Inspiratiedocument Langer Zelfstandig

Transcriptie

1 Stichting Knooppunt Innovatie Elektrotechniek Nederland Horsten AX Eindhoven T (Adrie van Duijne) E kantoor@stichtingkien.nl PARTNER VAN: Inspiratiedocument Langer Zelfstandig Thuis Wonen

2 Inhoud Inleiding en achtergrond 4 De zorg verandert: meer eigen verantwoordelijkheid van burgers 4 Techniek speelt een steeds belangrijkere rol en dat nodigt uit 4 tot samenwerking De uitdaging waar we gezamenlijk voor staan 5 Innovatiereis Langer Zelfstandig Thuis Wonen 6 Inspireren en motiveren 8 Nu investeren voor later 8 Aansluiting bij levensfase 8 Levensloopmodel 8 Informatie over woningaanpassing 10 Lawineverbouwing 10 Inspiratieapp 10 Professionaliseren van vraag en aanbod 12 Technische en bouwkundige aanpassingen 12 Het kaf van het koren scheiden 12 Van keukentafel gesprek naar comfortinstallateur 12 Over Stichting KIEN Stichting Knooppunt Innovatie Elektrotechniek Nederland (KIEN) is in 2011 opgericht om innovatie in de elektrotechniek te stimuleren. KIEN is een knooppunt waar kennis, ervaring en onderzoek samenkomen. Samen met overheden, bedrijven, instellingen, netwerkorganisaties en gebruikers onderzoekt de Stichting innovatieve oplossingen voor maatschappelijke thema s waarmee e-installateurs aan de slag kunnen. Initiëren van multidisciplinaire samenwerkingsverbanden 15 Roadmap 15 Samenwerkingsvoorstel KIEN 15 Samenwerking met Vitaal Thuis 16 De invulling van een gezamenlijke aanpak 16 Het doel van het proefproject 16 Bijlage 1: Voorbeeld Stappenplan Innovatiereis gericht op 18 vitale ouderen zonder een zorgvraag Bijlage 2: Vitaal Thuis project voor de implementatieprojecten 18 Meer informatie kunt u vinden op de website van Stichting KIEN, of volg KIEN op 3

3 Inleiding en achtergrond Door het wegvallen van zorgvoorzieningen ontstaat er een noodzaak dat mensen langer zelfstandig thuis blijven wonen, ook als er in toenemende mate sprake is van een zorgvraag. Aanpassingen aan woningen, goede voorzieningen in en om de woning en techniek in woningen dragen er toe bij dat mensen langer veilig en comfortabel in hun woning kunnen blijven wonen. Lokale installatiebedrijven kunnen hier een belangrijke bijdrage aan leveren. Stichting KIEN wil langer zelfstandig wonen mogelijk maken door een constructieve brug te slaan tussen overheden, zorginstellingen, woningcorporaties, bewoners, fabrikanten en (lokale) installatiebedrijven, met als uiteindelijk doel; 1) dat e-installatiebedrijven, die de achterban vormen van KIEN, een pro-actieve en voor hun rendabele bijdrage gaan leveren aan de maatschappelijk doelstelling om ouderen te helpen zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven wonen en 2) innovaties op gebied van thuiszorgtechnologie sneller hun weg naar de eindklanten vinden doordat er een betere samenwerking ontstaat tussen alle betrokken partijen. Dit document geeft een inzicht in het project Langer Zelfstandig Thuis Wonen van stichting KIEN en is vooral bedoeld als inspiratiedocument voor mogelijke samenwerkingen. De zorg verandert: meer eigen verantwoordelijkheid van burgers Langer zelfstandig thuis wonen krijgt als onderwerp steeds meer politieke aandacht. De urgentie wordt enerzijds onderstreept door de vergrijzing van de bevolking waardoor de zorgvraag toeneemt. Anderzijds dreigt er een tekort aan zorgpersoneel. Zo wordt in 2030 een tekort verwacht van tussen de en zorgverleners. De rolverdeling tussen overheden, woningaanbieders en de zorg verandert. Gemeenten krijgen de regierol en moeten met zorgaanbieders, woningcorporaties en zorgkantoren de aansluiting van vraag en aanbod op het terrein van wonen en zorg organiseren. De langdurige zorg wordt hervormd en gaat uit van zo lang mogelijk in de eigen woonomgeving blijven met hulp van aanpassingen in de woning en zorg en ondersteuning in de buurt. Techniek speelt een steeds belangrijkere rol dat uitnodigt tot samenwerking Innovatieve (elektro)technische aanpassingen aan de woning gaan een steeds grotere rol spelen in het langer zelfstandig thuis wonen van ouderen. Samenwerking tussen verschillende soorten organisaties (lokale) overheden, zorgaanbieders, woningcorporaties, (ICT) diensten aanbieders, fabrikanten en technische en bouwkundige bedrijven en natuurlijk ook de eindgebruikers zelf is nodig om deze (elektro)technische oplossingen grootschalig in de