PROGRAMMABEGROTING OP TOUW ZETTEN. Gemeente Leiderdorp

Transcriptie

1 PROGRAMMABEGROTING OP TOUW ZETTEN Gemeente Leiderdorp

2 Paragraaf 2 : Weerstandsvermogen en risicobeheersing 1. Inleiding Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is de rela e tussen de weerstandscapaciteit, zijnde de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken, en alle risico s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in rela e tot de financiële posi e. Het weerstandsvermogen wordt uitgedrukt in een ra o weerstandsvermogen en afgezet tegen de algemeen geldende weerstandsnorm. Die ra o gee de mate aan, waarin de gemeente in staat is om tegenvallers op te vangen zonder effecten voor het voorzieningenniveau. Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit bestaat in principe uit de algemene reserve, de bestemmingsreserves, de langlopende voorzieningen en de begro ngspost onvoorzien. Het is een poli eke afweging om te bepalen welke delen van de incidentele en structurele componenten men tot de weerstandscapaciteit wil rekenen. In het beleidskader weerstandsvermogen en risicomanagement is die afweging uitgewerkt. Risicomanagement Een risico is een mogelijke gebeurtenis met een nega ef gevolg voor de organisa e. De gemeente wil risico's die zij loopt zo veel mogelijk beheersen door ze structureel en op systema sche wijze te iden ficeren, prioriteren, analyseren, beoordelen. Door een goed systeem van risicomanagement worden bestuurders en managers in staat gesteld voor risico s, die het behalen van de doelstellingen van de organisa e bedreigen, passende beheersmaatregelen te nemen. 2. Risico's Risico-overzicht Om de risico's in kaart te brengen is een risicoprofiel opgesteld. Dit risicoprofiel is tot stand gekomen met behulp van een risicomanagemen nforma esysteem dat bij meer gemeenten wordt gebruikt. Hiermee worden risico's systema sch in kaart gebracht en beoordeeld door alle afdelingen binnen de gemeente. Op grond van het beleidskader weerstandsvermogen en risicomanagement worden in het onderstaande overzicht alleen de 10 grootste risico's gepresenteerd met de hoogste bijdrage, nadat een beheersmaatregel is getroffen, aan de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit aangevuld met de getroffen beheersmaatregel. Onderaan de tabel is het totaalbedrag voor de overige risico s opgenomen. Tabel 1: de 10 belangrijkste risico's PRG Risico (incl.gevolg) Beheersmaatregel Kans Financieel gevolg (max) in Invloed 4 Verstrekte garantstellingen voor leningen aan diverse instellingen, kunnen niet worden afgelost. Dit risico is gestegen ten gevolge van de kredietcrisis (inclusief NHG). Beleid is erop gericht dat er geen nieuwe garantstellingen zonder waarborg worden afgegeven. 10% % 84 Programmabegro ng Op touw ze en -- gemeente Leiderdorp

3 PRG Risico (incl.gevolg) Beheersmaatregel Kans Financieel gevolg (max) in Invloed 1 Kosten voor beschu e werkplekken en reintegra e bij DZB nemen toe Keuzes over verdeling budget over doelgroepen en inzet van effec eve instrumenten op basis van financieel afwegingsmodel, waarin de financiële gevolgen in grote lijnen zijn aangegeven. Begin 2015 komt het beleidskader (inclusief afwegingskader) gereed voor het maken van keuzes t.a.v. doelgroepen en instrumenten. Belangrijk onderdeel daarvan zijn verschillende scenario s over de toekomst van DZB. De kosten van het risico zijn a ankelijk van de keuzes die gemaakt worden en de vraag in welk jaar je het risico wil bepalen. De keuze DZB is primair aan de gemeente Leiden, maar hee als afgeleide eveneens gevolgen voor het financiële risico voor Leiderdorp. 90% % Ac es 1. overzicht van de kosten per instrument; 2. toets op effec viteit per instrument; 3. ontwikkelen meerdere scenario's, inclusief de gevolgen voor verschillende doelgroepen (sociaal-maatschappelijk, financieel, etc.). (P-wet project) 3 Informa ediefstal (digitaal en papier) Goede beveiliging (firewall). Strenge regels inzake vertrouwelijke informa e in afsluitbare papiercontainers 50% % 1 Onvoldoende budget om inwoners passende ondersteuning te bieden. 1. permanente monitoring budget om ac e te kunnen ondernemen 2. inventariseren aantallen lopende trajecten 3. financiële reserve aanleggen 4. verschuiving in prioriteiten gemeentebegro ng 5. kosten baten op lange termijn onderzoeken 6. samenwerking onder meer op financieel gebied, spreiding financiële risico's in regio, bijv. bij financiële gevolgen incidenten jeugdhulp 70% ,12% Programmabegro ng Op touw ze en -- gemeente Leiderdorp 85

