Kompasnotitie Voorloper

Transcriptie

1 Kompasnotitie Voorloper keuzes en richtingen voor de Voorloper Eindversie Vastgesteld door de stuurgroep Groene Hart op 27 maart 2008

2 Doel van deze notitie De stuurgroep Groene Hart is bezig de Voorloper Groene Hart op te stellen. De Voorloper Groene Hart is een gezamenlijk document van de provincies Noord- en Zuid-Holland en Utrecht. Het leidt tot een tussen de provincies optimaal afgestemde sturing van de belangrijkste beleidsonderwerpen voor het Groene Hart. Het is een belangrijke bouwsteen voor de provinciale structuurvisies, waarop wordt vooruit gelopen. De Voorloper zal gaan bestaan uit een visie 2020 met een doorkijk 2040 en uit de voorgenomen sturing van enkele majeure onderwerpen. De majeure onderwerpen vormen het casco voor het Groene Hart-beleid. Dit betekent dat er ook witte vlekken zullen blijven in het beleid, die door de provincies zelf ingevuld kunnen worden. Deze Kompasnotitie geeft richting aan de Voorloper. Ter voorbereiding zijn drie werksessies met de Groene Hartpartners georganiseerd. Deze werksessies zijn intensief voorbereid door de drie provincies met betrokkenheid van rijk, gemeenten en waterschappen. Tijdens de sessies is een goed beeld ontstaan (of bevestigd) van de belangrijkste ruimtelijke problematiek in het Groene Hart, de mogelijke oplossingsrichtingen daarvoor en het draagvlak. De Kompasnotitie geeft een eerste globale schets van de beleidsrichtingen. Deze worden vervolgens uitgewerkt tot een concept-voorloper. Die is vlak voor de zomer 2008 gereed. 1. Majeure onderwerpen 2.1 duurzaam watersysteem De waterproblematiek in het Groene Hart is divers (kwaliteit, Kaderrichtlijn water-proof, kwantiteit, veiligheid) en vraagt om het realiseren van een robuust en duurzaam watersysteem dat klimaatbestendig is en waarbij de wateropgaven op orde, betaalbaar en beheersbaar zijn. In relatie tot het ruimtelijk beleid zijn hierbij de volgende kwesties van belang. Veenweideproblematiek Beslispunt veenweideproblematiek 1. Uitgangspunt voor het beleid is het afremmen van de bodemdaling. De Voorloper bevat de beleidscriteria hiervoor. De vier strategieën van de Nota Ruimte vormen hiervoor de basis. De concrete gebiedsinvulling gebeurt in de provinciale structuurvisies (met kaartbeelden). 2. Waar wordt gekozen voor behoud van de landbouw in de veenweidegebieden, is economisch duurzaam perspectief voor de landbouw vereist, ook in gebieden met sterke bodemdaling. Het belang van het verminderen van de bodemdaling is evident. Hierbij is sprake van een spanning tussen enerzijds het afremmen van bodemdaling en anderzijds het behouden van het karakteristieke cultuurlandschap met landbouw als drager. Het volledig tegengaan van bodemdaling is niet reëel. Afremmen is wel een haalbare optie, in combinatie met behoud van veenweidelandschap en inpassing van natuurontwikkeling. Voor het afremmen van de bodemdaling zijn gezamenlijke ruimtelijke beleidscriteria gewenst. De strategieën vanuit de Nota Ruimte (volledige vernatting, beperkte vernatting, handhaven waterpeil, geen eisen aan waterpeilen) en het Ontwikkelingsprogramma Groene Hart zijn hiervoor het uitgangspunt. In de Voorloper worden aan de hand van dat beleid concrete beleidscriteria voor een gebiedsgerichte invulling van dit beleid opgenomen. Deze criteria hebben onder meer betrekking op landbouw, natuur en cultuurlandschap. Ze leiden tot een evenwicht tussen het afremmen van de bodemdaling en het instandhouden van de landbouw als drager van het cultuurlandschap en natuur. In de provinciale structuurvisie vindt de nadere invulling op concreet gebiedsniveau plaats. Dit zal voor sommige gebieden resulteren in een expliciete keuze, bijvoorbeeld voor landbouw of voor natuurontwikkeling. Deze invulling vergt een zodanige voorbereiding (onderzoek maar vooral ook overleg met betrokkenen, samenhang met lopende projecten, kaartbeelden) dat het niet wenselijk is de Voorloper op dat concrete gebiedsniveau in te vullen. Dat zou ten koste gaan van kwaliteit en draagvlak. 1

