Begroting 2018 Gericht investeren in de toekomst

Transcriptie

1 Gericht investeren in de toekomst Begroting 2018

2 2

3 Inhoudsopgave Begroting Besluitvorming Raadsopdrachten Financiële positie... 7 Ontwikkelingen bestaand beleid... 7 Ontwikkelingen thema s... 9 Algemene Uitkering gemeentefonds/septembercirculaire Verloop algemene reserve...11 Norm algemene reserve...11 Weerstandsvermogen...12 Investeringen Programmabegroting Leeswijzer Thema s...14 Totaaloverzicht lasten en baten begroting Thema Vrije Tijd Kosten bestaand beleid thema Vrije Tijd Projecten/investeringen Vraag naar middelen Thema Vrije tijd...18 Thema Omgeving Clusters Kosten bestaand beleid thema Omgeving Projecten/investeringen Vraag naar middelen...31 Thema Werken Kosten bestaand beleid thema Werken Projecten/ investeringen Vraag naar middelen...35 Thema Samenleving Paragraaf sociaal domein Clusters Kosten bestaand beleid thema Samenleving Projecten/investeringen Vraag naar middelen...43 Thema Wonen Kosten bestaand beleid thema Wonen Projecten/investeringen Vraag naar middelen...47 Thema Dienstverlening en Organisatie Clusters Kosten bestaand beleid thema Dienstverlening en organisatie

4 5.6.3 Kosten bestaand beleid Algemene middelen Projecten/investeringen Vraag naar middelen Paragrafen Lokale heffingen en belastingen Kostendekking in relatie tot vernieuwing BBV Kwijtscheldingsbeleid Lokale belastingen Leges en overige heffingen...62 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Beschikbare weerstandscapaciteit Financiële kengetallen...77 Onderhoud kapitaalgoederen...81 Financieringsparagraaf...87 Verbonden partijen Grondbeleid Bijlagen Bijlage 1: Uitgangspunten begroting 2018/meerjarenraming 2019 t/m Bijlage 2 : Indicatoren Bijlage 3: Overzicht incidentele lasten en baten Begroting Bijlage 4: Investeringen Bijlage 5: Reserves en voorzieningen Bijlage 6: Rapportering Nota Kostenverhaal

5 1. Besluitvorming DE RAAD DER GEMEENTE DEURNE Gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. nr.; Gelet op het bepaalde in de Gemeentewet, verordening artikel 190 Gemeentewet en het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten; b e s l u i t : 1. Vaststellen de begroting 2018 en meerjarenbegroting , waarin is opgenomen de besluitvorming: Afwijkingen bestaand beleid De vraag naar middelen Investeringskredieten Nota grond en vastgoedexploitatie 2. Afsluiten raadsopdracht: RWe2. Versterk de positie van Deurne in de regio Brainport-Greenport en benut de kansen. Onderzoek hierbij de mogelijkheden om de ondernemer beter te faciliteren. Introductie van het ondernemersdossier kan één van de mogelijkheden zijn. 3. Het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) verlengen tot en met Instemmen met het instellen van een minimum algemene reserve van 6,2 mln. 5. Vast te stellen de 1 e begrotingswijziging van de begroting 2018, waarin is opgenomen de besluitvorming onder punt Vast te stellen de 8 e begrotingswijzing van de begroting 2017, waarin is opgenomen de besluitvorming van de Nota Grond- en Vastgoedexploitaties. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van 7 november 2017 De griffier, De voorzitter, R.J.C.M. Rutten H.J. Mak 5

6 2. Raadsopdrachten Opdrachten zijn afgerond Opdrachten zijn afgerond Opdrachten zijn afgerond Opdrachten zijn afgerond Opdrachten zijn afgerond Opdrachten zijn afgerond 6

7 4. Financiële positie In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de financiële positie van de gemeente, zoals die op dit moment van de begroting 2018 kan worden vastgesteld. Onderstaand overzicht laat de ontwikkelingen zien van de begroting saldi vanaf de kaderbrief De ontwikkelingen in het bestaand beleid, vraag naar middelen en de gevolgen van de septembercirculaire zijn in beeld gebracht. Na het verwerken van de ontwikkelingen, kent het begrotingssaldo het volgende verloop: Ontwikkeling begrotingssaldi Begrotingssaldi na jaarrekening Effecten kaderbrief Begrotingssaldi kaderbrief Ontwikkelingen bestaand beleid Vraag naar middelen begroting Septembercirculaire Meerjarige saldi Het saldo is opgebouwd uit: Incidenteel deel Structureel deel * Saldi worden toegevoegd aan of onttrokken uit de algemene reserve Door de ontwikkelingen bestaand beleid en de vraag naar middelen bij de begroting 2018 loopt het tekort in 2018 op naar Voor de jaren 2019 tot en met 2021 dalen de positieve saldi ten opzichte van de kaderbrief naar in De provincie let vooral op het structurele begrotingssaldo, omdat dit aangeeft hoe de gemeente er financieel voorstaat op de lange termijn. Een positief structureel saldo in het laatste jaar is een van de eisen die de provincie stelt om in aanmerking te komen voor repressief toezicht. Ontwikkelingen bestaand beleid Na de kaderbrief 2017 heeft een aantal ontwikkelingen plaatsgevonden. Dit zijn ontwikkelingen op basis van het bestaande beleid en leiden tot aanpassing van de begrotingssaldi: I/S Verwerking uitgangspunten begroting 2018 s Overige ontwikkelingen Kapitaallasten Soemeersingel/Koolweg s Pensioenen voormalige bestuurders s Correctie technische aanpassingen s Persoonsinformatievoorziening s Overig s Totaal ontwikkelingen na kaderbrief

8 Verwerking uitgangspunten begroting 2018 Bij de kaderbrief 2017 worden de uitgangspunten voor de begroting 2018 vastgesteld. Deze worden in de begroting bestaand beleid verwerkt en leiden tot een positief verschil. Het verschil ontstaat voornamelijk door hogere aantallen woningen en omdat er meer gereserveerd was voor de indexering van lasten, baten en lonen, dan uiteindelijk nodig. Kapitaallasten Soemeersingel/Koolweg De gemeenteraad heeft op 11 juli 2017 een investering van 2,2 miljoen beschikbaar gesteld voor de renovatie/reconstructie van de Soemeersingel en Koolweg. De structurele kapitaallasten ad zouden bij de begroting 2018 meegenomen worden. Pensioenen voormalige bestuurders Dit nadeel wordt vooral veroorzaakt door een rentebijstelling voor de berekening van de toekomstige pensioenverplichtingen voor wethouders. Dit is een landelijke tendens. Om aan de toekomstige verplichtingen te kunnen blijven voldoen moet er een hogere storting in de voorziening plaatsvinden. Correctie technische aanpassingen Door nieuwe wet en regelgeving van onder andere de BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) hebben er verschuivingen binnen de begroting plaatsgevonden. Deze hebben, onder andere door toedoen van de btw, tot een financieel nadeel geleid van Verder zijn door een technische tekortkoming van het systeem, de kapitaallasten voor een aantal vervangingsinvesteringen in 2020 weggevallen. Deze zijn nu weer opgenomen. Persoonsinformatievoorziening Volgens de prognoses neemt het aantal afgiften vanaf 2018 tot en met 2023 voor reisdocumenten af. Deze afname heeft te maken met de invoering van de 10-jarige geldigheid van reisdocumenten voor volwassenen (18 jaar en ouder). Overig Dit zijn ontwikkelingen lager dan

9 Ontwikkelingen thema s In de begroting 2018 staat per thema de vraag naar middelen toegelicht. Voor een inhoudelijke toelichting op de vraag naar middelen verwijzen wij naar de afzonderlijke thema s. In onderstaand overzicht wordt de totale vraag naar middelen opgesomd. De vraag naar middelen heeft een effect op het begrotingssaldo. Onder in de tabel staat het totale structurele en incidentele effect op het begrotingssaldo opgenomen. thema Vraag naar middelen Begroting 2018 I/S Vraag naar middelen/opbrengst Wettelijke ontwikkelingen Omgeving Beheersplannen I Subtotaal wettelijke ontwikkelingen Onontkoombaar Regionaal bereikbaarheidsakkoord; Omgeving programmateam I Omgeving Verkeersveiligheidsmaatregelen I Samenleving Wijziging systematiek subsidiëring gemeenschapshuizen S Samenleving Veiligheidsregio S S Samenleving Uitbreiding formatie handhaving Subtotaal onontkoombaar Overige ontwikkelingen Vrije tijd Tijdelijke huisvesting KDO I Omgeving Monumenten I Dienstverlening I babs S Dienstverlening Huis vóór de samenleving S Subtotaal overige ontwikkelingen Totaal vraag naar middelen begr Waarvan - structureel incidenteel

10 Algemene Uitkering gemeentefonds/septembercirculaire 2017 De totale algemene uitkering die Deurne ontvangt bedraagt in 2018, 43 miljoen. De septembercirculaire is een beleidsarme circulaire. Ten opzichte van de meicirculaire zijn er kleine verschuivingen. Financiele mutatie ten opzichte van de meicirculaire Algemene uitkering/accres d taken sociaal domein WMO Jeugdzorg Participatiewet Algemene uitkering/accres In 2018 stijgt het accres ten opzichte van de meicirculaire, in 2019 daalt het iets en 2021 blijven ongeveer gelijk. De uitwerking hiervan is in de tabel opgenomen. 3d taken sociaaldomein Per 2018 worden 4 voorzieningen vanuit het ministerie betaald in plaats vanuit de gemeente. Hierdoor wordt de algemene uitkering voor het sociaal domein lager, maar ook de kosten verdwijnen. Het betreft de kindertelefoon, vertrouwenswerk jeugd, de anonieme hulplijn (anoniem luisterend oor) en de doventolkvoorziening. De kosten en opbrengsten zijn hierin budgetneutraal. 10

11 Verloop algemene reserve Het verloop van de algemene reserve, na vaststelling van de begroting 2018, inclusief de ontwikkelingen en vraag naar middelen, is als volgt: Verloop algemene reserve Saldi per Raadsbesluit vaststelling Beleidsplan Openbare Verlichting Wegenbeheerplan Nota Grex/Vex deel A 2017,sanering waagweg Jaarrekeningsaldo Begrotingssaldi 2017 t/m 2021; begroting Saldi per Via de algemene reserve worden de voor- en nadelige saldi afgewikkeld. Rekening houdend met de saldi na de begroting 2018 bedraagt de Algemene reserve op 31 december miljoen. Dit is 1,2 miljoen lager ten opzichte van de kaderbrief 2017 wat in onderstaande tabel te zien is. Norm algemene reserve Er is geen voorgeschreven norm voor de minimum omvang van de algemene reserve; de gemeente is dus vrij dit zelf te bepalen. De belangrijkste risico s zijn op dit moment het risico van de grondexploitatie en sociaal domein. De risico s in de grondexploitatie zijn fors gedaald door allerlei oorzaken. De risico s in het sociaal domein kunnen worden afgedekt door de bestemmingsreserve sociaal domein. Hierdoor is het risicoprofiel van de gemeente sterk verbeterd en zou kunnen worden volstaan met een lagere omvang van de algemene reserve. 11

12 Echter, gezien het feit dat de omvang van de risico s sterk kunnen fluctueren is het van belang de algemene reserve niet alleen af te laten hangen van de omvang van de risico s maar ook een minimumnorm voor de algemene reserve te berekenen. Deze minimumomvang kan worden gezien als een ijzeren voorraad. Voorgesteld wordt een minimum voor de algemene reserve aan te houden van 6,2 mln. Deze norm komt als volgt tot stand: 10% van de begrotingsuitgaven sociaal domein. Dat het sociaal domein niet wordt meegenomen heeft als reden dat hier al een reserve voor is gevormd. De economische crisis en de gevolgen hiervan voor de gemeente Deurne ligt ons nog vers in het geheugen. Enkele jaren terug was de algemene reserve bijna nihil. Er kunnen zich nog altijd risico s voordoen die nu niet beeld (kunnen) zijn. Uitgaande van het voorzichtigheidsprincipe is het verstandig om de algemene reserve intact te laten. Weerstandsvermogen Eind 2018 vertoont de algemene reserve een saldo van 9 miljoen. Om te bepalen of dit voldoende is, moet de relatie worden gelegd met de benodigde en beschikbare weerstandscapaciteit. De benodigde weerstandscapaciteit is afhankelijk van de risico s en is voor 2018 circa 2,8 miljoen. De beschikbare weerstandscapaciteit wordt gevormd door de algemene reserve tezamen met de onbenutte belastingcapaciteit, de stille reserves en de post onvoorzien. Voor 2018 is deze 13 miljoen. De ratio van het weerstandsvermogen kan dan als volgt worden bepaald: Beschikbare weerstandscapaciteit 13 miljoen Benodigde weerstandscapaciteit 2,8 miljoen = ratio weerstandsvermogen 4,7 De ratio van het weerstandsvermogen bedraagt 4,7. Ten opzichte van de jaarrekening 2016 een verbetering van 3,3. Een ratio van 4,7 betekent dat het weerstandsvermogen uitstekend is. Een uitgebreide toelichting op de weerstandscapaciteit staat in de paragraaf 6.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing. 12

13 Investeringen Huis voor de samenleving. Voor de aanpassing van het gemeentehuis en de ombouw tot een Huis voor de samenleving wordt een investeringskrediet gevraagd voor 2019 van 5,6 miljoen. De kapitaallasten hiervan zijn Hiervan wordt door de begroting al gedekt. De overige is als vraag naar middelen opgenomen vanaf Zie voor nadere toelichting Thema Dienstverlening. Vervangingsinvesteringen Onderstaand een overzicht van de reguliere vervangingsinvesteringen waarvan de lasten zijn verwerkt in de begroting Vervangingsinvesteringen 2018, opgenomen in bestaand beleid 2018 Kapitaallasten 2019 e.v. Riolering investeringen Renault Maxity /6 CC T 12-VRK Renault Maxity /6 CC T 14-VRK Netwerkcomponent PC's Servers Software functioneel strooier Nido Stratos B strooier Nido Stratos B quad spuitcombinatie Stratos opzetstrooimachine Totale vervangingsinvesteringen

14 5. Programmabegroting Leeswijzer Thema s Opbouw thema s; De thema s zijn opgebouwd uit: Raadsopdrachten Hier wordt de stand van zaken met betrekking tot de raadsopdrachten toegelicht. Clusters Per cluster worden de doelstellingen en de ontwikkelingen toegelicht. Kosten bestaand beleid De kosten bestaand beleid zijn kosten en opbrengsten die voortvloeien uit door de raad genomen besluiten. Belangrijke verschillen tussen de begroting 2017 en de begroting 2018 worden per cluster toegelicht met uitzondering van technische verschuivingen. Veel van de verschillen tussen de begroting 2017 en begroting 2018 kunnen worden verklaard doordat of in 2017 of in 2018 incidentele budgetten beschikbaar zijn. Technische verschuivingen na aanpassingen in de wettelijke voorschriften van het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) Met ingang van de begroting 2017 zijn diverse kosten en opbrengsten verschoven binnen de thema s door een andere manier van begroten. Deze nieuwe manier van begroten (en vervolgens ook verantwoorden) wordt opgelegd vanuit het BBV. Deze wettelijke bepalingen zijn aangepast om de begroting transparanter en beter vergelijkbaar te maken. Het gaat met name om een andere manier van toerekenen van de (directe) personele kosten, de overhead en inkomsten zoals belastingen en algemene uitkering. De kosten voor overhead, zoals de kosten van de ondersteunende afdelingen zoals bijvoorbeeld de afdelingen financiën, P&O en communicatie, moeten apart worden opgenomen. Daarnaast moeten ook de algemene dekkingsmiddelen (voornamelijk algemene uitkering en OZB) worden toegelicht in een apart onderdeel van de begroting. Deze onderdelen zijn nu opgenomen in een apart hoofdstuk Kosten bestaand beleid Algemene middelen als onderdeel van het Thema Dienstverlening. Door al deze technisch veranderingen en verschuivingen zijn de cijfers van 2016 niet meer te vergelijken met de begroting 2017 en Daarom ontbreekt in de begroting 2018 de cijfers van de jaarrekening Personele lasten Tussen de thema s onderling zijn verschuivingen in de personele lasten. In de verschillende thema s worden de verschillen in personele kosten niet afzonderlijk toegelicht. Het financiële effect op de personele lasten wordt toegelicht in thema dienstverlening/overhead. Vraag naar middelen Hier staan de ontwikkelingen met een financiële consequentie, die nog niet opgenomen zijn in het bestaand beleid. Projecten/ investeringen Op deze plek wordt een update gegeven van de lopen projecten en investeringen. Indicatoren Om de begroting niet alleen op financieel gebied maar ook beleidsmatig transparanter en beter vergelijkbaar te maken met andere gemeenten schrijft het BBV ook een aantal 14

15 verplichte indicatoren voor. Deze indicatoren zijn opgenomen in bijlage 2 van deze begroting. Totaaloverzicht lasten en baten begroting 2018 Begroting 2018 De gemeenteraad heeft de wettelijke taak een begroting vast te stellen die structureel en reëel in evenwicht is (Gemeentewet artikel 189). Om de raad in staat te stellen deze taak te verrichten, is het essentieel dat de begroting een inzichtelijke presentatie van het structureel begrotingssaldo bevat. Zo krijgt de raad een helder inzicht in de structurele begrotingsruimte die vrij aanwendbaar is, bijvoorbeeld voor structureel nieuw beleid en wordt niet verrast door structurele begrotingstekorten Thema Lasten Baten Saldo Vrije tijd Omgeving Werken Samenleving Wonen Dienstverlening en organisatie Totaal van de thema's Algemene dekkingsmiddelen Overhead Heffing vennootschapsbelasting Onvoorzien Subtotaal Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Geraamd resultaat bestaand beleid Vraag naar middelen Algemene uitkering / septembercirculaire Begrotingssaldo Incidentele lasten en baten Structureel begrotingssaldo

16 Thema Vrije Tijd Dit thema is gericht op de verdere ontwikkeling van de sector Vrije tijd en Toerisme. De gemeente Deurne wil stimuleren dat er geïnvesteerd wordt in de kwaliteitsverbetering, verbreding en versterking van de vrijetijdseconomie, zodat de werkgelegenheid en de bestedingen in de sector toenemen. Voor de bewoners van de gemeente Deurne zijn er uitgebreide en gevarieerde recreatiemogelijkheden, waarbij ook gebruik gemaakt kan worden van het toeristisch aanbod. De gemeente Deurne wil op het gebied van recreatie en toerisme ruimer faciliteren. Raadsopdrachten Alle raadsopdrachten binnen dit thema zijn afgerond. Doelstellingen Binnen dit thema gaat het om het verzilveren van de potenties op toeristisch-recreatief gebied, zowel voor de groot- als de kleinschalige initiatieven, en het versterken van de toeristische-recreatieve sector als geheel. Deurne wil de ondernemers een aantrekkelijk vestigingsklimaat bieden. Ontwikkeling van nieuwe concepten, investeringen in kwaliteitsverbetering, verbreding en uitbreiding van het bestaande toeristisch-recreatief aanbod staan hierbij centraal. De gemeente Deurne zet in op facilitering hiervan via de derde herziening van het bestemmingsplan buitengebied. De gemeente Deurne wil de juiste randvoorwaarden voor de ondernemers uit de toeristische en recreatieve sector creëren met als doel: meer, nieuwe en uitbreiding van bestaande ondernemingen. Dit betekent meer werkgelegenheid; balans en samenhang tussen sport, gezondheid, vrijwilligers, werkgelegenheid en accommodaties; ruimte creëren voor bestaande en nieuwe voorzieningen; behoud van de sportvoorzieningen op het huidige niveau, een zwemvoorziening in de gemeente is noodzakelijk; zichtbaar maken van cultuur en zoeken naar nieuwe kansen in de promotie; stimuleren van samenwerking tussen ondernemers en instanties (onder andere centrummanagement en VVV), lokaal en regionaal; verdere professionalisering en versterking van de VVV in regio de Peel. Ontwikkelingen Cultuur In mei 2017 is in het kader van Veerkrachtig bestuur de toekomstvisie voor Deurne vastgesteld. Centraal daarin staat Deurne als prettige woon- en leefgemeente. Onderdeel hiervan zijn levendige kerkdorpen met elk een eigen karakter. Cultuur is een belangrijke drager voor de eigen identiteit en de herkomst hiervan en draagt bij aan de sociale samenhang. De gemeente wil ook blijven boeien en haar inwoners binden en verbinden. Cultuur heeft dat in zich door haar educatief karakter en het vermogen mensen te verrijken met nieuwe inzichten. Tenslotte biedt cultuur kansen op economisch vlak, met name voor het toeristisch-recreatief bedrijfsleven dat de culturele identiteit voor promotie kan inzetten. De komende periode wordt in deze integrale context verder vorm gegeven aan cultuur als drager voor een sterke woon- en leefgemeente en gewerkt aan vraagstukken die zich aandienen met als voorbeeld Museum de Wieger. 16

17 Cultuurcentrum geleidelijk terug naar rol op afstand De interim-fase na de bestuurscrisis in 2016 bij het Cultuurcentrum is medio 2017 afgesloten. Vanwege de ontstane situatie liet de gemeente haar rol op afstand tijdelijk los en greep actief in om sluiting van het Cultuurcentrum te voorkomen. Een interim team onder leiding van de manager van De Ruchte uit Someren heeft gewerkt aan de verder professionalisering van de bedrijfsvoering. Dit proces wordt geleidelijk afgerond en in de loop van 2018 keert de gemeente weer terug naar haar rol op afstand. Wel wordt via een aantal audits (bijvoorbeeld gericht op de inrichting van de financiële administratie en de toepassing van de Governance Code Cultuur) nog actiever toezicht gehouden dan is bepaald in het raadskader uit december Gymsportcentrum KDO Turnvereniging KDO moet haar huidige locatie Haspelweg 11 in 2018 of spoedig daarna verlaten. De activiteiten van de vereniging zijn niet te accommoderen in de aanwezige sportaccommodaties. De vereniging heeft zelf een businesscase opgesteld voor een nieuwe locatie op het terrein van het IVOD. Zij vraagt de gemeente om een eenmalige bijdrage te doen voor de realisatie van een gymsportcentrum. In september 2017 heeft een eerste opiniërende bespreking in de commissie plaatsgevonden. Op basis van verder onderzoek en aanvullende gegevens volgt naar verwachting in 2018 besluitvorming Kosten bestaand beleid thema Vrije Tijd Thema Vrije tijd Begroting Begroting MJB MJB MJB Saldo van baten en lasten Lasten Cluster Vrije tijd Totaal lasten Baten Cluster Vrije tijd Totaal baten Totaal saldo van baten en lasten Mutatie reserves Toevoegingen Cluster Vrije tijd Onttrekkingen Cluster Vrije tijd Totaal mutatie reserves Resultaat Resultaat thema Vrije tijd Begroting Begroting Verschil Cluster Vrije tijd Resultaat thema Vrije tijd

18 Toelichting verschillen begroting thema Vrije Tijd Onderstaand worden de verschillen, groter dan , tussen de begroting 2018 en de begroting 2017 van het thema Vrije Tijd toegelicht. Buurtsportcoach nadeel Door het vervallen van een te hoog opgenomen bijdrage in 2017 is er een nadeel op dit onderdeel van Zwembad nadeel In 2016 heeft de gemeenteraad besloten de exploitatiebijdrage voor zwembad de Wiemel structureel te verhogen. Cultuurcentrum voordeel In 2017 is een externe projectleider ingezet voor de begeleiding van een interim-periode binnen het Cultuurcentrum. Daarvoor zijn incidenteel extra kosten gemaakt. De interimperiode is in de loop van 2017 beëindigd. Overige nadeel Projecten/investeringen Er zijn geen projecten/investeringen in het thema Vrije tijd Vraag naar middelen Thema Vrije tijd Vraag naar middelen/opbrengst Omschrijving I/S Tijdelijke huisvesting KDO I Totaal Vraag naar middelen Gymnastiekvereniging KDO is gevestigd in het oude schoolgebouw aan de Haspelweg 11. Een groot deel van dit pand is door eigenaar Bergopwaarts verkocht aan een projectontwikkelaar en Bergopwaarts moet in 2018 leveren. Dit kan alleen door een deel van het pand af te breken. KDO kan tijdelijk gebruik blijven maken van het overgebleven deel. Dan moet er, op kosten van KDO, een nieuwe buitenwand worden opgetrokken. De vereniging is niet in staat deze te betalen. Zij heeft al eerder fors geïnvesteerd om het pand warm te kunnen houden. Voor een nieuwe investering ontbreekt het de vereniging aan financiële middelen. Het gaat hier om een tijdelijk situatie. Door als gemeente de buitenwand te betalen, blijft de vereniging een locatie houden om te sporten tot een nieuwe/andere locatie beschikbaar is. 18

