OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN. bij SABIC IP

Transcriptie

1 OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN bij IP ARBO#291 Jan Ooms rev. 0 Arbeidshygiënist 24 november 2011 Arbodienst IP Inhoud: * - concern - in Bergen op Zoom - Arbodienst * Omgangsvormen voor chemische stoffen - Blootstellingsrisico s - Chemische stoffen en ons lichaam - Omgangsvormen voor chemische stoffen - Wetgeving - Omgangsvormen voor chemische stoffen bij - Voorbeelden aanpak arbeidshygiënische strategie - Rol van de bedrijfsarts * Voorbeelden chemische stoffen - fosgeen - BPA ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 2 van 27 1

2 video.wmv = Saudi Arabian Basic Industries Corporation Ontstaan in Saudi Arabië 1976 Hoofdkantoor in Riyadh Behoort tot de top 10 van chemische bedrijven ter wereld maakt chemische producten, meststoffen, kunststoffen en metalen Vestigingen over de gehele wereld (ca. 100 landen) Meer dan werknemers wereldwijd Voor : GE Plastics Basic Chemicals Intermediates Specialty Polymers Products Fertilizers Metals Europe Innovative Plastics Olefins, oxygenates and aromatics Chemical intermediates and fiber intermediates & industrial gases Polyolefins, PVC and polyester Specialist automotive, catalyst, oilfield and rubber chemicals, specialty polymers and polymer additives Ammonia, urea, compound, phosphate and liquid fertilizers Long steel and flat steel, aluminum joint ventures Polypropylenes, polyethylenes and hydrocarbons Engineered thermoplastics: PC, ABS, PBT, PPO, PEI, compounds, sheet & film, polymershapes 2

3 -Innovative Plastics 92 vestigingen in 26 landen medewerkers productie locaties in Europa: - Bergen op Zoom Nl; hoofdkantoor - Raamsdonksveer, Enkhuizen Nl - Thornaby, UK - Wiener Neustadt, AU - Pontirolo & Olgiate, IT - Cartagena, ES Innovative Plastics te Bergen op Zoom ca medewerkers; LNP: 99; Momentive: 81 grootste werkgever van Bergen op Zoom sinds 1971 in Bergen op Zoom terrein 200 hectare Technology afdelingen: product en proces ontwikkeling, testen en toepassingen, ondersteuning klanten productie hoogwaardige kunststoffen: engineering plastics : chemisch bestendig, bestand tegen groot temperatuur bereik producten in vorm van granulaat (half-fabrikaat) of sheet (platen) - handelsnamen: Noryl (polyphenyleenoxide, PPO) en Lexan (polycarbonaat, PC) - andere producten: Cycolac, Cycoloy, Noryl GTX, Ultem, Valox, Xenoy jaarlijkse capaciteit: LXF 120MMT / FCP 55MMT / Noryl 65MMT SF&S: 16MMT PPO Resin: 30MMT / Resin 220MMT MMT = million metric tons 3

4 8 Productie proces Lexan 4

5 9 Blokschema van de productieprocessen: = ChemOps 1 = ChemOps 2 A. Lexan = Compounding/extrusie fabrieken B. Noryl Productie proces Noryl methanol fenol PPO fabriek 2,6-xylenol (monomeer) polymeer zuurstof tolueen PPO polystyreen additieven Noryl - fabriek granulaat Noryl Productie proces Cycoloy, Valox C. FCP resin PC PBT, ABS additieven FCPfabriek granulaat Valox, Cycoloy Producten voorbeelden: > Lexan: - vervanger van glas (tuinbouw, overkappingen winkelcentra, Arena), kogelvrij glas - automobiel industrie: bumper, koplampen, panelen van auto s - CD s/dvd s - helmen > Noryl: - behuizing electronische apparaten (TV s, computers, telefoons) - behuizing huishoudelijke apparatuur (waterkokers, koffiezetapparaten) - automobiel industrie: dashboards 5

6 11 Automotive Grote Elektrische Apparaten Kleine Elektrische Apparaten Speelgoed IT-, kantoorbenodigheden Medische Apparatuur Verpakkingen Buizen en Fittingen ARBODIENST Sinds 1977 als Medische Dienst Uitbreidingen gebouw 1982, 1988, 1992 Gecertificeerde interne arbodienst 1998 Eveneens Arbozorg voor LNP, Momentive Personeel: Taken: - medische onderzoeken (periodiek) - verzuimbegeleiding. spreekuren - Risico Inventarisatie en Evaluatie - medische hulp/ehbo; Europa support - vaccinaties; VO2-max-testen - ondersteuning projecten op gebied van ergonomie en arbeidshygiëne - Gezonder lifestyle programma s (fitness, stoppen met roken, catering, beter slapen, etc.) - trainingen ergonomie, stress, verzuim, EHBO, AED, etc. 6

