Nieuwe staatssteunregels Wat zijn de gevolgen voor uw subsidiepraktijk?

Transcriptie

1 Nieuwe staatssteunregels Wat zijn de gevolgen voor uw subsidiepraktijk? Juridische Tweedaagse 2014, Papendal Kenniscentrum Europa decentraal Lisanne Vis-Boer, juridisch adviseur

2 Wie zijn wij?

3 Stichting kenniscentrum Europa decentraal

4 Website Helpdesk Europese Ster Bijeenkomsten Publicaties Agenda EU-wetgeving CPS Services

5 Wat wilt u weten?

6 Wat gaan we doen vandaag? Deel 1 De theorie 1. Gemeenten en staatssteun? 2. Wat is staatssteun? 3. Procedures 4. Introductie nieuw staatssteunpakket 5. AGVV Deel 2 De praktijk 5. Cultuur 6. Natuurlijk erfgoed 7. Sport- en multifunctionele infrastructuur 8. Onderzoek & innovatie

7 Deel 1 De theorie Staatssteun in een notendop

8 1. Gemeenten en staatssteun? Rekening houden met staatssteunregels bij subsidie voor: Cultuur en sport Woningcorporaties Sociaal beleid en werkgelegenheid Nadeelcompensatie bij bedrijfsverplaatsing Subsidies voor agrariërs Milieu: hernieuwbare energie en energiebesparing Grondtransacties (ook erfpacht, opstal, erfdienstbaarheid) Revolving funds: Garanties en leningen En: Aanvragen en besteden Europese subsidies: overheid als subsidieontvanger en subsidieverstrekker

9 Gemeenten en staatssteun Waarom is het goed er wat vanaf te weten? I. (Dure) fouten te voorkomen ( de lessen van Leidschendam ) II. Inspelen op kansen en mogelijkheden III. I + II = III = Projecten en beleid succesvol laten verlopen

10 Ook vanuit Brussel wordt zo gedacht!

11 En daarom: Model-ASV = staatssteunproof! Gemeenten veel met staatssteun te maken maar aantal meldingen en kennisgevingen ver achter bij provincies Leidt tot juridische en financiële risico s Kritiek op kwaliteit ASV in media Recent: kritiek EurCie op Nederland Staatssteun in Model-ASV: als reminder en ondersteuning

12 Waar komt staatssteun voor in Model-ASV? NB: begrip staatssteun breder dan subsidie! Artikel 1. Begripsomschrijvingen Artikel 4. Europees kader Artikel 9. Weigerings- en terugvorderingsgronden

13 2. Maar wat is nu staatssteun? Achtergrond staatssteunverbod: Doel Europees mededingingsrecht: vrije concurrentie tussen ondernemingen op interne markt garanderen Controle op overheidssteun aan ondernemingen zeer belangrijk onderdeel mededingingsrecht EU Steun die concurrentie tussen bedrijven schaadt niet toegestaan = Verbod op staatssteun aan ondernemingen

14 Wat is staatssteun? Artikel 107, lid 1 VWEU (cumulatief): 1. Met staatsmiddelen bekostigd voordeel aan onderneming 2. Onderneming zou voordeel niet via normale commerciële weg hebben verkregen (niet-marktconform) 3. Het voordeel is selectief 4. (potentieel) Ongunstig effect op concurrentie en handel tussen de lidstaten

15 Wat is staatssteun? Wat is de staat? - Centrale en decentrale overheid - Ook ontwikkelingsmaatschappijen, openbare bedrijven - Overheid kan invloed uitoefenen op beleid bedrijf - Bezit bv aandelen, rol in bestuur Wat zijn staatsmiddelen? - Steun van invloed op begroting overheid - Onderneming voordeel, en overheid nadeel Marktconforme investering door overheid? Geen staatssteun!

16 Wat is staatssteun? Marktconform = geen staatssteun Handel als investeerder op de markt Let in het bijzonder op: - grondtransacties met ondernemingen - revolving funds: garanties en leningen - investeringen in (overheids-)bedrijven

17 Wat is staatssteun? Wat is selectief? - Niet selectief: algemene economische maatregelen voor alle marktspelers (Participatiewet) - Wel selectief: voordeel alleen voor bepaalde onderneming(en), sector of regio - Subsidie op gemeentelijk niveau altijd selectief Wat is een onderneming? - Elke eenheid die een economische activiteit uitoefent, ongeacht haar rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd - Typische overheidstaak? Geen onderneming

18 Quiz Onderneming ja of nee? Kringloopcentrum dat oude kleding van huishoudens ophaalt en die kleding vervolgens verwerkt en verkoopt Universiteit die cursussen aanbiedt aan studenten en daarnaast aan ambtenaren en het bedrijfsleven Waterschap dat hernieuwbare energie wint uit zuivering van water en het overschot verkoopt op de markt

19 Wat is staatssteun? Wanneer negatieve invloed op concurrentie en handel? - Grensoverschrijdende activiteit onderneming niet noodzakelijk - Relevante markt bepalend - Meer economisch, dan juridisch - Dus: is er een EU markt voor deze activiteit? - Komen er bezoekers uit andere lidstaten? - Gericht op aantrekken bezoekers uit andere lidstaten? - Doel om te concurreren met andere ondernemingen? - Puur lokaal? Geen staatssteun!

