Limburg onderneemt! Kader voor een toekomstbestendige regio, dynamisch en innovatief

Transcriptie

1 Limburg onderneemt! Kader voor een toekomstbestendige regio, dynamisch en innovatief

2 Inleiding Dit is de gezamenlijke visie van de Kamer van Koophandel Limburg en Ondernemend Limburg op de economische ontwikkelingen in deze provincie. Sinds 1 januari 2008 bestaat er in Limburg één Kamer van Koophandel. In de loop van 2007 zijn de werkgeversorganisaties LLTB, LWV en MKB-Limburg een samenwerkingsverband aangegaan onder de naam Ondernemend Limburg. Deze ontwikkelingen hebben ertoe geleid om gezamenlijke één visie voor Limburg op te stellen. Hierin worden de thema s benoemd waaraan de komende jaren moet worden gewerkt. Belang van regio s Door de globalisering en Europese integratie is het belang van regio s toegenomen. De grenzen vervagen en de wereld lijkt steeds kleiner te worden. Vooral hierdoor worden de karakteristieke regionale kenmerken steeds belangrijker voor het werven en vasthouden van bedrijven, inwoners en bezoekers. Limburg heeft het vermogen om zich als regio te profileren, vooral gezien het geografisch perspectief door de strategische ligging euregionaal en West-Europees, en zeker ook dankzij de wezenlijke kwaliteiten van landschap en cultuur alsmede door de gevarieerde, krachtige clusters van bedrijvig heid die verdere uitbouw vragen. Deze kansen mogen we niet laten liggen. Tegelijkertijd moet er een ambitieus antwoord geformuleerd worden op de demografische ontwikkeling van vergrijzing en ontgroening. Totstandkoming Dit is nadrukkelijk een visiedocument dat pragmatisch is aan gepakt. Drie regionale stuurgroepen (Noord-, Midden- en Zuid-Limburg) zijn geformeerd met vertegenwoordigers uit het Limburgs bedrijfsleven. Deze stuurgroepen hebben in meerdere sessies de visie en thema s bepaald die door het bedrijfsleven voor de toekomst van belang worden geacht. Aansluitend hebben Ondernemend Limburg en Kamer van Koophandel Limburg de achterban geraadpleegd, waarna de besturen van de organisaties deze visie hebben vastgesteld. Om deze visie in praktijk te brengen, is vérgaande bundeling van krachten vereist, en wel in alle domeinen: privaat, publiek-privaat en publiek-publiek. Op 17 november 2008 is aan de partijen in de regio de visie gepresenteerd. Hierna volgen afspraken over de aanpak van de prioriteiten waarover allen het eens zijn. Leeswijzer In deze visie schetsen we eerst een streefbeeld: met welke termen willen we dat Limburg over twintig jaar geassocieerd wordt? Vanuit dit vertrekpunt benoemen we vijf thema s op Limburgse schaal en vervolgens komen de kansen voor Noord-, Midden- en Zuid-Limburg aan bod. De prioriteiten die hieruit voortvloeien, willen Ondernemend Limburg en Kamer van Koophandel Limburg vóór 2015 gerealiseerd hebben. 2 3

3 Het streefbeeld Limburg is een dynamische, innovatieve en toekomstbestendige regio; vitaal bovendien, met een krachtige economie in een prachtige omgeving. Een kennis-, maak- en ontwikkelcentrum in het hart van de euregio. Een omgeving die creatieve en ambitieuze mensen en bedrijven uitnodigt zich hier te vestigen. Een regio waar de kwaliteit vanzelfsprekend is van ondernemen, wonen, leren, werken, recreëren, jong zijn en actief oud worden. Toekomstbestendig De ambities en behaalde successen van Limburg nodigen anderen uit zich hier te vestigen en binden de jeugd aan de provincie. Met de jeugd heeft Limburg de toekomst. Dynamisch Limburg is een regio die haar kracht ontleent aan de diversiteit van noord tot zuid, waar hoogwaardige infrastructuur de navelstreng is tussen agribusiness en industrie, tussen logistiek en toerisme en tussen mensen en kennisinstellingen. Innovatief Industrie, landbouw, kennis en logistiek slaan de handen ineen en realiseren oplossingen voor de grote vraagstukken van onze tijd: gezondheid, energie, klimaat, voedselvoorziening, mobiliteit en bereikbaarheid. 4 5