markt geïmplementeerd te krijgen. De installateur van de toekomst is een oplosser die met de klant meedenkt en samen met andere partijen zorgt voor de juiste totaaloplossingen waarmee de klant geholpen is. Dit kan zijn op het niveau van de eindgebruiker, de consument, die, nog voordat er een zorgvraag is, graag een woning wil voorbereiden op de toekomst en het zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen. Maar ook op het niveau van de zorgaanbieder(s) die hun aanbod kunnen leveren op de infrastructuur in de woning. Door meer en beter samen te werken kunnen betere producten en diensten ontstaan die helpen om mensen langer zelfstandig te laten wonen en kunnen ze ook breder worden geïmplementeerd. De uitdaging waar we gezamenlijk voor staan Er wordt vanuit de overheid een groot beroep gedaan op samenwerking tussen verschillende organisaties om de gewenste doelstellingen te bereiken. Tevens wordt een beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van burgers: om de kosten van de zorg beheersbaar te houden en te bereiken dat mensen inderdaad zolang mogelijk in hun eigen woning kunnen blijven, is het nodig dat mensen zelf anticiperen op het ouder worden en ook zelf investeren in de benodigde aanpassingen in hun woning. Hoewel we uit onderzoek weten dat 90% van de mensen het liefst zo lang mogelijk zelfstandig thuis wil blijven wonen, ook als ze zorg of hulp nodig hebben, horen we van ouderen en installateurs dat kwetsbare ouderen een noodzakelijke verbouwing om langer zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen vaak niet op kunnen brengen. Het is de moeite niet meer wordt nogal eens gehoord. Tegelijkertijd zien we dat vitale ouderen vaak niet open staan voor informatie over het onderwerp. Recent kwantitatief onderzoek van Bureauvijftig wijst uit dat van de Nederlandse 50 plussers: - 64% zich niet voorbereidt op gezondheidsteruggang - 61 % (van wie nog geen zorg ontvangt) zich niet bekommert over de toekomst - 57% van mening is dat de huidige woning geschikt is om altijd te blijven wonen We zouden juist de vitale ouderen willen stimuleren om te investeren in hun huis als ze er nog de gezondheid en gelegenheid voor hebben. 4 5

4 Innovatiereis Langer Zelfstandig Thuis Wonen Stichting KIEN herkent dat de ontwikkelingen in de zorg en de noodzaak de zorg in de eigen woonomgeving te gaan organiseren kansen biedt aan de installatiesector en heeft daarom een eigen project geïnitieerd gericht op langer zelfstandig thuis wonen. Innovatiereis LZTW Stimuleren van lokale samenwerkingsverbanden Vraag en aanbod verbinden en professionaliseren Consumenten inspireren en motiveren Dit kan namelijk nu al worden gerealiseerd door innovatieve (elektro)technische aanpassingen aan de woning. Vanuit die wetenschap is Stichting KIEN gestart met de innovatiereis Langer Zelfstandig Thuis Wonen. Een ontdekkingsreis samen met gemeenten, zorgaanbieders, woningcorporaties, lokale ondernemers en andere belanghebbenden, kennisinstellingen en niet te vergeten: de (zorg)consumenten zelf. In deze innovatiereis komen drie belangrijke thema s aan de orde: specialisten van de toekomst KIEN zorgt ervoor dat die oplossingen hun weg vinden naar de e(lektrotechniek)-installateurs. Doel is dat de e-installateurs van nu de specialisten van de toekomst worden en systemen en oplossingen bij elkaar brengen. Elektrotechniek speelt een belangrijke rol bij zorg, veiligheid, mobiliteit en duurzaamheid. Daarom heeft Stichting KIEN haar activiteiten toegespitst op drie thema s: - Langer zelfstandig thuis wonen; - 0-Energieomgeving; - Valorisatie. - Het inspireren en motiveren van de burgers om zelf in actie te komen en hun woning voor te bereiden op langer zelfstandig thuis wonen - Het professionaliseren van zowel de vraag als de aanbod zijde en het zorgen dat burgers gemakkelijk bedrijven kunnen vinden met een kwalitatief goed aanbod dat aansluit op de behoeften op gebied van veilig, comfortabel en duurzaam wonen. - Het initiëren van multidisciplinaire samenwerkingsverbanden die erop gericht zijn om enerzijds met een gezamenlijk proces en complementair aanbod burgers met een zorgvraag zo efficiënt mogelijk te ondersteunen in het doel hen zo lang mogelijk thuis te laten wonen en anderzijds om de financiering van de benodigde maatregelen op een goede manier te organiseren zodat drempels voor de burgers om zelf maatregelen in gang te zetten worden verlaagd. Het uiteindelijke doel van het project Langer Zelfstandig Thuis Wonen van KIEN is om te bereiken dat met name lokale MKB (elektro)installatiebedrijven een proactieve en voor hen rendabele bijdrage gaan leveren aan de algemene doelstelling dat mensen met een zorgvraag langer in de eigen woonomgeving kunnen blijven wonen. 6 7

