nr. 164 van SABINE DE BETHUNE datum: 23 december 2014 aan HILDE CREVITS

Transcriptie

1 SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 164 van SABINE DE BETHUNE datum: 23 december 2014 aan HILDE CREVITS VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS Onderwijsbeleid Studiekeuze meisjes Volgens een onderzoek van de Vrije Universiteit Brussel (VUB), dat uitgebreid aan bod kwam in De Standaard (16/12/2014), kiezen meisjes vandaag nog dezelfde studierichtingen als vijftig jaar geleden. Het onderzoek ging na voor welke studierichtingen jongeren zich inschreven in 1958, 1988, 2005 en Daaruit blijkt dat het aandeel meisjes-jongens opvallend stabiel is. De onderzoekers maken een opdeling in interne en externe studierichtingen en voegen daar een derde groep tussengroep aan toe om alle studierichtingen in een categorie te steken. De interne studierichtingen slaan op mens en cultuur (psychologie, sociale wetenschappen, biomedische en zuivere wetenschappen, ), terwijl de externe gaan over het controleren van de fysieke omgeving (technologie, ingenieurswetenschappen, diergeneeskunde, ). In de tussengroep vinden we bijvoorbeeld geneeskunde terug. Uit die studie blijkt dat meisjes zowel vroeger als nu vooral voor de interne studierichtingen en de tussengroep kiezen, terwijl in de externe groep, de mannen in de meerderheid zijn. Dat er zo weinig beweging in de studiekeuze zit over de decennia heen, is toch wel verrassend te noemen. In de beleidsnota Onderwijs is er aandacht voor gender en met name voor het STEMactieplan (Science, Technology, Engineering and Mathematics). Ook de beleidsnota Gelijke Kansen stelt dat samen met de minister van Onderwijs de problematiek rond stereotyperende beeldvorming kan worden aangepakt. 1. Is bovenvermelde studie de minister bekend? Heeft intern onderzoek binnen de sector tot dezelfde resultaten geleid? 2. Welke acties onderneemt de Vlaamse Regering om de roldoorbrekende studiekeuzes aan te moedigen? 3. Welke acties worden voor welke leeftijdsgroepen ondernomen? 4. Worden deze in alle onderwijsvormen (aso, bso, tso) toegepast? 5. Heeft de minister weet van de resultaten van het STEM-actieplan naar de verschillende doelgroepen tot nu? 6. Kan de minister verduidelijken welke initiatieven zij overweegt? In het kader van het STEM-actieplan en in het kader van de hervorming van het hoger onderwijs? 7. Is er al overleg geweest met de minister van Gelijke Kansen? Zo ja, wat heeft dat als gevolg, welke beslissingen werden genomen en welke plannen werden gemaakt?

2 ANTWOORD 1. De VUB-studie waarnaar wordt verwezen is deze van de hand van Ilse Laureijssen en Ignace Glorieux en maakt deel uit van het derde rapport van het Jeugdonderzoeksplatform dat als Beleidsrelevant Steunpunt Jeugd in opdracht van de Vlaamse overheid onderzoek doet over jongeren. Ik ben dus op de hoogte van het onderzoek. De auteurs geven in hun artikel hun bevindingen weer naar aanleiding van een oefening waarbij op basis van een clustering van studierichtingen gekeken wordt wie welke richting aanvat als generatiestudent/e. Op zich biedt de gehanteerde driedeling - (1) intern gerichte studierichting (die te maken hebben met cultuur maken of menselijk handelen regelen, bv. architectuur, taal- en letterkunde, (toegepaste) economische wetenschappen), (2) extern gerichte studierichting, gericht op controle van het menselijk lichaam (bv. geneeskunde, gezondheidszorg) en (3) extern gerichte studierichting gericht op controle en gebruik van de fysieke omgeving (zoals productontwikkeling, diergeneeskunde) een interessante oefening om te kijken naar eventuele evoluties in keuzepatronen van mannen en vrouwen en dit over een langere periode. Ik wil graag enige duiding geven bij dit onderzoek. Het onderzoek heeft vooral de verdienste