4 Uitgangspunten Koester diversiteit. Als een bepalend kenmerk van sociale, economische en ecologische systemen erkennen wij diversiteit. Door diversiteit kunnen ecosystemen zich ontwikkelen en kunnen rampen en ziekten worden overwonnen. In sociale context betekent diversiteit het vermogen van een cultuur om te scheppen en te innoveren. Economische systemen met grote diversiteit zijn minder conjunctuurgevoelig, kunnen veranderingen in markten gemakkelijk opvangen, stimuleren ondernemerschap en bevorderen vernieuwing. Door diversiteit in alle aspecten van de omgeving te stimuleren en te omarmen, zal Limburg gezond groeien. Deel kennis! Bundel de krachten en initiatieven om de slagkracht te vergroten! Alleen zo kunnen we de Limburgse economie optimaal versterken. Aan de slag! Flexibiliteit. Naarmate we meer leren en weten, verandert ons idee van de beste handelswijze. Plannen en programma s zijn alleen toekomstvast als ze zich mettertijd aan die toekomst kunnen aanpassen. In onze plannen zullen we dus flexibiliteit moeten opnemen. We zijn dan in staat de waarde van de geïnvesteerde tijd, materialen en middelen te maximaliseren. Doe mee! Door mee te doen ontstaat één krachtig Limburg. 6 7

5 L i m b u r g a l s a a n t r e k k e l i j k vestigingsgebied Beschikbaarheid van genoeg en goed gekwalificeerd personeel Limburg heeft behoefte aan ondernemende jonge(re) mensen, breed georiënteerd, creatief, middelbaar of hoger geschoold, met een voorkeur voor de techniek. De Limburgse bevolking vergrijst en ontgroent echter. Als er niets gebeurt, zijn er relatief steeds meer ouderen en minder jongeren. Dit betekent dat het noodzakelijk personeel van elders moet komen, zelfs mondiaal. Dit is niet nieuw voor Limburg, want het gebeurde al in eerdere perioden van economische bloei. Om deze groep mensen voor Limburg te interesseren, moet het imago van de provincie verbeteren. Zij kunnen worden aangetrokken door onder andere een zeer hoog ambitieniveau, een zekere urgentie, innovatie, wetenschap, door een wetenschappelijke infrastructuur, cultureel aanbod en levenskwaliteit. In Limburg zijn deze criteria (latent) aanwezig. Ze moeten zichtbaar worden gemaakt door gerichte, krachtige communicatie. Ondernemend Limburg en Kamer van Koophandel Limburg willen dat Limburg een gastvrije regio is voor jonge, ondernemende mensen uit de hele wereld. Belemmeringen voor vestiging in Limburg moeten verdwijnen. Alleen zal echter het werven van mensen van elders niet voldoende zijn. Productiviteitsverhoging door automatisering en innovatie is noodzakelijk. Ook moet mismatch tussen onderwijs en bedrijfsleven kleiner zijn. Dan komen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt nog beter met elkaar overeen. Het resultaat is dat Limburg zich versterkt als vestigingsgebied. Excellente bereikbaarheid Bereikbaarheid is dé fysieke vestigingsfactor voor het bedrijfsleven; juist in Limburg, gelegen tussen de mainports en het achterland en doorsneden door veel belangrijke Europese verbindingen; juist in Limburg vanwege haar productiestructuur (logistiek, industrie, toerisme, agribusiness). Al is bereikbaarheid in Limburg nu nog een relatief voordeel, deze bereikbaarheid staat onder druk. Daarom moet continu aan verbetering worden gewerkt. Wezenlijk voor de logistieke functie van Limburg zijn snelle en makkelijke aansluitingen op de Europese infrastructuur (via weg, water en rail) en hogesnelheidstreinen. Als kader dient de visie Bereikbaarheid van de Kamer van Koophandel Limburg en Onder- 8 9