19 Thema Omgeving Het thema Omgeving is gericht op het realiseren en het behouden van datgene wat de (inwoners van de) gemeente Deurne belangrijk vinden in de fysieke omgeving. Er wordt vanuit de inrichtingseisen op de ruimtelijke ontwikkeling gestuurd en er wordt toegezien op correct en veilig gebruik. Hiervoor wordt onder andere uitvoering gegeven aan het ruimtelijk beleid, milieubeleid en welstandsbeleid. Bovendien wordt op grond van de Wabo en de Wet milieubeheer toezicht gehouden en waar nodig gehandhaafd. Er wordt rekening gehouden met de ontwikkelingen en de gebruikers worden betrokken bij de realisatie van het programma. De gemeente Deurne en de professionele instanties zijn steeds minder zelf fysiek en financieel actief in het fysieke domein, maar vervullen een faciliterende rol waarbij meer wordt overgelaten aan de gemeenschap. Het thema is ingedeeld in de volgende clusters: Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH) Openbare ruimte en eigendommen Verkeer en Mobiliteit Milieu Ruimtelijke Ordening Plattelandsontwikkeling Raadsopdrachten Alle raadsopdrachten binnen dit thema zijn afgerond Clusters Cluster Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH) Doelstellingen Het leveren van een bijdrage aan de kwaliteit van de fysieke leefomgeving in Deurne, door het verlenen van vergunningen en ontheffingen, het houden van toezicht en de zorg voor het naleven van de regels (VTH-taken). De zorg voor de kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving op het gebied van het omgevingsrecht. Dit als onderdeel van verdere professionalisering van de VTH taken. Met behoud van bovenstaande uitgangspunten gemeentelijke werkzaamheden uit te laten voeren door marktpartijen. De zorg voor een kostendekkende uitvoering van vergunningverlening en toezicht. Ontwikkelingen Kwaliteitscriteria vergunningverlening, toezicht en handhaving Gemeenten zijn verplicht om kwaliteitscriteria voor de uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving (de VTH-taken) vast te leggen in een verordening. Deze kwaliteitscriteria zijn bedoeld om de uitvoering van de VTH-taken te professionaliseren. De verordening is in januari 2017 door de gemeenteraad vastgesteld. De organisatorische wijzigingen die nodig zijn om aan de verordening te voldoen worden in beeld gebracht. Als hier extra middelen voor nodig zijn volgt er bij de kaderbrief een aanvullende vraag naar middelen. 19

20 Wet kwaliteitsborging voor het bouwen Het wetsvoorstel Kwaliteitsborging voor het bouwen is begin 2017 aangenomen door de Tweede Kamer. De Eerste Kamer heeft in juli 2017 hierover gedebatteerd. In het debat werden diverse bezwaren geuit rondom de uitvoerbaarheid van het wetsvoorstel. Hierna zegde de minister toe dat het wetsvoorstel in elk geval pas wordt ingevoerd per 1 januari Het wetsvoorstel is tot nader order aangehouden. Cluster Openbare Ruimte en Eigendommen Doelstellingen Het maatschappelijk en overig vastgoed integraal en op objectniveau bewaken en beheren De kapitaalgoederen in de openbare ruimte (zoals wegen, bomen, riool) meerjarig integraal beheren en onderhouden. Realiseren/behouden van een veilige en functionele openbare ruimte, waarbij de beleving van de gebruiker verbeterd wordt. Ontwikkelingen Wijziging systematiek subsidiering gemeenschapshuizen In deel A van de nota GREX-VEX is aangekondigd dat de gemeente overgaat tot huurovereenkomsten met de 6 gemeenschapshuizen die eigendom zijn van de gemeente. Dit betekent dat de oude systematiek waarin de gemeenschapshuizen verplicht werden gesteld om een gedeelte van het eigenaarsonderhoud te bekostigen, komt te vervallen. De gemeente gaat voortaan het volledige eigenaarsonderhoud op zich nemen. Dit betekent dat de huidige begrote onderhoudskosten aan gemeenschapshuizen stijgen. Hier staat tegenover dat de gemeenschapshuizen huur gaan betalen. De gemeenteraad heeft besloten de huur 100% te subsidiëren. Dit leidt tot een vraag naar middelen binnen thema Samenleving. In dat thema wordt het een en ander nader toegelicht. Duurzaamheidsinvesteringen gemeentelijk vastgoed De gemeenteraad heeft in 2017 de ambitie Deurne energieneutraal in 2050 vastgesteld. In 2017 is gestart met het in beeld brengen van een pakket aan energiebesparende maatregelen voor het vastgoed dat de gemeente zelf beheert en exploiteert (onder andere de sporthallen en de gemeentewerf). Het overig vastgoed volgt later. Daarnaast start per eind 2017 een traject om het energieverbruik te monitoren zodat de effecten van deze maatregelen zichtbaar worden. Een en ander vindt budgettair neutraal plaatst omdat de maatregelen zichzelf terugverdienen. De investeringen worden verwerkt in duurzame meerjarenonderhoudsplannen. Dit betekent dat realisatie van alle maatregelen niet ineens in 2018 plaatsvindt, maar zoveel mogelijk op natuurlijke vervangingsmomenten. De nota GREX-VEX geeft een nadere toelichting op deze investeringen. Taakstellende bezuiniging Anders denken, anders doen Bij de vaststelling van de begroting 2015 is besloten dat door Anders denken, anders doen een besparing gerealiseerd moet worden van ( per 2017, per 2018 de volledige ). Op diverse onderdelen in de openbare ruimte zijn traditionele werkwijzen losgelaten. Er zijn nieuwe verbindingen gelegd tussen onderwerpen, organisatieonderdelen, mensen, opdrachten, beleid, uitvoering enzovoorts met behoud van kwaliteit. Deurne doet t geeft concreet invulling aan deze nieuwe werkwijze. Voor 2018 wordt op de volgende onderdelen de bezuiniging van gerealiseerd: wegen, verkeer en openbaar groen. De financiële consequenties van deze onderdelen zijn opgenomen bij de financiële ontwikkelingen. 20

21 Waterbeheer In het buitengebied wordt samen met het waterschap en de omliggende Peelgemeenten gewerkt aan een watersysteemanalyse die inzicht moet geven in de werking van het watersysteem onder extreme omstandigheden. Niet alleen worden daarmee knelpunten in de afvoer zichtbaar gemaakt, maar ook wordt het effect van maatregelen onderzocht. De watersysteemanalyse kan leiden tot ingrepen in het watersysteem door waterschap en/of gemeenten. Het aandeel van de gemeente Deurne in deze maatregelen is nog niet uit te rekenen. De resultaten van de watersysteemanalyse worden in de loop van 2018 beschikbaar. Als dit leidt tot een extra vraag naar middelen dan volgt een aanvullende vraag naar middelen. Bomen beheer- en vervangingsplan In het door de gemeenteraad vastgestelde Bomenbeheer- en vervangingsplan is het wensbeeld voor de inrichting van de openbare ruimte op het vlak van bomen beschreven. Ook omschrijft het de kaders om tot een uitvoeringsplan te komen zodat het vervangen van bomen planmatig opgepakt wordt. Hiermee wordt voorkomen dat er ad hoc gewerkt wordt (op basis van klachten en meldingen) en kunnen verzoeken gewogen worden in het geheel. Afgesproken is om de vraag naar middelen voor het vervangen van bomen op te nemen in de beleidscyclus. Eind 2017 wordt dit verder uitgewerkt. De financiële consequenties worden opgenomen in de Kaderbrief 2018 Cluster Verkeer en Mobiliteit Doelstellingen Verkeer en mobiliteit Verbeteren van de verkeersveiligheid en leefbaarheid met name ook in de kernen. Goede bereikbaarheid van de gemeente Deurne met aandacht voor het spoor, de N270, de centrumring en natuur-/recreatieve gebieden. Alle vormen van verkeershinder zoveel mogelijk beperken. Goede fietsvoorzieningen en fietsenstallingen in het centrum van Deurne en bij het station. Toegankelijkheid voor minder validen verbeteren. Betrekken van bewoners bij verkeersveiligheid en leefbaarheid. Parkeren Voldoende parkeerplaatsen. Optimaliseren en benutten van bestaande parkeervoorzieningen. Genereren van (voldoende) parkeerinkomsten. Overlast beperken van parkeerders in woonwijken. Ontwikkelingen Realisatiefase N270 Langstraat In de Kaderbrief 2017 is de uitbreiding van het project gemeld. Deze uitbreiding leidt naar verwachting tot een hogere gemeentelijke bijdrage. De planning was om dit bedrag te verwerken in de begroting Dit is niet haalbaar gebleken. Eind 2017 zijn de bedragen bekend. Deze worden in de Kaderbrief 2018 verwerkt. Regionaal bereikbaarheidsakkoord; financiering van het maatregelenpakket Eind 2016 hebben alle 21 regiogemeenten het regionaal bereikbaarheidsakkoord vastgesteld. Voor de uitvoering van deze regionale agenda is voor het zuidoostelijk deel van de regio 55,75 miljoen beschikbaar. De betreffende 10 gemeenten (inclusief Deurne) moeten samen afspraken maken over cofinanciering van dit bedrag om zodoende de maatregelen uit te kunnen voeren. Dit betekent dat de gemeenten samen ook 55,75 miljoen in hun begrotingen moeten opnemen. De verwachting is dat eind 2017 hier bestuurlijke afspraken over worden gemaakt. 21

22 Regionaal bereikbaarheidsakkoord; uitbreiden fietsenstallingen station Het wegvallen van de bijdrage van het Ministerie van I&M is in de Kaderbrief 2017 gemeld. Het onderzoek naar de mogelijkheden voor het realiseren van de uitbreiding is nog niet afgerond. Zodra hierover meer bekend is wordt de gemeenteraad hiervan op de hoogte gebracht. Eventuele financiële consequenties worden in de Kaderbrief 2018 opgenomen. Cluster Milieu Doelstellingen Gezonde leefomgeving: geen bodemverontreinigingen, geluidsoverlast en geuroverlast. Energietransitie: minder energieverbruik en meer lokaal opgewekte duurzame energie. Materialentransitie: verminderen van de afvalstroom en duurzamer omgaan met waardevolle materialen (door gescheiden inzameling van huishoudelijk afval). Ontwikkelingen Naar een energieneutraal Deurne De Route naar een energieneutraal Deurne in 2050 is in 2017 door de gemeenteraad vastgesteld. Aan de hand van 6 thema s worden concrete duurzaamheidsacties uitgevoerd en wordt samenwerking met partners opgezet en gefaciliteerd. Hiervoor wordt een actieplan 2018 opgesteld. Een voorbeeld van een mogelijke nieuwe actie is de inzet van 2 duurzame inzamelvoertuigen (vuilniswagens) door afvalinzamelaar Blink. Deze voertuigen rijden op waterstof in plaats van op diesel. Cluster Ruimtelijke Ordening Doelstellingen Het actief zorgdragen voor behoud en versterking van de kwaliteiten en identiteiten van de wijken en kernen van de gemeente Deurne en van de landschappelijke en natuurlijke waarden, zodat de inwoners van de gemeente Deurne hun eigen plek kunnen blijven herkennen en waarderen. Zorgdragen dat nieuwe ontwikkelingen zich zo goed mogelijk voegen in de voor de gemeente Deurne belangrijke kwaliteit en identiteit. Regie voeren op de transitie van het buitengebied: met name op functionele invulling en kwalitatieve inpassing. Ontwikkelingen Erfgoed Erfgoed is een wezenlijk onderdeel van de identiteit van Deurne en is van grote betekenis voor de omgevingskwaliteit. De Erfgoedwet en straks ook de Omgevingswet vragen van gemeenten dat zij in hun omgevingsbeleid de cultuurhistorische waarden waarborgen. Bij de bezuinigingen van 2011 en 2012 is het gemeentelijk erfgoedbeleid teruggebracht tot de wettelijke vereisten in kader van vergunningverlening. Om goed te kunnen anticiperen op de komst van de Omgevingswet is het opstellen van een gemeentelijk erfgoedbeleid nodig. Dat houdt ook in een actualisering van de inventarisatie van de aanwezige cultuurhistorische waarden in de gemeente. In 2018 wordt hiermee een begin gemaakt. Cluster Plattelandsontwikkeling Doelstellingen Een vitaal en leefbaar platteland: Levensvatbare en gezonde aan het buitengebied gebonden economieën. Mooi en aantrekkelijk landschap met vitale natuur (flora, fauna en water). Leefbare kleine kernen. 22

23 Ontwikkelingen Transitie buitengebied Er vinden tal van grootschalige ontwikkelingen plaats, die maken dat het buitengebied sterk gaat veranderen: steeds meer veehouderijen stoppen, de blijvers worden groter. Veehouders staan voor de keuze om door te gaan, met andere (neven)activiteiten aan de slag te gaan of te stoppen. De verhoudingen (zowel ruimtelijk, economisch als sociaal) in het buitengebied veranderen daardoor. Daarnaast maakt de ontwikkeling van de Deurnese Peel, dat een groter deel van Deurne natuur wordt en wordt onttrokken aan het economisch verkeer. Dit zijn veranderingen die op lokale schaal gebeuren en steeds zichtbaarder worden. Ook op macro-economische schaal zijn er ontwikkelingen, die maken dat het buitengebied er anders uit gaat zien en anders gebruikt gaat worden. De klimaatopgave brengt een ruimtebehoefte met zich mee voor duurzame energiewinning. Daarnaast verandert de woon-werkbalans. Mensen stellen andere eisen aan de woonomgeving en werklocatie. Dit alles vindt plaats binnen de context van de metropoolvorming rondom Eindhoven, waar Deurne onderdeel van uitmaakt. De transitie van de veehouderij, de energietransitie en de metropoolvorming maken dus, dat het buitengebied in Deurne sterk gaat veranderen. Het is echter nog onbekend hoe deze processen de komende decennia zich gaan ontwikkelen. Welke rol de gemeente hierin wil spelen staat vastgelegd in het Transitiemenu. Deze programmagerichte aanpak zet in op verschillende sporen en biedt daarnaast ruimte om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. De volgende programmalijnen worden samen met betrokken mensen verder uitgewerkt in 2018: creëren van nieuwe perspectieven oplossen en voorkomen van knelpunten aanpak leegstand agrarische bebouwing herstel sociale draagkracht Stimuleringskader Groenblauwe Diensten Het Stimuleringskader Groenblauwe Diensten (Stika) is een subsidieregeling van de provincie Noord-Brabant, gemeenten en waterschappen in Noord-Brabant. Binnen deze regeling verdubbelt de provincie de gemeenschappelijke bijdrage voor het onderhouden en aanleggen van kleine landschapselementen. Als een grondeigenaar op grond buiten zijn erf maatregelen treft die bijdragen aan natuur- of landschapsbehoud, dan kan hij daarvoor een passende vergoeding krijgen. Uitvoering van de regeling wordt gecoördineerd door Brabants Landschap. In het meest recente Gebiedscontract De Peel was de deelname van Deurne aan Stika geregeld met een looptijd tot 1 juli Omdat er nog middelen vanuit de huidige regeling beschikbaar zijn, heeft Brabants Landschap een verzoek bij de provincie ingediend om het huidige contract met een jaar te verlengen tot 1 juli In de tussenliggende periode wordt de huidige regeling geëvalueerd en wordt een voorstel voor een nieuw gebiedscontract voorgelegd voor de periode EVZ Astense Aa Fase II Waterschap Aa en Maas en de gemeente Deurne hebben de gezamenlijke opgave om EVZ te realiseren. Samen met de gemeente Asten, ZLTO Deurne en Asten, de provincie Noord-Brabant, Dienst Landelijk Gebied (DLG) en de Regionale Reconstructiecommissie (RRC) De Peel is ter uitvoering hiervan in 2006 het startschot gegeven voor het project de Astense Aa. Dit project is opgeknipt in twee fases. In de nazomer van 2013 is Fase I van de herinrichting Ecologische Verbinzingszone (EVZ) Astense Aa afgerond. Fase II is nog niet gestart. 23

24 Fase II betreft het traject tussen de A67 en de Soeloop bij Liessel. Dit najaar (2017) zijn de voorbereidingen hiervoor gestart. Vanuit Fase I is er in de gemeentelijke begroting nog budget beschikbaar, maar dit is mogelijk niet toereikend als gemeentelijke bijdrage (25%) aan de volledige uitvoering van Fase II. Eind 2017 wordt duidelijk wat de totale investeringskosten zijn en de kosten voor beheer en onderhoud. Zodra Waterschap Aa en Maas (projectleiding) het plan van aanpak en de berekening van de investerings- en onderhoudskosten inzichtelijk heeft, wordt dit aan de raad voorgelegd. Als de raad instemt met het voorstel, kan in 2018 worden gestart met de uitvoering. De looptijd van het project is circa 2,5 jaar. Bij de realisatie van de EVZ wordt ook aandacht besteed aan landbouw en recreatie. 24

25 5.2.2 Kosten bestaand beleid thema Omgeving Thema Omgeving Begroting Begroting MJB MJB MJB Saldo van baten en lasten Lasten Cluster Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Cluster Openbare ruimte en eigendommen Cluster Verkeer en Mobiliteit Cluster Milieu Cluster Ruimtelijke Ordening Cluster Plattelandsontwikkeling Totaal lasten Baten Cluster Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Cluster Openbare ruimte en eigendommen Cluster Verkeer en Mobiliteit Cluster Milieu Cluster Ruimtelijke Ordening Cluster Plattelandsontwikkeling Totaal baten Totaal saldo van baten en lasten Mutatie reserves Toevoegingen Cluster Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Cluster Openbare ruimte en eigendommen Cluster Verkeer en Mobiliteit Cluster Milieu Cluster Ruimtelijke Ordening Cluster Plattelandsontwikkeling Onttrekkingen Cluster Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Cluster Openbare ruimte en eigendommen Cluster Verkeer en Mobiliteit Cluster Milieu Cluster Ruimtelijke Ordening Cluster Plattelandsontwikkeling Totaal mutatie reserves Resultaat

26 Resultaat thema Omgeving Begroting Begroting Verschil Cluster Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Cluster Openbare ruimte en eigendommen Cluster Verkeer en Mobiliteit Cluster Milieu Cluster Ruimtelijke Ordening Cluster Plattelandsontwikkeling Resultaat thema Omgeving Toelichting verschillen begroting thema Omgeving Onderstaand worden de verschillen, groter dan , tussen de begroting 2018 en de begroting 2017 van het thema Omgeving, per cluster, toegelicht. Cluster Vergunningverlening, Toezicht en handhaving Geen afwijkingen Cluster Openbare ruimte en eigendommen Taakstellende bezuiniging "Anders denken, anders doen" Wegen Verkeer Openbaar groen bedrag vanaf 2018 Het wegenbeheerplan is vastgesteld. De berekeningen laten zien dat de behoefte aan middelen voor het jaarlijkse reguliere onderhoud (ca. 1,95 miljoen euro) minder is dan het beschikbaar gesteld onderhoudsbudget wegen (ca 2,1 miljoen euro). Het regulier onderhoud is hiermee gewaarborgd en een bedrag van ca wordt ingezet voor de bezuinigingstaakstelling. Met de andere manier van werken en de integrale invulling van anders denken, anders doen kan een structurele bezuiniging worden behaald. In de afgelopen jaren zijn aanpassingen in de werkwijze gedaan waardoor de lasten gedaald zijn. Door nu het budget in verhouding te brengen met de huidige werkwijze wordt structureel bezuinigd. TOTAAL Herstelwerkzaamheden en meerjarenonderhoud Soemeersingel en Koolweg Helenaveen De aanbesteding van de herstelwerkzaamheden en het meerjarenonderhoud van de Soemeersingel en Koolweg heeft plaatsgevonden. De totaal benodigde financiële middelen voor de komende 15 jaar zijn groot. De herstelwerkzaamheden van de Soemeersingel en Koolweg betreffen zowel de renovatie/ reconstructie als het meerjarenonderhoud. De investering in 2017 voor de renovatie/reconstructie kost eenmalig 2,2 miljoen. Volgens de financiële verordening van de gemeente Deurne worden deze kosten geactiveerd en afgeschreven in 25 jaar. De jaarlijkse kapitaallasten bedragen met ingang van

27 De meerjarige onderhoudskosten voor de periode 2019 tot en met 2033 van in totaal 0,3 miljoen worden bekostigd uit het reguliere onderhoudsbudget wegen die beschikbaar is in de voorziening Onderhoud wegen. Beheer overige gebouwen en gronden nadeel Waagweg Een eenmalige saneringspost voor 2017 van 0,5 miljoen veroorzaakt het verschil. Het betreft de locatie Waagweg. Dit bedrag was eerder in het Grondbedrijf voorzien en wordt bekostigd uit de algemene reserve. Het bedrag was eenmalig opgenomen voor 2017 en is budget neutraal. Gebouwen Op basis van de meerjarige onderhoudsplannen (MOP s) zijn de onderhoudskosten voor 2018 aangepast over de verschillende thema s. Dit leidt tot een nadeel ten opzichte van 2017 van op dit thema. Ook zijn huuropbrengsten voor een bedrag van verdeeld over de juiste thema s. Per saldo leidt dit tot een nadeel ten opzichte van 2017 van op dit thema maar ook tot een voordeel op andere thema s. Watergangen voordeel In 2017 is sprake geweest van een incidentele verhoging van het budget voor onderhoud van de watergangen om knelpunten na de wateroverlast in 2016 op te lossen. In 2018 is het budget weer in lijn met de reguliere begroting. Cluster Verkeer en Mobiliteit Verkeer en vervoer voordeel Het verschil is de uitgaven ad tussen de begroting 2018 en Dit komt door een aantal incidentele uitgaven in Het gaat daarbij onder andere om: achterstallig onderhoud wegen ( ); onderhoud bruggen ( ); actualisatie gemeentelijk verkeers- en vervoerplan ( ); onderzoekskosten snelfietspad Deurne-Helmond ( ); verduurzaming openbare verlichting door middel van LED ( ); onderzoekskosten reconstructie Soemeersingel/Koolweg ( ); plan van aanpak uitbreiding P+R ( ); programma team bereikbaarheidsakkoord ( ). Hier tegenover staat een incidentele bijdrage van 2 miljoen uit de algemene reserve en uit budget dat vanuit 2016 is overgeheveld naar Per saldo is het voordeel ten opzichte van Parkeren voordeel In 2017 is incidenteel extra beschikbaar gesteld voor de fietsenstallingen bij het station. Cluster Milieu Afval nadeel De tarieven voor de afvalstoffenheffing worden in 2018 verlaagd. Het ledigen van de GFT container is dan 1 per lediging goedkoper en de tarieven op de milieustraat nemen met 25% af. De reserve afvalstoffenheffing bedraagt per 1 januari Dit is ruim voldoende om eventuele financiële tegenvallers op te vangen. In de begroting 2017 is een bedrag van begroot om te storten in de reserve. Dit is in 2018 niet nodig. 27

28 In 2018 worden een aantal taken goedkoper uitgevoerd door Blink, dan in het verleden door een derde partner. Dit geldt bijvoorbeeld voor containermanagement en het transport van restafval naar de verbrandingsoven in Moerdijk. Daarnaast is er een voordeel geweest op het verwerkingscontract GFT. Hier staat tegenover dat de kosten voor inzameling van Blink toenemen. De gemeenteraad heeft hier in mei 2017 al mee ingestemd bij de vaststelling van de begroting van Blink voor Verder nemen de inkomsten van de variabele afvalstoffenheffing (inkomsten ledigingen containers) af door het verlagen van de tarieven. Cluster Ruimtelijke Ordening Ruimtelijke ordening voordeel Omgevingswet Bij de kaderbrief 2017 is besloten om de incidentele middelen die oorspronkelijk beschikbaar waren voor de invoering van de Omgevingswet te verschuiven omdat de invoering is uitgesteld naar In 2017 is voor de invoering beschikbaar en in 2018 en 2019 wordt dit verhoogd naar respectievelijk Planschadevergoeding In de begroting is geen budget opgenomen voor planschadevergoedingen, omdat deze uitgaven erg onzeker zijn en moeilijk in te schatten. Door een toekenning van een planschadevergoeding in 2017 van zijn de lasten hiervoor in 2017 incidenteel hoger dan in Herziening bestemmingsplannen buitengebied Voor de Derde Herziening Bestemmingsplan Buitengebied was in 2017 extra (incidenteel) geld beschikbaar van circa Deze herziening is in 2017 afgerond zodat voor het jaar 2018 hiervoor geen budget nodig is. Cluster Plattelandsontwikkeling Plattelandsontwikkeling voordeel Voor de transitie van het buitengebied is in beschikbaar gesteld. Uit de reserve Plattelandsontwikkeling is onttrokken voor de projecten Astense Aa, fase 2 ( ) en Jaagpad, fase 2 van ( ). Overige voordeel