5 Inspireren en motiveren Nu investeren voor later Insteek is dat consumenten voor het grootste deel zelf investeren in de aanpassingen voor later. Daarbij is er een onderscheid tussen mensen: - die nu al zorg nodig hebben; - die nog geen zorg nodig hebben (maar al wel geïnteresseerd zijn in woningaanpassing); - die nog geen zorgvraag hebben (en nog niet denken aan woningaanpassing) De innovatiereis bestaat daarom uit deelprojecten die aansluiten bij de verschillende levensfasen en houdingen van de doelgroepen: jong, vitaal, kwetsbaar en afhankelijk. Zo motiveert KIEN bijvoorbeeld jonge consumenten - die nu nog geen zorgbehoefte hebben en ook niet geïnteresseerd zijn in later - met comfortverhogende, levensloopbestendige aanpassingen. Voor consumenten mét een zorgvraag brengt KIEN in samenwerking met gemeenten, zorginstellingen en corporaties de behoeften in kaart en stelt daar een goed aanbod tegenover, inclusief een financieringsmodel. Aansluiting bij levensfase De kracht van de aanpak schuilt in de aansluiting bij de levensfase en houding van de verschillende doelgroepen. De jongere en vitale doelgroep is meer geïnteresseerd in comfort, waardevermeerdering van het huis en veiligheid tegen inbraak. Door installatie van bijvoorbeeld comfort- en beveiligingsproducten, waarbij rekening wordt gehouden met de behoefte in de toekomst, ontstaat de aangepaste woning bijna als vanzelf. De kwetsbare en afhankelijke ouderen daarentegen hebben direct al behoefte aan bijvoorbeeld persoonlijke veiligheid en zorg op afstand. Levensloopmodel Om meer inzicht te krijgen in de momenten waarop mensen bereikt kunnen worden met de boodschap dat zij zich kunnen voorbereiden op langer zelfstandig wonen heeft KIEN samen met Bureauvijftig een levensloopmodel ontwikkeld waarin levensfasebepalende momenten en behoeften in beeld zijn gebracht. Hieruit blijkt dat vitale ouderen, vanaf het moment dat alle kinderen het huis uit zijn (empty nest syndroom), een verhoogd bewustzijn hebben over de naderende ouderdom. Een groot deel wordt daar echter niet graag op aangesproken. Vanaf het moment dat de ouderen hulpbehoevend worden, leeft het onderwerp pas echt. Al met al lijkt de groep jonge ouderen en senioren een interessantere doelgroep als het om woningaanpassing gaat, dan de hulpbehoevende en afhankelijke ouderen. 8 9

6 De groep jonge ouderen en senioren vertoont een verminderende belangstelling voor verduurzaming, esthetische verbetering en meer luxe. Daarentegen neemt de belangstelling voor het verhogen van het comfort in de zin van gemak en veiligheid toe. Informatie over woningaanpassing In het onderzoek van Bureauvijftig is ook gevraagd op welke momenten men het liefst informatie ontvangt over eventuele woningaanpassingen voor LZTW. Men gaf aan dat te willen: - Op het moment als de gezondheid achteruit gaat - Bij verbouwen, verhuizen of het moment van een huis kopen - Na pensionering. Lawineverbouwing Huizenbezitters zien vaak op tegen een verbouwing. Daarom is het slim om, als ze eenmaal aan de slag gaan, ze te informeren en adviseren op wat ze meteen zouden kunnen meenemen om beter voorbereid te zijn op de toekomst. Met dat doel voor ogen wil KIEN de kennis bij lokale installatie en bouwbedrijven op het onderwerp langer zelfstandig thuis wonen verhogen, zodat deze partijen dit in hun advies kunnen meenemen. Uit ons onderzoek blijkt dat de groep van vitale ouderen hier zeker voor open staan en dat ze bereid zijn in hun plannen extra aanpassingen mee te willen nemen. KIEN heeft dat betiteld als de lawineverbouwing. Deze groep van vitale ouderen kan met twee boodschappen worden benaderd. 1- Verbeter het comfort (gemak) van uw woning. 