4 PRG Risico (incl.gevolg) Beheersmaatregel Kans Financieel gevolg (max) in Invloed 1 (sub)regionale samenwerking verloopt moeizaam 3 Uitvoerende samenwerkingsverbanden kunnen uitvallen 4 De hoogte van de algemene uitkering is onvoorspelbaar 1 De ICT-omgeving sluit in de uitvoering onvoldoende aan op wensen en behoe en van inwoners en medewerkers 2 Bomenziektes + plagen (eikenprocessierups/boktor): Het verloren gaan van Essen is een groot risico voor groot deel areaal 1 Gemeente is niet in staat om gestelde doelstellingen bij aanbestedingen te realiseren. 1. Strategie ontwikkelen voor a akende gemeenten 2. besluitvorming op gemeentelijk en (sub)regionaal niveau afstemmen 3. investeren samenwerking en goede voorbeelden delen 4. focus houden op gezamenlijke doelen en resultaten Ac es 1. in gesprek blijven op inhoudelijke koers 2. sturing op voortgang ontwikkelingen besluitvorming Ter dekking van dit risico is de behoedzaamheidreserve Algemene Uitkering ingesteld. Mee- en tegenvallers worden met deze reserve verrekend. 1. aanslui ng zoeken bij landelijk advies over informa evoorziening 2. inventarisa e betrokken systemen inclusief verwachte knelpunten 3. beginnen met veilige ict-toepassingen, bewezen technologie Ac es 1. audit tbv toets privacy en veiligheid gegevens 2. duidelijke afspraken en protocol over informa ebeveiliging en privacygegevens 3. informa evoorziening inrichten vanuit principe klant is eigenaar dossier en medewerkers hebben toegang In voorbereiding Protocol in voorbereiding 1. jdig betrekken deskundigen op terrein van financiën en aanbesteding 2. In aanbestedingstraject meerdere mogelijkheden tot sturing aanbrengen 3. verschillende modellen voor bekos ging logisch inze en 4. inze en op kennis en exper se uitwisselen met partners 70% ,07% 10% ,65% 50% ,60% 90% ,27% 80% ,89% 70% ,53% Totaal grote risico's Overige risico's (104) Totaal alle risico's Programmabegro ng Op touw ze en -- gemeente Leiderdorp

5 Veranderingen in top 10 van risico s Er hebben ten opzichte van de jaarrekening de volgende wijzigingen plaatsgevonden: Uit de top 10: Niet jdig beschikken over juiste informa e ten behoeve van beleidsontwikkeling en begro ng en informeren cliënten Btw niet compensabel op Jeugdzorg en Wmo die via een samenwerkingsverband worden ingekocht. Doordat de interne rentebaten en rentelasten voor een groot deel a ankelijk zijn van de GIG hee een verschuiving in de geprognos ceerde uitgaven en inkomsten binnen de GIG-projecten een direct effect op het rentesaldo. De GIG wordt defensief geraamd. Dit leidt echter tot een offensieve raming voor het rentesaldo. In de begro ng is voorzich g met de renteposten van de GIG omgegaan, toch kunnen hier nog extra nadelen cq voordelen op volgen. Lagere inkomsten op de interne rente cq hogere uitgaven. Risico op circulaires (VNG/BZK); geld dat nog niet komt terwijl taken al wel uitgevoerd moeten worden. On rekken van middelen aan een reserve of voorziening hee invloed op de exploita e. In de top 10: (Sub)regionale samenwerking verloopt moeizaam Uitvoerende samenwerkingsverbanden kunnen uitvallen De hoogte van de algemene uitkering is onvoorspelbaar Bomenziektes + plagen (eikenprocessierups/boktor): Het verloren gaan van Essen is een groot risico voor groot deel areaal De risico's zijn voor deze begro ng geactualiseerd. Het resultaat van die doorlich ng is dat het totaal van alle risico's gezamenlijk ten opzichte van de begro ng 2016 afneemt van 32,3 miljoen naar 26,8 miljoen. De daling van het maximale risico werkt posi ef uit op het weerstandsvermogen. Benodigde weerstandscapaciteit Op basis van de ingevoerde risico's is een risicosimula e uitgevoerd. De risicosimula e wordt toegepast omdat het reserveren van het maximale bedrag van voor alle risico's ongewenst is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Bij de simula e is gerekend met een zekerheidspercentage van 90%. Het resultaat is dat met een benodigde weerstandscapaciteit van het voor 90% zeker is dat alle zich eventueel voordoende risico's kunnen worden afgedekt. De benodigde weerstandscapaciteit wordt bepaald door alle risico's waarvoor geen of onvoldoende beheersmaatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in rela e tot de financiële posi e. Onderstaande tabel bevat een overzicht van de meest relevante percentages en de daarmee corresponderende benodigde weerstandscapaciteit. Programmabegro ng Op touw ze en -- gemeente Leiderdorp 87