dat ze naar boven spit dat het merendeel van zowel de jongens als de meisjes, zelfs doorheen vijftig jaar, opteert voor de interne studierichtingen, zelfs nu er veel grotere aantallen doorstromen naar hoger onderwijs. Die interne richtingen hebben zelfs ietwat aan populariteit gewonnen bij de mannen. De verhouding van de kans op een interne studierichting voor de groep vrouwelijke en mannelijke generatiestudenten bedraagt 1,2. M.a.w. tegenover elke mannelijke generatiestudent die een interne studierichting aanvat, staat 1,2 vrouwelijke generatiestudenten. Dat gegeven is relatief stabiel. Nog een kanttekening is dat de categorie intern gerichte studierichtingen evenmin gelijk te schakelen is met een stereotiepe keuze voor vrouwen. Hij wordt niet alleen in grote mate ook door mannen gemaakt, maar omvat bovendien een waaier aan richtingen die mogelijks leiden tot zgn. roldoorbrekende functies voor vrouwen (en andere ondervertegenwoordigde groepen) in de samenleving (bv. ceo, rechter, hoogleraar, filosoof ). Onze arbeidsmarkt is immers diepgaand veranderd afgelopen 50 jaar. De motieven achter die keuzes en de daaropvolgende arbeidsmarktrealiteit bij die grote groepen generatiestudenten kan dus in die halve eeuw ook anders en/of minder genderstereotiep blijken, wat evident buiten beeld blijft in deze studie. De groepen mannen en vrouwen die voor de externe richtingen gaan bedraagt in ,7% van de mannen en 24,6% van de vrouwen wat academische bachelors betreft en resp. 40,3% en 30,2% bij professionele bacheloropleidingen. Daar vallen slechts lichte schommelingen te noteren doorheen de decennia. Toch mag dit wat mij betreft een hoger aandeel worden. Het cijfer voor eind jaren 1980 suggereert alvast een groeimarge. Een opvallende constante in die halve eeuw binnen de groepen die zich voor externe studierichtingen inschrijven, is het overwicht vrouwen in de menselijk-lichaam gerichte cluster alsook het overwicht van mannen in deze gericht op de fysieke omgeving. Ik onthoud het als een hoopvol gegeven, dat de externe clusters wat in de lift zitten bij mannen én vrouwen en dat daarbinnen beiden vandaag zelfs vaker kiezen voor de derde categorie (extern - fysieke omgeving). Dus zo gebetonneerd of stereotiep valt het beeld in deze studie niet uit, zoals de echo s ervan in de media lieten uitschijnen. Een goede aanvulling bij deze studie zijn evenwel de rijke statistische jaarboeken die mijn ministerie jaarlijks publiceert. Ze bieden een gedetailleerde inkijk in de genderkloof vandaag omdat ze per studierichting verfijnder data weergeven volgens (o.a.) geslacht. Die statistieken uit onze databanken wijzen alleszins op een vaak gesegregeerde, gegenderde studiekeuze. Ze kent haar oorsprong uiteraard niet in het hoger onderwijs. Zoals de VUB-onderzoekers in de publicatie ook opmerken, vervult de onderwijsvorm in het secundair onderwijs dan ook de weg waarlangs verschillen in de sociale achtergrond zich ook vertalen in gendergerelateerde studiekeuzes in het hoger onderwijs en wijzen ze ook op het aanbod in ons technisch

3 en beroepsonderwijs, dat zonder meer veelal typisch gendergerelateerde studierichtingen betreft. 2. Het beleid inzake studie- en beroepskeuze is een geïntegreerd beleid dat niet zozeer een onderscheid naar doelgroepen maakt. Uiteraard staat daarin genderneutraalheid het streven om gendermechanismen tegen te gaan, niet te bestendigen of te versterken - wel voorop. Ik vermeld een aantal belangrijke actuele pijlers daarvan: Op 30 augustus 2011 werd de website gelanceerd, als gezamenlijk initiatief van de CLB-netten, ondersteund door de Vlaams overheid. De website geeft degelijke, (gender)neutrale informatie over studiemogelijkheden van kleuter- tot hoger onderwijs en volwasseneneducatie. Via de toegekende detacheringen