7 Blootstellingsrisico s aan verschillende agentia (werkgebied van de arbeidshygiënist) Fysische agentia: geluid, trillingen, (niet-)ioniserende straling, klimaat Biologische agentia: micro-organismen en afgeleiden (toxinen) legionella Chemische agentia: - deeltjes (inhaleerbaar, respirabel, fijnstof, ultrafijn stof, nano s) - dampen van chemische stoffen Chemie van de liefde ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 13 van 27 Blootstellingsrisico s niet alleen werk gerelateerd!! - in omgeving (verkeer dieselmotoremissie, kosmische straling, radiogolven, zon, dampen uit (kunststof)producten) - thuis (klusjes, verven, lijmen, bouwmaterialen, slijpen, geneesmiddelen,voedsel, drugs, make up) - algemeen: - zepen in douches, toiletten - wasmiddelen kleding - bestrijdingsmiddelen - schoonmaakmiddelen - hulpmiddelen (stiften, tipp-ex {correctievloeistof}, printers {ozon, tonerdeeltjes}) Onderwerp beperkt tot chemische stoffen op het werk. ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 14 van 27 7

8 Chemische stoffen en ons lichaam: Route voor opname: Inslikken (hygiëne, nagelbijten, neuspeuteren, sigaretten) Door de huid: klein molecuul en vetoplosbaar (octanol/watercoëfficient) Via inademen dampspanning (grootte en aard molecuul) Criteria toxiciteit: Wat zijn de effecten die een stof veroorzaakt? bepaald werkingsmechanisme in lichaam Bij welke dosis treden effecten op? dosis sola facit venenum = elke stof is giftig, alleen de hoeveelheid bepaalt het effect {Paracelsus (ca. 1500)} ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 15 van 27 Chemische stoffen en ons lichaam: Grenswaarden voor beperkt aantal stoffen: Info: SER databank - Grenswaarden voor acute toxiciteit; LD50 oraal rat - Grenswaarden voor blootstelling gedurende langere tijd (Tijd-Gewogen Gemiddelde gedurende 8 uur); MAC-waarden - LOAEL Lowest Observed Adverse Effect Level; NOAEL No Observed Adverse Effect Level - Interventiewaarden Van veel chemische stoffen weinig gegevens bekend In praktijk veelal mengsels; betreft niet één zuivere stof ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 16 van 27 8

9 Omgangsvormen voor chemische stoffen: > Inventariseren (kwalificeren): data: aard stof/mengsel, gezondheidseffecten, grenswaarden, eigenschappen gebruik: hoeveelheid, frequentie, aard proces, handelingen, condities > Evalueren (kwantificeren): - risico-model, inschatten (Ecetoc-Tra, ART, Stoffenmanager) - metingen (monstername, analyse, rapportage, communicatie) - visualiseren > Beheersmaatregelen: arbeidshygiënische strategie: 1. Eliminatie bron andere stof 2. Reductie blootstelling hoeveelheid vrijkomende damp beperken: afzuiging, andere procescondities 3. Isolatie bronnen inbouwen barrieres 4. Ventilatie 5. Vermijden blootstelling: afstand bron/mens vergroten, aantal blootgestelden, verkorten blootstellingsduur 6. Maatregelen bij ontvanger persoonlijke beschermingsmiddelen ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 17 van 27 Wetgeving: Arbobesluit, art. 4.1 t/m 4.5 REACh Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals gebruik van een stof in keten van producent tot eindgebruiker dient veilig te gebeuren Richtlijnen: AI-31 Gezondheidsrisico s gevaarlijke stoffen AI-06 Werken met kankerverwekkende stoffen AI-18 Laboratoria AI-26 Veiligheidsinformatiebladen en werkpleketikettering AI-03 Asbest ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 18 van 27 9

10 Omgangsvormen met chemische stoffen bij ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 19 van 27 Basis: Veiligheidsmanagement systeem Health Safety Framework INVENTARISATIE Module 16 Chemical Management + grondstoffen, additieven, bestrijdingsmiddelen, verven, schoonmaakmiddelen, onderhoudsmiddelen, zepen + proces introductie nieuwe stoffen (beoordeling mbt milieu, veiligheid, arbeidshygiënisch en medisch) + per stof digitaal een MSDS beschikbaar knelpunt Module 12: taak-analyses: Hoe wordt met chemische stof omgegaan; is er risico? EVALUEREN Module 15 Arbeidshygiene - inschatting risico uitgaande van gegevens van stof, proces en taakanalyse - metingen voor bewaking monstername/analysemethode; administratie in database - advisering over beheersmaatregelen ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 20 van 27 10