3 In gebieden met (zeer) sterke bodemdaling kan worden gekozen voor natuurontwikkeling of voor landbouw als drager van het cutuurlandschap. Voor dit laatste is een economisch duurzaam perspectief voor de landbouw van belang. Daarvoor is structuurversterking (o.a. schaalvergroting) en innovatie gewenst. De provincies zullen daarom duurzame innovatieve ontwikkelingen en het stimuleren van verbreding op dit gebied ondersteunen. Het ruimtelijk beleid moet voor deze ontwikkelingen toestaan. Diepe droogmakerijen Beslispunt diepe droogmakerijen Voor de diepe droogmakerijen formuleert de Voorloper ruimtelijk beleid dat de toekomstige oplossingsrichtingen uit de diverse lopende gebiedsprocessen mogelijk maakt. Voor de overgangsperiode wordt waar nodig een no-regret-beleid voorgesteld. Diepe droogmakerijen veroorzaken een breed scala aan waterproblemen (o.a. slechte waterkwaliteit, verzilting, verdroging in de omgeving). Het oplossen van de problematiek in een droogmakerij kan de noodzaak tot maatregelen in aangrenzende gebieden verminderen of wegnemen. Er valt niet één oplossing aan te dragen voor alle droogmakerijen. Dit vraagt om een gebiedsspecifieke afweging. Hiervoor lopen al diverse gebiedsprocessen. Voor een aantal diepe droogmakerijen kan dit resulteren in ingrijpende maatregelen. Indien een dergelijke afweging op korte termijn te maken valt, wordt het daarvoor noodzakelijke ruimtelijke beleid in de provinciale structuurvisie opgenomen. Als de keuze pas op langere termijn reëel is, kan de provinciale structuurvisie alleen no-regret -ontwikkelingen toestaan, die de oplossingsmogelijkheden voor de betreffende diepe droogmakerijen niet belemmeren. Waterveiligheid en waterberging Beslispunt waterveiligheid en waterberging De Voorloper besteedt geen aandacht aan het aspect waterveiligheid. Lopende projecten krijgen doorwerking in de afzonderlijke provinciale structuurvisies. Het veilig maken van dijkringen of het daarvan afzien, heeft ruimtelijke gevolgen. Op dit moment lopen er diverse (verkennende) beleidsprocessen (VNKII, advies Deltacommissie, WV21). Deze hebben een bredere scoop dan het Groene Hart en zijn sturend. Daarom is het niet zinvol om nu op Groene Hartniveau voor waterveiligheid gezamenlijk provinciaal beleid te formuleren. Eerst moeten de resultaten van de beleidsprocessen bekend zijn. Ook waterberging kent ruimtelijke aspecten. De behoefte aan waterberging hangt direct samen met het veranderend klimaat. Het gaat om zowel het voorkomen van wateroverlast als van droogte. Waterberging ter voorkoming van wateroverlast vraagt slechts in een enkel geval een grootschalige ruimtelijke oplossing. De gebieden waar dit speelt zijn bekend en zijn niet provinciegrensoverschrijdend. In de Voorloper wordt hieraan geen aandacht besteed. Of waterberging ter voorkoming van droogte gezamenlijk beleid vergt is nog niet duidelijk. Dit onderwerp wordt daarom hooguit in agenderende zin opgenomen in de Voorloper. 2.2 kernkwaliteiten Beslispunten kernkwaliteiten 1. De Voorloper onderscheidt als kernkwaliteiten: openheid, veenweidekarakter, polderkenmerken, rust en stilte, en diversiteit. 2. De Voorloper werkt deze kernkwaliteiten richtinggevend uit op regionaal gebiedsniveau. Verdere invulling tot op kaartniveau vindt plaats in de Kwaliteitsatlas. 3. De Voorloper vermeldt dat de sturende status van de Kwaliteitsatlas via het ruimtelijke ordeningsspoor wordt geborgd. 2