2- Voorkom gedoe later, nu u toch al bezig bent met verbouwen. Focus op e-installateur en eindgebruiker KIEN betrekt de e-installateurs bij innovatie-onderzoeken en -projecten en deelt continu de resultaten met de installateurs. De expertise en ervaring van die installateurs zijn een belangrijke informatiebron voor onderzoeken en projecten. Het zijn immers de installateurs die dagelijks contact hebben met gebruikers. Dankzij de focus op zowel de e-installateur als de eindgebruiker zijn de KIEN-projecten concreet, praktijkgericht en realiseerbaar. Hier liggen kansen voor installatie- en bouwbedrijven. Immers zij worden al eerste benaderd voor een verbouwing. Het moment dat de bewoners hun wensen bespreken, is het meest kansrijk. Inspiratieapp Inmiddels heeft KIEN een zogenoemde inspiratie-applicatie in ontwikkeling die enerzijds ouderen stimuleert te investeren in hun woning om langer zelfstandig thuis te wonen en anderzijds installateurs helpt hun eigen markt te ontwikkelen. Met deze app kan de eindgebruiker door de installateur op weg worden geholpen en geïnspireerd aan de hand van beeldmateriaal. Het concept van de app is getest bij zowel ouderen als installateurs. Er wordt in het ontwerp rekening gehouden met het feit dat vertrouwen en onafhankelijk advies voor de consument van wezenlijk belang zijn. Wij zijn nog in overleg met marktpartijen over de daadwerkelijke ontwikkeling en exploitatie van deze app

7 Professionaliseren van vraag en aanbod Technische en bouwkundige aanpassingen Domotica, zorg op afstand, bewegingssensoren en personenalarmering zijn voorbeelden van technische aanpassingen die het langer zelfstandig thuis wonen van ouderen mogelijk maken. Maar dat is niet voldoende. Ook bouwkundige aanpassingen zijn noodzakelijk. Van verhoogde keukens tot aangepaste badkamers. Letterlijk en figuurlijk moeten drempels verdwijnen en handvatten worden aangeboden voor veilig, zelfstandig woongenot voor ouderen. Daar behoren ook zorgdiensten bij. Want hoewel zorg op afstand technisch nu al mogelijk is, moet er ook een zorginstelling zijn die de dienst levert. Het kaf van het koren scheiden Een van de belangrijkste randvoorwaarden voor succes is dat er op lokaal niveau binnen de gemeenten bedrijven ontstaan waarbinnen kennis en expertise aanwezig is over langer zelfstandig thuis wonen die een volledige vraag van de eindklant kunnen adresseren en waarvan de kwaliteit is gegarandeerd. Bij voorkeur werken deze samen in multidisciplinaire clusters zodat vragen van eindgebruikers integraal opgepakt kunnen worden. KIEN neemt een leidende rol om dit soort samenwerkingsverbanden te initiëren, te ondersteunen en verder te professionaliseren door trainingen, masterclasses, certificeringen etc. Samen met Uneto-VNI, de brancheorganisatie van de installatiesector, en OTIB, het opleidingsinstituut van de installatiesector heeft KIEN initiatief genomen tot het opleiden van zogenoemde comfortinstallateurs. Deze zijn gespecialiseerd in het thema comfort, veiligheid en zorg in woningen en hebben kennis van de basisvoorzieningen en basisinfrastructuur in de woning die nodig zijn om langer zelfstandig te kunnen blijven wonen. Daarnaast zijn zij opgeleid om in gesprek te kunnen gaan met ouderen en hulpbehoevenden om specifieke vraagstellingen boven tafel te krijgen. Het streven is om het register van comfortinstallateurs landelijk uit te breiden en daarbij voorrang te geven aan het opleiden van comfortinstallateurs binnen de gemeenten waar wij als KIEN actief zijn op gebied van langer zelfstandig wonen. Gemeenten, zorgorganisaties en woningcorporaties kunnen hun klanten vervolgens doorverwijzen naar deze comfortinstallateurs die deel kunnen uitmaken van een multidisciplinair samenwerkend cluster van bedrijven. Door deze aanpak wordt de kwaliteit van het opgeleverde werk geborgd en wordt bereikt dat in de loop der tijd steeds meer woningen worden aangepast op langer zelfstandig wonen. Van keukentafel gesprek naar comfortinstallateur Een keukentafelgesprek is het gesprek dat burgers samen met de gemeente voeren om in aanmerking te komen voor ondersteuning vanuit de gemeente. Tijdens het keukentafelgesprek komt de specifieke situatie van de burger uitgebreid aan bod: hoe ziet zijn leven eruit, wat is precies zijn vraag, wat wil hij daarmee bereiken. Eerst wordt de vraag van de burger verhelderd, voordat er WMO 2015 Het kabinet wil de langdurige zorg hervormen. Er komt een nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Gemeenten worden vanaf 1 januari verantwoordelijk voor de Wmo Onder andere voor de gedeeltelijke ondersteuning aan mensen om ze zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Omdat de Wmo-gelden niet onbeperkt zijn, realiseert een toenemend aantal gemeenten dat het daarom lonend is dat oudere inwoners worden verleid zelf te investeren in hun eigen woning. En dan specifiek bouwkundige aanpassingen (op het gebied van zorg, energie, veiligheid en comfort) die het langer zelfstandig thuis wonen mogelijk en comfortabel maken