6 Tabel 2: Benodigde weerstandscapaciteit bij verschillende zekerheidspercentages Percentage Bedrag ( ) 75% % % % % Beschikbare weerstandscapaciteit Voor het bepalen van de beschikbare weerstandscapaciteit wordt uitgegaan van de kadernota weerstandsvermogen en risicomanagement (2016) alsmede de nota en reserves en voorzieningen (2016) gebruikt. De beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit een direct en niet direct beschikbaar deel. Het niet direct beschikbare deel kan na democra sche besluitvorming worden omgezet van niet direct beschikbaar naar direct beschikbaar. Tabel 3: Beschikbare weerstandscapaciteit Weerstand Capaciteit ( ) Direct beschikbaar Niet direct beschikbaar Begro ng: Onvoorziene lasten Totale weerstandscapaciteit Weerstandsvermogen Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, dient de rela e te worden gelegd tussen de financieel gekwan ficeerde risico's en de daarbij horende benodigde weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De rela e tussen beide componenten wordt in onderstaande figuur weergegeven. Ra o weerstandsvermogen = Beschikbare weerstandscapaciteit Benodigde weerstandscapaciteit = = 2,50 88 Programmabegro ng Op touw ze en -- gemeente Leiderdorp

7 Tabel 4: Weerstandsnorm Waarderingscijfer Ra o Betekenis A > 2.0 uitstekend B ruim voldoende C voldoende D ma g E onvoldoende F < 0.6 ruim onvoldoende De normtabel is ontwikkeld in samenwerking met de Universiteit Twente. De tabel biedt een waardering van de berekende ra o. De ra o valt in klasse A. Dit duidt op een uitstekend weerstandsvermogen. Uitgaande van een gelijke benodigde weerstandscapaciteit en de verwachte beschikbare capaciteit zal de ra o de komende jaren de kwalifica e uitstekend krijgen. Het verloop van de ra o voor de komende jaren is als volgt: Tabel 5: Prognose meerjaren Ra o weerstandsvermogen Ra o Betekenis ,37 uitstekend ,23 uitstekend ,12 uitstekend ,06 uitstekend 5. Kengetallen In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing worden met ingang van de begro ng 2016 een vij al financiële kengetallen opgenomen. Het opnemen van deze kengetallen is voorgeschreven. Naast deze kengetallen dient er een beoordeling van de onderlinge verhouding van deze kengetallen in rela e tot de financiële posi e opgenomen te worden. De kengetallen en de beoordeling geven gezamenlijk op eenvoudige wijze inzicht in de financiële posi e van de gemeente. De berekenwijze van de kengetallen is vastgelegd in een ministeriële regeling. De VNG hee een aantal normen ontwikkeld om een grofmazige waardering te geven aan deze indicatoren. Met de introduc e van de geprognos ceerde balans zijn de berekeningen van onderstaande kengetallen ook voor 2015 en 2016 opnieuw en aan de hand van een gedetailleerde opbouw uitgevoerd. Voor de aanslui ng is bijvoorbeeld gerekend met de begro ng 2016 na wijziging. Daardoor wijken de kengetallen in de kolom 2016 af van de gepresenteerde kengetallen in de begro ng Programmabegro ng Op touw ze en -- gemeente Leiderdorp 89