is sterk ingezet op informatie over beroepen en de arbeidsmarkt alsook op STEM zodat een realistisch beeld van arbeidsmarktkansen in alle domeinen wordt meegegeven. Voor kinderen en jongeren die op zoek zijn naar een opleiding die aansluit bij hun interesses zijn er meerdere wetenschappelijk gevalideerde testen online beschikbaar. Via de materialenbox krijgen keuzebegeleiders en leraren een zicht op het beschikbare didactische materiaal om begeleidingstrajecten of lessen te stofferen. Hieronder vallen ook materialen vanuit roldoorbrekende visie op studie- en beroepskeuze. De onderwijsoverheid initieerde ook enkele ESF-projecten zoals Roadies, My Digital Me (Junior) en Go4Talent om jongeren te doen nadenken over studieen beroepskeuze en om aan schoolteams en leraren instrumenten aan te reiken om studiekeuze en leeroriëntering in de schoolvisie en klaspraktijk te integreren. Informatie beschikbaar op websites: Specifiek rond STEM lopen een aantal acties binnen de cluster studiekeuze van het STEM-actieplan (zie vraag 5 en 6). Uiteraard wordt ook hier de nodige aandacht gegeven aan de roldoorbrekende opdracht van het integrale plan, een accent waar in de toekomst zeker nog verder op dient ingezet. De Vlaamse overheid ondersteunt tevens Het Beroepenhuis. Jongeren van 11 tot 14 jaar ontdekken in Het Beroepenhuis een waaier aan beroepen en informatie over studierichtingen. Vooral de technische en praktisch uitvoerende beroepen staan in de kijker. Zo worden de tieners geholpen bij een bewuste en positieve studie- of beroepskeuze. Zo n keuze vertrekt vanuit een brede blik op de mogelijkheden en een genderneutraal perspectief. Een van de beleidsprojecten die ik centraal in mijn beleidsnota zette en waarvan ik ook verwacht dat dit evoluties ten goede in de hand kan werken, is de modernisering van ons secundair onderwijs. In de eerste plaats omdat daarbij ruime aandacht zal besteed worden aan het verbeteren en verankeren van studie- en beroepskeuzebegeleiding. Kwaliteitsvolle studie- en beroepskeuzebegeleiding is een continu proces dat start in de kleuterschool en de hele levensloop omspant. Het doorlopen van een goed studiekeuzetraject, zorgt ervoor dat leerlingen gericht leren kiezen en meer dan vandaag studierichtingen volgen die aansluiten bij hun talenten. Studie- en beroepskeuzebegeleiding is een onderdeel van leerlingenbegeleiding. De audit op de leerlingenbegeleiding loopt en is niet enkel een audit van de CLB s, maar heeft tot doel heel het landschap van leerlingenbegeleiding, dus ook de rol die de scholen hierin opnemen, in kaart te krijgen. De wetenschappelijke onderzoekers zullen hierbij ook kijken naar buitenlandse voorbeelden. Op basis van de resultaten uit deze audit, die beschikbaar zullen zijn eind september 2015, zullen we bekijken of en zo ja welke wijzigingen er nodig zijn in de leerlingenbegeleiding zoals die vandaag in Vlaanderen bestaat. Het doel hierbij moet zijn de leerlingenbegeleiding, inclusief studie- en beroepskeuzebegeleiding, te perfectioneren, zodat elke leerling die hier nood aan heeft er een beroep op kan doen. Ten tweede breng ik hier de modernisering van het secundair onderwijs te berde, omdat er ook maatregelen/krijtlijnen uit het masterplan zijn die alleszins kunnen