8 over maatwerk en oplossingen gesproken wordt. Als de vraag duidelijk is kan worden bekeken met welke oplossingsrichting de burger het beste geholpen is. Als dit in de richting is van voorzieningen of aanpassingen in en rond de woning kan de klant vervolgens worden doorverwezen naar een cluster van bedrijven met de comfortinstallateurs competentie aan boord. Initiëren van multidisciplinaire samenwerkingsverbanden Roadmap Zorgorganisaties zien zich voor de uitdaging geplaatst dat voor toekomstige diensten die zij willen leveren (bv. valdetectie of leefstijlmonitoring) het vanwege de toenemende complexiteit niet meer mogelijk is om zelf de installatie en inregeling van de systemen op zich te nemen. Dit vergt maatwerk, kennis van de woning, technische kennis, overleg met de bewoner(s) en dergelijke. De verwachting is dat lokale installatiebedrijven op termijn deze rol kunnen gaan spelen. Zie het als een gezamenlijk groeimodel, te beginnen met simpele diensten, zoals woningcheck en woningaanpassingen, later uitgroeiend naar meer complexe diensten gebaseerd op complexere technieken. Samenwerkingsvoorstel KIEN Service Punt techniek Inmiddels is in Geldermalsen een pilot gestart met als doel dat er in deze gemeente in 2020 meer 85-plussers zelfstandig thuis wonen. Een aantal dat dan procentueel hoger moet liggen dan het landelijk gemiddelde. Is deze pilot succesvol, dan is het dé blauwdruk voor gelijksoortige projecten in andere gemeenten in Nederland.In regio Rivierenland is met hulp vanuit KIEN een samenwerkingsverband ontstaan tussen thuiszorgorganisatie STMR en een cluster van bedrijven dat zich verenigd heeft onder de naam Service Punt Techniek Rivierenland (SPT). Achtergrond van het ontstaan van dit samenwerkingsverband was de constatering dat thuiszorgmedewerkers die bij cliënten thuis komen regelmatig merken dat cliënten niet volledig geholpen zijn met alleen het aanbod vanuit thuiszorg, maar dat er vaak meer zaken nodig zijn, zoals woningaanpassingen. Echter, in de praktijk wordt dit vaak niet opgepakt of ondersteund. Een samenwerkingsverband met een regionaal installateursnetwerk geeft de kans dat cliënten gemakkelijker doorverwezen kunnen worden en dat zij vervolgens de aanpassingen zelf in gang kunnen zetten. Ons voornemen is om vanaf 2015 landelijk verspreid met een aantal gemeenten, zorgorganisaties en andere belanghebbende lokale partijen krachten te bundelen en samen op te trekken in het gezamenlijke doel om ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen door samen een innovatiereis te starten die erop gericht is om ouderen in de betrokken gemeenten te bereiken en te bewerkstelligen dat een nog nader te bepalen aantal woningen wordt aangepast voor langer zelfstandig wonen. Belangrijke resultaten die daarbij gehaald moeten worden zijn: - De bewustwording op het onderwerp langer zelfstandig wonen moet aantoonbaar zijn verhoogd bij de doelgroep vitale ouderen van 65-plus. - Er moeten minimaal 2 clusters van samenwerkende bedrijven ontstaan waarnaar de gemeente en lokaal opererende (thuis)zorgorganisatie(s) kunnen doorverwijzen. Als voorbeeld hiervoor dient het Service Punt Techniek Rivierenland (zie pagina 14). - De kwaliteit van deze clusters moet zijn geborgd. Er moet een comfort installateur aanwezig zijn en deze dient over aantoonbare kennis te beschikken van maatregelen die nodig zijn om mensen langer zelfstandig thuis te laten wonen. - Er moet een proces zijn ingericht waarop gemeente en zorgorganisatie(s) burgers doorverwijzen naar deze clusters van bedrijven. Immers, de grote uitdaging van bedrijven is dat klanten niet automatisch denken aan woningaanpassingen ten behoeve van langer zelfstandig wonen. De samenwerking tussen gemeenten, zorgorganisatie en bedrijven moet erop gericht zijn mensen actief naar de clusters toe te leiden zodat er ook daadwerkelijk aanpassingen aan woningen gaan plaatsvinden