4 Kernkwaliteiten zijn eigenschappen die tot het wezen (de kern) van het Groene Hart behoren. Het is de specifieke (potentiële) sterkte waar we bij het Groene Hart aan denken. De kernkwaliteiten zijn de leidraad voor de uitvoering van het Groene Hartbeleid. Ze geven richting aan het beleid, zijn bepalend voor de Groene Hart-identiteit en worden maatgevend voor de uitvoering. Tijdens de werksessies is gebleken dat het behouden van de kernkwaliteiten niet hoeft te betekenen dat er geen ontwikkelingen meer kunnen plaatsvinden in het Groene Hart. Het huidige landschap is ook het resultaat van het toestaan van dynamiek. De écht waardevolle kernkwaliteiten moeten echter zonder meer behouden blijven. Dit sluit goed aan bij het beleid in de Nota Ruimte behoud door ontwikkeling, ook vertaald in ja (ontwikkeling), mits (behoud kernkwaliteiten). In de Voorloper worden vijf kernkwaliteiten centraal gesteld: - openheid - veenweidekarakter - polderkenmerken - rust en stilte - diversiteit De kernkwaliteiten zoals genoemd in de Nota Ruimte zijn hier onder te scharen en zijn aangevuld met enkele kernkwaliteiten die vanuit het provinciale beleid eveneens belangrijk zijn. De Voorloper geeft invulling aan de kernkwaliteiten en wat deze betekenen voor het beleid. Gebieden waar de kernkwaliteit er echt toe doet, worden in de Voorloper aangegeven. Natuurontwikkeling en cultuurhistorie zijn onderwerpen die hierbij nadrukkelijk aan de orde komen als onderdeel van meerdere van de vijf kernkwaliteiten. De invulling van het beleid voor de kernkwaliteiten gebeurt door de combinatie van soort gebied, niveau van de kernkwaliteit en dynamiek van het gebied. Per kernkwaliteit zijn vaak verschillende soorten gebieden te onderscheiden waarbinnen die kernkwaliteit van meer of minder belang is. Dat geeft aanleiding tot gedifferentieerd beleid. Bij het niveau van de kernkwaliteit gaat het om de kwaliteit en om het belang er van, waarbij deze ook nog verschillend geïnterpreteerd kunnen worden, afhankelijk van de belanghebbende. In de Voorloper vindt de richtinggevende uitwerking plaats op regionaal niveau (bijv. Krimpenerwaard, De Venen). Er is veel behoefte aan de Kwaliteitsatlas. De Voorloper geeft aan wat de status wordt van de Kwaliteitsatlas, op welke wijze er mee gewerkt gaat worden. Dit wordt vervolgens vastgelegd in de provinciale structuurvisies. Uitgangspunt is dat de Kwaliteitsatlas méér is dan een inspiratiebron. Het wordt een richtinggevend document. Dat wil zeggen dat er alleen goed gemotiveerd kan worden afgeweken. Beslispunt verrommeling De Voorloper omvat uitgangspunten voor het terugdringen van verrommeling en het voorkomen van nieuwe verrommeling. Het saneren van bestaande verrommeling en het voorkomen van nieuwe is gewenst. Daarvoor is allereerst duidelijkheid nodig over wat wordt verstaan onder verrommeling. Vervolgens kan geïnventariseerd worden waar sprake is van verrommeling en een actieplan worden gemaakt om over te gaan tot sanering. De Voorloper kan hiervoor een gezamenlijke basis bieden. Ook de uitgangspunten voor het terugdringen en voorkomen van verrommeling worden opgenomen, zodat deze voor het hele Groene Hart hetzelfde zijn. Verdere uitwerking in beleid gebeurt in de provinciale structuurvisies. Ook ander beleid in de Voorloper voorkomt en vermindert verrommeling, zoals het primaat bij kwaliteit, herstructurering e.d. 2.3 wonen en werken Wonen kwantiteit Beslispunten wonen kwantiteit 1. Migratiesaldo nul en de hiervoor bestuurlijk besproken verdeling tussen de provincies geldt als uitgangspunt, waarbij dit wordt gezien als middel om te sturen op kwaliteit en niet als doel op zich. 3