6 nemend Limburg. Beduidende projecten voor de komende jaren zijn de capaciteitsvergroting van zowel de A2 als A67, de aanleg van de A74 en de bereikbaarheid en ontwikkeling van de luchthavens in onze directe nabijheid. Hetzelfde geldt voor regionale projecten als de Greenportlane, de verbetering van de N280, de ondertunneling in Maastricht van de A2 en de buitenring rond Parkstad. Het resultaat is dat Limburg zich versterkt als vestigingsgebied. Ruimte om te ondernemen Om te ondernemen, hebben ondernemers ruimte nodig: voldoende en kwalitatief goede bedrijventerreinen, goede en veilige winkelgebieden en - voor met name de agrarische en toeristische ondernemers - ruimte in het buitengebied. Ondernemend Limburg en Kamer van Koophandel Limburg staan voor toekomstbestendige invulling van bedrijventerreinen en winkelgebieden, het gebruik van de zogenoemde SER-ladder en - als de kwaliteit van deze gebieden niet meer voldoet - het stimuleren van revitalisering. Goed functio nerend parkmanagement en centrummanagement is onmisbaar om de kwaliteit van deze locaties te behouden. Kwaliteit wordt alleen bereikt door regionale uitvoerings- organisaties die slagvaardig zijn. Natuurontwikkeling en natuurcompensatie mogen uitsluitend in de daarvoor begrensde Ecologische Hoofdstructuur plaatsvinden en nieuwe stedelijke functies moeten binnen de steden worden ondergebracht, eventueel via revitalisering. Het resultaat is dat Limburg zich versterkt als vestigingsgebied. Krachtige economische sectoren Agribusiness als spil van innovatie Zowel de land- en tuinbouw als de agribusiness zijn sterk ontwikkeld in Limburg. Ze vormen een concurrerende en toekomstbestendige tak van formaat. Ter illustratie: de Limburgse agrarische sector met aanverwante bedrijvigheid heeft een bovengemiddelde exportgraad (meer dan 3 miljard euro per jaar) en biedt werk aan circa mensen. De sector is gevarieerd (van kassen, intensieve veehouderij tot fruitteelt), wordt steeds kennisintensiever, is innovatief en beheert bovendien een groot deel van het Limburgse platteland. Een goede kenniscirculatie, voldoende ondernemergedreven onderzoek en het faciliteren van ondernemerschap zijn hierbij van groot belang. Daartoe worden samen met ketenpartners, onderzoeks- en onderwijsinstellingen 10 11

7 drie kennisnetwerken in Zuidoost-Nederland ontwikkeld: een voor de dierlijke sectoren, met een fysiek centrum in Sterksel-Cranendonck, een voor de open teelten met een fysiek centrum in Vredepeel en een voor plantaardige teelten met het accent op de B2B- en B2C-markt, gekoppeld aan Greenport Venlo. De unieke combinatie van land- en tuinbouw, logistiek en industrie hebben Venlo de status van Greenport opgeleverd. In dit concept wordt waarde gecreëerd door tussen deze sectoren dwarsverbanden te leggen en zo nieuwe producten te ontwikkelen, gericht op de consument die gemak, genieten en gezond hoog in het vaandel heeft staan. Het resultaat is dat Limburg zich versterkt als vestigingsgebied. Industrie en logistiek Ondernemend Limburg en Kamer van Koophandel Limburg ondersteunen de provinciale keuze van de Clusters van Kracht, te weten Healthcare, Chemmaterials & Energy en Agro & Food. Behalve dat de verdere ontwikkeling van deze clusters van belang is, moet met name de ontwikkelde kennis beschikbaar zijn voor het mkb. Binnen het toeleverende industriële mkb zijn machinebouw, de keramische industrie en de metaalindustrie bijzonder sterk. Dankzij de strategische ligging van Limburg en de sterke maakindustrie, hebben we in deze provincie relatief veel logistieke bedrijven. Venlo en - in mindere mate - de Westelijke Mijnstreek zijn logistieke knooppunten van interna tionaal belang. Limburg loopt voorop bij het ontwikkelen en toepassen van automatisering, nieuwe logistieke concepten en technieken. Het resultaat is dat Limburg zich versterkt als vestigingsgebied. Kennis toegankelijk voor ondernemers Limburg heeft een dichte kennisinfrastructuur. Binnen deze provincie zijn de Universiteit Maastricht, Open Universiteit Nederland en twee grote hogescholen gevestigd. Ook net over de (provincie)grens is veel kennis aanwezig: de universiteiten in Eindhoven, Tilburg, Wageningen, Aken, Hasselt en Luik. Ondernemend Limburg en Kamer van Koophandel Limburg willen zich inzetten om de kennis van deze instellingen beter toegankelijk te maken voor het Limburgse bedrijfsleven en om (enkele) onderzoeksthema s van kennisinstellingen beter aan te laten sluiten op de vraag van de bedrijven. Het resultaat is dat Limburg zich versterkt als vestigingsgebied