9 Daarnaast beogen we aan de hand van de projecten in die in 2015 zullen starten een onderzoek te laten verrichten naar de mogelijke besparingen in de WMO die het gevolg zijn van preventieve aanpassingen aan de woningen met als doel om te komen tot een toekomstig financieringsmodel voor woningaanpassingen. Samenwerking met Vitaal Thuis In een parallel traject is KIEN, in samenwerking met VitaValley en Actiz, betrokken bij de landelijke implementatie van Vitaal Thuis. Doel is om begin 2016 minimaal 10 landelijk verspreide implementaties met meer dan gebruikers van Vitaal Thuis gecertificeerde oplossingen (met focus op alarmering, alarmopvolging, beeldzorg en slimme sleutel oplossingen) te realiseren die hiermee daadwerkelijk langer, veiliger, vertrouwd en vitaal thuis kunnen wonen. De clusters van bedrijven zullen ook worden geïnformeerd en indien zij dat wensen betrokken in het Vitaal Thuis project. De invulling van een gezamenlijke aanpak Wanneer wij binnen een regio met de gemeenten en andere belanghebbenden (zorgorganisaties, bedrijven en andere reeds op dit vlak actieve lokale partijen) een overeenstemming hebben bereikt om deze gezamenlijke innovatiereis met Stichting KIEN te ondernemen is het de bedoeling dat er een eenjarig proefproject wordt gestart waarvoor een gezamenlijk project plan en budget wordt opgesteld. Voor de uitvoering van dit plan wordt cofinanciering aangevraagd en wordt nog in overleg bepaald welke bijdrage KIEN vanuit eigen middelen levert, wat de bijdrage is vanuit de andere deelnemers en voor welk deel aanvullende financiering nodig is en bij welke partij(en) dit wordt aangevraagd. Het doel van het proefproject is (a) om met een beperkte groep ondernemers een start te maken, daarbij in een beperkt nog nader te bepalen aantal huishoudens een woningcheck uitmondend in woningaanpassingen te doen, dit geheel te evalueren en vervolgens na deze evaluatie breder te implementeren door enerzijds het aantal ondernemers en bereik binnen de doelgroep te vergroten en anderzijds uit te breiden naar andere gemeenten in de regio, en (b) om een samenwerking op gang te krijgen tussen gemeente, zorgorganisatie(s) en clusters van bedrijven waarbij eindgebruikers door de gemeente en zorgorganisatie actief doorverwezen worden naar deze clusters. Deelnemende partijen zijn in minimaal de gemeenten, Stichting KIEN en het (lokale) samenwerkende bedrijfsleven verenigd (in een later stadium te kiezen) juridische vorm. In overleg met de gemeente zal worden bepaald welke andere partijen eveneens bij het project dienen te worden betrokken

10 Bijlage 1: Voorbeeld Stappenplan Innovatiereis gericht op vitale ouderen zonder een zorgvraag Kwalitatief/kwantitatief onderzoek Het plan van aanpak van de Stichting KIEN start indien wenselijk met een kwalitatief/kwantitatief onderzoek naar de 50-plusser met een eigen woning. Gezamenlijk stellen de Stichting KIEN, de betreffende gemeente en het deelnemende bedrijfsleven aan de hand van de resultaten van dit onderzoek hun ambitie vast. Met behulp van de door KIEN ontwikkelde inspiratie-applicatie belicht hij de specifieke mogelijkheden en alle bijbehorende voordelen. Vervolgens wordt de bewoner uitgenodigd om naar de toonzaal van de samenwerkende bedrijven te komen om een en ander met eigen ogen in de praktijk te zien. Heeft de bewoner eenmaal een keuze gemaakt (zorg, energie, comfort en veiligheid), dan krijgt hij een offerte op maat. Is de bewoner akkoord met de offerte, dan verleent hij de opdracht aan het samenwerkingsverband van bedrijven. Dit samenwerkingsverband informeert de klant over mogelijke subsidies, zorgt voor de aanvraag en afhandeling daarvan. Ook informeert het samenwerkingsverband de klant over (alternatieve) financieringsmodellen. Informatiebijeenkomst bedrijfsleven De volgende voorgestelde stap is dat de Stichting KIEN en de betreffende gemeente een informatiebijeenkomst organiseren voor het geïnteresseerde bedrijfsleven, onder andere E- en W-installateurs, bouwkundige aannemers en onafhankelijke adviseurs. Doel van deze bijeenkomst is het bedrijfsleven te informeren over de gemeentelijke plannen en de rol die het bedrijfsleven daarin kan spelen. Maar ook de rol van de gemeenten en KIEN worden nader belicht. Tijdens de bijeenkomst worden de eisen bekend gemaakt waaraan de deelnemende ondernemers moeten voldoen. Bedrijven die willen participeren doorlopen een speciaal ontwikkeld trainingsprogramma. Uitgangspunt