29 5.2.3 Projecten/investeringen Omschrijving project/ investering Investeringsbedrag Gerealiseerd t/m 2016 Toelichting Aanleg kruisingen voormalig MOBcomplex De uitvoering van de kruisingen met verkeersregelinstallaties voor de ontsluiting van EDCO en Gebroeders van Vijfijken is afgerond. Voor de periode 2017 tot en met 2021 zijn de afspraken uit de samenwerkingsovereenkomst tussen EDCO en de gemeenten Helmond en Deurne geborgd (geraamde kosten ). Na deze periode wordt het project financieel afgesloten. Vervangen verkeerslichten voormalige Stadhoudersweg en Liesselseweg Het vervangen en optimaliseren van de verkeerslichten is als project opgenomen in de 3 e tranche van het Landelijk Verbeterprogramma Overwegen (LVO). Er is een investeringskrediet voor 2016 beschikbaar gesteld van voor vervanging van de VRI s aan weerszijden van de spoorwegovergang Liesselseweg. Vanuit het LVO betaalt het ministerie van I en M 50% mee. Ook de provincie stelt in het kader van het LVO 25% subsidie beschikbaar. Verwachting is dat het project in het voorjaar van 2018 wordt uitgevoerd. Reconstructie N De N270 (Langstraat en Helmondsingel) wordt veiliger gemaakt. De provincie is gestart met de voorbereidingen om de Langstraat aan te pakken. Uitvoering van de werkzaamheden staat gepland voor de periode De Helmondsingel is gepland voor de periode De gemeentelijke bijdrage voor het plan is In de begroting zijn vanaf 2018 jaarlijkse kapitaallasten van opgenomen. 29

30 Omschrijving project/ investering Investeringsbedrag Gerealiseerd t/m 2016 Toelichting Financiering spoortunnel Binderendreef Fietspad naast de Lagebrugweg te Helenaveen Kruisstraat/voormalige Huishoudschool Neerkant herinrichting dorpskern De provincie draagt in het kader van de Robuuste Brabantroute 60% bij in de geraamde investeringskosten van 13,2 miljoen. De gemeentelijke bijdrage is dan 40% hetgeen een investering van 5,28 miljoen is. Eerder is in het kader van het LVO uitgegaan van een bijdrage van 25% ( 3,3 miljoen). Inmiddels heeft ProRail het project erkend en opgenomen in haar werkprogramma. Tussen gemeente Deurne en ProRail is inmiddels ook een Plan van Aanpak voor de realisatie van de tunnel opgesteld. In het najaar van 2017 is gestart met de realisatie van de fietsvoorziening aan de Lagebrugweg. In 2018 wordt fietspad opengesteld en project afgerond. In de kaderbrief 2016 is investeringskrediet beschikbaar gesteld voor het bouw- en woonrijp maken openbare gebied tussen de Kruisstraat en Dunantweg (voormalige Huishoudschool) In afwachting van de planontwikkeling van Bergopwaarts kan in de loop van 2018 worden gestart. In 2017 is het ontwerp van de herinrichting van de dorpskern samen met Leefbaar en Vitaal Neerkant uitgewerkt en aanbesteed. Na de zomervakantie 2017 is gestart met de uitvoering. De oplevering is gepland eind juni Milieustraat De investering heeft betrekking op de aankoop van de opstallen en de ondergrond van de milieustraat. De afschrijving van deze investering komt ten laste van de daarvoor bestemde reserve en komt dus niet tot uiting in de tarieven afvalstoffenheffing. 30

31 Omschrijving project/ investering Investeringsbedrag Gerealiseerd t/m 2016 OVL LED armaturen Toelichting Voor de vervanging van verouderde verlichting door LED is krediet beschikbaar gesteld. Er is gekozen voor een intensief overleg met bewoners om te komen tot een breed gedragen sociaal- en verkeersveilige openbare verlichting. Uitvoering wordt in de loop van 2018 afgerond. Renovatie Soemeersingel en Koolweg Totaal thema Omgeving Door het herstellen en het meerjarenonderhoudscontract van de Soemeersingel en Koolweg wordt de kwaliteit van deze wegen voor tenminste 15 jaar geborgd (minimaal kwaliteitsniveau CROW-C ) Vraag naar middelen Vraag naar middelen/opbrengst Omschrijving I/S Monumenten I Regionaal bereikbaarheidsakkoord; programmateam I Verkeersveiligheidsmaatregelen I Beheersplannen I Totaal Vraag naar middelen Monumenten In de bezuinigingsvoorstellen van 2011 is het samenvoegen van de welstand- en monumentencommissie opgenomen. In afwachting van aanpassing van het welstandsbeleid is dit voorstel tijdelijk geparkeerd. In 2017 is de nieuwe welstandsnota vastgesteld. Over de invulling en samenvoeging van de welstands- en monumentencommissie is nog geen duidelijkheid. Dit betekent dat voor de bekostiging van de monumentencommissie voor 2018 incidenteel wordt opgenomen. In afwachting van besluitvorming ten aanzien van de invulling van de commissie. Regionaal bereikbaarheidsakkoord; programmateam In de kaderbrief is voor beschikbaar gesteld voor het programmateam dat uitvoering gaat geven aan het regionaal bereikbaarheidsakkoord. Het ging toen om een tijdelijk programmateam. Op basis van de recente ervaringen heeft het portefeuillehoudersoverleg mobiliteit en innovatie besloten dat dit team de komende vier jaren (2018 t/m 2021) aan de slag gaat met de uitvoering van het regionaal bereikbaarheidsakkoord. Voor de komende vier jaar wordt daarom gevraagd. 31

32 Verkeersveiligheidsmaatregelen Om de verkeersveiligheid, bereikbaarheid, leefbaarheid en de verkeersafwikkeling te verbeteren zijn snelheid-remmende en/of verkeer-werende maatregelen wenselijk. Het reguliere budget is bedoeld voor beheer en onderhoud van bestaande verkeersvoorzieningen en maatregelen. Het is niet voor de aanleg van nieuwe verkeersmaatregelen. Het gaat in 2018 om de locaties Monsigneur Berkvenstraat, Brouwhuisweg en Neerkantseweg, Amstel-Hagelkruisweg en de Helmondseweg. Voor deze maatregelen is cofinanciering mogelijk van de provincie Noord-Brabant. Om in aanmerking te komen voor deze subsidie moet de gemeente eigen middelen (50%) beschikbaar stellen. Het betreft een investering van waarvan de helft ( ) door de gemeente beschikbaar moet worden gesteld. Actualisering Beheersplannen Voor de kernen worden tot 2020 vier bestemmingsplannen geactualiseerd: In 2019 moet het bestemmingsplan voor het plangebied de Rijtse Vennen worden geactualiseerd. De voorbereidingen hiervoor zijn in 2017 gestart. Het beschikbare budget voor 2018 ( ) is voldoende. In 2020 moeten de bestemmingsplannen voor Kom Vlierden, Sportpark Kranenmortel, en Zuidelijke Omlegging zijn geactualiseerd. Voor de actualisering van deze drie plannen worden voor 2018 ( ), 2019 ( ) en 2020 ( ) financiële middelen gevraagd. In 2020 treedt naar verwachting de Omgevingswet in werking. De bestemmingsplannen gaan daarbij over in een omgevingsplan. Door deze 4 actualiseringen beschikt de gemeente dan voor de kernen over een actueel planologisch regime. 32

33 Thema Werken Werkgelegenheid en ondernemerschap zijn cruciaal voor een gemeente binnen het thema Werken. De gemeente Deurne heeft als doelstelling een zelfredzame lokale overheid te zijn die voor het realiseren van de doelen, de acties en de ontwikkelingen binnen dit thema, ondersteunende en faciliterende werkzaamheden verricht voor haar inwoners en bedrijven. Het thema omvat twee vaste clusters, namelijk economische ontwikkeling en arbeidsmarktbeleid. Binnen het cluster economische ontwikkeling worden ontwikkelingen, opdrachten en activiteiten beschreven op het vlak van detailhandel, bedrijventerreinen, economische stimulering, innovatie en positionering in de regio. Binnen het cluster arbeidsmarktbeleid wordt dit gedaan voor werkgelegenheid, het Participatiebudget en de Wet Sociale Werkvoorziening (Wsw). Het thema is ingedeeld in de volgende clusters: Economische ontwikkeling Arbeidsmarktbeleid Raadsopdracht RWe2. Versterk de positie van Deurne in de regio Brainport-Greenport en benut de kansen. Onderzoek hierbij de mogelijkheden om de ondernemer beter te faciliteren. Introductie van het ondernemersdossier kan één van de mogelijkheden zijn. Bij de Kaderbrief 2017 is aangegeven dat nadat het Innovatiehuis de Peel is opgericht de raadsopdracht als afgerond kan worden beschouwd. Eind 2017 vinden hiervoor de laatste besluiten plaats. Hiermee kan de raadsopdracht als afgerond worden beschouwd. Cluster Economische Ontwikkeling Doelstellingen: Ondernemers en werkgelegenheid behouden op bedrijventerreinen en een aantrekkelijke gemeente zijn voor nieuwe ondernemers. Ondernemerschap vergemakkelijken door het verlagen van de regeldruk en flexibiliteit in bestemmingsplannen. Een aantrekkelijk winkelklimaat voor de inwoners en de bezoekers van de gemeente Deurne. Een duurzame en brede economische structuur. Het versterken van de economie en arbeidsmarkt in de gemeente Deurne. Ontwikkelingen Innovatiehuis De Peel In deze organisatiestructuur wordt onder andere samengewerkt met de zes Peelgemeenten, het waterschap, Brainport en het verenigd bedrijfsleven (BZW). Doel van de samenwerking is het onder de noemer van De Peel maakt het in Brainport, leveren van een proactieve, herkenbare en onderscheidende bijdrage aan de economische en ruimtelijke ontwikkeling. De speerpuntsectoren waar het Innovatiehuis zich op richt zijn agro, slimme maakindustrie, food, vrijetijd economie en automotive. In 2018 gaat deze nieuwe organisatie aan de slag met een werkprogramma. In het werkprogramma komen verschillende projecten die voortvloeien uit de Ruimtelijke Agenda de Peel en het Economisch uitvoeringsprogramma de Peel. 33

34 Economische Actieplan Deurne Voor het stimuleren van de lokale economie is er incidenteel beschikbaar gesteld. Een groot deel van deze middelen is gereserveerd voor de uitvoering voor het Economisch Actieplan (EAP). Het EAP focust zich op een viertal thema s: maakindustrie, vrije tijds economie, agrofood en zorg en is opgesteld samen met het Deurnese bedrijfsleven. Binnen deze thema s worden vanaf 2018 activiteiten/projecten uitgerold die er op gericht zijn om de economie van Deurne duurzaam te versterken. Vooruitlopend op het EAP is eerder al aangewend voor investeringen in het centrum en de bedrijventerreinen. Cluster Arbeidsmarkt beleid Doelstellingen: Het bevorderen van de arbeids- en maatschappelijke participatie van de Deurnese inwoners. Betere aansluiting van scholing naar werk (proactief inspelen op de ontwikkelingen voor werkgelegenheid). Ontwikkelingen Kosten bestaand beleid thema Werken Thema Werken Begroting Begroting MJB MJB MJB Saldo van baten en lasten Lasten Cluster Economische ontwikkeling Cluster Arbeidsmarktbeleid Totaal lasten Baten Cluster Economische ontwikkeling Cluster Arbeidsmarktbeleid Totaal baten Totaal saldo van baten en lasten Mutatie reserves Toevoegingen Cluster Economische ontwikkeling Cluster Arbeidsmarktbeleid Onttrekkingen Cluster Economische ontwikkeling Cluster Arbeidsmarktbeleid Totaal mutatie reserves Resultaat

35 Resultaat thema Werken Begroting Begroting Verschil Cluster Economische ontwikkeling Cluster Arbeidsmarktbeleid Resultaat thema Werken Toelichting verschillen begroting thema Werken Onderstaand worden de verschillen, groter dan , tussen de begroting 2018 en de begroting 2017 van het thema Werken, per cluster, toegelicht. Cluster Economische ontwikkeling Innovatiehuis De Peel Er is een bedrag van beschikbaar voor de aanstelling van de programmamanager en voor onder andere vormen van communicatie en marketing. Economische ontwikkeling Budget Neutraal In 2016 zijn via de kaderbrief middelen beschikbaar gesteld voor Samen Deurne centrum verbeteren. De besluitvorming over Samen Deurne centrum verbeteren heeft uiteindelijk plaats gevonden begin De middelen die voor 2016 beschikbaar waren gesteld zijn overgeheveld naar Cluster Arbeidsmarktbeleid Begeleide participatie voordeel In 2018 is integratie uitkering sociaaldomein, onderdeel participatie, uitkering voor de voormalige WSW lager dan in De ontvangen bedragen worden conform overeenkomst doorbetaald aan Senzer. Daarom wordt er in minder doorbetaald aan Senzer dan in Zie ook de toelichting in thema samenleving onderdeel inkomensregeling. Arbeidsparticipatie voordeel De begrote lasten in 2017 zijn hoger dan in Dit wordt veroorzaakt door bedragen die in 2017 incidenteel beschikbaar gesteld zijn voor verhoogde asielstroom via de mei circulaire Uitvoeringskosten Senzer nadeel De uitvoeringskosten die doorbetaald worden aan Senzer zijn in 2018 verdeeld over 3 taakvelden. Hierdoor ontstaat op dit thema een nadeel, echter op thema samenleving ontstaat een voordeel voor hetzelfde bedrag. Overige voordeel Projecten/ investeringen Er zijn geen projecten/investeringen in het thema Werken Vraag naar middelen Niet van toepassing. 35

36 Thema Samenleving Binnen het thema Samenleving wordt er doelgericht gewerkt aan het welbevinden en de leefbaarheid in de gemeente Deurne. De sociale samenhang in de samenleving, in termen van versterking van het verenigingsleven, vrijwilligerswerk en mantelzorg zijn daarin van belang. Het gaat er om perspectief te bieden aan alle leeftijden en bevolkingslagen, in het bijzonder aan gezinnen, jongeren en senioren, zodat ze optimaal in de samenleving kunnen participeren. Dit alles met als doel dat de gemeente Deurne een aantrekkelijk dorp blijft. Uitgangspunt hierbij is dat meer en meer een beroep wordt gedaan op het zelforganiserend vermogen en de zelfredzaamheid van de lokale samenleving. Daarbij zorgt de gemeente Deurne voor een sociaal vangnet voor die inwoners en gezinnen die niet kunnen meekomen in een meer zelfredzame samenleving. Het thema is ingedeeld in de volgende clusters: Veiligheid en leefbaarheid. Onderwijs en jeugd. Minimabeleid en schulddienstverlening. Lokaal sociaal beleid en gezondheidsbeleid. Raadsopdrachten Alle raadsopdrachten binnen dit thema zijn afgerond Paragraaf sociaal domein Onder het sociaal domein vallen de decentralisaties Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO), Jeugdzorg (Jeugdwet), Bijzondere bijstand, minimabeleid en schulddienstverlening (BMS) en de Participatiewet (zie ook thema werken). Er is een onderverdeling in lokale en regionale taken. Lokaal De gemeente is verantwoordelijk voor een goed lokaal netwerk (0 e lijn). Ook het beleid en de regie met betrekking tot algemene voorzieningen en de toegang is een lokale verantwoordelijkheid. Zorg in Deurne Per 1 januari 2017 is gestart met het lokaal gebiedsteam Zorg in Deurne. Dit wordt in een periode van twee jaar doorontwikkeld tot dé toegang voor zorg en welzijn in Deurne, laagdrempelig en wijkgericht. Zorg in Deurne voert daar waar nodig ook de casusregie op complexe dossiers. De ondersteuning wordt gebiedsgericht geboden. Gebiedsgerichte aanpak In 2017 is gestart met een gebiedsgerichte aanpak door in alle 11 wijken en dorpen wijkwerkers in te zetten. Zij zijn gestart met de opzet van wijknetwerken in elk wijk, dit betreft geen formele netwerken maar in plaats daarvan individuele verbindingen, om contacten met sleutelfiguren in de wijk om op praktische wijze vraag en aanbod bij elkaar te kunnen brengen. 36

37 Regionaal Vanaf 1 januari 2017 is het samenwerkingsverband Peelgemeenten gestart. De uitvoering en inkoop van Wmo-voorzieningen en Jeugdhulp ligt vanaf 2017 bij deze organisatie. Voor onderdelen van de inkoop van Jeugdhulp geldt dat er ook wordt samengewerkt op het niveau van de 21 gemeenten in Zuidoost-Brabant. Voor de Participatiewet wordt in regionaal verband samengewerkt met de 6 Peelgemeenten en Geldrop-Mierlo, die gezamenlijk de arbeidsmarktregio Helmond-De Peel vormen. Werkbedrijf Senzer is de uitvoeringsorganisatie voor de Participatiewet, Bijzondere Bijstand, Minimabeleid en Schulddienstverlening. Ontwikkelingen paragraaf sociaal domein Ontwikkeling integraal beleid sociaal domein Vanaf 2018 voeren we een geïntegreerd beleid op alle aspecten van het sociaal domein. Naast Jeugd, Wmo en Participatie omvat dit de BMS-taken, lokaal gezondheidsbeleid en delen van sport. Hierop wordt jaarlijks vanaf 2018 een jaarprogramma vastgesteld. Peelgemeenten In 2017 is gestart met een gemeenschappelijke regeling Peelgemeenten. Deze uitvoeringsorganisatie wordt in 2018 doorontwikkeld voor een verdergaande optimalisatie van de werkprocessen en administratieve organisatie. Belangrijk hierbij is de aansluiting met de wijknetwerken. Beschermd wonen en begeleiding Beschermd wonen is een van de nieuwe taken in de Wmo die vanaf 2015 belegd is bij centrumgemeente Helmond. Mogelijk wordt de financiering van Beschermd wonen op termijn gedecentraliseerd. Dit is nog een punt van landelijke discussie en hangt samen met toekomstige landelijke besluitvorming over de toegang (van GGZ-cliënten) tot de Wet langdurende zorg. Hulpmiddelen Het contract hulpmiddelen wordt opnieuw aanbesteed per Er moet rekening gehouden worden met een structurele kostenstijging van %. Landelijk is een trend te zien dat aanbieders van hulpmiddelen structureel onder de kostprijs blijken te werken. Dit leidt inmiddels in vele gemeenten tot uitvoeringsproblemen. De verwachting is daarom dat in nieuwe contracten de prijs duidelijk zal stijgen. Cliëntondersteuning Deurne is één van de veertien koplopergemeenten inzake onafhankelijke cliëntondersteuning. Daartoe is een intentieverklaring ondertekend met aanbieders van onafhankelijke cliëntondersteuning. In 2018 wordt ingezet op het verder bekend maken van deze ondersteuning. Jeugd De gemeentelijke toegang (opvoedondersteuners en Jeugd & Gezinswerkers) kan jeugdigen en hun ouders met een hulpvraag verwijzen naar een passende, niet vrij toegankelijke, vorm van zorg (specialistische voorzieningen). Dit geldt ook voor de huisarts, kinderarts of medisch specialist. Daarnaast kunnen gecertificeerde instellingen (jeugdbescherming en jeugdreclassering) of een kinderrechter verwijzen naar de nodige vorm van zorg. Op deze verwijzingen buiten de gemeentelijke toegang om, heeft de gemeente geen invloed. Maar de kosten komen wel voor rekening van de gemeente. De Peelgemeenten gaan daarom gezamenlijk onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om (meer) sturing te krijgen op het aantal verwijzingen naar en de daarmee gepaard gaande kosten van jeugdhulp. Dit sluit aan op de landelijke trend dat de uitgaven voor de gemeenten veel hoger zijn dan de verkregen middelen vanuit het Rijk. 37

38 Met ingang van 1 januari 2018 wordt een nieuwe producten- en dienstencatalogus jeugdhulp (PDC) ingevoerd. Alle jeugdhulpproducten die vallen onder individuele jeugdhulp en geëscaleerde zorg 18- worden daarin ondergebracht. De nieuwe PDC is door de inkooporganisaties van de 21 gemeenten in Zuidoost-Brabant in samenwerking met de jeugdhulpaanbieders opgesteld. Doelen van de nieuwe PDC zijn administratieve lastenverlichting, spreken van een eenduidige zorgtaak en werken aan meer zicht op kosten en inhoud van zorg. Voor de Peelgemeenten betekent de invoering van de nieuwe PDC dat wordt teruggegaan van ruim 300 producten naar 30. Wat hier de financiële consequenties van zijn is nu niet aan te geven, omdat zowel de inhoud van producten als tarieven veranderen. Voor de beschikkingen die in 2017 of eerder zijn afgegeven en doorlopen na 1 januari 2018 geldt een overgangstermijn. Reserve sociaal domein De reserve sociaal domein is de afgelopen jaren gevoed met overschotten omdat er minder aan het sociaal domein is uitgegeven dan begroot. Zo blijven de gelden die in een bepaald jaar niet zijn uitgegeven toch beschikbaar voor volgende jaren. De reserve wordt gebruikt als achtervang voor het geval dat de regulieren budgetten niet voldoende zijn of om incidentele tegenvallers op te kunnen vangen. De stand van de reserve was begin 2017 (inclusief het voordeel van 0,36 miljoen uit de jaarrekening 2016) 3,7 miljoen. Er wordt rekening gehouden met mogelijke claims op deze reserve van 1,1 miljoen. Aan het eind van het jaar, bij het opstellen van de jaarrekening 2017, zal duidelijk zijn of die claims ook daadwerkelijk uit de reserve moeten worden betaald. Overzicht uitgaven en inkomsten sociaal domein In onderstaand overzicht zijn de totale uitgaven die te maken hebben met het sociaal domein weergegeven. Nieuw in dit overzicht zijn de interne uitvoeringskosten. Dat zijn de salariskosten van de beleidsmedewerkers en kapitaallasten die te maken hebben met het sociaal domein. In de rapportage sociaal domein Deurne is aanbevolen deze kosten wel mee te nemen, om zo een volledig beeld te hebben van alle kosten die samenhangen met het sociaal domein. Uitgaven sociaal domein Begroting na wijzigingen 2017 Begroting 2018 Verschil Jeugd (nieuwe taken) Jeugd (bestaande taken) Wmo (nieuwe taken) Wmo (bestaande taken) Participatiewet (inclusief Senzer) Bms (Bijzondere bijstand, Minimabeleid en Schuldhulpverlening) Uitvoeringskosten extern Uitvoeringskosten intern Totaal

39 Voor de uitvoering van de taken in het sociaal domein ontvangt de gemeente geld van het Rijk, de zogenaamde Integratie-uitkering Wmo en de Integratie-uitkering sociaal domein. Die middelen zijn door het Rijk gelabeld via de algemene uitkering, maar de gemeente mag deze middelen ook ergens anders aan besteden. In onderstaand overzicht is opgenomen wat de gemeente Deurne krijgt via de algemene uitkering voor het sociaal domein zoals die bekend is gemaakt in de meicirculaire Dekking uitgaven sociaal domein Begroting na wijzigingen 2017 Begroting 2018 Verschil IU sociaal domein Integratie uitkering Wmo (bestaand) Dekking uit reserve sociaal domein Dekking uit algemene middelen Totaal dekking Toelichting verschillen begroting gewijzigde begroting 2017 sociaal domein Jeugd nieuwe taken Individuele jeugdhulp nadeel Via de meicirculaire 2017 heeft de gemeente Deurne een hogere uitkering ontvangen met name voor loon- en prijsstijgingen. Het budget is hier op aangepast. Hierdoor zijn de uitgaven dus verhoogd, dit leidt op déze post tot een nadeel. Binnen het thema Dienstverlening / Algemene middelen leidt het tot een voordeel ter hoogte van hetzelfde bedrag ad Gemeentebreed is het daarmee budgetneutraal. Participatiewet voordeel In 2017 was er een extra incidenteel budget voor verhoogde asielinstroom van en voor de uitvoering van Deurne werkt van door overheveling van een restantbudget uit 2016 naar Deze budgetten komen vanaf 2018 te vervallen en hierdoor daalt het budget ten opzichte van Daarnaast zijn de rijksmiddelen die we ontvangen voor participatie in 2018 circa lager ten opzichte van 2017 door een daling van de verkregen WSWmiddelen. Dit vloeit voort uit de landelijke afbouw van de WSW-regeling. De lasten (is: de doorbetaling aan Senzer) zijn met het zelfde bedrag aangepast. Uitvoeringskosten (extern, nadeel: , intern, voordeel ) De externe uitvoeringskosten stijgen door de hogere lasten voor zowel de uitvoering door Peelgemeenten (nadeel ) en hogere uitvoeringskosten van Senzer (nadeel ). De interne uitvoeringskosten zijn gedaald door een gewijzigde toerekening van de interne uren. Integratie-uitkering sociaal domein nadeel Het nadeel van afgerond is opgebouwd uit een voordeel voor het onderdeel jeugd van circa en een nadeel van voor het onderdeel participatie. Daarnaast is er nog een klein nadeel op het onderdeel WMO ( 9.000). 39