8 R e g i o a g e n d a N o o r d - L i m b u r g Greenport Venlo: duurzame, groene economische motor van de regio Noord-Limburg heeft een land- en tuinbouwcluster dat een sterke verwevenheid kent met de maakindustrie en de logistiek in de regio. Deze unieke combinatie agribusiness, logistiek en industrie leverde de regio de Greenport-status op: de erkenning van de overheid dat Noord-Limburg een tuinbouwcluster van nationaal belang is. Dankzij deze status zijn extra middelen beschikbaar. Greenport heeft twee sporen: het fysieke deel (ruimte, infrastructuur) en kennis-kunde-kassa, waar innovatie centraal staat. Door een goede uitwerking van deze twee sporen, kan Greenport Venlo fungeren als motor van de regionale economie. Een motor die zorgt dat industrie, logistiek en agribusiness elkaar versterken en die ook nog eens als vliegwiel voor de gehele regionale economie fungeert. Het concept moet dusdanig functioneren dat het maximaal bijdraagt aan de regionale economie en aan de regionale ondernemers. Greenport kan wervend gebruikt worden, als uithangbord om Noord-Limburg onder de aandacht te bren- gen als een aantrekkelijke regio voor bedrijven. Een regio waar de bereikbaarheid in orde is, waar het goed wonen en werken is. Een regio die voorop loopt in de toepassingen van nieuwe technieken en waar de cradle to cradle - principes zowel binnen de bedrijven als op de bedrijventerreinen als uitgangspunt dienen. Greenport Venlo is een kansrijk concept met vele initiatieven. Dit vereist een sterke regie of regisseur. Verbreding en koppeling naar Noord-Brabant en Niederrhein moeten worden uitgebouwd. 1. Lobby voor heldere aansturing van Greenport. Een duidelijke, zakelijke structuur met een sterke regisseur of ambassadeur. Dit geeft als vanzelf meer duidelijkheid en vindbaarheid. 2. Bundeling van krachten: het betrekken van alle partijen in de agrofoodketen binnen Greenport Venlo en het zoeken van de koppeling met Noord-Brabant en Niederrhein. 3. Bijdragen aan het tegengaan van versnippering: de vele goedbedoelde initiatieven kunnen aan slagkracht winnen door slim samen te werken

9 Meerwaarde creëren binnen Greenport: kennis-kunde-kassa In het kennis-kunde-kassa-traject gaat het om nieuwe verbindingen, nieuwe producten, nieuwe markten en nieuwe vormen van marketing. Juist in de nieuwe markten voor de voedselindustrie - de focus op gezond, gemak, genieten en voedselveiligheid - is veel vraag naar nieuwe innovatieve producten waarvoor de consument over het algemeen ook bereid is meer te betalen. Kennis vergroot aldus de meerwaarde per product. In de (nabijheid van de) regio bevindt zich een concentratie van kennisinstellingen en bedrijven in verschillende sectoren. Door de dynamiek en mogelijkheden in Noord-Limburg zijn kennisinstellingen geïnteresseerd in de regio. Het is van cruciaal belang om dwarsverbanden tussen de verschillende sectoren te bevorderen, kennis binnen kennisinstellingen toegankelijker te maken en ervoor te zorgen dat de onderzoeksagenda van de kennisinstellingen afgestemd wordt op de vraag van bedrijven. 1. Bijdragen aan het oprichten en inrichten van een centrale, fysieke plek waar kunde, kennis en mensen samenkomen in een laagdrempelige omgeving en waar innovatieve ideeën en samenwerkingsverbanden opbloeien. Zo n plek is tevens een landmark : een toonaangevend en beeldbepalend element dat Greenport tast- en zichtbaar maakt. 2. De toegankelijkheid en toepasbaarheid van de kennis en kunde van universiteiten en andere onderzoeks- en kennisinstellingen verbeteren. Dit is veel belangrijker dan enkel hun aanwezigheid in de regio. Fysieke hart van Greenport Onder het fysieke hart van Greenport vallen de bedrijvenparken, ruimte voor glastuinbouw en de infrastructuur voor een excellente ontsluiting. De ontwikkeling van Klavertje Vier, als fysiek hart van Greenport springt eruit: veel ruimte en een zeer hoge kwaliteit. Voor een goede ontsluiting is capaciteitsvergroting nodig van de A67, aanleg van de A74, de bereikbaarheid en ontwikkeling van de luchthavens Düsseldorf en Weeze, en de ontwikkeling van de Greenportlane