is wat er vandaag de dag allemaal mogelijk is in de woning op het gebied van zorg, energie, comfort en veiligheid. Voorlichtingsbijeenkomst bewoners Vervolgens organiseren de gemeente, KIEN en het bedrijfsleven een voorlichtingsbijeenkomst voor de bewoners. Bewoners worden voorgelicht over er wat er vandaag de dag allemaal mogelijk is. Tegelijkertijd worden zij bewust gemaakt van het feit dat als ze eenmaal gaan verbouwen, het slim is tegelijkertijd al bouwkundige aanpassingen (in dat geval met minimale kosten) te laten doen voor later. Bijvoorbeeld de aanleg van loze leidingen (voor bijvoorbeeld elektrische gordijnen, een traplift of elektrische sloten). Daarnaast krijgen de bewoners antwoord op de vraag wat onder andere de kosten zijn van (eventuele) bouwkundige aanpassingen en van wie zij hulp kunnen verwachten. Opleveringsprotocol Het samenwerkingsverband levert de installatie op met een opleveringsprotocol waarin de kwaliteit en de resultaten zijn gegarandeerd. Alle geleverde installaties worden geregistreerd in een (apart) register. KIEN en de gemeente in kwestie communiceren daarover met andere (geïnteresseerde) bewoners. Aantoonbare resultaten moeten de andere bewoners overtuigen van de vele voordelen. Validatie-onderzoek Gedurende de gehele looptijd wordt er door een economisch validatie-onderzoek uitgevoerd. Dit onderzoek brengt duidelijk de WMO-besparingen in beeld: waar en hoeveel. Hierover wordt met relevante, betrokkenen partijen continu gecommuniceerd. Maar is er meer communicatie. Zo delen de drie deelnemende gemeenten continu hun ervaringen. Uiteraard behelst de communicatie (zowel in- als extern) ook de voortgang. Succes, klein of groot, wordt te allen tijde nadrukkelijk belicht en gevierd. Overnemen rol KIEN Gedurende de uitvoering van de projecten in de deelnemende gemeenten moet duidelijk worden welke partij de rol van KIEN overneemt. Dat kan de gemeente zijn, het samenwerkend bedrijfsleven of een combinatie daarvan. Uiteindelijk bepalen de direct betrokken partijen zelf de nieuwe entiteit en de inhoud van het bijbehorend businessplan. Huisbezoek Na deze algemene voorlichtingsbijeenkomst staat een huisbezoek gepland bij de (geïnteresseerde) bewoner in zijn eigen woning. Er wordt een inventarisatie gemaakt van de verschillende mogelijkheden in de betreffende woning. Bij voldoende interesse van de kant van bewoner, volgt er een afspraak met een vertegenwoordiger van het samenwerkende bedrijfsleven

11 Bijlage 2: Vitaal Thuis project Vitaal Thuis is een project met als doel ouderen en chronisch zieken langer veilig en zelfstandig thuis te laten wonen door eenvoudige en betaalbare thuiszorgtechnologie breed beschikbaar te maken. Gebruikers worden met Vitaal Thuis in staat gesteld zelf keuzes te maken welke zorg- en welzijnsdiensten ze bij welke partij afnemen. De klant kiest en de technologie en omringende organisaties faciliteren die keuze: van aanbodgericht naar vraaggericht. Dit project voorziet tevens in de behoefte om de (in)formele zorg te ontlasten. De opschaling vindt landelijk plaats met gebruikmaking van de regionale innovatienetwerken. Regionaal wordt kennis gedeeld middels bestaande structuren. ActiZ en VitaValley werken sinds 2013 samen in een samenwerkingsverband aan Vitaal Thuis. Vitaal Thuis is een antwoord om de doelstellingen te behalen die door minister Schippers en staatsecretaris Van Rijn zijn verwoord in de kamerbrief over e-health en zorgverbetering (juli 2014): Binnen vijf jaar heeft iedereen die zorg en ondersteuning thuis ontvangt de mogelijkheid om - desgewenst - via een beeldscherm 24 uur per dag met een zorgverlener te communiceren. Naast beeldschermzorg wordt hierbij ook domotica ingezet. Dit draagt eraan bij dat mensen langer veilig thuis kunnen wonen. Vitaal Thuis VitaValley is een kennisnetwerk voor vernieuwing in de zorg, dat samen met partners zorginnovaties ontwikkelt en vooral gericht is op grootschalige landelijke implementaties van zorgvernieuwingen. VitaValley heeft samen met Actiz (de koepelorganisatie voor zorgaanbieders) en een aantal partners de krachten gebundeld om een doorbraak te brengen in de markt voor thuiszorgtechnologie. Deze is versnipperd met oplossingen die veelal niet goed met elkaar samen werken. Hierdoor wordt brede toepassing beperkt en wordt maatschappelijk potentieel onderbenut. Met