20 Lokaal of invloed op de EU handel? Quiz Zwembad gemeentelijk zwembad tropisch zwemparadijs Evenementen jaarlijkse taptoe met lokale fanfares driedaags popfestival met internationale bands Cultuur toneelstuk van amateurvereniging in het dorpshuis musical in Circustheater in Scheveningen

21 Dus: staatssteun is niet van toepassing: Publieke taak Geen onderneming Puur lokaal Marktconforme investering i

22 Aanmeldingsprocedure (notification): Grote, aanmeldplichtige zaken Via ministerie van BZK Rechtszekerheid, maar duur 3 tot 18 maanden Aanleveren uitgebreide motivatie Pre-notificatie mogelijk Kennisgevingsprocedure (excemption notification) Vrijgestelde steun Via Europa decentraal (i.o. ministerie BZK) Duur dagen tot enkele weken, maar geen rechtszekerheid Invullen formulier, beperkt informatie Rapportage (jaarlijks) 3. Procedures

23 Procedures Let op deadlines! AGVV: de kennisgeving moet binnen 20 werkdagen na de inwerkingtreding van de steunmaatregel bij de EC liggen (DG COMP) MKB Landbouw: de kennisgeving moet minimaal 10 werkdagen voor de inwerkingtreding van de steunmaatregel bij de EC liggen (DG AGRI)

24 Staatssteunregelgeving 1. EU vrijstelling de-minimis (alleen verklaring) De-minimissteun (< in 3 jaar) 2. Nederlandse koepelvrijstellingen (publicatie of alleen rapportage) 3. EU Vrijstellingsverordeningen (geen melding, kennisgeving voldoende) Cultureel erfgoed (Nationale monumentenregeling) Catalogus Groenblauwe Diensten Omnibus decentraal regeling voor O&O&I DAEB woningcorporaties Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV) MKB Landbouwvrijstellingsverordening Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB) 4. Sectorspecifieke en horizontale regelgeving (melding, kans op goedkeuring groot) 5. Uitzonderingen artikel 107 VWEU (melding) Natuurrampen Economische bedrijvigheid en regionale ontwikkeling Cultuur en cultureel erfgoed

25 Kortom Wel staatssteun, wat dan? Het mag meestal gewoon: regelen Extra stapje bij opstellen subsidieregelingen en beoordeling subsidie-aanvragen Tips: Doe tijdig staatssteuntoets: van tevoren, niet achteraf Snij subsidies op maat Breng ze onder een vrijstelling om zware procedure te voorkomen Gebrek aan kennis of geen tijd? Als er maar een belletje gaat rinkelen Kenniscentrum Europa decentraal helpt u! Kosteloos

26 4. Nieuwe staatssteunregels Achtergrond: Vereenvoudiging regels Uitbreiding reikwijdte en aantal vrijstellingen Meer verantwoordelijkheid voor lidstaat Maar ook: verbetering naleving door meer controle en toezicht (!) Doel: Focus op grote, verstorende zaken 90% steunmaatregelen passen onder vrijstelling

27 Uitbreiding reikwijdte vrijstellingen minder aanmeldingen Nog steeds aanmelding Aanmelding (richtsnoeren/verdrag) AGVV uitbreiding (aanmeldings- en intensiteitsdrempels) AGVV uitbreiding Steunbedrag Vrijstellingsgebied Nieuwe de-minimis AGVV (nieuwe categorieën) Aanmeldingsplichtig Vrijgesteld De minimis Type steun

28 Post-SAM zaken (aanmeldingen) Simulation based on cases notified in 2012 (excluding financial sector)

29 MKB Landbouwvrijstelling Huidige categorieën o.a.: Milieu, dierenwelzijn Bedrijfsverplaatsing en ruilverkaveling Technische ondersteuning Jonge landbouwers, vroege uittreding NIEUW: Agromilieu- en klimaatdoelstellingen Verduurzaming POP Natuurrampen Cultureel erfgoed OO&I En: Uitbreiding naar verwerking- en afzet

30 Algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV) Huidige categorieën o.a.: Milieu (o.a. hernieuwbare energie, aanschaf vervoersmiddelen) MKB, werkgelegenheid en opleiding O&O&I Risicokapitaal Regionale steun NIEUW: Cultuur, cultureel erfgoed & audiovisuele werken Sport- & multifunctionele infrastructuur Innovatieclusters Breedband Interreg Natuurrampen Vervoer burgers in afgelegen gebieden Energie efficiëntie en exploitatie hernieuwbare energie Lokale infrastructuur Grondsanering Re-cycling afval

31

32 Deel 2: De praktijk

33

34 Casus 1 Cultureel podium Stichting, veel vrijwilligers Theater, dans, popconcerten Wil subsidie voor: Renovatie en modernisering pand Aanschaf nieuwe apparatuur Exploitatie van het pand (o.a. personeel)

35 Aanpak 1. Is er sprake van staatssteun? Onderneming? Marktconforme investering? Puur lokaal? 2. Zo ja, waar wordt subsidie voor verleend? 3. Mag dat onder nieuwe staatssteunregels? 4. Zo ja, onder welke voorwaarden? 5. Welke procedure volgen?