40 5.4.2 Clusters In de toelichting op de clusters zijn alleen die zaken opgenomen die specifiek op een cluster betrekking hebben en die niet onder de toelichting op de paragraaf sociaal domein vallen. Cluster Veiligheid en leefbaarheid Doelstellingen Leefbare, veilige wijken en dorpen in de gemeente Deurne waarin mensen zelf een actieve bijdrage leveren. Vanuit diverse beleidsterreinen wordt gewerkt aan deze doelstelling waarbij de uitgangspunten van Deurne doet t een richtinggevend kader vormen. Ontwikkelingen Veiligheidsbeleid In 2018 wordt een nieuw beleidskader veiligheid voor de periode (Kadernota Integraal Veiligheidsbeleid) voorbereid. Dit gebeurt samen met de Peelgemeenten. Inzet Stichting Stadswacht Helmond Jaarlijks worden toezicht-uren ingekocht bij de Stichting Stadswacht Helmond. Onder andere voor toezicht op parkeren, hondenpoep en leeftijdsgrenzen alcohol. Met ingang van 1 januari 2019 wordt de stichting opgeheven en de taken ondergebracht bij de gemeente Helmond. Het blijft mogelijk om toezichts-uren af te nemen. In 2018 wordt over het continueren van de inkoop een besluit genomen. Cluster Onderwijs en jeugd Doelstellingen Jeugdigen groeien gezond en veilig op, dragen hun steentje bij aan de maatschappij, ontwikkelen hun talenten en zijn goed voorbereid op de toekomst. Ontwikkelingen Onderwijsachterstandenbeleid is een taak die vanuit het Rijk met een opdracht en doeluitkering bij gemeenten is gelegd. De periode van het huidige beleid is landelijk al 2x met een jaar verlengd. Deze wordt nog een keer met een jaar verlengd geldend voor 2018 in verband met het nog ontbreken van een nieuw kabinet. Dit betekent dat er ook lokaal geen nieuw beleidsplan opgesteld wordt in 2017 voor de periode 2018 en verder. Wel wordt lokaal een uitvoeringsplan 2018 opgesteld waarin mogelijk al wijzigingen komen op de huidige aanpak. Cluster Minimabeleid en schulddienstverlening Doelstellingen Het bevorderen van de maatschappelijke participatie van de Deurnese inwoners door sociale uitsluiting tegen te gaan en het vergroten van de financiële zelfredzaamheid. Ontwikkelingen BMS In 2018 worden nieuwe methoden en instrumenten op het gebied van schulddienstverlening en vroegsignalering ontwikkeld en ingezet. 40

41 Cluster lokaal sociaal beleid en gezondheidsbeleid Doelstelling Het bevorderen en bewaken van goede gezondheid, leefstijl en het zelfoplossend vermogen van de Deurnese inwoners. Daardoor kunnen zij de eigen verantwoordelijkheid dragen, durven zij op zichzelf te vertrouwen en kunnen ze meedoen in de maatschappij. Ontwikkelingen De ontwikkelingen zijn benoemd in de toelichting op de paragraaf sociaal domein Kosten bestaand beleid thema Samenleving Thema Samenleving Begroting Begroting MJB MJB MJB Saldo van baten en lasten Lasten Cluster Veiligheid en leefbaarheid Cluster Onderwijs en jeugd Cluster Sociale zaken Cluster Lokaal sociaal beleid en gezondheidsbeleid Totaal lasten Baten Cluster Veiligheid en leefbaarheid Cluster Onderwijs en jeugd Cluster Minimabeleid en schulddienstverlening Cluster Lokaal sociaal beleid en gezondheidsbeleid Totaal baten Totaal saldo van baten en lasten Mutatie reserves Toevoegingen Cluster Veiligheid en leefbaarheid Cluster Onderwijs en jeugd Cluster Minimabeleid en schulddienstverlening Cluster Lokaal sociaal beleid en gezondheidsbeleid Onttrekkingen Cluster Veiligheid en leefbaarheid Cluster Onderwijs en jeugd Cluster Minimabeleid en schulddienstverlening Cluster Lokaal sociaal beleid en gezondheidsbeleid Totaal mutatie reserves Resultaat

42 Resultaat thema Samenleving Begroting Begroting Verschil Cluster Veiligheid en leefbaarheid Cluster Onderwijs en jeugd Cluster Minimabeleid en schulddienstverlening Cluster Lokaal sociaal beleid en gezondheidsbeleid Resultaat thema Samenleving Toelichting verschillen begroting thema Samenleving Naast de verschillen in het sociaal domein zijn er binnen thema Samenleving nog onderstaande verschillen. Cluster Veiligheid en leefbaarheid Regionale brandweer nadeel Het verschil tussen begroting 2017 en 2018 wordt, naast een toegepaste indexering, vooral veroorzaakt door het wegvallen van de compensatie. Gemeenten die door een nieuwe financiële verdeelsleutel meer moesten gaan betalen, ontvingen vier jaar een vergoeding (Model Deurne), zodat geleidelijk aan naar de nieuwe situatie kon worden gegroeid. Deze overgangsregeling komt per 2018 te vervallen hetgeen tot het nadeel leidt van Ook is er sprake van de verhoging van de bijdrage aan de veiligheidsregio voor de aanschaf van een nieuwe bluswatervoorziening ( 8.000), de daling van de uitkering die het Rijk rechtstreeks aan de Veiligheidsregio betaalt ( ) en een correctie van het in de periode ontstane verschil in de meerjarenbegrotingen van gemeente en Veiligheidsregio ( ). Als er sprake is van een overschot op de jaarrekening dan wordt dit meestal door de Veiligheidsregio terug betaald aan de gemeenten. Dat is ook in 2017 gebeurd. Deze terugbetaling van is in de Kaderbrief 2017 opgenomen. Dat geldt (nog) niet voor Daarom ontstaat er een nadeel van Het totale nadeel komt daarmee op Cluster Onderwijs en jeugd Onderwijshuisvesting (voortgezet onderwijs) nadeel De raming voor de lasten van de huisvestingvoorzieningen voortgezet onderwijs is gebaseerd op het aantal leerlingen en een bedrag per leerling. Door een stijging van zowel het aantal leerlingen als het bedrag per leerling stijgen de lasten in 2018 ten opzichte van 2017 in totaal met Daarnaast zijn er nog overige kostenstijgingen van totaal Onderwijshuisvesting (basisonderwijs) nadeel In 2017 was in de begroting rekening gehouden met een bijdrage uit de reserve onderwijshuisvesting van In 2018 wordt rekening gehouden met een minder hoge bijdrage uit de reserve, dit levert een nadeel op van Daar staat tegenover dat de reserve onderwijshuisvesting minder snel daalt dan eerst was voorzien. Individuele jeugdhulp nadeel Al toegelicht onder Toelichting verschillen begroting sociaal domein. 42

43 Geëscaleerde zorg 18 - nadeel Een deel van de inkoop van jeugdhulp doet Eindhoven voor 21 gemeenten en loopt voor Deurne niet apart via de Peel. De kosten voor deze inkoop van totaal zijn met ingang van de begroting 2018 overgeboekt van taakveld 6.2 Wijkteams naar het taakveld 6.82 Geëscaleerde zorg 18-. Het gaat hier dus om een administratieve omzetting. Gemeentebreed is het daarmee budgetneutraal. In het totaaloverzicht sociaal domein maken deze kosten deel uit van de externe uitvoeringskosten. Cluster Minimabeleid en schulddienstverlening Inkomensregelingen, samenleving voordeel Uitvoeringskosten (voordeel: ) De uitvoeringskosten die doorbetaald worden aan Senzer zijn in 2018 verdeeld over 2 thema s. Hierdoor ontstaat op dit thema een voordeel van , echter op het thema werken ontstaat een nadeel voor hetzelfde bedrag. Wet BUIG (budgettair neutraal) In 2018 is de uitkering voor de wet BUIG hoger dan in De ontvangen bedragen van de wet BUIG worden conform overeenkomst doorbetaald aan Senzer. Daarom is dit budget neutraal. Cluster Lokaal sociaal beleid en gezondheidsbeleid Wijkteams voordeel Het voordeel ten opzichte van 2017 wordt veroorzaakt door de overheveling van van dit budget naar geëscaleerde zorg 18-. De verhoging van de kosten van uitvoering Peelgemeenten werken daarop echter nadelig en een eenmalige uitname in 2017 voor interne controle van Enkele kleine voordelen van in totaal leiden per saldo in 2018 tot een voordeel van op deze kostenpost. Overige nadeel Projecten/investeringen Er zijn geen projecten/investeringen in het thema Samenleving Vraag naar middelen Vraag naar middelen/opbrengst Omschrijving I/S Veiligheidsregio S Uitbreiding formatie handhaving S Wijziging systematiek subsidiëring gemeenschapshuizen S Totaal Vraag naar middelen Veiligheidsregio De ophoging van de gemeentelijke bijdrage aan VRBZO betreft de kosten van het oplossen van knelpunten in de bluswatervoorziening. Voor Deurne betekent dit een verhoging van (RIB-HM-1703). Daarnaast is in 2017 en 2018 geen index toegepast (circa ). Dit wordt in de begroting 2018 hersteld. 43

44 Uitbreiding formatie handhaving In 2016 (collegebesluit over het Actieplan ondermijnende criminaliteit gemeente Deurne, de kaderbrief en het handhavingsprogramma 2017) en in januari 2017 (presentatie Actieplan ondermijnende criminaliteit aan de commissie), is aangekondigd dat diverse ontwikkelingen leiden tot een toename van de inzet van handhavingsjuristen. Het actieplan omvat onder andere structurele taken op het terrein van het Damoclesbeleid, het Bibob-beleid (en een uitbreiding daarvan per 1 januari 2018) en de inzet van het Peelland Interventie Team. Ook hebben het nieuwe convenant Groene handhaving en het interventiearrangement wildcrossen, invloed op de inzet. Door de optelsom van deze ontwikkelingen, is geconstateerd dat een uitbreiding van 28 uur voor een handhavingsjurist noodzakelijk is. Deze nieuwe taken kunnen niet meer binnen de huidig beschikbare capaciteit worden opgevangen. Wijziging systematiek subsidiëring gemeenschapshuizen Met ingang van 2018 gaat de gemeente over tot huurovereenkomsten met de 6 gemeenschapshuizen die eigendom zijn van de gemeente. Hierdoor vervalt de oude systematiek waarin de gemeenschapshuizen verplicht werden gesteld om een gedeelte van het eigenaarsonderhoud te bekostigen. De gemeente gaat voortaan het volledige eigenaarsonderhoud op zich nemen. Dit betekent dat de huidige begrote onderhoudskosten voor gemeenschapshuizen stijgen. Hier staat tegenover dat de gemeenschapshuizen huur gaan betalen (totaal circa ). Deze huurinkomsten worden ingezet als dekking van de extra onderhoudskosten van Verder heeft de gemeenteraad besloten de huur 100% te subsidiëren. Deze huursubsidiekosten ( ) kunnen deels worden gedekt uit de extra huurinkomsten ( ) en binnen de bestaande subsidiebudgetten ( ). Per saldo ontstaat er een vraag naar middelen van

45 Thema Wonen De gemeente Deurne wil haar positie als aantrekkelijke woongemeente voor alle doelgroepen versterken, met behoud van haar eigen identiteit. Realisatie van de gewenste ontwikkeling kan alleen tot stand komen door actief in te spelen op wensen en behoeften en via een duurzame samenwerking met de lokale partners. Raadsopdrachten Alle raadsopdrachten binnen dit thema zijn afgerond. Cluster Volkshuisvesting Doelstellingen: Versterken van de positie als aantrekkelijke woongemeente voor alle doelgroepen met behoud van de Deurnese identiteit. Een woningvoorraad die past bij de kwantitatieve (voldoende woningen) en kwalitatieve (juiste woningen) behoeften van de Deurnese bevolking. Ontwikkelingen Wettelijke ontwikkelingen Geen Onontkoombaar Geen Overige ontwikkelingen Start actualisatie Woonvisie Het beleid en de acties in de Woonvisie worden jaarlijks op hun actualiteit en effectiviteit getoetst. In 2019 wordt de Woonvisie volledig geactualiseerd. Met de onderzoeken en voorbereiding wordt in 2018 gestart. Hiermee wordt verder invulling gegeven aan de opgave voor wonen de komende jaren zoals in Veerkrachtig Bestuur samengevat met de woorden prettig wonen en leven, betaalbaar en divers. De Woonvisie is de wettelijke basis voor de jaarlijkse actualisatie van de prestatieafspraken met woningbouwvereniging Bergopwaarts en de Huurdersbelangenorganisatie De Peel. Op basis van de Brabantse Agenda Wonen (provinciaal beleid) gaan in de visie, en daarmee in het gemeentelijk woningbouwprogramma en de Nota Grond- en Vastgoedexploitaties, de afspraken die (sub)regionaal over woningbouw worden gemaakt een grote(re) rol spelen. Het gaat daarbij om versnelling woningbouwproductie op korte termijn en afvlakking behoefte middellange termijn, transformatie en herbestemming leegstaand vastgoed, verduurzaming bestaande woningvoorraad, vraaggericht ontwikkelen, realistisch en flexibel plannen. Cluster Grondexploitatie Doelstellingen Een faciliterend grondbeleid, waarbij de gemeente Deurne haar verschillende gronden ontwikkelposities gecontroleerd afbouwt en de realisatie van gewenste projecten op het gebied van wonen, bedrijven en maatschappelijke voorzieningen mogelijk maakt. Een gezonde positie van het gemeentelijk grondbedrijf, waarbij de exploitatieresultaten transparant zijn, verliezen afgedekt zijn en de risico s in beeld zijn. 45

46 Ontwikkelingen Wettelijke ontwikkelingen Geen Onontkoombaar Geen Overige ontwikkelingen Zoals gebruikelijk zijn de ontwikkelingen en de financiële positie te vinden in de Nota Grond- en Vastgoedexploitaties en niet binnen dit thema Kosten bestaand beleid thema Wonen Thema Wonen Begroting Begroting MJB MJB MJB Saldo van baten en lasten Lasten Cluster Volkshuisvesting Cluster Grondexploitatie Totaal lasten Baten Cluster Volkshuisvesting Cluster Grondexploitatie Totaal baten Totaal saldo van baten en lasten Mutatie reserves Toevoegingen Cluster Volkshuisvesting Cluster Grondexploitatie Onttrekkingen Cluster Volkshuisvesting Cluster Grondexploitatie Totaal mutatie reserves Resultaat Resultaat thema Wonen Begroting Begroting Verschil Cluster Volkshuisvesting Cluster Grondexploitatie Resultaat thema Wonen

47 Toelichting verschillen begroting thema Wonen Onderstaand worden de overige verschillen tussen de begroting 2018 en de begroting 2017 van het thema Wonen per cluster toegelicht. Cluster Volkshuisvesting Er zijn geen verschillen binnen het cluster Volkshuisvesting. Cluster Grondexploitatie Zie ook de Nota Grond- en Vastgoedexploitaties. Zie ook de toelichting in het thema Dienstverlening & Organisatie, onderdeel treasury Projecten/investeringen Er zijn geen projecten/investeringen in het thema Wonen Vraag naar middelen Er is geen vraag naar middelen in het thema Wonen. 47

48 Thema Dienstverlening en Organisatie Het thema Dienstverlening en Organisatie richt zich voor wat betreft dienstverlening op alle vormen van klantcontact en het realiseren van de landelijke richtlijnen hierover. Het onderdeel organisatie in dit thema betreft bestuur en bedrijfsvoering. Het thema is ingedeeld in de volgende clusters: Dienstverlening Bestuur Bedrijfsvoering Raadsopdrachten Alle raadsopdrachten binnen dit thema zijn afgerond Clusters Cluster Dienstverlening Doelstellingen: Vanaf 2018 mogen inwoners en bedrijven verwachten dat zij zoveel mogelijk gemeentelijke diensten digitaal kunnen regelen. Gebruik van het digitale kanaal wordt gestimuleerd. Waar nodig worden inwoners ondersteund bij het gebruik hiervan. De dienstverlening via de kanalen telefoon, receptie, balie en post neemt af in kwantiteit en toe in kwaliteit. Alle relevante informatie is volledig en actueel beschikbaar voor inwoners en bedrijven waarbij de wensen en het zoekgedrag van de gebruikers uitgangspunt is. Het Klantcontactcentrum is in staat om regie te voeren op alle klantcontacten. Doorontwikkeling van de rollen van de gemeente (traditioneel, ondersteunend, samenwerkend) zoals beschreven in het dienstverleningsconcept. Ontwikkelingen Cluster Bestuur Doelstelling Transparant en goed functionerende gemeentelijke bestuursorganen. Uit alle andere thema s blijkt de noodzaak tot een robuustere lokale overheid en dus samenwerking. Ontwikkelingen ibabs In het najaar 2017 zal een nieuw raadsinformatiesysteem (ibabs) worden geïmplementeerd, ter vervanging van het huidige SIM/Bri en RaadDigitaal. Met dit systeem kan op een eenvoudige manier alle raadsinformatie worden geraadpleegd, inclusief raadsvragen en aan de raad gerichte brieven. Het raadsinformatiesysteem biedt bovendien extra informatie die voor de raad én voor burgers interessant is (denk aan stemgedrag per raadslid). Samen met de rekeningcommissie wordt gewerkt aan de totstandkoming van een ontwikkelagenda die de gemeenteraad beter in staat stelt om invulling te geven aan zijn kaderstellende rol: welke dossiers pakt de raad zelf, actief op? De ontwikkelagenda kan 48

49 ook dienstbaar zijn aan het coalitie- of raadsprogramma waar na de gemeenteraadsverkiezingen aan wordt gewerkt. Metropoolregio Eindhoven In juni 2017 zijn de resultaten van de evaluatie van de samenwerking MRE gepresenteerd. Aan de hand van deze resultaten heeft het algemeen bestuur MRE besloten om met de aanbevelingen uit de evaluatie aan de slag te gaan. Tot en met eind 2018 zijn globaal de volgende activiteiten voorzien: De strategische opgaven voor de toekomst (koers) van de MRE wordt herijkt. De organisatiestructuur wordt herijkt en opnieuw ingebed. Er wordt een nieuwe Regionale Agenda opgesteld voor de periode Cluster Bedrijfsvoering Doelstellingen Binnen het cluster Bedrijfsvoering vallen ook alle afdelingskostenplaatsen. Hier worden de personeelskosten en overige overhead verantwoord. Essentiële financiële mutaties worden toegelicht. De doelstellingen van het cluster Bedrijfsvoering zijn: Zorgen voor efficiënte en effectieve bedrijfsvoering. De beleidscyclus inrichten zodat het bestuur in staat is om op basis van transparante en heldere informatie de juiste kaders te stellen. De informatievoorziening inrichten zodat elke bestuurslaag op haar niveau sturing kan geven. De bedrijfsvoering inrichten zodat goed kan worden gestuurd op doelstelling en resultaat, waarbij aandacht is voor de benodigde en beschikbare capaciteit. Het optimaliseren van de inkomstenstromen waarbij het uitgangspunt 100% kostendekkendheid wordt gehanteerd. Ontwikkelingen Informatiebeveiliging en privacy Met het oog op nieuwe Europese privacywetgeving (AVG: Algemene Verordening Gegevensbescherming) en de overgang naar een nieuwe verantwoordingsmethodiek voor informatiebeveiliging (ENSIA: Eenduidige Normatiek Single Information Audit) is kwaliteitsverhoging en een verdere professionalisering van informatiebeveiliging noodzakelijk. De (financiële en organisatorische) consequenties hiervan worden in beeld gebracht. Daarbij wordt samenwerking gezocht met andere gemeenten. 49

50 5.6.2 Kosten bestaand beleid thema Dienstverlening en organisatie Begroting 2018 Thema Dienstverlening en organisatie Begroting Begroting MJB MJB MJB Saldo van baten en lasten Lasten Cluster Dienstverlening Cluster Bestuur Cluster Bedrijfsvoering Totaal lasten Baten Cluster Dienstverlening Cluster Bestuur Cluster Bedrijfsvoering Totaal baten Totaal saldo van baten en lasten Mutatie reserves Toevoegingen Cluster Dienstverlening Cluster Bestuur Cluster Bedrijfsvoering Onttrekkingen Cluster Dienstverlening Cluster Bestuur Cluster Bedrijfsvoering Totaal mutatie reserves Resultaat Resultaat thema Dienstverlening en organisatie Begroting Begroting Verschil Cluster Dienstverlening Cluster Bestuur Cluster Bedrijfsvoering Resultaat thema Dienstverlening en organisatie Toelichting verschillen begroting thema Dienstverlening en Organisatie Onderstaand worden de verschillen, groter dan , tussen de begroting 2018 en de begroting 2017 van het thema Dienstverlening en Organisatie, per cluster, toegelicht. 50

51 Cluster Dienstverlening Burgerzaken nadeel Er worden in 2018 naar verwachting minder reisdocumenten en rijbewijzen verstrekt. Dit zorgt voor minder inkomsten. Dit is het gevolg van de eerder verlengde geldigheidsduur (van 5 naar 10 jaar). Hierdoor ontstaan verschillen in de aantallen te verstrekken reisdocumenten per jaar. Cluster Bestuur Er zijn geen ontwikkelingen binnen het cluster Bestuur. Cluster Bedrijfsvoering Er zijn geen ontwikkelingen binnen het cluster Bedrijfsvoering. Overige nadeel Kosten bestaand beleid Algemene middelen Algemene middelen Begroting Begroting MJB MJB MJB Saldo van baten en lasten Lasten Algemene dekkingsmiddelen Overhead Vennootschapsbelasting Onvoorzien Totaal lasten Baten Algemene dekkingsmiddelen Overhead Vennootschapsbelasting Onvoorzien Totaal baten Totaal saldo van baten en last Mutatie reserves Toevoegingen Algemene dekkingsmiddelen Overhead Vennootschapsbelasting Onvoorzien Onttrekkingen Algemene dekkingsmiddelen Overhead Vennootschapsbelasting Onvoorzien Totaal mutatie reserves Resultaat

52 Resultaat Algemene middelen Begroting Begroting Verschil Algemene dekkingsmiddelen Overhead Vennootschapsbelasting Onvoorzien Resultaat Algemene middelen Toelichting verschillen begroting Algemene middelen Onderstaand worden de verschillen, groter dan , tussen de begroting 2018 en de begroting 2017 van de algemene middelen toegelicht. Treasury voordeel De rentetoevoegingen aan de reserves en voorzieningen van de grondexploitaties worden in afwijking van voorgaande jaren via Treasury doorbelast naar het thema wonen. Dit is het gevolg van de gewijzigde regelgeving van de BBV (Besluit begroting en verantwoording, zie hiervoor ook de leeswijzer). Dit is budgetneutraal. Belastingen voordeel Een toename van de opbrengst onroerende zaakbelasting veroorzaakt een voordeel. Het voordeel ontstaat door een indexering van 2,2% (vastgesteld in de uitgangspunten voor de begroting) en een groei in het aantal woningen. Het voordeel is verlaagd door de lastenverlichting zoals eerder door de raad vastgesteld. Algemene uitkering gemeentefonds voordeel Ten opzichte van 2017 stijgt de algemene uitkering in De verhoging volgt uit de meicirculaire. Deze is verschenen op 1 juni De verhoging van de algemene uitkering is bij de kaderbrief in het begrotingsresultaat verwerkt en toegelicht. Overhead voordeel In de begroting 2018 worden de huuropbrengsten van het gemeentehuis verantwoord onder overhead. Daarvoor was dat op beheer gebouwen en gronden (thema omgeving). Personeelslasten organisatie nadeel Het verschil tussen de begroting 2017 en begroting 2018 wordt veroorzaakt door 3 onderdelen: 1. indexering van de salariskosten met 2,8%, conform de uitgangspunten die bij de kaderbrief zijn vastgesteld. De hogere kosten in verband met de indexering worden gedeeltelijk gecompenseerd door een hogere algemene uitkering. 2. extra fte die bij de kaderbrief zijn vastgesteld (cultuur, innovatiehuis en projectleider); 3. incidenteel geld dat in 2017 beschikbaar is gesteld voor de invoer van de vennootschapsbelasting en de doorontwikkeling van het team vastgoed, en niet in