10 Regioagenda Midden-Limburg Bereikbaarheid en infrastructuur Het verbeteren van de infrastructuur is essentieel als aanjager van de gebiedsontwikkeling. De huidige hoofdverbindingen zijn vooral noord-zuid gericht (A2, A73). Mede daarom is de opwaardering van de N280-west, als belangrijke oost-westverbinding, van groot belang. Eveneens van belang is opwaardering van de N280-west ten behoeve van het regionale/onderliggende wegennet. Immers, bij calamiteiten op de nabijgelegen autosnelwegen moeten er goede alternatieve routes voor met name het vrachtverkeer voorhanden zijn. Een duurzaam offensief tegen congestie vereist ook een fijnmazig openbaarvervoersnet. De Maas biedt grote ontwikkelingskansen, maar vormt ook een natuurlijke barrière in het gebied. De mogelijkheden van de IJzeren Rijn (eventueel in combinatie met opwaardering van de N280-west) moeten worden bezien. Gelijktijdig is hierin een onderzoek gewenst naar de mogelijkheid van een lightrailverbinding tussen Weert en Roermond. 1. Het ontwikkelen van een regionale visie op bereikbaarheid, infrastructuur en openbaar vervoer met als doel verbetering van de samenhang van de infrastructuur. 2. Het opwaarderen van de N280-west. 3. Het ontwikkelen van een voor het bedrijfsleven functionele IJzeren Rijn. Industrie en logistiek Maakindustrie is sterk aanwezig in de regio en verandert van karakter: de industrie wordt steeds kennisintensiever, terwijl het belang van de dwarsverbanden met andere sectoren toeneemt. Dit vereist verankering met kennis in de regio of in aansluitende regio s. Met het Make Tech Platform in Weert, vanuit de samenwerkende Hoge Dunk-gemeenten, is samenwerking vormgegeven met de High Tech Campus Eindhoven. Om kennis verder te verankeren in de regio, moet het Make Tech Platform uitgerold worden naar Roermond. Koppeling van maakindustrie met landbouw biedt kansen, onder meer voor de ontwikkeling van nieuwe energievormen (technologische innovatie, bio-based). In Midden-Limburg is er sprake van groei van het goederen