8 Tabel 5: Financiële kengetallen Kengetallen: Rek.2015 Begr.2016 Begr.2017 Begr.2018 Begr.2019 Begr.2020 Ne o schuldquote 34,4% 34,6% 45,4% 65,1% 68,8% 69,0% Ne o schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 34,4% 34,2% 45,0% 64,5% 68,2% 68,4% Solvabiliteitsra o 44,2% 39,7% 42,0% 38,6% 37,0% 36,3% Grondexploita e 5,5% 1,0% 7,2% 0,0% 0,0% 0,0% Structurele exploita eruimte 3,1% 5,8% 0,8% 0,1% -0,1% 0,2% Belas ngcapaciteit 120,1% 120,3% 119,2% 119,2% 119,2% 119,2% Voldoende Ma g Onvoldoende Ne o schuldquote < > < 130 > 130 Ne o schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen < > < 130 > 130 Solvabiliteitsra o > < > 50 < 30 Structurele exploita eruimte > 0,6 0 > < 0,6 0 Grondexploita eruimte geen norm Belas ngscapaciteit < > < 120 > 120 De ne o-schuldquote vergelijkt de leningen van de gemeente (met a rek van de geldelijke bezi ngen) met de totale baten van de begro ng. Hiermee gee deze indicator inzicht in de mate waarin de begro ng 'vastligt' voor door rente en aflossing. In de gepresenteerde ontwikkeling van de schuldquote zien we een substan ële toename met ingang van Oorzaak is de 'afname' van de totale baten omdat vanaf 2018 niet of in zeer geringe mate nog baten (en lasten) voor de grondexploita e in de begro ng voorkomen. Tabel 5 presenteert hiernaast ook de schuldquote gecorrigeerd voor de leningen die de gemeente hee uitstaan (deze middelen vloeien immers op termijn terug). Op beide indicatoren scoort de gemeente Leiderdorp 'voldoende'. De solvabiliteit gee de mate aan waarin de gemeentelijke bezi ngen (balanstotaal) is gefinancierd uit eigen middelen (eigen vermogen). Anders gezegd: het aandeel van het eigen vermogen in het totaal vermogen. Hoe hoger de verhouding eigen vermogen ten opzichte van het totale vermogen (het financiële kengetal solvabiliteitsra o), hoe gezonder. Dit kengetal valt ten opzichte van de begro ng 2016 nu guns ger uit omdat de reserves zijn toegenomen. De gemeente Leiderdorp scoort volgens de VNG-norm 'ma g' waarbij wordt opgemerkt dat lokale overheden de facto 'solvabiliteitsvrij' zijn en dus al jd aan de verplich ngen op lange termijn kunnen voldoen. Het financiële kengetal 'grondexploita e' gee aan hoe groot de investeringen in grondposi es (boekwaarde) zijn ten opzichte van de jaarlijkse baten. Voor deze indicator zijn geen normen geformuleerd omdat de boekwaarde op zich niets zegt over de mate waarin vraag en aanbod op elkaar aansluiten en in hoeverre de investeringen dus kunnen worden terugverdiend. Vanaf 2018 is dit percentage nagenoeg nihil omdat er dan geen grondexploita es meer zijn. Paragraaf 7 zal hier meer inzicht in brengen. De indicator 'structurele exploita eruimte' gee aan hoe groot de structurele vrije ruimte (structurele baten min structurele lasten) zich verhoudt tot de totale begro ngsbaten. Dit laat zien in hoeverre de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen. VNG waardeert een score hoger dan 0,6 als 'voldoende', een score tussen 0 en 0,6 als 'ma g' en een score van 0 als 'onvoldoende'. Dit betekent dat de begro ng 2017 een 'voldoende' scoort 90 Programmabegro ng Op touw ze en -- gemeente Leiderdorp

9 en de meerjarenraming als 'ma g' kan worden gekwan ficeerd. Voor het begro ngstoezicht door de provincie is de structurele begro ngsruimte 'voldoende' wanneer deze groter is dan 0. De indicator 'belas ngcapaciteit' drukt uit hoe de woonlasten voor meerpersoonshuishouden (OZB, afvalstoffenheffing en rioolheffing) zich verhouden tot het gewogen landelijk gemiddelde. Hoge woonlasten ten opzichte van het landelijk gemiddelde drukken uit in hoeverre de gemeente al de eigen inkomsten aanspreekt en dus ook beperkt is in het verkrijgen van extra inkomsten. Woonlasten onder het landelijk gemiddelde waardeert VNG als 'voldoende', woonlasten tussen het landelijk gemiddelde en 120% hiervan als 'ma g' en woonlasten hoger dan 120% als 'onvoldoende'. De woonlasten in Leiderdorp bevinden zich vanaf de begro ng 2017 rond het landelijk gemiddelde en scoren binnen de normering van VNG 'ma g'. De indicatoren en normen zijn een grofmazig instrument om een uitspraak te kunnen doen over de financiële posi e van een gemeente. Als een indicator onvoldoende scoort of meerdere jaren op rij verslechtert, kan dit aanleiding zijn om bij te sturen. De bovenstaande indicatoren verhouden zich echter goed tot de normen. Indien deze indicatoren in samenhang worden beoordeeld dan scoort Leiderdorp 'ma g tot voldoende'. Gelet op het uitstekende weerstandsvermogen geven deze indicatoren geen aanleiding voor bijstelling van het beleid. De tabel met de risicoverdeling per programma is door de nieuwe programmaindeling voor deze begro ng niet mogelijk om te genereren. Deze zal in de volgende begro ng weer worden opgenomen. Programmabegro ng Op touw ze en -- gemeente Leiderdorp 91