53 5.6.4 Projecten/investeringen Omschrijving project/ investering Investeringsbedrag Gerealiseerd t/m 2016 Toelichting BRP Voor de vervanging van het huidige GBA-systeem door Burgerzakenmodules is geld gereserveerd. Vanuit de wet zou aansluiting op de landelijke voorziening een verplichting worden. Echter is de landelijke voorziening on-hold gezet. Dit leidt tot vertraging in de uitvoering. Een kwaliteitsverbetering blijft wel noodzakelijk. Er wordt, samen met andere gemeenten, bezien hoe hier invulling aan te geven. Zodra er meer duidelijkheid is wordt het project weer opgepakt. Organisatieontwikkeling In de kaderbrief 2016 heeft de gemeente Deurne haar visie gegeven op de organisatieontwikkeling en is een projectprogramma gepresenteerd die de organisatieontwikkeling mee ondersteunt en de dienstverlening verbetert. Dit programma bestaat voornamelijk uit de aanschaf van systemen en het flexibeler maken van de personele inzet. In 2016 is het financiële pakket aangepast. Werkplekconcept De huidige ICT-infrastructuur is niet meer toereikend voor toekomstige maatschappelijke vraagstukken. Dit vraagt een investering in een nieuw werkplekconcept en cloud toepassingen. Gemeentehuis De Veiligheidsregio Brabant heeft diverse tekortkomingen op het gebied van brandveiligheid geconstateerd. In 2017/2018 vindt de investering in brandveiligheid plaats. De wijze waarop is afhankelijk van nog te maken keuzes rondom verbouwing. Totaal thema Dienstverlening

54 5.6.5 Vraag naar middelen Vraag naar middelen/opbrengst Omschrijving I/S I babs S Huis voor de samenleving S Totaal Vraag naar middelen IBabs Aanschaf nieuw raadsinformatiesysteem. Voor een nadere toelichting zie tekst onder ontwikkelingen. Huis voor de samenleving Er hebben al 32 jaar geen grote verbouwingen meer plaatsgevonden in het gemeentehuis. Er staan nu grote werkzaamheden te gebeuren. We moeten het gebouw brandveilig maken en er moet groot onderhoud plaatsvinden. Ondertussen is ook de wereld enorm veranderd. Dit is dan ook hét moment om het gemeentehuis klaar te maken voor de toekomst. Met een gerichte investering willen we het gemeentehuis toekomstbestendig maken. Zo zorgen we voor een gebouw waarin we moderne dienstverlening kunnen bieden voor onze inwoners, ondernemers en organisaties. Ook willen we naar een gebouw met een flexibele indeling, waarmee we in kunnen spelen op de veranderende manier van werken en samenwerking met de Peelgemeenten in de toekomst. We willen naar een meer open en transparant gebouw. En we willen het gebouw zo aanpassen dat er letterlijk een verbinding in het centrum ontstaat. Waar we ook voor willen zorgen is een prettige en gastvrije omgeving voor de partners die gebruik maken van het gemeentehuis, zodat zij hun diensten nog beter kunnen aanbieden. Dit is hét moment om het gemeentehuis toekomstbestendig te maken. Door dit tegelijk te doen met het brandveilig maken en groot onderhoud, kunnen we zaken slim combineren en mogelijk tijd en kosten besparen. Maar, belangrijker nog, we zorgen voor een prettig, gastvrij, dienstverlenend, ondersteunend, open en transparant gebouw in het centrum van Deurne. Een plek waar mensen zich prettig voelen en graag binnen lopen. Een huis voor de samenleving. Na de begrotingsbehandeling willen wij hierover met de gemeenteraad, onze partners in het gebouw en de inwoners in gesprek blijven. 54

55 6. Paragrafen Lokale heffingen en belastingen COELO woonlasten 2017 (Woningen) In onderstaand overzicht worden de woonlasten vergeleken van Deurne ten opzichte van de gemeenten Helmond, Gemert-Bakel, Someren, Asten en het landelijke gemiddelde: Woonlasten 2017 eenpersoonshuishoudens meerpersoonshuishoudens Afval Rioolheffing OZB Totaal Afval Rioolheffing OZB Totaal woon lasten woon lasten Deurne Asten Someren Gemert-Bakel Helmond Landelijk gemiddelde * De woonlasten afval zijn aangepast ten opzichte van de COELO gegevens. COELO rekent met een veel hoger aantal ledigingen van de restafval- en Gft-container dan wat in Deurne gebruikelijk is. Het aangepaste bedrag is gebaseerd op het vastrechttarief en het gemiddelde aantal ledigingen van de containers. De kosten op de milieustraat zijn niet meegerekend. Bij eenpersoonshuishoudens is uitgegaan van 140 liter containers, bij meerpersoonshuishoudens van de 240 liter containers. Gemiddelde WOZwaarde woningen x Deurne 240 Helmond 197 Gemert-Bakel 233 Someren 254 Asten 261 Landelijk gemiddelde Kostendekking in relatie tot vernieuwing BBV Vanaf begroting 2017 worden in de thema s alleen de kosten opgenomen die betrekking hebben op het primaire proces. Het centraal begroten van de kosten van overhead (op een apart taakveld) betekent dat het niet langer mogelijk is om uit de taakvelden (voorheen de producten) alle tarieven te bepalen. Om deze reden is het van groot belang dat op een andere wijze uit de begroting blijkt hoe de tarieven worden berekend en welke beleidskeuzes bij die berekening zijn gemaakt. Berekening opslag percentage overhead Het percentage als opslag voor overhead is als volgt berekend: totale overhead directe personeelskosten = percentage overhead Dit percentage voor de overhead geldt voor de gehele organisatie. Het percentage wordt gebruikt als opslag op het uurloon van de gehele organisatie. Maar ook als opslag op de loonkosten op een bepaald taakveld of bij kostenberekening voor tarieven. 55

56 Deze consistente berekening en methodiek wordt door de gemeenteraad tegelijkertijd met deze begroting vastgesteld, waarna deze ook opgenomen wordt in de financiële verordening van de gemeente Deurne. Voor 2018 is het opslag percentage voor de overhead: 133% X 100% = 133% Het uurtarief voor 2018 (inclusief deze opslag) is: Kwijtscheldingsbeleid Gemeenten kunnen kwijtschelding verlenen voor gemeentelijke belastingen. Dit kan verleend worden, als het inkomen van een belastingplichtige onder een bepaalde norm ligt. Het Rijk heeft deze norm bepaald op 90% van de bijstandsnorm. Gemeenten kunnen dit percentage verhogen naar 100%. In Deurne is dit percentage verhoogd naar 100%. Voor het verlenen van kwijtschelding wordt ook het vermogen van een belastingplichtige bekeken. Dit vermogen moet onder een gestelde norm liggen. Afvalstoffenheffing, rioolheffing en onroerendezaakbelasting kunnen worden kwijtgescholden. Beleidskeuzes Het bepalen van uitvoeringsbeleid is overgedragen aan Belastingsamenwerking Oost- Brabant (BSOB). De gemeente Deurne bepaalt zelf het strategisch beleid. Om de uitvoering efficiënter te laten verlopen is uitvoeringsbeleid geharmoniseerd. Verdere harmonisatie waarbij voor iedere belasting op één uniforme wijze belasting wordt geheven, is niet mogelijk. Dit heeft te maken met het gekozen beleid van de afzonderlijke deelnemers. Een voorbeeld hiervan is de afvalstoffenheffing. De gemeente Deurne heeft vanuit milieubeleid gekozen voor DIFTAR. De vervuiler betaalt en afvalscheiding wordt gestimuleerd en beloond. In een andere gemeente wordt bijvoorbeeld een vast bedrag per huishouden opgelegd. De mogelijkheid voor verdere harmonisatie van het beleid blijft bij BSOB onder de aandacht. Inkomsten Hieronder volgen de geraamde en gerealiseerde opbrengsten per belasting en heffingssoort in verhouding tot voorgaand jaar. Lokale heffingen: Ramingen lokale heffingen Rekening Begroting Begroting Rioolrecht Afvalstoffenheffing vast Afvalstoffenheffing variabel Totale baten Rioolheffing Rioolheffing wordt geheven van gebruikers van riolering voor de afvoer van afvalwater. Aan zowel directe als indirecte lozers wordt een heffing opgelegd. Maatstaf voor de heffing is in principe het waterverbruik. Het waterverbruik is geen maatstaf als bedrijven: water gebruiken voor hun productie en dat water na gebruik niet via de riolering wordt afgevoerd; 56

57 het afvalwater een andere oorsprong heeft dan de levering door het waterleidingbedrijf. In die gevallen wordt op basis van kengetallen of door op andere wijze te meten, het tarief dat van toepassing is, vastgesteld. Uitgangspunt is een kostendekkende rioolheffing. De inkomsten uit de heffingen en uitgaven zijn gebaseerd op het kostendekkingsplan binnen het GRP (Gemeentelijk Riolering Plan ). De inkomsten en uitgaven worden verrekend vanuit de voorziening. Wanneer de voorziening groter is dan 10 miljoen wordt deze afgetopt. Het bedrag boven de 10 miljoen wordt gebruikt om investeringen versneld af te lossen. Dit leidt tot lagere kapitaallasten en daarmee tot een lagere rioolheffing. De gemiddelde rioolheffing voor 2018 is vastgesteld op 245. In 2017 was dit 240. Het verschil is de indexering van 2,2 %. Bij het bijstellen van het GRP (in 2018) wordt op basis van de kosten- en opbrengstenontwikkelingen beoordeeld of de ontwikkeling van de rioolheffing moet worden bijgesteld. Beleidsvoornemens De effecten van de klimaatontwikkeling zijn al zichtbaar. Steeds vaker is er sprake van wateroverlast in Deurne. Om dit het hoofd te bieden moet de komende jaren fors geïnvesteerd worden. Dit kost meer dan nu in de langere termijnontwikkeling in het GRP is opgenomen en kan dus effect hebben op de ontwikkeling van de heffing. In het nieuwe GRP wordt dit doorgerekend. Landelijke ontwikkelingen: De in het GRP ( ) gekozen systematiek loopt in de pas met landelijke ontwikkelingen. Er is een aantal ontwikkelingen die van invloed zijn op de ontwikkeling van de tarieven: Verlaging van het rentetarief. Bij het opstellen van het GRP is gerekend met een rentepercentage van 4,25% voor het vaststellen van de kapitaallasten. Dit percentage wordt voor de begroting ,3%. De kapitaallasten zijn daardoor lager dan in het GRP geraamd. Herberekening van de personeelskosten. In het GRP zijn de voorbereidingskosten opgenomen als een percentage in de investeringskosten en maken daardoor deel uit van de kapitaallasten. In werkelijkheid worden deze uren rechtstreeks geboekt. Dit leidt op jaarbasis tot hogere kosten. Lagere inkomsten uit de heffingen dan in het GRP is geraamd. Dit is het gevolg van een minder snelle groei van het aantal woningen dan geraamd en verschuivingen in de heffingcategorieën. Wanneer het kostendekkingsplan en GRP worden herzien (in 2018) kan dit leiden tot aanpassing van de ontwikkeling in de rioolheffing. 57

58 Berekening van kostendekkendheid rioolheffing volgens GRP Exploitatie Kosten Kapitaallasten Netto kosten BSOB en kwijtschelding Personeelskosten inclusief Overhead Btw Totale toe te rekenen kosten Totale kosten Opbrengst heffingen Dekkingspercentage 140% De kostendekking van de rioolheffing is in 2018 meer dan 100%. De reden is dat de gemeente Deurne spaart om toekomstige vervangingsinvesteringen in de riolering te kunnen opvangen, waardoor de rioolheffing in de toekomst niet extreem gaat stijgen. Dit is volgens het vastgesteld GRP Er is een aantal ontwikkelingen die van invloed zijn op de ontwikkeling van de tarieven. Verlaging van het rentetarief. Volgens de uitgangspunten van het GRP wordt gerekend met een rentepercentage van 4,25%. Dit percentage wordt voor de begroting ,3%. Conform het GRP wordt voor de tariefberekening 4,25% gehanteerd in Herberekening van de personeelskosten. Lagere inkomsten uit de heffingen dan in het GRP is geraamd. Mede op basis van deze ontwikkelingen en de financiële effecten van de klimaatmaatregelen wordt in de loop van 2018 het GRP geactualiseerd en een nieuw kostendekkingsplan opgesteld. Hierdoor wordt het huidige GRP verlengd met 1 jaar. Afvalstoffenheffing vast De afvalstoffenheffing wordt geheven om de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval te regelen. Bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor hun afval. Het uitgangspunt bij afval is dat deze kostendekkend is. De inkomsten uit de afvalstoffenheffing dekken alle kosten. De inkomsten zijn verdeeld in een vast basistarief dat ieder huishouden betaalt en een variabel tarief dat afhangt van het aantal keer dat een huishouden de container heeft laten ledigen. Beleidsvoornemens: Door de commissie Wonen en Economie is de koers van materialentransitie vastgesteld. Deze koers houdt in dat afval beschouwd wordt als waardevol materiaal en als grondstoffen. Al het restafval verbrand. Dit is een substantieel deel van de afvalstromen. Omdat dit een weinig verantwoord gebruik is van waardevolle grondstoffen is het wenselijk om de slag te maken naar het beter scheiden van het afval. Als het lukt om het gescheiden afval ook financieel gunstig te vermarkten, is de verwachting dat de afvalstoffenheffing op termijn omlaag gaat. Dat is goed voor het milieu en ook voor de portemonnee van de Deurnese inwoners. Samen met afvalinzamelaar BLINK en met gemeenten uit de regio wordt steeds onderzocht op welke wijze dit daadwerkelijk gerealiseerd kan worden. Landelijke ontwikkelingen: Alle landelijke ontwikkelingen worden meegenomen in de koers van materialentransitie. 58

59 Afvalstoffenheffing variabel De variabele afvalstoffenheffing wordt geheven op de inzameling van restafval en GFT. Het uitgangspunt hierbij is de vervuiler betaalt waarbij per geledigde container een vast bedrag betaald wordt. Het goed scheiden van afval zorgt voor minder ledigingen van de restafvalcontainer en daarmee voor lagere kosten voor de inwoners. De tarieven voor het ledigen van de GFT container dalen met 1 per lediging. Daarnaast dalen de tarieven voor de milieustraat met 25%. Dit is mogelijk doordat een storting in de reserve afval in 2018 niet nodig is omdat de reserve afval voldoende groot is ( op 1 januari 2017). Beleidsvoornemens: Ook voor het variabele deel van de afvalstoffenheffing is de koers van materialentransitie van toepassing (zie afvalstoffenheffing vast deel). Kostendekkendheid afvalstoffenheffing De berekening van de kostendekkendheid van de afvalstoffenheffing ziet er als volgt uit: Berekening van kostendekkendheid afvalstoffenheffing Kosten afval, taakveld Kosten kwijtschelding, taakveld 6.3 inkomensregelingen Kosten btw, taakveld 0.8 overige baten en lasten Kosten straatreiniging en zwerfvuil, taakveld 2.1 verkeer en wegen Mutatie reserve, per saldo Afschrijvingslasten Kosten overhead, taakveld Totale kosten Opbrengst heffingen, taakveld Poorttarieven milieustraat, taakveld Oud papier baten, taakveld Opbrengsten Nedvang Totale baten Dekkingspercentage 100% 59

60 6.1.3 Lokale belastingen Ramingen lokale belastingen Rekening 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Ozb Toeristenbelasting Reclamebelasting Hondenbelasting Parkeerbelasting Totale baten OZB OZB wordt geheven als percentage van de WOZ-waarden. Veranderingen in de totale waarden van de WOZ-objecten worden in de tarieven gecompenseerd. Hierdoor blijft het bedrag van de aanslag bij een gemiddelde stijging/daling ongeveer gelijk. Hiervoor geldt dat de gemiddelde woonlasten voor een gemiddeld huishouden niet onevenredig stijgen. Voor 2017 gold de WOZ-waarde met peildatum 1 januari 2017 tegen prijspeil per 1 januari In onderstaande tabel staan de OZB tarieven van 2016 en 2017 vermeld. Belastingjaar 2016 Belastingjaar 2017 woningen niet-woningen woningen niet-woningen eigenaar eigenaar gebruiker eigenaar eigenaar gebruiker 0,1723 0,1815 0,1633 volgt volgt volgt Het tarief OZB 2017 is berekend. Hierbij is rekening gehouden met de volgende elementen: Waardedaling van zowel de woningen als niet-woningen in Dit heeft een terugval in de opbrengsten tot gevolg. Deze terugval van de opbrengsten wordt gecompenseerd door een tariefstijging om een gelijkblijvende opbrengst te realiseren. De opbrengsten worden geïndexeerd. Bij het bepalen van de opbrengst wordt rekening gehouden met de nieuwe aanwas van woningen en niet-woningen conform de uitgangspunten voor de begroting die vastgesteld zijn bij de kaderbrief. De uitgangspunten zijn gebaseerd op het woningbouwprogramma. In 2017 is een structurele lastenverlaging vastgesteld. Deze lastenverlaging is in de tarieven verwerkt. Toeristenbelasting De volledige opbrengst uit de toeristenbelasting wordt ingezet voor de verdere ontwikkeling van de sector. De oplegging en inning van de toeristenbelasting loopt sinds 2012 via de BSOB. De opbrengst dekt niet alle kosten die de gemeente maakt voor toerisme. In vergelijking met de regio is het huidige niveau van het tarief in Deurne ruim gemiddeld. Het tarief is vanaf 2015 verhoogd en bedraagt 1,35 voor minicampings en groepsaccommodaties en 1,75 voor de overige logiesverstrekkers. Beleidsvoornemens Niet van toepassing. 60

61 Landelijke ontwikkelingen Niet van toepassing. Reclamebelasting De reclamebelasting wordt geheven op basis van de verordening reclameheffingen. Het is een heffing die wordt opgelegd aan de ondernemers binnen de daarvoor aangemerkte straten van het kernwinkelgebied en aanloopstraten van het centrum van Deurne. De opbrengsten van deze heffing worden gebruikt om de kosten van centrummanagement Deurne (organisatie en activiteiten) gedeeltelijk te financieren. Op verzoek van de Stichting Centrummanagement Deurne zijn met ingang van 1 januari 2017 de tarieven van de reclamebelasting met 50 verhoogd voor zowel gebied C1 (kernwinkelgebied) als C2 (aanloopstraten). Beleidsvoornemens In het najaar van 2017 laat de Stichting Centrummanagement Deurne een onderzoek uitvoeren naar de opzet en heffingsgrondslag van het ondernemersfonds. Landelijke ontwikkelingen Niet van toepassing. Hondenbelasting De opbrengst van de hondenbelasting wordt gebruikt om onder meer de overlast van hondenuitwerpselen te beperken. Voorbeelden hiervan zijn het plaatsen van afvalbakken voor hondenuitwerpselen en de aanleg en het onderhoud van uitlaat-en vrijloopplaatsen. Daarnaast worden er controles uitgevoerd. Beleidsvoornemens Niet van toepassing. Landelijke ontwikkelingen Niet van toepassing. Parkeerbelasting Parkeerbelasting is een algemene belasting. Dat houdt in dat er geen relatie tussen enerzijds de kosten van bijvoorbeeld parkeervoorzieningen en anderzijds de opbrengst hoeft te zijn. Beleidsvoornemens Het actualiseren van het parkeerbeleid (raadsopdracht) is integraal uitgevoerd in binnen het vraagstuk van het economisch functioneren van het centrum. Onder de naam Samen Deurne Centrum verbeteren. Samen met het centrummanagement Deurne, Ondernemersvereniging Deurne (OVD), Vereniging van Vastgoedeigenaren, horeca en VVV is een groot aantal maatregelen opgesteld, waarvan parkeren er één is. Er zijn diverse scenario s uitgewerkt waaronder het scenario gratis parkeren tot 13.00uur en op zondag. De tarieven blijven ongewijzigd, maar de tijden waarop parkeerbelasting wordt geheven, wijzigen. Het gratis parkeren in de ochtenden is per 1 april 2017 ingevoerd. Landelijke ontwikkelingen Niet van toepassing. 61

62 6.1.4 Leges en overige heffingen Ramingen leges en overige rechten Rekening 2016 Begroting 2017 Begroting 2018 Leges persoonsinformatievoorziening Leges burgerlijke stand Leges Bouw- en woningtoezicht Lijkbezorgingrechten Kermissen en marktgelden Totale baten Algemeen Met het principe dat de baten de lasten niet mogen overstijgen, is rekening gehouden bij de legesberekening voor 2017 en Bij de vaststelling van een aantal tarieven (bijvoorbeeld reisdocumenten en rijbewijzen) wordt rekening gehouden met de van rijkswege gestelde (maximum-)tarieven. Rijbewijzen Voor rijbewijzen wordt jaarlijks een landelijk maximumtarief vastgesteld. Reisdocumenten Voor reisdocumenten wordt jaarlijks een landelijk maximumtarief vastgesteld. De geldigheidsduur van reisdocumenten voor volwassenen is 10 jaar en die van jongeren tot 18 jaar is 5 jaar. Dit heeft invloed op de baten en lasten van het product reisdocumenten, omdat per soort document verschillende leges gelden. Leges omgevingsvergunningen De leges voor het verstrekken van gemeentelijke producten en diensten moeten kostendekkend zijn. Dit betekent dat de baten de lasten niet mogen overstijgen. De rechtspraak buigt zich vaak over deze regel van maximale kostendekkendheid. In de wetsgeschiedenis worden expliciet een aantal kosten genoemd, die niet verhaald kunnen worden op de specifieke dienstverlening. Het betreft de volgende kosten: beleidsvoorbereiding en algemene inspraakprocedure; handhaving, toezicht en controle (met uitzondering van eerste controle); bezwaar- en beroepsprocedures. In basis komen alle overige diensten met betrekking tot de omgevingsvergunning in aanmerking voor het heffen van leges. Dat was ook al zo in de situatie voorafgaand aan de inwerkingtreding van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Om uiteenlopende redenen zijn twee categorieën sinds 1 januari 1998 echter uitgezonderd van de mogelijkheid tot legesheffing te weten: beschikkingen op grond van de Wet milieubeheer; beschikkingen op grond van de Wet bodembescherming. De belangrijkste reden om de milieuleges af te schaffen was dat deze leges een negatieve prikkel vormden om bij te dragen aan een beter milieu. De gederfde legesinkomsten zijn vervolgens gecompenseerd via het gemeentefonds. De komst van de Wabo heeft er niet toe geleid dat de kosten voor milieuleges opnieuw onderdeel zijn geworden van de leges. Daarnaast worden voor enkele diensten op grond van 62

63 gemeentelijk beleid tot nu toe bewust geen leges in rekening gebracht. Dit geldt voor de aanvragen die betrekking hebben op de activiteiten kap en monumenten. Landelijke ontwikkelingen Provincies, gemeenten en waterschappen gebruiken verschillende tariefbepalingen leges. Uit het oogpunt van gelijkheid en transparantie verdient het aanbeveling om (enige) uniformering van de leges voor de omgevingsvergunning te bewerkstelligen. In het voorontwerp van de Wabo was een bepaling opgenomen om te komen tot landelijke transparante stroomlijning van de berekening van leges. Gelet op de in november 2004 door het Rijk, het IPO en de VNG ondertekende Code Interbestuurlijke Verhoudingen, wordt echter eerst bekeken of op vrijwillige grondslag afspraken kunnen worden gemaakt over de berekening van de leges. Het plan om een leges-amvb vast te stellen, is voorlopig van de baan. In het ingediende wetsvoorstel Omgevingswet aan de Tweede kamer wordt in beginsel leges geheven voor alle onderdelen. Kortom, met de komst van de Omgevingswet kunnen gemeenten ook leges heffen voor de omgevingsvergunning voor activiteiten met gevolgen voor het milieu. Een groot deel van de gemeentelijke vrijheid bij het vaststellen van de legesverordeningen en tarieven blijft na de nieuwe Omgevingswet gehandhaafd. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft in het kader van het Project Vereenvoudiging Vergunningen de handreiking Kostentoerekening leges en tarieven opgesteld. De handreiking geeft inzicht in de doorberekening van de kosten in de tarieven en de leges, die maximaal 100% kostendekkend mogen zijn. De handreiking wordt regelmatig geactualiseerd. Intern heeft Deurne ook een richtlijn Kostentoerekening leges en tarieven, die gebaseerd is op de handreiking van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Lijkbezorgingrechten De inkomsten die voortvloeien uit de verordening worden gebruikt om de gemeentelijke begraafplaats in stand te houden. Beleidsvoornemens In 2018 wordt onderzoek gedaan naar de juiste inrichting van de algemene begraafplaats Jacobshof. Het uitgeven van graven wordt in relatie gebracht tot de graven die vrijkomen, omdat de rechten niet worden verlengd. Landelijke ontwikkelingen Een landelijke trend is dat steeds meer mensen kiezen voor crematie in plaats van begraven. De inkomsten uit de grafrechten worden hierdoor jaarlijks minder. In de toekomst kan dit voor een knelpunt in de exploitatie van de begraafplaats leiden. Kermissen en weekmarkt De kermissen worden voor de gemeente Deurne georganiseerd door Bureau de Kermisgids. In 2013 is met hen een nieuw contract afgesloten. Dit contract wordt jaarlijks verlengd. Aangezien via dit bureau de gunningen van de kermisexploitanten worden geregeld en hiervoor een driejarig contract loopt (2016 tot en met 2018), wordt na deze periode mogelijk een aanbesteding in gang gezet. Beleidsvoornemens In 2013 is de Verordening op de warenmarkt gemeente Deurne 2013 aangepast, deze is ook nu nog geldig. De Verordening op de heffing en invordering van marktgelden Deurne 2016 is aangepast met de CBS-index en vastgesteld als Verordening op de heffing en invordering van marktgelden Deurne