11 BEHEERSMAATREGELEN Module 14: onderhoud controle afzuigsystemen, zuurkasten Module 14 wijzigingen (Management of Change, MoC) + wijzigen gebruik van een stof of procescondities + nieuwe stof introduceren Module 9 persoonlijke beschermingsmiddelen + welke PBM nodig en voorhanden Module 7: Trainingen Module 8: Inspecties + housekeeping/safety inspecties/gedrag ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 21 van 27 Voorbeeld: gemeten concentraties aan dampen in BPA-fabriek uitgedrukt in percentage van grenswaarde GRENSWAARDEN TGG 8 UUR Stof Aceton Fenol PM dampen tolueen BPA mg/m ppm aceton fenol tolueen --> %- grenswaarde > jaar ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 22 van 27 11

12 Voorbeelden aanpak arbeidshygiënische strategie: 1. Aanpakken bron: - benzeen vervangen door tolueen - cadmium/loodhoudende pigmenten vervangen door organische stoffen - ethanol van het terrein 2. Reductie blootstelling zuurkasten, puntafzuiging, automatisering, robotisering, reductie difffuse verliezen 3. Isolatie bronnen inbouwen barrieres: controlekamers 4. Ventilatie in relatie met klimaatsystemen 5. Vermijden blootstelling: afstand bron/mens vergroten monsternamesystemen, segmenteren ruimten, wisselen taken en functies, automatisering 6. Maatregelen bij ontvanger overzicht beschikbare PBM s, instructie/opleiding (e-learning) ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 23 van 27 Rol bedrijfsarts: beoordelen gezondheidsrisico s (nieuwe) stoffen volgen ontwikkelingen op gebied van toxische aspecten beoordelen toxische effecten reactie- en/of degradatieproducten beoordelen mogelijke nadelige effecten in eindproducten advisering/overleg te nemen beheersmaatregelen met EHS oorzaken gezondheidseffecten onderzoeken (allergie) behandel protocollen up to date houden ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 24 van 27 12

13 VOORBEELD CHEMISCHE STOFFEN FOSGEEN stof erg toxisch (in longen met water hydrolyse tot koolstofdioxide en zoutzuur) in 1 e wereldoorlog strijdgas: acute toxiciteit LC50 (2 minuten voor mens): 1600 mg/m3 = 400 ppm grenswaarden: 0,08 mg/m3 (TGG 8 uur) (0,02 ppm) 0,4 mg/m3 (TGG 15 min) (0,1 ppm) grondstof voor proces polymerisatie van BPA wordt op locatie gemaakt hoeveelheid beperkt tot gebruik, geen voorraad gehele systeem dubbel omkapt gassen uit ruimten door scrubber voor neutralisatie continue monitoring met analyseapparatuur voor onderhoud in ruimten waar fosgeen in systemen aanwezig is ademlucht operator draagt badge, die bij blootstelling verkleurt speciaal behandel protocol op arbodienst Risico op blootstelling tijdens normale procescondities te verwaarlozen ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 25 van 27 VOORBEELD CHEMISCHE STOFFEN BPA stof chemisch niet toxisch; effecten op luchtwegen als stofdeeltjes onderzoeken naar pseudo oestrogene effecten grenswaarden: 10 mg/m3 (TGG 8 uur) (SER) 3,5 mg/m3 (als respirabel stof); interne grenswaarde {NOAEL to be 50 mg/kg/day xf: 100 en 70 kg en 10 m 3 /8 uur) vermeld op lijst reprotoxische stoffen (categorie 3); CMR-lijst SZW (categorie 3 vruchtbaarheid mogelijk gevaar voor verminderde vruchtbaarheid ) reactieproduct van fenol en aceton in BPA-fabriek wordt gebruikt voor polymerisatie met fosgeen tot polycarbonaat open fabriek natuurlijke ventilatie geautomatiseerd proces grootste risico: inzakken product in bigbags speciale installatie met technieken om vrijkomen stof te voorkomen preventief adembescherming (stofmasker P2) monitoring op stof via personal monitoring laag risico op blootstelling tijdens normale procescondities ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 26 van 27 13

14 goede omgangsvormen voor chemische stoffen zijn nodig om risico s te elimineren dan wel zo laag mogelijk te houden. DISCUSSIE / VRAGEN??? ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen NVAB J. Ooms pg. 27 van 27 14