5 2. Aanpassingen in de verdeling van het aantal woningen tussen de provincies is mogelijk, als hiertoe aanleiding bestaat vanuit kwaliteitsverbetering. Hoewel het gezamenlijke beleid primair gericht is op de kwalitatieve aspecten van woningbouw is de kwantiteit ook van belang. Het heeft relatie met het behouden van de kwaliteit van het landelijk gebied. De drie provincies (ook onderling) en het rijk zitten overigens nog niet altijd op één lijn als het gaat om de vraag wat wel en wat niet wordt begrepen onder het aantal woningen bij migratiesaldo nul. Dit vooral beoordeeld tegen de achtergrond van de kwalitatieve doelstellingen van het beleid (waaronder bouwen binnen bestaand stedelijk gebied). Het migratiesaldo nul komt neer op een netto toename van de woningvoorraad met stuks ( ), waarbij de volgende verdeling bestuurlijk is besproken tussen de provincies: Zuid- Holland , Utrecht en Noord-Holland 500 woningen. Deze verdeling wordt als voorlopig richtinggevend aangehouden en hierop monitoren de provincies. Als daartoe aanleiding ontstaat (vanuit bijvoorbeeld verschillen in woningmarkt, vraaguitval of vertragingen in de regionale productie), is aanpassing van de verdeling een optie, als dit leidt tot kwaliteitsverbetering. Bij afwijkingen of knelpunten zal primair overleg plaatsvinden tussen de drie provincies over eventuele onderlinge verevening, waarbij maatwerkafspraken met het rijk niet op voorhand worden uitgesloten. Wonen kwaliteit Beslispunten kwaliteit 1. Verstedelijking vindt plaats binnen de daarvoor opgenomen begrenzingen zoals rode contouren. Deze begrenzingen kunnen worden aangepast als dit leidt tot kwaliteitsverbetering. 2. De Voorloper geeft aan hoe wordt omgegaan met concentreren en spreiden van woningbouw, mede in relatie tot de aspecten landschappelijke kwaliteit, leefbaarheid en financiering. Bij Groene Hartkwaliteit is ook voor woningbouw een regionale benadering van belang. Dit onder andere vanwege de verschillende woningmarkten en daaraan gerelateerde vraag naar kwaliteiten van woonmilieus. Nieuwe woningbouw vindt plaats binnen de bestaande daarop betrekkinghebbende begrenzingen zoals de rode contouren. Als dit leidt tot méér kwaliteit is aanpassing van deze grenzen mogelijk. Vanuit aspecten als woningmarkt, woonmilieus, leefbaarheid, ontsluiting en landschappelijke kwaliteit kan de vraag gesteld worden wat beter is: concentratie van woningbouw op enkele plekken of gelijkmatige verdeling over het hele Groene Hart. Concentratie kan de voorkeur hebben vanuit ontsluiting en invloed op de landschappelijke kwaliteit in slechts een beperkt gebied. Spreiding biedt meer zekerheid voor leefbaarheid van kernen en de gemeentefinanciën. Overigens is het niet noodzakelijk strikt te kiezen voor óf spreiding óf concentratie. Een bijkomend aspect is dat over veel ontwikkelingen al toezeggingen bestaan en soms zelfs al bestemmingsplannen. Werken Beslispunten werken De Voorloper geeft aan: 1. hoe de samenhang tussen herstructurering en uitbreiding invulling krijgt op basis van een actuele behoefteraming. 