11 Toerisme & detailhandel: combinatie Goud, Groen en Blauw Het toerisme in Midden-Limburg groeit: campings en vakantieparken trekken veel verblijfstoerisme aan, de Maasplassen vormen het grootste inlandse watersportgebied van Nederland en ook de detailhandel is goed vertegenwoorvervoer. In combinatie met de nieuwe ontsluitingswegen, biedt deze groei kansen om de sectoren transport en logistiek in Midden-Limburg te versterken. Alle modaliteiten (spoor, weg, water en lucht) zijn noodzakelijk om de groei te kunnen faciliteren, waarbij intermodulair en value-added vervoer een grotere rol gaan spelen. De concurrentie tussen logistieke regio s en logistieke draaischijven neemt toe. Dit noodzaakt tot de komst van regionale bedrijventerreinen op multimodale knooppunten en het aanleggen van bewaakte, dus veilige parkeervoorzieningen voor overnachtende beroepschauffeurs. 1. Make Tech Platform uitrollen naar Roermond. 2. Ontwikkelen nieuwe bedrijventerreinen op multimodale knooppunten. 3. Realiseren bewaakte parkeerplaatsen voor vrachtverkeer. Kennis & onderwijs Noodzakelijk zijn goed (met name technisch) onderwijs voor alle opleidingsniveaus en een juiste aansluiting tussen opleiding en arbeidsmarkt. Grensoverschrijdende samenwerking met St. Jans Berg in Maaseik zou hierbij als voorbeeld en als kapitalisering van de geografische positie kunnen dienen. De samenwerking tussen industrie en onderwijs kan verder gestalte krijgen via het Make Tech Platform en het verder uitrollen van dit platform naar Roermond. Door de vele initiatieven rond paardensport en golf moet de kennis hierover in de regio worden gebundeld in een toonaangevend opleidings- en kenniscentrum. 1. Bevorderen grensoverschrijdende samenwerking tech nische opleidingen en integratie met industrie. 2. Bestendiging samenwerking onderwijs-industrie via Make Tech Platform. 3. Uitbouwen initiatieven paardensport en golf tot toonaangevend opleidings- en kenniscentrum

12 digd. Roermond heeft met de binnenstad, het Designer Outlet Center (ongeveer 3 miljoen bezoekers per jaar) en het Retailpark drie aantrekkelijke winkelgebieden met een bovenregionale functie. Ook de binnenstad van Weert wordt hoog gewaardeerd. Weert en Roermond vormen in Midden-Limburg de motor van het gebied. Het is van belang dat de steden sterk, stevig en in evenwicht zijn. Hun sterke positie helpt de hele regio. Hierbij is het zaak een onderling aanvullend aanbod te ontwikkelen en niet de onderlinge concurrentie aan te gaan. Het verbinden van de toeristische kwaliteit van de Maasplassen met bestaande cultuurhistorische kernen, plattelandstoerisme en kooptoerisme kan de regio laten uitgroeien tot een topregio op toeristisch gebied met een breed en zeer divers aanbod. Rond Weert ontwikkelen zich belangrijke initiatieven rond paardensport en golf. Overheid en bedrijfsleven hebben gezamenlijk de TROM Midden-Limburg (Toeristisch Recreatieve Ontwikkelings- Maatschappij) opgericht. 1. Het toeristisch aanbod vergroten door het verbinden van de Maasplassen met bestaande cultuurhistorische kernen, plattelandstoerisme en kooptoerisme. 2. Uitbouw van activiteiten van TROM Midden-Limburg Economische grondslag landbouw: voedsel, toerisme, energie In de landbouw is sprake van schaalvergroting en een verdere professionalisering, wat leidt tot de vraag naar nieuwe condities (ontsluiting, inpassing, ruimte voor groei). Juist in de aangewezen landbouwontwikkelingsgebieden (LOG s) en gebieden die ermee verweven zijn, moet ruimte zijn voor deze nieuwe condities. In samenwerking met het researchcentrum van Wageningen Universiteit (WUr) wordt hiertoe het regionale proefstation Sterksel-Cranendonck gerevitaliseerd. Met deze kennis moet bij veehouderijen in de verwevingsgebieden milieumaatregelen worden aangemoedigd, zodat er bedrijven ontstaan die toekomstbestendig zijn. De veehouderij ontwikkelt zich tot de meest innovatieve en duurzame van Nederland. Ook moet worden ingezet op actief beheer van kleinschalige bossen door de eigenaar zelf (onder andere ten behoeve 22 23

13 van biomassa) en moeten de mogelijkheden van inzet van biomassa voor non-foodtoepassingen worden onderzocht. Daardoor komt er een koppeling tot stand tussen de maakindustrie en landbouw (bio-based economy). 1. Verkrijgen nieuwe condities (ontsluiting, inpassing, ruimte voor groei). 2. Uitbouwen proefstation tot topinstituut duurzame veehouderij. 3. Stimuleren milieumaatregelen bij intensieve veehouderij. 4. Uitwerken mogelijkheden voor vormen van bio-based economy