36 Na herziening: Nieuwe AGVV bevat vrijstelling voor cultuur en cultureel erfgoed (art. 53) Aanmelding niet langer nodig, kennisgeving voldoende

37

38

39 Casus 2: Natuurbeheerorganisatie (NBO): Vereniging, landelijk Inkomsten: overheidssteun en leden Wil subsidie voor beheer landschap Hoort bij kasteel: monumentaal pand

40 Aanpak 1. Is er sprake van staatssteun? Onderneming? Marktconforme investering? Puur lokaal? 2. Zo ja, waar wordt subsidie voor verleend? 3. Mag dat onder nieuwe staatssteunregels? 4. Zo ja, onder welke voorwaarden? 5. Welke procedure volgen?

41 Na herziening in AGVV art. 53 (2) (b): natuurerfgoed met een rechtstreekse band met cultuurerfgoed of indien dit door de bevoegde overheidsinstanties van een lidstaat formeel is erkend als cultuur- of natuurerfgoed

42 Ruime vrijstelling! Europese Commissie: Aanwijzen door overheid kan op welke manier dan ook: B.v. privaatrechtelijke overeenkomst Erkennen als belangwekkende natuur In ieder geval erkend: EHS, nationale parken, Natura2000, werelderfgoed

43 Let op! Grondtransactie in plaats van subsidie? Administratieve scheiding boekhouding DAEB route

44

45 Casus 3: Voetbalclub: Eredivisie en Europese competitie In financiële moeilijkheden Heeft lening bij gemeente afgesloten voor stadion Kan lening niet terugbetalen Gemeente wil lening kwijtschelden

46 Aanpak 1. Is er sprake van staatssteun? Onderneming? Marktconforme investering? Puur lokaal? 2. Zo ja, waar wordt subsidie voor verleend? 3. Mag dat onder nieuwe staatssteunregels? 4. Zo ja, onder welke voorwaarden? 5. Welke procedure volgen?

47 Na herziening: Sport- en multifunctionele infrastructuur nieuwe categorie in AGVV (art. 55) Aanmelding niet nodig, kennisgeving volstaat

48 Na herziening: Investeringssteun: 15 miljoen EUR of totale kosten 50 miljoen EUR per project Exploitatiesteun: 2 miljoen EUR per infrastructuurvoorziening per jaar Onder 1 miljoen EUR: steunpercentage 80% NB: netto-inkomsten in mindering brengen op in aanmerking komende kosten

49 Let op! Aparte regels voor garanties en leningen: Geen onevenredig risico bij overheid Marktconforme premie of rente? Geen staatssteun Lagere premie of rente? Wat is het voordeel? 1. Bruto-subsidie-equivalent berekenen 2. Rente-percentages Europese Commissie toepassen 3. Voordeel staatssteunproof maken NB: Voordeel onder de-minimis? Wet Markt & Overheid

50 Let op! Staatssteun in relatie tot sport erg actueel Onderzoek EC naar Nederlandse bvo s Zaak SA (m.b.t. Vitesse, NEC, Willem II, MVV, PSV en FC Den Bosch) EC is van mening dat staatssteun is verleend. EC geeft aan ernstige twijfel te hebben of steun verenigbaar is! Casus 3: Alleen t.a.v. Vitesse geen staatssteun: gemeente heeft gehandeld in overeenstemming met het beginsel van de crediteur handelend in een markteconomie (MEIP)

51

52 Overheid MKB Universiteit

53 Casus 4: Samenwerkingsverband: Kennisinstellingen, overheden, bedrijfsleven Bevorderen samenwerking Stimuleren onderzoek en innovatie in de regio Wil subsidie: Instandhouden samenwerking Huur bedrijfs- en vergaderruimtes

54 Aanpak 1. Is er sprake van staatssteun? Onderneming? Marktconforme investering? Puur lokaal? 2. Zo ja, waar wordt subsidie voor verleend? 3. Mag dat onder nieuwe staatssteunregels? 4. Zo ja, onder welke voorwaarden? 5. Welke procedure volgen?

55

56

57 Investeringssteun: Materiële en immateriële activa: grond, gebouwen, machines en uitrusting (inclusief breedbandinfrastructuur) Open en toegankelijk voor andere gebruikers Steunintensiteit: 15%, 25% en 35% Exploitatiesteun: Voor personeels- en administratiekosten Steunintensiteit: 50% (binnen 5 jaar afbouwen)

58 Dank voor uw aandacht!

59 Europa decentraal LinkedIn: Europese subsidies Europaproof Adviseurs staatssteun: Lukas Ament Lisanne Vis-Boer