2. in welke zones regionale bedrijventerreinen kunnen worden ontwikkeld. Uitgangspunt voor werken is lokaal wat lokaal kan, regionaal wat regionaal moet. Er zijn diverse behoefteramingen voor bedrijventerreinen en herstructureringsopgaven. Het kan nodig zijn deze ramingen te actualiseren. Herstructurering is uitgangspunt van beleid (zuinig en doelmatig ruimtegebruik). Vanwege de onderlinge verbanden moeten herstructurering en uitbreiding van bedrijventerreinen in samenhang worden bezien, in integrale plannen. Bij herstructurering gaat het zowel om revitalisering en herinrichting, als om transformatie. In de afweging van het toepassen van transformatie moet ook betrokken worden de ruimtelijke gevolgen van de nieuwe bedrijfslocatie. 4

6 Als sprake is van uitbreidingsbehoefte voor nieuwe bedrijven, moet dit op regionaal schaalniveau worden afgestemd en regionaal worden gelokaliseerd (bijvoorkeur langs de hoofdassen). De provincies nemen hierin het voortouw door deze locaties aan te wijzen. Dit wordt vervolgens regionaal uitgewerkt mét betrokkenheid van de betreffende provincie. Bij de uitwerking van regionale bedrijventerreinen in de Voorloper moeten de lokaal gevestigde bedrijven en hun betekenis voor de leefbaarheid van kernen meegenomen worden. 2.4 toekomst van de landbouw Beslispunt landbouw De Voorloper geeft aan welk ruimtelijk beleid noodzakelijk is voor een economisch duurzaam perspectief voor de landbouw in het Groene Hart, waaronder het aanwijzen van robuuste gebieden waar de landbouw het primaat heeft. De landbouw is onmisbaar als drager van het zo kenmerkende cultuurlandschap. Een economisch duurzaam perspectief voor de landbouw is een basisvereiste, ook voor eventuele verbreding van de landbouw. Dit betekent dat wij kiezen voor een economisch duurzame landbouw in het Groene Hart. Voor dit economisch duurzaam perspectief zijn innovatieprogramma s en structuurverbetering nodig. Bij dit laatste gaat het onder meer om goede ontsluiting, verkaveling, waterbeheer en schaalvergroting. Planologische duidelijkheid over waar de landbouw toekomst heeft is ook van belang voor een dergelijk perspectief. Dit kan onder meer door het aanwijzen van robuuste gebieden waar de landbouw het primaat heeft (waaronder Greenport Boskoop). Voor gebieden waar de toekomst van de landbouw suboptimaal wordt, bijvoorbeeld door maatregelen in waterbeheer, is ondersteuning noodzakelijk voor een economisch blijvend perspectief. 2.5 stad-land en recreatie Beslispunten stad-land en recreatie 1. de Voorloper geeft richting aan het ontwikkelen van een gedifferentieerde overgang stad-land bij de steden in en om het Groene Hart. 2. de Voorloper biedt een ruimtelijk kader voor het optimaliseren van de recreatieve toegankelijkheid van het Groene Hart. Nabij de randsteden is ruimte gewenst voor recreatieve uitloopgebieden en voor gebieden voor de stadsrandfuncties. Bij de uitloopgebieden is van belang dat de stad en het Groene Hart elkaar ontmoeten met beide 'voorkanten'. Dit alles heeft regionale verschillen. De gedifferentieerde inrichting biedt zicht op een goede inrichting van de stad-landgebieden, waarbij het versterken van de recreatiefunctie en tegengaan van verrommeling goed mogelijk zijn. Een goed ontwikkeld recreatief uitloopgebied is ook een effectieve buffer voor een rode overrompeling van het groen. Dat is het best gegarandeerd als er voor de steden ook duidelijk belang is bij het ontwikkelen van deze gebieden, anders dan te voorzien in de vraag naar recreatieruimte. Dit kan vorm krijgen door binnen kwalitatieve randvoorwaarden- hier ruimte te bieden voor bijvoorbeeld rood voor groen, landgoederen, intensievere