14 Regioagenda Zuid-Limburg Demografische ontwikkeling Het aantal inwoners in Zuid-Limburg neemt volgens de laatste schattingen tussen 2008 en 2040 met 16 procent af. Binnen Limburg en de euregio is Zuid-Limburg de enige regio die nu al te maken heeft met krimp. Zuid-Limburg heeft de kwaliteiten om mensen te boeien en te binden aan de regio: een zeer dichte kennisinfrastructuur, een goede woonomgeving en de aanwezigheid van interessante bedrijvigheid. Momen teel wordt Zuid-Limburg niet met deze eigenschappen geassocieerd. Omdat het imago van Zuid-Limburg verbetering nodig heeft, zullen we mensen voor de regio moeten behouden en moeten mensen van buiten de regio worden aangetrokken. Daarom moet nadrukkelijker dan nu nog het geval is, worden uitgedragen welke kwaliteiten Zuid-Limburg zoal bezit. De communicatie hierover zal duidelijker moeten zijn. De demografische ontwikkeling is waarschijnlijk niet te keren en ook met activiteiten als het verhogen van de participatiegraad (erg laag in Zuid-Limburg met 63 procent), het bevorderen van de grensmobiliteit en het faciliteren van grenswerkers, zal de krapte op de arbeidmarkt toenemen. Om de economie op peil te houden, moet dezelfde of meer meerwaarde worden gecreëerd met minder mensen. Slimmer en beter ondernemen is noodzakelijk om dit te realiseren, onder meer door het verhogen van de arbeidsproductiviteit. Daarom hebben ondernemers, met name het industriële mkb, steun nodig in automatiserings- en innovatietrajecten. De krimp biedt Limburg ook kansen: vrijkomende grond in stedelijk gebied kan ingezet worden voor groen (natuurcompensatie), ruimte voor recreatie of kleinschalige, ambachtelijke of creatieve bedrijvigheid. 1. Boeien en binden van jongeren en werknemers, verhogen participatiegraad, verbeteren arbeidsmobiliteit over de grens en het aantrekken van mensen uit andere regio s. 2. Verbeteren imago van Limburg. 3. Het stimuleren van automatiserings- en innovatietrajecten bij het (industriële) mkb. Industrie, kennis & onderwijs Zuid-Limburg wordt gekenmerkt door een zeer dichte kennisinfrastructuur: Universiteit Maastricht, Open Universiteit 26 27

15 Nederland, Hogeschool Zuyd en binnen handbereik de kennisinstellingen in Aken, Luik en Hasselt. Ook twee van de drie Clusters van Kracht kennen hun zwaartepunt in Zuid- Limburg, te weten Chemmaterials & Energy en Healthcare. Mkb-bedrijven ervaren deze kennis als niet goed toegankelijk, vandaar dat er een betere interactie noodzakelijk is tussen de instellingen en het bedrijfsleven. Initiatieven als de CHEMaterials Campus, waar open innovatie en kennisuitwisseling centraal staan, moeten dan ook bevorderd worden. Ook is goed technisch onderwijs op alle opleidingsniveaus gewenst, samen met een nauwere aansluiting tussen opleiding en arbeidsmarkt. 1. Verbeteren van de ontsluiting van kennis in (eu)regionale kennisinstellingen, kennisintensieve bedrijven en Clusters van Kracht voor mkb-ondernemers. 2. Goedgeschoolde werknemers: vakmanschap, meertaligheid, aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt. Aantrekkelijke regio Attractieve steden, een groot cultureel aanbod en evenementen, een internationale ligging, authenticiteit, een buitenlands aandoend landschap, natuur, een fijnmazig systeem van wandel- en fietspaden, gevoegd bij een gastvrije en Bourgondische uitstraling, maken Zuid-Limburg aantrekkelijk voor zowel toeristen als bewoners. Om de kwaliteit van de omgeving te behouden en te vergroten, zijn twee ontwikkelingen beslissend. In Zuid-Limburg is de landbouw kleinschalig, juist hierdoor hebben agrarische ondernemers een rol bij het in stand houden van de diversiteit van het landschap. De vergoedingen van de blauwgroene diensten en het beheer van groen of beken moeten marktconform zijn. Daarnaast moeten de binnensteden hun diversiteit behouden of terugkrijgen. Doel is aantrekkelijke winkelstraten in het centrum met veel verscheidenheid in het aanbod door het stimuleren van de kleine speciaalzaak. Nu heeft Zuid-Limburg - na Gelderland - de meeste overnachtingen in Nederland. De ambitie is om uit te groeien tot dé toeristische regio in Nederland én de euregio. Een voorwaarde hierbij is goede marketing. De Provincie werft samen met de samenwerkende VVV s onder de noemer Limburg, liefde voor het leven voor heel Limburg de bezoekers. Om 28 29