64 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Het weerstandsvermogen is te definiëren als het vermogen van de gemeente om financiële risico s op te kunnen vangen om zijn taken te kunnen voortzetten. Risicobeheersing is te definiëren als de mate waarin het gemeentebestuur de mogelijke risico s onder controle heeft. Bij onderwerpen waar risico s spelen, wordt inzicht gegeven in mogelijke ontwikkelingen en welke opties er zijn om mogelijke niet geraamde financiële consequenties zo goed mogelijk op te vangen wanneer risico s zich voordoen. In onderstaand figuur zijn de relaties tussen de geanalyseerde risico s, het risicomanagement, de weerstandscapaciteit en het weerstandsvermogen overzichtelijk weergegeven. Risicomanagement Risico s Bruto - netto berekening Benodigde weerstandscapaciteit ( 2,77 mln.) - Algemene reserve - Stille reserves - Onbenutte belastingcapaciteit - Onvoorzien Beschikbare weerstandscapaciteit ( 13,07 mln.) Weerstandsvermogen (ratio: 4,7 ) Conclusie risicomanagement en weerstandsvermogen De ratio van het weerstandsvermogen is nu 4,7. Dat wil zeggen dat de beschikbare middelen ruim voldoende zijn om de risico s op te kunnen vangen. Leeswijzer In deze paragraaf wordt ingegaan op de kaders die zijn vastgesteld over het weerstandsvermogen en risicomanagement. Vervolgens zijn de risico s beschreven die relevant zijn met een daar bijbehorende risicoschatting. Dit bepaalt de benodigde weerstandscapaciteit. Daarna wordt de beschikbare weerstandscapaciteit bepaald (welke financiële middelen zijn er om risico s op te vangen). Tenslotte wordt het weerstandsvermogen (risico s versus de beschikbare weerstandscapaciteit) berekend. Kaders risicomanagement De wettelijke kaders voor het bepalen van het weerstandsvermogen zijn vastgelegd in: Besluit begroten en verantwoording provincies en gemeenten; Wet financiering decentrale overheden (Wet fido); Europese richtlijn voor aanbesteding overheidsopdrachten; Verordening artikel 212 gemeentewet (financiële verordening). Bij het uitvoeren van onze taken als gemeente wordt er actief gestuurd op het beheersen van risico s. Om zicht te krijgen op de risico s worden deze bij de begroting en bij de jaarrekening geïnventariseerd. Vervolgens worden deze gekwantificeerd en beoordeeld op te nemen maatregelen om het risico af te dekken. 64

65 Risico s kunnen worden beheerst door: het risico te vermijden of te voorkomen (stoppen met het beleid dat het risico veroorzaakt); het risico te verminderen (kans dat het risico optreedt afzwakken); het risico over te dragen en/of uit te besteden (het beleid dat het risico met zich meebrengt over te laten aan een andere partij die ook het financiële risico draagt); accepteren (wanneer het risico niet kan worden vermeden, voorkomen, verminderd, uitbesteed of overgedragen, dan worden de eventuele financiële gevolgen gedragen door de beschikbare middelen (voornamelijk de algemene reserve)). Wanneer risico s zich voordoen en er een beroep wordt gedaan op de algemene reserve, treedt het volgende proces in werking: de directie informeert het college over risico s en de achtergronden; het college informeert de gemeenteraad over het risico en de achtergronden; voorstel ter dekking van het financiële effect van het risicobedrag; als financiële middelen (algemene reserve) niet toereikend zijn, worden bezuinigingsvoorstellen gedaan. De inventarisatie van risico s geeft daar waar bekend inzicht in het bedrag. Wanneer wel een risico bekend is maar nog geen bedrag kan worden berekend, wordt een PM post opgenomen. Een bruto bedrag geeft nog geen inzicht in de financiële effecten. Daarvoor krijgt ieder risico een waardering, een klasse. Deze klasse geeft de kans aan dat een risico zich voordoet met een bijbehorend dekkingspercentage. Het bruto risicobedrag wordt aan de hand van de klasse (zie tabel 1) netto gemaakt, omdat niet alle risico s even zwaar zijn en de kans dat alle risico s zich voordoen in één jaar, nagenoeg nihil is. Er wordt op deze manier een meer reële inschatting gemaakt van de kans dat een risico beslag legt op de middelen die beschikbaar zijn om het risico op te vangen. Klasse Kans Dekkingspercentage (gemiddeld) 1 > 90% 100% % 80% % 60% % 40% % 20% 6 < 5% 0% tot 10% Tabel 1: Risicowaardering Met de berekening van het netto bedrag per risico, wordt de benodigde weerstandscapaciteit berekend. Deze wordt afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit en dit leidt tot een ratio weerstandsvermogen. Voor de beoordeling van dit ratio gebruiken gemeenten de ratio s in tabel 2 (Ratio weerstandsvermogen). Beschikbare weerstandscapaciteit Benodigde weerstandscapaciteit = ratio weerstandsvermogen 65

66 Ratio Waardering weerstandsvermogen > 2.0 Uitstekend 1,5-2,0 Ruim voldoende 1,0-1,5 Voldoende 0,8-1,0 Matig 0,6-0,8 Onvoldoende < 0,6 Ruim onvoldoende Tabel 2: Ratio weerstandsvermogen Een ratio van 1 wil zeggen dat de beschikbare weerstandscapaciteit even groot is aan wat nodig is om de verwachte risico s op te vangen. Over de hoogte van de gewenste ratio zijn geen voorschriften. Dit behoort tot de autonomie van de gemeente. Bij de Kaderbrief 2015 heeft de gemeenteraad als kader gesteld dat de ratio weerstandsvermogen niet lager mag zijn dan 0,6 en dat wordt gestreefd naar een ratio van minimaal 1 in Daarnaast is afgesproken het aantal PM-posten minimaal te houden en te maximeren op twee. Risico s Voor de indeling van de risico s wordt de volgende rubricering gehanteerd: 1. Strategische risico s (intern maar met extern effect) beleidsrisico s (onder andere samenwerking, decentralisatie, economisch, politiek, maatschappelijk). 2. Operationele risico s risico in de bedrijfsvoering (proces en vermogen, te reageren op calamiteiten); personele risico s en cultuur (spreken van risicotaal, fouten durven toegeven); risico s informatievoorziening (adequaat applicatie- en informatiebeheer). 3. Financiële risico s grondexploitatierisico s en projecten; financieringsrisico s. 4. Risico s door wet- en regelgeving juridische risico s (onder andere ook ARBO technische risico s); risico s verbonden partijen; risico s samenwerking; risico s in contracten. 5. Financiële verslagleggingrisico s Strategische risico s (intern maar met extern effect) Beleidsrisico s (onder andere samenwerking, decentralisatie, economisch, politiek, maatschappelijk) Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag sociaal domein % is 0 Met ingang van 2015 zijn gemeenten op grond van de WMO 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet integraal verantwoordelijk voor drie decentralisaties in het sociaal domein. Voor het uitvoeren van deze taken ontvangt de gemeente een integratieuitkering van het Rijk van circa 16,8 miljoen (2018, stand meicirculaire 2017). Voor de berekening van het brutobedrag van het risico voor het sociaal domein is uitgegaan van 10% van de omvang van deze integratie-uitkering. 66

67 Risico s binnen het sociaal domein hebben betrekking op: het gaat om open eind regelingen; bij jeugd kan een aantal partijen rechtstreeks verwijzen, zodat de gemeente geen invloed heeft op de kosten die uit die verwijzingen voortvloeien; dure begeleidingstrajecten en dure voorzieningen (woningaanpassingen), ook bij kleine aantallen, hebben grote invloed op het budget; het Rijk voert meerjarige kortingen door, waardoor het budget stapsgewijs daalt; het is nog niet mogelijk een goede en betrouwbare (inhoudelijke) analyse te maken van aantallen, gebruik en daarvoor benodigde budgetten en op basis van die analyse te sturen; het aantal mensen, dat een beroep doet op de Participatiewet / minimaregelingen kan stijgen. Vanuit overschotten in voorgaande jaren is een reserve sociaal domein gevormd waarvan het saldo op 1 januari 2017 circa 3,7 miljoen is. Rekening houdend met de reserve sociaal domein worden de bestaande risico s gewaardeerd op 6 en vindt er via de risicoparagraaf geen extra reservering plaats. Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Leges omgevingsvergunning bouw % is De leges inkomsten voor de aanvragen omgevingsvergunningen bouw zijn sterk afhankelijk van het aantal grote bouwplannen. Dit is een risico voor het behalen van de baten, omdat de gemeente Deurne hier zelf geen invloed op heeft en afhankelijk is van derden. Om dit risico te verminderen wordt jaarlijks voor de bepaling van de baten een inschatting gemaakt van het aantal grote plannen. Als de opbrengsten structureel achterwege blijven, worden de baten bijgesteld. Uit onderstaand overzicht van de afgelopen zeven jaar blijkt hoe wisselend de inkomsten zijn. In de laatste 7 jaar waren de inkomsten gemiddeld per jaar lager dan begroot. Gezien de wisselende en de negatieve resultaten van de laatste jaren is er een reële mogelijkheid dat dit risico ook in 2018 optreedt. Overzicht Leges omgevingsvergunningen bouw jaar baten primaire begroting Bouw realisatie Bouw Verschil

68 Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Groen-laanbomen 0 6 0% is 0 De gemeente Deurne heeft ongeveer laanbomen in eigendom. In 2016 is het tactische deel van het bomenbeheer- en vervangingsplan geschreven. Dit plan geeft het wensbeeld waar qua bomenstructuur aan wordt gewerkt weer voor over 100 jaar. Op basis van dit tactisch plan en de uitkomsten van de uitgevoerde boomcontroles (VTA) wordt het beheer en vervangingen van bomen en lanen planmatig opgepakt. Het aantal claims dat tot nu toe is ingediend en het uitgekeerde schadebedrag is laag. Het risico op basis van de informatie uit de voorgaande jaren vormt geen bedreiging voor de continuïteit van de (financiële) bedrijfsvoering. Vanwege de grilligheid van de natuur (weersomstandigheden/bomen) is er altijd een risico op schade en aansprakelijkheid. Deze aansprakelijkheid is afgedekt met een aansprakelijkheidsverzekering. Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Wegen 0 6 0% is 0 Eind 2016 is het wegenbeheerplan door de raad vastgesteld. Door een incidentele financiële impuls van beschikbaar te stellen vanuit de algemene reserve ( ) en de voorziening wegen ( ) kan de kwaliteit van de wegen in Deurne tot een door de gemeenteraad en provincie verwacht onderhoudsniveau worden gebracht. Het bedrag van wordt behaald door onder andere efficiencyvoordelen en een gunstig aanbestedingsklimaat op inzet en omvang van werken, subsidiemogelijkheden vanuit aanvullende verkeersmaatregelen in de lopende en te initiëren projecten. In 2019 vindt een evaluatie van het wegenbeheerplan plaats om aansluiting te houden met de stand van de voorziening en het meerjarig onderhoud wegen veilig te stellen. Dit om tussentijdse aanpassingen mogelijk te maken. Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Cultuurcentrum % is 0 Met betrekking tot het gebouw loopt een btw-herzieningstermijn van 10 jaar. Als binnen die 10 jaar blijkt dat het gebouw niet voor 90% btw-plichtig wordt geëxploiteerd, moet de btw van de nog lopende jaren worden terugbetaald. De huidige exploitatievorm (uit ) is zodanig ingericht dat ook in de resterende jaren aan de gestelde norm wordt voldaan. Op basis van de voortgang en ontwikkelingen zijn de risico s in beeld en gewaardeerd op klasse 6. Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Onderwijshuisvesting % is 0 Per 1 januari 2015 heeft het Rijk een korting toegepast op het gemeentefonds, onderdeel onderwijshuisvesting. Voor het primair onderwijs is deze korting ( ) verwerkt in de begroting. Naast de korting voor het primair onderwijs is er ook een korting opgelegd van voor het voortgezet onderwijs. Deze is al verwerkt in de begroting. Echter, schoolbesturen zijn het niet eens dat deze korting aan hen wordt doorberekend. De gesprekken hierover lopen nog. Het risico bestaat dat de korting van niet kan worden gerealiseerd. Operationele risico s Er zijn op dit moment geen operationele risico s benoemd. 68

69 Financiële risico s Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Afval % = 1,0 mln. Voor de verwerking van het huishoudelijk restafval is een overeenkomst gesloten tussen alle Brabantse samenwerkingsverbanden en het bedrijf Attero. Hierin is opgenomen dat de gezamenlijke Brabantse gemeenten een volumeverplichting hebben voor de aanlevering van restafval. Door betere afvalscheiding door de Brabantse inwoners, wordt er niet meer voldaan aan deze volumeverplichting. Attero heeft het MRE en de andere Brabantse gewesten een naheffing opgelegd. In 2015 is Attero een arbitragezaak over deze naheffing gestart tegen de Brabantse gewesten. Op 8 januari 2016 is een arbitraal eindvonnis uitgesproken in het voordeel van de Brabantse gewesten en gemeenten. De vorderingen van Attero zijn hierbij afgewezen. Tegen dit arbitraal eindvonnis van 8 januari 2016 staat geen hoger beroep open voor Attero. In april 2016 is Attero een vernietigingsprocedure gestart bij het Gerechtshof Den Haag. Het gerechtshof heeft op 27 juni 2017 uitspraak gedaan in deze kwestie. De vorderingen van Attero tot vernietiging van het arbitrale vonnis van januari 2016 zijn afgewezen. Formeel kan Attero tegen deze uitspraak cassatieberoep instellen bij de Hoge Raad. Er is nog geen sprake van een finale uitspraak. Attero heeft namelijk ook nog een nieuwe arbitrale procedure aangespannen voor naheffingen in een ander kalenderjaar. In die tweede arbitrage is binnenkort een zitting, waarna ook daar een uitspraak volgt. Hiermee blijft het risico aanwezig dat er een eventuele naheffing volgt. Om die reden handhaven we dit risico vooralsnog. Als na alle procedures blijkt dat de Brabantse gemeenten wel een naheffing moeten betalen, dan volgt de vraag hoe deze eventuele naheffing verdeeld moet worden over de Brabantse gemeenten. Deze vraag wordt pas in behandeling genomen na de gerechtelijke procedures. Er zijn namelijk nooit afspraken gemaakt over de verdeling van de kosten van een naheffing over de gemeenten. Hierdoor is het niet mogelijk om exact uit te rekenen wat het maximale risico voor Deurne is. Het bedrag van 2,5 miljoen is opgenomen als maximaal risico over de periode 2011 tot en met Daarna is deze overeenkomst met Attero afgelopen. Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Grondexploitaties zie Nota Grex 0,6 mln. De gemeentelijke portefeuille met 27 in exploitatie genomen projecten is omvangrijk en gaat gepaard met risico s die kunnen optreden. Het doel is om de risico s volledig in beeld te hebben, risicobewust te zijn en daar waar mogelijk beheersmaatregelen te treffen. Het risicomodel waarmee wordt gewerkt, bestaat uit algemene programmarisico s en meer specifieke projectrisico s. De bruto risico s kunnen sterk afwijken van de netto risico s. In de Nota Grond- en Vastgoedexploitaties Deel B wordt uitgebreid aandacht besteed aan risicomanagement. De bruto risico s zijn fors gedaald en bedragen 17,1 miljoen in plaats van 24,6 miljoen bij de jaarrekening Dit houdt vooral verband met het wegvallen van programmarisico s. Dit komt omdat: het grondbedrijf in haar omvang afbouwt. Het afzetrisico wordt kleiner alsook het risico voor kostenoverschrijding. In 2017 hebben ook veel verkopen plaatsgevonden, hierover wordt geen risico meer gelopen ten opzichte van vorig jaar; de vraag naar bedrijventerreinen en woonkavels is beter geworden. Vorig jaar was de marktsituatie onzekerder, dit vooral voor bedrijventerreinen; grondexploitaties zijn beter in control. Er is meer zekerheid ontstaan doordat taxaties zijn uitgevoerd en programma s zijn omgezet. 69

70 Om de netto risico s te bepalen wordt rekening gehouden met de kans van optreden. Bij de voorliggende Nota Grond- en Vastgoedexploitaties Deel B is het bedrag aan netto risico s 5,1 miljoen. Door de forse afname van de programmarisico s ontstaat er een forse daling van de netto risico s van 3,8 miljoen ten opzichte van de jaarrekening Ter afdekking van de netto risico s is 5,1 miljoen weerstandsvermogen benodigd. Dit wordt op de volgende wijze afgedekt: 0,8 miljoen is beschikbaar voor onvoorziene uitgaven (post onvoorzien grondexploitaties). 3,7 miljoen is beschikbaar in de Algemene Reserve Grondexploitaties. 0,6 miljoen is beschikbaar in de gemeentelijke Algemene reserve. Het bedrag van 0,6 miljoen dat in de gemeentelijke Algemene reserve wordt aangehouden is substantieel minder dan voorgaande jaren. Ten opzichte van de jaarrekening is dit een afname van maar liefst 7,5 miljoen. De oorzaak hiervan is tweeledig: Er is sprake van een daling van 3,8 aan netto gekwantificeerde risico s. Dit komt vooral door de afname van programmarisico s zoals hierboven toegelicht. Het grondbedrijf beschikt bij de voorliggende begroting over een Algemene Reserve Grondbedrijf van 3,7 miljoen. Dit komt hoofdzakelijk door de BBV regelgeving die in juli 2017 heeft verplicht tussentijds positief resultaat te onttrekken, uit die grondexploitaties waar een winstgevend resultaat wordt geprognosticeerd. Het gemeentelijk grondbedrijf is verdergaand in control en ingericht conform de verplichte BBV voorwaarden. Per 2017 is het grondbedrijf daarbij in staat voor een groot deel zelf haar risico s op te vangen. Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Vastgoedexploitaties % = Voor het bepalen van de financiële risico s op vastgoedexploitaties wordt gerekend met een percentage over de huurinkomsten, onderhoudskosten die middels kengetallen tot stand: 20% over de begrote huurinkomsten ( ): ; 20% over de onderhoudskosten die zijn gebaseerd op kengetallen ( ): ; Een bedrag van voor overige risico s, zoals onverwachte weersomstandigheden, brand, aantreffen van asbest enzovoorts. Op basis van deze grove indicatie wordt een risico van per jaar ingeschat en wordt de kans van optreden tussen 25% en 75% (klasse 3) geschat (60%) is hierdoor aangehouden als bedrag voor de risico s van de vastgoedexploitaties. Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Reconstructie N % is Bij de reconstructie van de N270 (Langstraat) wordt onder meer de aansluiting bij de Nachtegaalweg aangepast. Hier komen opstelstroken en verkeerslichten. Dit mede met het oog op de ontsluiting van het glastuinbouwgebied op de N270. De totale investeringskosten van het kruispunt Nachtegaalweg worden door de provincie op basis van het schetsontwerp geraamd op De gemeente moet 50% bijdragen in de kosten van deze kruising. Deze kosten ter hoogte van (inclusief indexering) komen ten laste van de tuinbouwvestiging. In de begroting grondexploitatie glastuinbouw zijn deze uitgaven opgenomen. 70

71 Om het risico van deze, door de provincie gewenste, gebiedsontwikkeling voor de gemeente Deurne beheersbaar te houden, is tussen de provincie en de bij het project betrokken partijen een zogenaamde afnamegarantie-overeenkomst gesloten. Kern van deze overeenkomst is dat het financiële risico van de gemeente Deurne en de Tuinbouwontwikkelingsmaatschappij (TOM) wordt begrensd en dat de provincie Noord- Brabant het eventuele grotere nadelige saldo voor haar rekening neemt. Na een moeilijke periode in de glastuinbouw is er nu sprake van herstel van de sector. Er zijn concreet een aantal geïnteresseerde investeerders. De realisatie wordt helaas nu belemmerd door de eisen die zijn gesteld aan de stikstofdepositie op N2000- natuurgebieden. Onlangs hebben Gedeputeerde Staten (GS) een vergunningaanvraag, met het verzoek om gebruik te maken van de hardheidsclausule, geweigerd. GS ziet toepassing van geothermie (aardwarmte) als mogelijke oplossing. Behalve de investeringen in het onderzoek naar geothermie heeft de provincie nog geen groen licht gegeven tot het doen van investeringen in het gebied. Dit betekent dat mogelijk nieuwe investeringen buiten de werking van de afnamegarantie-overeenkomst worden gehouden. Gevolg is dat de binnen de Grex gereserveerde middelen niet risicoloos kunnen worden toegezegd aan de reconstructie van het kruispunt N270 Nachtegaalweg. Als het risico zich toch voordoet en het glastuinbouwgebied niet wordt gerealiseerd, is de investering hoger. De jaarlijkse kapitaallasten worden dan hoger. Tot er zekerheid is over de realisatie van het gebied, wordt dit risico hier opgenomen. De kans van optreden wordt tussen de 25% en 75% (klasse 3) geschat. Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Gemeentefonds 0 6 0% is 0 Algemene uitkering Gemeentefonds De ontwikkelingen in de algemene uitkering worden gevolgd en vertaald. Het risico wordt op dit moment ingeschat op klasse 6, omdat de effecten vanuit het gemeentefonds direct worden vertaald naar de begroting. Risico s door wet- en regelgeving Juridische risico s (o.a. ook ARBO technische risico s) Risico s verbonden partijen Risico s samenwerking Risico s in contracten Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Vennootschapsbelasting 0 6 0% is 0 Wet Vennootschapsbelasting Per 1 januari 2016 zijn overheidsbedrijven Vennootschapsbelastingplichtig over hun materiële ondernemingen. Dit geldt dus ook voor de gemeente Deurne. De financiële gevolgen voor een bepaald jaar zijn moeilijk in te schatten. Deze zijn afhankelijk het fiscale resultaat over ondernemersactiviteiten, waaronder de grondexploitaties, anders bepaald worden dan het bedrijfseconomische resultaat. Anders gezegd, het bedrijfseconomische resultaat kan sterk verschillen van het fiscale resultaat. Waar de gemeente bijvoorbeeld bedrijfseconomisch een negatief resultaat verwacht uit de grondexploitaties, kan er fiscaal gezien toch een winst zijn. Als vennootschapsbelasting moet worden betaald, dan is dat kostenverhogend. Dit kan leiden tot grotere verliezen dan dat waar nu rekening mee wordt gehouden of een lagere opbrengst dan berekend. De vennootschapsbelasting (VPB) is voor 2017 geen risico meer, omdat per onderdeel in beeld is gebracht wat de waarschijnlijke VPB druk is en 71