recreatieactiviteiten of unieke woon- en werklandschappen. Het bepalen van de ligging van de gebieden voor de recreatieve uitloop en gebieden voor de stadsrandfuncties moet plaatsvinden in overleg met de steden. Dat kan gebeuren in het proces van de provinciale structuurvisies, zodat daarin deze gebieden zijn gelokaliseerd. Om de beleefbaarheid van het Groene Hart te vergroten, en daarmee het draagvlak voor behoud, is in de stad-landverhoudingen verder aandacht nodig voor de kwaliteit van de verbindingen en transferia. De Voorloper biedt voor de hoofdstructuur een gezamenlijk en samenhangend kader. 5

7 2.6 Natuurontwikkeling Beslispunt natuurontwikkeling Natuurontwikkeling is een majeur onderwerp in de Voorloper. Natuurontwikkeling maakt onderdeel uit van meerdere majeure onderwerpen. Daarom is natuurontwikkeling in de Contourennotitie niet als afzonderlijk majeur onderwerp genoemd. Inmiddels blijkt dat natuurontwikkeling hierdoor onvoldoende tot zijn recht komt. Het is gewenst om natuurontwikkeling, net als landbouw en recreatie als afzonderlijk majeur onderwerp op te nemen. Het accent van het ruimtelijk beleid voor natuurontwikkeling in de Voorloper ligt op het bieden van het planologisch kader voor het realiseren van de ecologische hoofdstructuur, zoals het icoonproject Groene Ruggengraat. Voor de Groene Ruggengraat geeft de Voorloper de uitgangspunten voor de begrenzing (mede voor een samenhangend aaneengesloten tracé). De planologische verankering van het tracé gebeurt in de provinciale structuurvisies. 2. Proces en resultaat De komende maanden wordt in lijn met de contourennotitie en deze Kompasnotitie een concept Voorloper opgesteld. Deze wordt nog voor de zomervakantie door de drie colleges van GS besproken. Na bespreking wordt het concept om reactie voorgelegd aan de Groene Hartpartners. De wijze waarop andere belangstellenden worden betrokken wordt nog bekeken. Realisatie van het beleid en de eenduidige sturing is uiteraard van groot belang. Een werkgroep met deskundigen op dit vlak zal de komende periode voorstellen uitwerken over de instrumenten die kunnen worden ingezet. Het ministerie van VROM wordt hier bij betrokken. Voor de inhoud van de Voorloper is verder het volgende relevant. - De bestaande beleidskaders van Rijk en provincies, zoals de Nota Ruimte, het Uitvoeringsprogramma Groene Hart en de streekplannen vormen het uitgangspunt. Dit beleid is echter niet voor alle onderwerpen toereikend. Dit betreft onder meer de (icoon)projecten. In de Voorloper wordt het noodzakelijke ruimtelijke beleid verwoord voor de icoonprojecten die ook zijn opgenomen in Randstad Urgent. Dit zal in nauw overleg gebeuren met de projectleiders. - Kern voor de langetermijnvisie wordt het realiseren van robuuste en daarmee duurzame structuren: robuuste watersystemen, robuuste landbouwgebieden, ecologisch hoofdstructuur etc. De visieontwikkeling wordt afgestemd met het Randstad Urgentproject Randstad Gezamenlijke sturing beperkt zich niet tot het ruimtelijk beleid. Tijdens de werksessies is gebleken dat er veel ideeën zijn over de wijze waarop partijen betrokken kunnen worden om de uitvoering van de plannen voor het Groene Hart te bevorderen. De Voorloper besteedt hieraan ook aandacht. - Bij de werksessies bleek dat bij de Groene Hartpartners nadrukkelijk behoefte bestaat aan duidelijkheid. Men lijdt liever pijn door een keuze dan dat langdurig sprake is van onduidelijkheid. De indruk bestaat dat het ontbreken van duidelijkheid in beleid leidt tot vertraging in de uitvoering van projecten. 6