16 deze landelijke campagne te versterken, moet de regionale promotie hierop aansluiten door er een eigen regionaal accent aan te geven. Zo zou Zuid-Limburg kunnen wijzen op haar Bourgondische uitstraling, internationale ligging, grote attracties en natuurlijk het heuvellandschap. 1. Uitgroeien tot dé toeristische regio in Nederland én de euregio. 2. Agrarische ondernemers krijgen de ruimte voor schaalvergroting en bedrijfsontwikkeling en geven op basis van marktconforme vergoedingen inhoud aan hun rol als beheerder en vormgever van het agrarisch cultuurlandschap. 3. Behouden en vergroten van de kwaliteit van winkelgebieden, onder andere door het stimuleren van de kleine speciaalzaak als parel van de binnenstad

17 Naar realisatie Deze regiovisie is geen doel op zich. De lancering op 17 november 2008 van dit visiedocument met zijn prioriteiten markeert de start van een proces waarmee voor Limburg een daadwerkelijke transformatie in gang wordt gezet. Het uitvoeren van deze visie vergt een majeure inspanning. Het bedrijfsleven kan dit niet alleen, maar ook de overheid niet. Verdergaande bundeling van krachten is noodzakelijk in alle domeinen: privaat, publiek-privaat en publiek-publiek. Over de aanpak van de door allen onderschreven prioriteiten zijn afspraken nodig. Hier ligt een verantwoordelijkheid van de overheid, onderwijs- en kennisinstellingen én van het bedrijfsleven zelf. Bundeling van krachten, middelen en vooral inzet is nodig. Op diverse fronten zien we dat er ingezet wordt op versterking van de Limburgse economie. Niet altijd in samenhang, maar wel met hetzelfde doel: een florerend bedrijfsleven in Limburg. Vanuit deze visie willen wij samen met provincie Limburg, met onderwijs- en kennisinstellingen en andere organisaties aan de slag om ook vanuit het bedrijfsleven te sturen op meer samenhang. Een meer gerichte inzet van fondsen zorgt voor een betere benutting. Zeker bij de beschikbare Europese middelen worden de mogelijkheden niet ten volle benut. Dat geldt niet alleen voor de middelen die voor publiek-publiek en publiek-private projecten beschikbaar zijn (EFRO/OP-Zuid, Interreg, Pieken in de Delta), het geldt ook voor de middelen op het gebied van technologie en innovatie (KP7). Met bundeling van krachten kan Limburg ook een grotere vuist maken naar de nationale overheid en extra inzet van middelen uit het Fonds Economische Structuurversterking (FES) eisen. Met deze visie tonen Ondernemend Limburg en Kamer van Koophandel dat krachtenbundeling niet alleen noodzakelijk is, maar vooral ook mogelijk is. Samen met de provincie Limburg en andere partijen willen wij als ondernemersorganisaties aan de slag. We willen de Versnellingsagenda vorm geven, en combineren met deze regioagenda. We willen het brede bedrijfsleven in onze provincie stimuleren om samen met ons aan de slag te gaan en werk te maken van de prioriteiten in deze visie. Alleen door nauwe samenwerking en krachtenbundeling kunnen we zorgen we voor een krachtige Limburgse economie. Want Limburg zijn we samen

18 VAN VISIE NAAR DOEN! Limburg, een competitieve regio binnen Noordwest-Europa! Maastricht, Roermond, Venlo, oktober Tekst: KvK Limburg en Ondernemend Limburg. Vormgeving en productie: Arjan Ligtelijn en Vrienden, Epen

19 Ondernemend Limburg Postbus KB Roermond T F E info@ondernemendlimburg.eu Kamer van Koophandel Limburg Postbus BX Venlo T F E info@limburg.kvk.nl