72 opgeteld is dit nihil. Richting de toekomst blijft dat als een onderdeel winstgevend wordt er een VPB-risico ontstaat. Voor de toekomst blijft dit nog een PM post. VPB voor grondexploitaties Per 1 januari 2016 zijn ook overheden vennootschapsbelastingplichtig geworden als er sprake is van winstgevende ondernemersactiviteiten die ze uitvoert (waar sprake is van een materiële onderneming). Tot een materiële onderneming behoren gemeentelijke grondbedrijven. Ondernemersactiviteiten zijn activiteiten waar de gemeente een omzet op heeft en waar sprake is van deelname aan het economisch verkeer, structurele inzet van arbeid en kapitaal en waar de gemeente winst beoogt of in concurrentie treedt. Er is gekozen om vennootschapsbelasting over winsten als mogelijke kostenpost van grondexploitaties niet als risico te kwantificeren. Dit omdat te betalen vennootschapsbelasting voor het aantal winstgevende projecten naar alle waarschijnlijkheid door clustering vermeden wordt. Uitgangspunt is dat verliesgevende projecten met winstgevende projecten verrekend kunnen worden. Het algeheel profiel van de lopende grondexploitaties is met een resultaat van - 23,5 miljoen netto contant per 1 januari 2017 dan ook fors verliesgevend. Deurne is daarbij in beginsel niet gericht op winstgevendheid. Met grondexploitaties worden bestuurlijke en maatschappelijke doelstellingen gerealiseerd, waaronder ruimtelijke doelstellingen (vernieuwing), economische doelstellingen, huisvesting en sociale doelstellingen. In 2017 bevindt gemeente Deurne zich in de implementatiefase van deze veranderende wetgeving. In 2017 zal dan ook mogelijk een eerste aangifte plaatsvinden over het boekjaar Dit op basis van de jaarrekening 2015/2016 en de handreikingen. Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Juridische geschillen etc divers De gemeente Deurne heeft de risico s in beeld gebracht van ingediende (plan)schadeclaims, lopende procedures en geschillen waarbij juridische zaken momenteel betrokken zijn. Inventarisatie laat zien dat het gaat om een totaalbedrag van risico s van circa 2,7 miljoen, met een nettobedrag van Dit bedrag is exclusief de risico s van de grondexploitaties omdat die risico s worden opgevangen binnen de betreffende grondexploitaties. Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Inkoop en aanbesteding ,5%= In de aanbestedingswet zijn op Europese richtlijnen gebaseerde regels opgenomen op dit gebied. Het inkopen van goederen, diensten en werken doet elke afdeling zelfstandig, eventueel onder begeleiding van het inkoopbureau, en als het nodig is na toestemming van het college. Het inkoopbeleid is van toepassing en het risico is aanwezig dat dit inkoopbeleid niet gevolgd wordt. Dit risico geldt overigens alleen voor inkopen die de eigen organisatie zelf doet zonder ondersteuning van het inkoopbureau Bizob. Wanneer inkooptrajecten zwak zijn en onvoldoende opgebouwd, kan dit leiden tot procedures waaruit schadevergoedingen voortkomen. Verder is het risico aanwezig dat de Europese aanbestedingsdrempel overschreden wordt. Dit risico zal zich voornamelijk voordoen bij het verlengen van eerder overeengekomen overeenkomsten. Geschat wordt dat het bedrag waarvoor risico wordt gelopen 20 miljoen is. Het inkoopbureau heeft een analyse gemaakt van de nalevingsgraad van inkoopregels in gemeenten van inwoners. De nalevingsgraad komt uit op 20-30%, wat uitkomt op een waardering van klasse 3. Een waardering in klasse 6 ligt meer voor de hand, omdat er in de organisatie al controles op de inkoop worden uitgevoerd en er een centrale rol voor inkoop bij de afdeling Bedrijfsvoering is belegd. In klasse 6 wordt het nettobedrag gewaardeerd op (0,5% van ). 72

73 Risico-omschrijving Brutobedrag Risicowaardering Nettobedrag Verbonden partijen 0 6 0% is 0 Geredeneerd vanuit het risicomanagement van de gemeente Deurne is het logisch en noodzakelijk ook werkafspraken te maken over het risicobeheer en de verantwoording van de verbonden partijen. Deze werkafspraken hebben betrekking op de beheersing van risico s door de verbonden partijen en een tijdige informatieverstrekking van bestaande risico s en mogelijke financiële en maatschappelijke gevolgen aan de raad. Op verzoek van de raad werkt het college aan een samenwerkingsmonitor voor de samenwerkingsverbanden inclusief de verbonden partijen. De raad wil op een overzichtelijke wijze geïnformeerd worden over de samenwerkingsverbanden, wat is de democratische legitimiteit, op welke wijze wordt gerapporteerd over het realiseren van doelstellingen, de baten en lasten en het risicomanagement. De eerste notitie samenwerkingsmonitor inclusief monitor, is inmiddels door het college, rekeningcommissie en gemeenteraad behandeld en vastgesteld. In onderstaand overzicht zijn risico s per verbonden partij opgenomen. Meer informatie over de verbonden partijen is opgenomen in de paragraaf verbonden partijen. Verbonden Partij ODZOB (Omgevingsdienst Zuid Oost Brabant) BSOB (Belastingsamenwerking Oost Brabant) Risico s en Weerstandsvermogen van de verbonden Partij Op basis van de risico-inventarisatie die de ODZOB heeft gemaakt is de streefwaarde voor de benodigde weerstandscapaciteit (=algemene reserve) bepaald op 1,26 miljoen. De algemene reserve is inmiddels op dit niveau zodat deze toereikend is om de nu bekende risico s af te dekken. Bij de BSOB blijven de risico s beperkt tot een renterisico en een liquiditeitsrisico. Door het treffen van beheersmaatregelen worden deze risico s voldoende beheerst. Risico voor gemeente Deurne 0 0 Veiligheidsregio Belangrijkste risico s voor de Veiligheidsregio die niet zijn afgedekt in de algemene reserve van de Veiligheidsregio zijn: frictiekosten door samenvoegen meldkamers en de niet-voorziene kosten die te maken hebben met de meldplicht datalekken (zie ook paragraaf verbonden partijen). Op basis van het actuele risicobeleidsplan heeft Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost een totaal weerstandsvormogen nodig van Omdat de Algemene reserve van de veiligheidsregio deze hoogte heeft bereikt, is het risico voor de gemeente 0. Metropool regio Eindhoven (voorheen SRE) De risico s bestaan voornamelijk uit frictiekosten vanuit de transitie Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE) naar Metropoolregio. Deze risico s worden afgedekt door de voorziening Reorganisatie SRE en zijn daarmee geen risico voor de gemeente. Senzer De verwachte weerstandscapaciteit van Senzer ultimo 2017 is Het gewenste weerstandsvermogen ultimo 2017 is Het verwachte tekort eind 2017 is Met de nu gehanteerde uitgangspunten en aanwezige middelen kan geconcludeerd worden dat er een tekort aan middelen is om het gewenste weerstandsvermogen in de vorm van reserves aan te houden op de balans van Senzer. Gezien de hoogte van de totale reserves, de onzekerheden over de toekomstige resultaten en de discussie over het positioneren van de risico s over de uitvoering van de Participatiewet wordt er

74 Verbonden Partij Risico s en Weerstandsvermogen van de verbonden Partij nu geen aanvulling van het weerstandsvermogen gevraagd aan de deelnemende gemeenten. Begroting 2018 Risico voor gemeente Deurne GGD Door de GGD wordt jaarlijks een inventarisatie van de risico s opgesteld en gekwantificeerd. Deze inventarisatie resulteert in een benodigde weerstandscapaciteit (in de vorm van een algemene reserve) voor het onderdeel Publieke Gezondheid (PG) van circa 1,9 miljoen en voor het onderdeel Ambulancezorg (AZ) van circa 1,5 miljoen. Door het bestuur is echter het maximum voor de algemene reserves PG vastgesteld op (maximaal 5% van de gemeentelijke bijdrage per inwoner) en voor AZ op 1,2 miljoen. Per 31 december 2016 is de reserve PG en de reserve AZ De reserves zijn dus minder dan de vastgestelde maxima. De inschatting is dat, ondanks het gegeven dat de reserves nog niet de maximale normhoogte hebben bereikt, dat deze voldoende zijn om de risico s af te dekken. Het risico voor de gemeente Deurne wordt op 0 geschat. 0 Peelgemeenten De gemeenschappelijke regeling Peelgemeenten is een 0 uitvoeringsorganisatie voor WMO, jeugdtaken, schulddienstverlening en minimabeleid. Als uitvoeringsorganisatie zijn er geen risico s.. St. administratie kantoor Dataland Geen financiële risico s. 0 Stichting Peelnetwerk Geen financiële risico s. Het Peelnetwerk is afgesloten met een restant aan middelen. Dit bedrag wordt aan de deelnemende partijen van het Peelnetwerk teruggestort. 0 Landinrichtingsproject Peelvenen Veiligheidsoverleg Oost- Brabant Tuinbouwvestiging Deurne BV Brabant Water N.V. BNG (Bank Nederlandse Gemeenten) Geen financiële risico s. 0 Geen financiële risico s. 0 In 2014 is een integrale risicoanalyse voor het glastuinbouwproject uitgevoerd. Deze risico s zijn in 2017 opnieuw breed inzichtelijk gemaakt en waar nodig aangevuld. Deze worden beschreven in de nota-b van de grond- en vastgoedexploitaties Het weerstandsvermogen houdt rekening met alle risico s die relatie houden tot de grondexploitaties. Het risico is te verwaarlozen, dit betreft de nominale waarde van het aandelenkapitaal, zijnde Door de aanhoudende daling van marktrente daalt de nettowinst van de BNG. Omdat in de begroting rekening is gehouden met de dalende winstuitkering, is het risico voor de gemeente Financiële verslagleggingrisico s Er zijn geen financiële verslagleggingsrisico s te melden. 74

75 Samenvatting geïnventariseerde risico s Risico-omschrijving bruto bedrag risicowaardering % netto bedrag risicowaardering Sociaal domein % 0 Leges omgevingsvergunningen (Bouw) % Groenbeheer - laanbomen 0 6 0% 0 Wegen 0 6 0% 0 Cultuur centrum (btw) % 0 Onderwijshuisvesting (VO) % Afval % Grondexploitatie zie tekst zie tekst Vastgoedexploitaties % Reconstructie N270 - Langstraat % Algemene uitkering (Gemeentefonds) 0 6 0% 0 Juridische geschillen, claims en procedures spec. spec Inkoop en aanbesteding ,50% Verbonden partijen 0 6 0% 0 Wet Vennootschapsbelasting 0 6 0% 0 totaal Wijzigingen ten opzichte van risico s in de jaarrekening 2016 Ten opzichte van de risico s zoals die zijn opgenomen in de jaarrekening 2016 zijn een aantal risico s aangepast. Dat zijn: Grondexploitatie: in de jaarrekening 2016 was het netto-risico nog 8,1 miljoen. Afval door een aanpassing van de risicowaardering van klasse 3 naar 4 daalt het nettobedrag van 1,5 mln. naar 1 miljoen Beschikbare weerstandscapaciteit In de vorige paragraaf zijn de risico s beschreven en gekwantificeerd. Naast inzicht in risico s is inzicht in de beschikbare weerstandscapaciteit belangrijk. In onderstaande tabel staan de componenten van de weerstandscapaciteit. Weerstandscapaciteit begroting 2018 begroting 2018 I/S Algemene reserve (verwacht per ) I Stille reserves I Onbenutte belastingcapaciteit S Post onvoorzien S Totale beschikbare weerstandscapaciteit S= structureel, I = incidenteel Toelichting beschikbare weerstandscapaciteit Algemene reserve De algemene reserve is een reserve die bedoeld is als buffer en die direct kan worden ingezet om tegenvallers op te vangen. Dit in tegenstelling tot bestemmingsreserves. Die reserves hebben wel een specifieke bestemming en kunnen niet worden ingezet voor het opvangen van risico s. Het stand van de algemene reserve is altijd een momentopname. Voor meer informatie over het meerjarig verloop van de algemene reserve zie ook paragraaf

76 Stille reserves De stille reserves van een gemeente bestaan uit waardevolle eigendommen die tegen een lagere waarde dan de actuele marktwaarde op de balans zijn verantwoord. Hier is dan sprake van een potentiële boekwinst. De stille reserve van de gemeente Deurne wordt bepaald door haar vastgoedeigendom: gronden en panden. Bij de jaarrekening 2016 is opnieuw de waarde van het gemeentelijke vastgoed geanalyseerd. Voor de berekening van de potentiele boekwinst voor de begroting 2018 worden de gegevens uit de jaarrekening 2016 gebruikt. Toen is een potentieel waardeverlies becijferd van (2015: ). Dit potentiële waardeverlies mag niet worden verrekend met de boekwinst maar wordt afgedekt via de voorziening risico s waardering vastgoed. De potentiele boekwinst is in onderstaande tabel weergegeven: Potentiële Onderwerp risicowaardering netto bedrag boekwinst Panden Gronden Potentiële boekwinst (60%) Van potentiële boekwinst naar stille reserve De potentiële boekwinst van 4,6 miljoen wordt slechts deels meegenomen om de stille reserve te bepalen. Hiervoor is een aantal redenen: Vastgoed is vermogen, maar zijn geen liquide middelen. Ofwel, liquide middelen zijn niet direct voor handen. Op korte termijn is de potentiële boekwinst niet direct liquide te maken, vanwege economische, tactische en/of juridische aspecten. Bovengenoemde marktwaarden zijn bepaald op WOZ-waarden. Het is onzeker of deze bij verkoop daadwerkelijk behaald worden. Tot de categorie Overig Vastgoed behoort ook vrij specifiek vastgoed. Verkoop van eigendommen kan ook een structureel effect hebben, omdat verhuuropbrengsten wegvallen. De kans dat de potentiële boekwinst volledig wordt gerealiseerd, wordt geschat op 25% tot 75%. Dit komt overeen met risicowaardering 3 en een nettobedrag overeenkomstig 60% van de potentiële boekwinst. Dit wil zeggen een stille reserve van afgerond 2,8 miljoen. Onbenutte belastingcapaciteit De derde component van de beschikbare weerstandscapaciteit is de onbenutte belastingcapaciteit. Er is sprake van onbenutte belastingcapaciteit wanneer de gemeentelijke belastingen niet volledig kostendekkend zijn (afvalstoffenheffing en rioolheffing) of als het gemeentelijke OZB-tarief lager is dan de zogenaamde artikel 12 norm. Deze norm geeft aan tot welk bedrag de OZB kan worden verhoogd op het moment dat een gemeente in financiële problemen komt. De afvalstoffenheffing en de rioolheffing zijn volledig kostendekkend, dus daar is geen onbenutte belastingcapaciteit. Op het onderdeel OZB is in de begroting 2018 de onbenutte belastingcapaciteit berekend op bijna 1,3 miljoen. Onvoorzien In de begroting wordt jaarlijks een bedrag opgenomen voor onvoorziene uitgaven van circa Ratio weerstandsvermogen In het voorgaande zijn de risico s gekwantificeerd en de beschikbare weerstandscapaciteit. Aan de hand van deze gegevens kan het weerstandsvermogen als worden bepaald. 76

77 ratio weerstandsvermogen = beschikbare weerstandscap. benodigde weerstandscap. De ontwikkeling van de ratio is als volgt: nov'15 (begr 2016) jun'16 (rek 2015) nov'16 (begr 2017) jun'17 (rek 2016) nov. '17 (begr 2018) beschikbaar benodigd ratio 1,3 1,5 1,1 1,4 4,7 Conclusie risicomanagement en weerstandsvermogen Vergeleken met de begroting 2017 en de jaarrekening 2016 is de ratio van het weerstandsvermogen sterk verbeterd. Voornaamste oorzaak is daling van de risico s van de grondexploitaties gecombineerd met een algemene reserve grondexploitatie van 3,7 mln. Kanttekening hierbij is dat de nu gepresenteerde risico s en de beschikbare weerstandscapaciteit een momentopname is. Nieuwe projecten, economische ontwikkelingen en investeringsbeslissingen kunnen het risicoprofiel beïnvloeden, waardoor het weerstandsvermogen een andere waardering kan krijgen Financiële kengetallen In 2015 is het Besluit begroting en verantwoording (BBV) gewijzigd. De wijziging hield in dat vanaf de begroting 2016 zes financiële kengetallen moeten worden opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing. Kengetallen zijn getallen die de verhouding uitdrukken tussen bepaalde onderdelen van de begroting of de balans en kunnen helpen bij de beoordeling van de financiële positie van een gemeente en maken het mogelijk gemeenten onderling te vergelijken. In het volgende overzicht worden de financiële kengetallen kort toegelicht. Vervolgens worden de Deurnese waarden van deze kengetallen berekend. 77

78 78

79 Rekening 2016 Kengetallen Verloop van de kengetallen rekening Begr. rekening gewijzigde begr rekening 2016 netto schuldquote 107% 94% 75% 97% 94% netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 107% 91% 84% 106% 80% solvabiliteitsratio 20% 18% 21% 18% 20% structurele exploitatieruimte 4,5% -0,7% 3,1% 0,2% 0,5% grondexploitatie 111% 77% 79% 103% 76% belastingcapaciteit 108% 113% 118% 116% 119% Begroting 2018 Kengetallen Verloop van de kengetallen Jaarrek. Jaarrek. Begr Begr netto schuldquote 107% 94% 92% 106% netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 107% 80% 100% 102% solvabiliteitsratio 20% 20% 18% 25% structurele exploitatieruimte 4,5% 0,5% -3,6% 0,1% grondexploitatie 111% 76% 91% 82% belastingcapaciteit 108% 119% 108% 109% Toelichting kengetallen in relatie tot financiële positie Netto schuldquote: 106% en gecorrigeerd voor alle leningen: 102 % De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast ten opzichte van de totale baten en zegt iets over de mate waarin de schuld van de gemeente met het inkomen kan worden gedragen. De VNG hanteert voor de schuldquote de volgende norm: onder de 100% is goed, tussen de 100% en 130% is matig en boven de 130% is onvoldoende. Wanneer de netto schuldquote te hoog is, betekent dit dat de rentelasten en de aflossingen die de schulden met zich mee brengen te zwaar drukken op de begroting. De begroting wordt hierdoor namelijk minder flexibel en er is dan geen ruimte meer om te investeren. Ten opzichte van de begroting 2017 is dit percentage gestegen door een wijziging in de definitie van dit kengetal. De schulden van de gemeente zijn ten opzichte van 2017 niet gestegen. Solvabiliteitsratio: 25% Het solvabiliteitsratio geeft de verhouding tussen het eigen vermogen (reserves) en het vreemd vermogen weer van een gemeente. Het gaat erom inzicht te krijgen in de mate waarin de gemeente, in geval van nood, in staat is aan zijn financiële verplichtingen (vooral de verschaffers van vreemd vermogen) te voldoen. Hoe hoger dit percentage, hoe beter. Een percentage van 25% wil zeggen dat 25% is gefinancierd met eigen vermogen en 75% met vreemd vermogen. Ten opzichte van vorige jaren is dit ratio verbeterd door zowel een toename van het eigen vermogen (de reserves) als een afname van het vreemd vermogen (leningen). In vergelijking met andere gemeenten uit dezelfde grootteklasse van tot inwoners, blijkt dat (op basis van gegevens uit 2015) Deurne een lager solvabiliteitsratio heeft dan de gemeenten waarmee wordt vergeleken. Vergelijkbare gemeenten hebben in 2015 een solvabiliteitsratio van 33,5%. 79

80 Structurele exploitatieruimte: 0,1 % De structurele exploitatieruimte wordt berekend door het saldo van de structurele baten en lasten af te zetten tegen de totale baten. In de begroting 2018 zijn de structurele baten iets hoger dan de structurele lasten, hetgeen leidt tot een gering positieve ratio. Grondexploitatie: 82 % Voor elke gemeente is de grondpositie (de boekwaarde van de grond) een risico. De waarde van de bouwgronden bedraagt in de begroting 2018 circa 66 miljoen. Dit is uitgedrukt in een percentage ten opzichte van de totale baten 82%. De boekwaarde van de gronden geeft weer of een gemeente veel middelen heeft gestopt in haar grondexploitatie. Dit geld moet namelijk ook nog terugverdiend worden met de verkoop. Deurne is de afgelopen jaren bewust geweest van de grote risico s die de omvangrijke portefeuille met zich mee brengt. Om deze reden wordt de portefeuille ook gestaag afgebouwd. Dit past dan ook bij het beleid, meer faciliterend dan actief en dus minder risicodragende projecten. De verwachting is dan ook dat dit percentage de komende jaren zal afnemen. Belastingcapaciteit: 109% De belastingcapaciteit wordt berekend door het totaal van het tarief van riool, afval en OZB (woonlasten) voor een gemiddeld gezin af te zetten tegen het landelijk gemiddelde. De 109% laat zien dat Deurne met de woonlasten 9% hoger zijn dan het landelijk gemiddelde. Deze norm is een andere dan de onbenutte belastingcapaciteitsnorm. De daar berekende waarde geeft aan hoeveel de OZB-baten nog kunnen stijgen als wordt uitgegaan van de zogenaamde artikel 12-norm. In de artikel 12 norm is het uitgangspunt dat de OZB-tarieven opgehoogd kunnen worden tot 120% van het landelijk gemiddelde tarief. Conclusie Ten opzichte van de voorgaande jaren zijn de kengetallen verbeterd; vooral de solvabiliteit en het kengetal voor de grondexploitatie ontwikkelen zich gunstig. De stijging van het solvabiliteitsratio laat zien dat de gemeente meer eigen vermogen heeft om aan haar financiële verplichtingen te voldoen. De verbetering van het kengetal van de grondexploitatie geeft aan dat het risico in de grondexploitatie afneemt. Er kan dan ook voorzichtig worden gesteld dat de financiële positie van de gemeente zich gunstig ontwikkeld. 80

81 Onderhoud kapitaalgoederen Alle onderwerpen dienen toegelicht te worden conform volgende opzet: Inleiding Beleidskader Financiële consequenties Ontwikkelingen Gemeentelijke gebouwen en accommodaties De gemeentelijke gebouwen en accommodaties worden begroot in de Nota Grond- en Vastgoedexploitaties , Deel B. In deze begroting worden de structurele onderhoudskosten en de onderhoudsvoorziening en reserve jaarlijks opnieuw bepaald en toegelicht. Sportvelden De gemeente Deurne stelt voor 10 sportparken (voetbal/atletiek/hockey) veldbijdragen beschikbaar voor het onderhoud aan de velden. De veldbijdrage is vastgesteld op 50% van de cultuurtechnische kosten. Daarnaast is de gemeente Deurne contractueel verplicht om de toplaag van de atletiekbaan te bekostigen. Beleidskader Privatiseringsovereenkomsten met de sportverenigingen. NOC*NSF normen. Financiële consequenties In de begroting is structureel opgenomen voor de veldbijdragen. Voor de vervanging van de toplaag van de atletiekvereniging is een voorziening gecreëerd. Ontwikkelingen In 2009 heeft de raad besloten om ook subsidie beschikbaar te stellen om de toplaagrenovaties (op basis van cofinanciering) mogelijk te maken voor de hockey- en voetbalverenigingen. Bij de vaststelling van de begroting 2015 is echter besloten dit bedrag structureel te bezuinigen. Tegelijkertijd sprak de raad de wens uit om de bekostiging van deze toplaagrenovaties toch mogelijk te maken, maar dat pas te doen zodra er financiële ruimte ontstaat binnen het structurele budget van de veldbijdragensubsidie. Dit vanwege de verwachting dat er in de toekomst minder velden nodig zijn. In maart 2015 heeft het college op basis van een opgestelde capaciteitsberekening geconcludeerd dat er nog geen financiële ruimte is om toplaagrenovaties te bekostigen. Een aantal sportverenigingen hebben aangegeven dat een financieel knelpunt ontstaat in hun exploitatie als de gemeente de afspraak niet nakomt om 50% te bekostigen van de renovatie van de kunstgrasvelden. Wegen De gemeente Deurne is verantwoordelijk voor het beheren en onderhouden van alle gemeentelijke wegen (open en gesloten verhardingen, bermen, zand- en puinwegen). Hierbij gelden veiligheid, bereikbaarheid, duurzaamheid en leefbaarheid als uitgangspunten. Beleidskader De gemeenteraad heeft op 15 november 2016 het wegenbeheerplan vastgesteld. Het wegenbeheerplan bevat de wijze waarop de gemeente Deurne haar wegen in de periode onderhoudt, zowel voor het regulier als achterstallig onderhoud. De provincie eist dat gemeente Deurne voldoet aan de richtlijnen van de CROW en dus geen wegen heeft met achterstallig onderhoud (kwaliteitsniveau D; Zeer 81