de Vitaal Thuis partners wordt gewerkt aan gezamenlijke functionele specificaties voor thuiszorgoplossingen die kansrijk zijn om te implementeren. De uitgangspunten hierbij zijn: open, interoperabel, toekomstvast, schaalbaar en betaalbaar. Middels KIEN is de installatiesector betrokken bij dit Vitaal Thuis initiatief en hebben we de handen ineengeslagen om samen te komen tot breed geaccepteerde functionele beschrijvingen van thuiszorgtechnologie oplossingen, een certificeringstraject en landelijke implementatie. Het samenwerkingsverband is een breed consortium waarin alle belangrijke stakeholders zijn vertegenwoordigd: patiënten en cliënten, zorgaanbieders, zorgfinanciers en leveranciers. Na de eerste fase van visievorming en de tweede fase van het maken van inkoopspecificaties (wat een continu proces is), is nu de volgende fase aangebroken van certificering, implementatie, landelijke opschaling en brede kennisdeling. Het doel is realisatie van minimaal 10 implementaties met in totaal meer dan gebruikers van Vitaal Thuis gecertificeerde oplossingen (alarmering, alarmopvolging, beeldzorg en slimme sleutel oplossingen) eind VITAAL THUIS Samenwerken aan langer thuis wonen 20 21

12 Vervolgstappen De rol van KIEN bestaat eruit dat via KIEN lokale installatiebedrijven betrokken worden bij de uitvoering van de Vitaal Thuis implementaties, dat er een gezamenlijk gedragen visie op thuiszorgtechnologie oplossingen komt uitmondend in gezamenlijk geaccordeerde functionele inkoopspecificaties en dat er een kwaliteitsborging in de vorm van opleiding en certificering komt voor installatiebedrijven die zich richten op de markt voor langer zelfstandig thuis wonen. Deelnemende partijen zijn gecommitteerd om Vitaal Thuis ook na afloop van de projectperiode voort te zetten. Vitaal Thuis dient de belangen van alle partners: voorbij de versnippering, naar een goed functionerende markt van betaalbare thuiszorgtechnologie, waarbij met gezonde business modellen financiering wordt geborgd. Vitaal Thuis is geen eenmalig project, maar een structurele landelijke samenwerking om thuiszorgtechnologie beschikbaar, toegankelijk en betaalbaar te maken voor iedereen. Dit resulteert in een nieuwe situatie waarin alle stakeholders met recht aan ieders belang en kunde hun eigen nieuwe rol vervullen. Doelstellingen Het doel van Vitaal Thuis is de opschaling van thuiszorgtechnologie, deze voor iedereen beschikbaar maken en keuzevrijheid te bieden op basis van acceptabele consumentenprijzen, transparantie en toegankelijke (inkoop)kanalen. Thuiszorgtechnologie dient een interoperabel karakter te hebben, waardoor verschillende devices koppelbaar zijn aan het Persoonlijke Gezondheidsdossier (PGD) van een burger en met de systemen van zorgverleners. De opschalingsdoelen en ambities voor eind 2016 zijn: 10 implementaties met gebruikers van Vitaal Thuis gecertificeerde oplossingen (focus op alarmering, alarmopvolging, beeldzorg en slimme sleutel oplossingen) die hiermee daadwerkelijk langer, veilig, vertrouwd en vitaal thuis kunnen wonen. Open specificaties op het gebied van thuiszorgtechnologie die erkend en gebruikt worden door (eind)gebruikers en leveranciers. Opname van Vitaal Thuis specificaties in inkoopgidsen van zorgverzekeraars, woningcorporaties en gemeenten. Ingericht proces van certificering voor thuiszorgtechnologie. Borging van kennis in zorg- en technische opleidingen. Leren van Vitaal Thuis implementaties en hieruit best practices formuleren en delen. Een bruikbare en gemakkelijk toegankelijke keuzegids voor gebruikers van thuiszorgtechnologie. Landelijke opschaling is geslaagd als iedereen in Nederland de mogelijkheid heeft betaalbare thuiszorgtechnologie te gebruiken en hierbij ook de keuzevrijheid heeft in welke toepassing, welke leverancier en welke zorgaanbieder te kiezen. WAT DOET STICHTING KIEN Stichting KIEN is opgericht door de Stichting Elektrotechnische Ondernemers (SETO). Het bestuur bestaat uit elektrotechnisch ondernemers en vertegenwoordigers van branchevereniging Uneto-VNI, kennisinstellingen en technische universiteiten. KIEN wordt ondersteund en deels gefinancierd door een brede en nog steeds groeiende groep organisaties als Uneto-VNI, elektrotechnische installatiebedrijven, de TU Eindhoven, producentenorganisatie Fedet, energienetwerk Dutch Power, kennisinstituten en overheden. 22