat feitelijke registratie van gewerkte uren nauwkeuriger is dan een globale duiding tijdens het onderzoeksgesprek. In een lokale afdeling had iedereen in 2007 heel netjes uren geschreven, bij een andere hadden enkelen het redelijk gedaan terwijl weer anderen onregelmatig of nauwelijks iets hadden opgeschreven. Bij de derde afdeling zijn voorafgaand aan het interview een activiteitenoverzicht met bijbehorende uren opgestuurd waarbij de totstandkoming 19