82 slecht). Gemeente Deurne heeft in de (meerjaren) begrotingen voldoende budget opgenomen om minimaal voor alle wegen aan kwaliteitsniveau C (slecht) te voldoen. Het wegenbeheerplan geeft inzicht in het kwalitatieve, kwantitatieve en financiële niveau waarop gemeente Deurne haar zorgplicht invult voor de komende jaren. De gemeenteraad heeft op 11 juli 2017 een investering beschikbaar gesteld voor de herstelwerkzaamheden en meerjarenonderhoud Soemeersingel en Koolweg. Gekozen wordt voor een ECM-contract. ECM staat voor Engineer, Construct en Maintain (ontwerp, uitvoering en onderhoud). Het is een meerjarencontract met een aannemer die zorgt dat beide wegen voor een periode van 15 jaar minimaal kwaliteitsniveau CROW-C hebben. Hierdoor komt het totale kwaliteitsniveau van de wegen in gemeente Deurne op een minimaal niveau van CROW-C. Dit is de minimale eis die de provincie Noord-Brabant en het ministerie van BZK stelt in haar rol als toezichthouder. Financiële consequenties In overeenstemming met het wegenbeheerplan wordt per 2018 jaarlijks een bedrag van circa 1,95 miljoen in de voorziening onderhoud wegen gestort. Deze jaarlijkse financiële beschikbare middelen voor het reguliere onderhoud van wegen zijn voldoende. Voor het opheffen van het achterstallig onderhoud wegen is door de raad incidenteel 2,5 miljoen ter beschikking gesteld. De aanbesteding van de herstelwerkzaamheden en het meerjarenonderhoud van de Soemeersingel en Koolweg heeft plaatsgevonden. De totaal benodigde financiële middelen voor de komende 15 jaar zijn 2,5 mln. De herstelwerkzaamheden van de Soemeersingel en Koolweg betreft zowel de renovatie/ reconstructie als het meerjarenonderhoud. De investering in 2017 voor de renovatie/reconstructie kost eenmalig 2,2 miljoen. De aannemer voert in het vijftiende onderhoudsjaar groot onderhoud uit waardoor de restlevensduur met 10 jaar wordt verlengd. De meerjarige onderhoudskosten voor de periode 2019 tot en met 2033 van in totaal 0,3 miljoen worden bekostigd uit het reguliere onderhoudsbudget wegen die beschikbaar is in de voorziening Onderhoud wegen. Ontwikkelingen Jaarlijks wordt door een globale visuele weginspectie de kwaliteit van het wegennet getoetst en wordt beoordeeld of de actuele kwaliteit van de wegen voldoet aan het door de raad vastgestelde kwaliteitsniveau. Het wegenbeheerplan wordt in 2019 opnieuw doorberekend. De provincie toetst op dat moment of het, in de meerjarenbegroting opgenomen, beschikbare budget onderhoud wegen nog voldoet. Eventuele (financiële) bijsturing is dan mogelijk. Kunstwerken/bruggen De gemeente Deurne is verantwoordelijk voor het beheren en onderhouden van alle gemeentelijke bruggen. Hierbij gelden veiligheid, bereikbaarheid, duurzaamheid en leefbaarheid als uitgangspunten. Beleidskader De raad heeft op 7 juli 2015 de notitie onderhoud bruggen vastgesteld en de benodigde financiële middelen ter beschikking gesteld. Deze notitie geeft inzicht in het kwalitatieve, kwantitatieve en financiële niveau waarop de gemeente Deurne haar zorgplicht invult voor de komende 10 jaar (2016 t/m 2025). 82

83 Financiële consequenties De raad heeft de notitie onderhoud bruggen vastgesteld en de benodigde middelen ter beschikking gesteld om het achterstallig onderhoud op te heffen. Voor de uitvoering van het werk is in 2016 is een bedrag van gereserveerd. De werkzaamheden voor het opheffen van het achterstallig onderhoud zijn in 2016 gestart en lopen door tot in In de begroting 2016 en verder is een structureel budget onderhoud bruggen ter hoogte van beschikbaar gesteld. Ontwikkelingen 5-Jaarlijks wordt met een globale inspectie getoetst of de actuele kwaliteit van de bruggen voldoet aan het door de raad vastgestelde kwaliteitsniveau. Riolering In het door de raad vastgestelde gemeentelijk rioleringsplan (GRP ) is aangegeven wat de kosten van het onderhoud van de riolering zijn en op welke wijze deze worden gedekt. De hoogte van de rioolheffing is gebaseerd op het te verwachten uitgavenpatroon. Aan het einde van de planperiode wordt bezien of het nodig is de ontwikkeling van de rioolheffing bij te stellen. Bij de vervanging van riolering is het uitgangspunt dat de mogelijkheden om het vuilwater en hemelwater gescheiden in te zamelen, en de mogelijkheden om lokaal hemelwater te infiltreren, worden benut. Dit voor zover het een bijdrage levert aan beperking van wateroverlast. Bij het vervangen van riolering wordt prioriteit toegekend aan de maatregelen die het grootste maatschappelijk effect hebben (terugdringen van verontreiniging van oppervlaktewater via riool overstorten en de bescherming tegen wateroverlast) en wordt waar mogelijk aangesloten bij andere infrastructurele ingrepen zoals wegonderhoud. Beleidskaders Gemeentelijk rioleringsplan Financiële consequenties De rioleringswerken worden bekostigd vanuit de gesloten exploitatie riolering. Voor 2018 is voor het vervangen van riolering een investeringsbudget gereserveerd van circa 1,9 miljoen. Werkelijke investeringen en kosten worden bepaald door de invulling van het uitvoeringsplan. Afwijkingen binnen de gesloten exploitatie worden opgevangen in een voorziening en hebben geen effect op de begroting. Ontwikkelingen In het beheer van de riolering en de zorgplicht voor regenwater en grondwater speelt klimaatadaptatie een steeds grotere rol. Bescherming tegen wateroverlast wordt niet alleen geregeld door aanpassing van de riolering, maar ook door een passende inrichting van de openbare ruimte. De kosten voor aanleg van voorzieningen om overtollig regenwater op te vangen (wadi s en regenwaterbuffers) zijn geraamd binnen het gemeentelijk rioleringsplan. Daarnaast wordt een beroep gedaan op de inwoners van Deurne om water zoveel mogelijk op eigen terrein vast te houden. Het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) is vastgesteld tot eind In verband met de komst van de Omgevingswet worden, samen met de omliggende Peelgemeenten, de toekomstige beleidskeuzes op het gebied van water en riolering in kaart gebracht. Het document wat hieruit ontstaat vormt de basis voor een nieuw op te stellen GRP. Deze aanpak leidt ertoe dat een nieuw GRP pas eind 2018 door de gemeenteraad kan worden vastgesteld. Daarom wordt voorgesteld de geldigheidstermijn van het huidige GRP met een jaar te verlengen. Omdat bekostiging van het GRP valt binnen een gesloten exploitatie heeft dit geen effect op de begroting. 83

84 Water Het onderhoud beperkt zich tot het periodiek maaien en verwijderen van specie uit sloten, watergangen, regenwaterretentiebekkens en het vrijhouden van het doorstroom profiel van duikers. Het vrijkomend maaisel en de vrijkomende specie worden deels afgevoerd en deels op de percelen achtergelaten. Het onderhoud ligt op een minimum niveau. Voor een deel van de watergangen ziet het waterschap toe op het naleven van de onderhoudsverplichting. Er zijn geen structurele middelen voor het periodiek profileren of baggeren van vijvers en sloten. In enkele wijken zijn voorzieningen aanwezig die van belang zijn voor de beheersing van de grondwaterstanden. Het onderhoud beperkt zich tot de daarvoor aangelegde installaties. Een enkele vijver, een deel van de sloten en de regenwaterretentiebekkens en de voorzieningen voor de grondwaterstanden binnen het stedelijk gebied zijn van belang voor de zorg voor hemel- en grondwater binnen het stedelijk gebied. De kosten voor het onderhoud en in standhouden van deze voorzieningen zijn afgedekt binnen het Gemeentelijk Rioleringsplan. Beleidskaders Zie riolering. Financiële consequenties De extreme neerslag van juni 2016 heeft tot veel overlast en schades geleid. Samen met het waterschap zijn de grootste knelpunten in kaart gebracht en wordt bekeken welke maatregelen noodzakelijk zijn om de situatie te verbeteren. In de begroting 2017 is een bedrag van opgenomen om de grootste knelpunten aan te pakken, een watersysteemanalyse uit te voeren en de status van de bestaande bermsloten te inventariseren. Daarna wordt de afvoercapaciteit op basis van regulier onderhoud gewaarborgd. Ontwikkelingen Met ingang van 2014 is sprake van een nieuw maaibeleid, waarbij zwerfafval uit het maaisel wordt verwijderd en de perceeleigenaren ook de gelegenheid wordt geboden het maaisel tegen betaling te laten afvoeren. De functies van bermsloten in het buitengebied wordt kritisch bekeken. Bermsloten die geen functie meer hebben voor de waterbeheersing/stabiliteit van de wegen worden afgestoten. Verder wordt onderzocht op welke wijze vrijkomend slotenmaaisel kan worden verwerkt. De extreme neerslag van juni 2016 heeft geleid tot een onderzoek naar het functioneren van het watersysteem (samenhang oppervlaktewater en riolering). Dit onderzoek wordt samen met het waterschap en omliggende Peelgemeenten vormgegeven en kan leiden tot ingrepen in het watersysteem. Als dit in 2018 leidt tot niet geraamde investeringen dan wordt een vraag naar extra middelen via de reguliere beleidscyclus voorgelegd. Groen Algemeen Er wordt onderhoud gepleegd aan het groen binnen en buiten de bebouwde kom. Groen binnen de bebouwde kom Door de gemeenteraad is besloten om het groen te gaan onderhouden aan de hand van beeldmeetlatten. Na de bezuinigingen is door het college eind 2012 besloten de destijds afgesproken onderhoudsniveaus voor het groen te verlagen naar een minimaal onderhoudsniveau (kwaliteitsniveau C). In de kaderbrief 2016 is structureel beschikbaar gesteld om voor wat betreft onkruid in beplanting op beeldbepalende locaties de beeldkwaliteit te verhogen naar een kwaliteitsniveau B. Bossen In het bosbeheer worden verschillende doelstellingen nagestreefd, namelijk: Natuur 84

85 Recreatie Houtproductie Door het principe van geïntegreerd bosbeheer toe te passen, is gezocht naar een goede mix tussen de verschillende doelstellingen. Beleidskader Vanaf 1 januari 2017 is de wet Natuurbescherming van toepassing. Hierin zijn onder andere de oude Boswet en de Flora en Faunawet opgenomen. In de Deurne zijn de volgende beleidstukken vastgesteld: Groenstructuurplan: beschrijft te behouden en versterken groenstructuren. Beleid Groene Parels: individuele waardevolle gemeentelijke bomen worden beschermd. Beheernotitie Bossen: beheerplan voor de bossen in gemeentelijk beheer. Bomenbeheer- en vervangingsplan: omschrijft het wensbeeld bij aanplanten van bomen, de wijze waarop bomen beheerd worden en binnen welke kaders het uitvoeringsplan voor het vervangen van bomen geschreven wordt. Financiële consequenties Ontwikkelingen Bomenbeheer- en vervangingsplan In 2016 is het vastgesteld. Bij de kaderbrief 2017 is gevraagd om aanvullende middelen voor het onderhoud van bomen. In de begroting 2018 is een aanvullende vraag naar middelen gedaan om het vervangen van bomen te bekostigen (zie thema omgeving, kopje Bomenbeheer- en vervangingsplan). Speelvoorzieningen Deurne heeft verspreid over de dorpen bijna 100 speelplekken. Deze zijn geplaatst vanuit de gedachte om voor elke leeftijdsgroep binnen een passende afstand een speelplek te hebben. Beleidskader Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen. Notitie spelen gemeente Deurne, vastgesteld door de gemeenteraad op 22 maart Financiële consequenties Er is voldoende budget om het beheer en onderhoud van de speeltoestellen te bekostigen. Jaarlijks wordt er gestort in de onderhoudsvoorziening speelvoorzieningen. Dit volgens de notitie spelen gemeente Deurne. Verkeer De gemeente Deurne is verantwoordelijk voor het beheren en onderhouden van alle verkeersregelinstallaties in de gemeente Deurne. Beleidskader De bereikbaarheid van Deurne verbeteren/waarborgen met als uitgangspunten goede en veilige verkeersafwikkeling en -doorstroming op de wegen. In de gemeente Deurne staan 8 verkeersregelinstallaties. Er zijn geen middelen gereserveerd voor vervanging van de verkeersregelinstallaties. Zodra dit aan de orde is wordt incidenteel budget gevraagd. Het reguliere budget is voor beheer- en onderhoudskosten. 85

86 Financiële consequenties Ontwikkelingen Er staan verouderde verkeerslichten in Deurne. De gegarandeerde levensduur van deze verkeersregelinstallaties is verstreken. In 2016 zijn noodzaakonderzoeken uitgevoerd naar 3 verouderde verkeerslichten (Stationsstraat-Emmalaan, Liesselseweg-Stadhoudersweg, Liesselseweg-Fabriekstraat). Voor het saneren van de verkeersregelinstallatie Stationsstraat-Emmalaan wordt in 2017 een concreet voorstel gedaan. Uitvoering/realisatie staat in 2018 opgenomen in Uitvoeringsplan Beheer Onderhoud en Realisatie in combinatie met de werkzaamheden aan het riool Stationslaan en Stationsstraat. De onderzoeken (van de installaties Liesselseweg-Stadhoudersweg en Liesselseweg- Fabriekstraat) en uitwerking van de onderzoeken zijn gekoppeld aan het Landelijk Verbeterprogramma Overwegen (LVO). Er is een investeringskrediet beschikbaar gesteld van voor vervanging van de verkeersregelinstallaties aan weerszijden van de spoorwegovergang Liesselseweg. Dit staat opgenomen in de kaderbrief 2015 hoofdstuk Openbare verlichting Met de uitvoering van het beleidsplan wordt de openbare verlichting (OVL) gesaneerd en gerenoveerd. Hierbij wordt het areaal op een technisch acceptabel en duurzaam niveau gebracht. Beleidskader In de raad van 7 juli 2015 is het nieuwe beleidsplan voor de OVL vastgesteld. Het nieuwe beleid gaat over sanering van overbodige verlichting, omvormen van verouderde verlichting naar LED, en initiatieven van inwoners en bedrijven. Voor de sanering is de gemeente opgesplitst in 7 gebieden, waarvan Neerkant zo goed als gereed is. De gemeenteraad is met een raadsinformatiebrief (RIB) op de hoogte gebracht over de ervaringen in Neerkant. Deze ervaringen worden gebruikt voor de overige 6 gebieden. De omvorming van het areaal naar LED wordt in 20 jaar uitgevoerd. Financiële consequenties Met de beschikbaarstelling van een investeringskrediet van en een incidenteel budget van voor de sanering van niet noodzakelijke verlichting, wordt verduurzaming uitgevoerd. De dekking van deze investeringen wordt gerealiseerd op besparing in energie, onderhoudskosten en kapitaallasten. Er loopt een onderzoek naar mogelijke grondverontreinigingen in de gebieden waar verlichting gesaneerd wordt. Als dit leidt tot extra kosten wordt u apart op de hoogte gebracht. Ontwikkelingen Met de uitvoering van het beleidsplan OVL komt de gemeente binnen een tijdsbestek van circa 20 jaar tot een financieel en technisch gezond areaal openbare verlichting. 86

87 Financieringsparagraaf In deze paragraaf wordt stilgestaan bij de algemene ontwikkelingen van het treasurybeheer binnen de gemeente, de ontwikkelingen voor de financiering van de gemeente, de liquiditeitspositie en de stand van zaken rond de gemeentelijke beleggingen. Treasurybeheer en financieringsbeleid Het treasurybeheer is gericht op het minimaliseren van de gemeentelijke rentelasten en idem risico s op de korte en lange termijn. Voorwaarden hierbij zijn: Rente- en andere financieringsrisico s beheersbaar blijven. Een duurzame toegang van de gemeente tot de financiële markt verzekert is. De permanente beschikbaarheid van bancaire diensten tegen minimale kosten. In december 2015 is het treasurystatuut 2016 door de gemeenteraad vastgesteld. In het treasurystatuut zijn de doelstellingen van de treasuryfunctie binnen de gemeente nader geformuleerd en geconcretiseerd aan de hand van de drie deelgebieden van treasury: risicobeheer, gemeentefinanciering en kasbeheer. Daarnaast is in het treasurystatuut aandacht voor de administratieve organisatie en interne controle van de treasuryfunctie. Financieringsbeleid Het financieringsbeleid is gericht om zo lang mogelijk de uitgaven met kort geld te financieren en pas vaste leningen aan te trekken (consolideren) wanneer dat noodzakelijk is. Er wordt gestreefd om de benodigde leningen tegen zo laag mogelijke kosten aan te trekken en tegelijkertijd de renterisico s te beheersen. Bij het afsluiten van leningen wordt rekening gehouden met de bestaande leningenportefeuille, de rentevisie, kasgeldlimiet en de renterisiconorm. Het tijdstip waarop een lening wordt aangetrokken en de hoogte van de lening is mede afhankelijk van de inkomsten en uitgaven van grote projecten en investeringen, waaronder de grondexploitaties. Met een meerjarige liquiditeitenraming wordt de financieringsbehoefte in beeld gebracht. Ontwikkelingen door de Vernieuwing Besluit Begroting & Verantwoording (BBV) Om een beter inzicht te krijgen in de begrotingen en jaarrekeningen van gemeenten en deze beter te kunnen vergelijken zijn de financiële voorschriften (BBV) voor de gemeenten vernieuwd. Deze vernieuwing heeft gevolgen voor de rente en financiering van gemeenten. Vervolgens is een tweetal notities opgesteld. Hieronder een weergave van de belangrijkste aanpassingen (verplichte en aanbevelingen) Notitie Grondexploitaties Verplicht met ingang van 2016 De toegestane toe te rekenen rente aan Bouwgrond in exploitatie (BIE) moet worden gebaseerd op de daadwerkelijk te betalen rente over het vreemd vermogen. Het is niet toegestaan om rente over het eigen vermogen toe te rekenen aan BIE. Het over het vreemd vermogen te hanteren rentepercentage moet als volgt worden bepaald: het rentepercentage van de direct aan de grondexploitatie gerelateerde financiering in het geval van projectfinanciering; het gewogen gemiddelde rentepercentage van de bestaande leningenportefeuille van de gemeente, naar verhouding vreemd vermogen/totaal vermogen, als geen sprake is van projectfinanciering. De disconteringsvoet die moet worden gehanteerd in de berekening van de contante waarde voor het treffen van een verliesvoorziening voor negatieve grondexploitaties wordt voor alle gemeenten gelijkgesteld aan het maximale meerjarig streefpercentage van de Europese Centrale Bank voor de inflatie binnen de Eurozone. 87

88 Deze notitie treedt al in werking met ingang van De gevolgen worden in de Nota Grondexploitaties deel A (kaderbrief 2016) en Deel B (begroting 2017) toegelicht. Notitie rente 2017 Verplicht: Het aantrekken en verstrekken van een lening betreft een treasury activiteit. De met deze activiteit gepaarde rentelasten en rentebaten behoren op het taakveld Treasury. Als een lening specifiek is aangetrokken voor een project of (door)verstrekking (één op één doorlening), is sprake van projectfinanciering. Als er wel een rentevergoeding over het eigen vermogen en/of de voorzieningen wordt berekend, dan is deze vergoeding maximaal het rentepercentage dat is gebaseerd op het gewogen samenstel van de (bruto) externe rentelasten over het totaal van de lang en kort aangetrokken financieringsmiddelen. De omslagrente wordt berekend door de aan de taakvelden toe te rekenen rente (in euro s) te delen door de boekwaarde per 1 januari van de vaste activa die integraal zijn gefinancierd. De omslagrente moet vervolgens op consistente en eenduidige wijze worden toegerekend aan de individuele activa. Het is niet toegestaan om per investering of taakveld te differentiëren in het toe te rekenen rentepercentage. Het bij de begroting (voor)gecalculeerde omslagrentepercentage mag binnen een marge van 0,5% worden afgerond. Aanbevelingen: De commissie BBV adviseert het renteschema uit deze notitie in de paragraaf financiering van de begroting en jaarstukken op te nemen. Hiermee wordt inzicht gegeven in de rentelasten externe financiering, het renteresultaat en de wijze van rentetoerekening. Hoewel in het BBV de mogelijkheid vooralsnog blijft bestaan om een rentevergoeding (of een vergoeding voor de inflatie) over het eigen vermogen en de voorzieningen te berekenen en deze door te belasten aan de taakvelden, adviseert de Commissie BBV vanwege het verlangde inzicht, de eenvoud en transparantie deze systematiek niet (meer) toe te passen. Risicobeheer Een belangrijk uitgangspunt van de Wet fido is dat gemeenten bedachtzaam moeten omgaan met publieke middelen. Risicobeheersing is van groot belang. Om gemeenten te behoeden voor de gevolgen van rentefluctuaties zijn wettelijke normen gesteld waaraan gemeenten moeten voldoen. Dit zijn de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. Beiden beogen de renterisico s te begrenzen die verbonden zijn aan de financiering van zowel de korte- en lange schuld. Kasgeldlimiet De kasgeldlimiet is om renterisico s op de kortlopende financiering te beheersen. Kortlopende financiering kent een fluctuerende rente (de hoogte van de rente staat namelijk niet vast of slechts voor korte termijn). Om dit risico te beperken bestaat een limiet op de hoeveelheid kasgeld die een gemeente mag aantrekken. De kasgeldlimiet is de maximale omvang van de toegestane kortlopende financiering. Deze is bepaald op 8,5% van het begrotingstotaal en voor 2018 bedraagt de limiet 6,9 miljoen. Onderstaand overzicht laat de meerjarige ontwikkeling zien van de kasgeldlimiet vanaf

89 Kasgeldlimiet: (* 1.000) 8,50% van het begrotingstotaal Begrotingstotalen o.b.v. meerjarenraming 2018 Kasgeldlimiet De verwachting is dat de kasgeldlimiet de komende jaren niet wordt overschreden. Eventuele overschrijdingen worden conform de Wet fido toegelicht en verantwoord. Renterisiconorm Bij het opnieuw financieren van een lening, bestaat het risico van een hogere rente. Om dit risico te beperken wordt een spreiding aangebracht in de looptijden van de leningenportefeuille. De renterisiconorm maximeert de totale aflossing (en renteherziening) in een jaar. De renterisiconorm bedraagt 20% van het begrotingstotaal en bedraagt in ,3 miljoen. Renterisico(norm) Renteherzieningen Aflossingen Renterisico (1+2) Renterisiconorm a Ruimte onder renterisiconorm (4-/-3) b Overschrijding renterisiconorm (3-/-4) Berekening 4. renterisiconorm Begrotingstotaal Percentage regeling 20% 20% 20% 20% 4 Renterisiconorm Bovenstaande tabel laat zien dat de renterisiconorm in Deurne in 2018, 2019 en 2021 niet wordt overgeschreden. In 2020 wordt deze norm ruim overschreden. De reden is de aflossingen van geldleningen die zijn afgesloten als projectfinanciering van de Glastuinbouw. Zie hiervoor ook de toelichting onder het onderdeel projectfinanciering. De huidige nota Grex deel B 2017 gaat er nog vanuit dat in 2020 de gronden behorende bij dit project conform een overeengekomen afnamegarantieovereenkomst overgeleverd worden aan de provincie Noord-Brabant. Dit betekent dat de geldleningen niet meer geherfinancierd en afgelost moeten worden. Daarom vervalt het renterisico en is er geen risico meer. Ter dekking van onder andere het renterisico is er ook nog de reserve Rente Glastuinbouw projectvestiging. Mocht de renterisiconorm daadwerkelijk overschreden worden, treden we (in overeenstemming met de Wet fido) met de provincie als toezichthouder in overleg. 89

90 Renteontwikkelingen Ontwikkeling rente 1-maands Euribor Ontwikkeling rente 10 jaar Fixe Zoals uit bovenstaande grafieken blijkt bevond het kortlopende renteniveau (referentierente: 1-maands Euribor) zich het volledige afgelopen jaar onder de 0%. Ofwel: een negatieve rente. Dit korte renteniveau staat hoofdzakelijk onder invloed van het monetair beleid van de Europese Centrale Bank (ECB). In het voorjaar van 2016 heeft de ECB het renteniveau voor de zogenoemde Deposit facility vastgesteld op -0,4%. Deze maatregel draagt er aan bij dat de geldmarkttarieven eveneens negatief zijn. De lange rente (referentierente: 10-jaars IRS) heeft het afgelopen jaar een licht oplopende trend laten zien tot een niveau van 1,09 % per eind september Deze stijging werd vooral veroorzaakt door de uitkomst van de Amerikaanse verkiezingen begin november 2016 en de daarmee gepaard gaande inflatieverwachtingen. In 2017 droegen signalen rond beperking van het huidige opkoopprogramma door de ECB bij aan het oplopen van de rente. 90