4 bijdragen tot het keuzevaardiger maken van leerlingen en die misschien een verschuiving /verandering in de studiekeuze van jongeren zouden kunnen teweeg brengen. Zo bepaalt het masterplan bijvoorbeeld dat de oriënterende functie van de eerste graad geoptimaliseerd moet worden. Leerlingen zullen in de eerste graad meer dan vandaag hun interesses, talenten en competenties kunnen verkennen. En de differentiatiemogelijkheden die structureel voorzien zullen worden in de eerste graad, zullen niet alleen een uitdagende of remediërende functie hebben maar ook een belangrijke rol spelen in het keuzevaardiger maken van leerlingen. Tot slot vermeld ik hier ook, dat ik in verband met genderbeleid in onderwijs ook met belangstelling uitkijk naar de resultaten van twee lopende initiatieven. Zo zijn er een aantal pilootscholen die door de pedagogische begeleidingsdiensten en çavaria momenteel gecoacht worden het uitwerken van een genderbeleid. Daarnaast is er het grootschalige Procrustes-onderzoek ( dat eind dit jaar wordt afgerond en inzichten en oplossingen zal aanreiken bij grote gendervraagstukken in het onderwijs in Vlaanderen. 3. Zie Zie Het STEM-actieplan heeft vele doelgroepen op het oog van het kleuter- tot het hoger onderwijs, jongens én meisjes. De aandacht die momenteel voor de uitvoering van het STEM-actieplan bestaat, zorgt er voor dat de algemene interesse voor wetenschappen en techniek en voor STEM-richtingen toeneemt. De vele initiatieven in het STEM-actieplan voor het basisonderwijs (schoolprojecten, techniek/stem-coaches, STEM - nascholingsinitiatieven, de opdeling van het leergebied wereldoriëntatie in een afzonderlijk leergebied wetenschappen en techniek en een leergebied mens en maatschappij, samenwerking met de lerarenopleiding rond een aangepaste STEM didactiek en ondersteuning vanuit de STEM-academies ) zorgen ervoor dat STEM niet alleen meer aandacht krijgt in het basisonderwijs maar dat ook leraren zich beter ondersteund weten en gestimuleerd worden voor een beter STEM-onderwijs. In het secundair en hoger onderwijs vertaalt zich de interesse voor STEM ook in een toename van het aantal jongeren die kiezen voor een STEM studierichting, ook wat betreft het aandeel van de meisjes hierin. Het aantal generatiestudenten dat zich inschrijft voor een STEM studierichting in een opleiding professionele bachelor is gestegen van 24,25% in het academiejaar naar 26,07% in het academiejaar Het aandeel meisjes steeg van 21,10% naar 22,53%. Het aantal generatiestudenten voor STEM studierichtingen in de academische bachelor steeg van 29,15% in naar 30,98% in Het aandeel meisjes is nagenoeg constant 33,82% in en 33,63% in Het aantal generatiestudenten voor STEM studierichtingen in de masteropleidingen steeg van 27,23% in naar 29,81% in Het aandeel meisjes steeg van 30,48% naar 34,32% in In het secundair onderwijs 2de graad zien we een stijging van het aantal jongeren dat voor een STEM studierichting kiest van 32,64% in naar 33,56% in Het aandeel meisjes steeg van 19,61% naar 24,15%. In de derde graad van het secundair onderwijs kiest in ,16% van de jongeren voor een STEM-studierichting en in ,99%. Het aantal meisjes steeg van 27,59% in naar 28,43 in De cijfers hebben betrekking op alle onderwijsvormen. Binnenkort zullen zoals voor het hoger onderwijs ook recentere gegevens beschikbaar zijn.

5 Mijn administratie werkt momenteel aan een bijgewerkte versie van de STEM monitor. Hiermee worden om de twee jaar gegevens over instroom, doorstroom en uitstroom van leerlingen secundair onderwijs en studenten hoger en volwassenenonderwijs in STEM richtingen opgevolgd. Binnenkort zal ik aan de hand van de STEM monitor meer gedetailleerde cijfergegevens rond STEM bekend maken. 6. Ik zal binnenkort met de STEM-stuurgroep bepalen welke initiatieven worden genomen om verder uitvoering te geven aan het STEM-actieplan, dat loopt tot Al hebben de hogeronderwijsinstellingen ook aandacht voor studie(keuze)begeleiding en rekruteringsinitiatieven, al dan niet in samenwerking met secundaire scholen, oriëntering gebeurt grotendeels vóór het hoger onderwijs. Wel hebben de instellingen hoger onderwijs op het gebied van informatie en communicatie ook een rol in het STEM-plan. 7. Er heeft in het najaar een eerste overleg plaatsgevonden tussen Gelijke Kansen in Vlaanderen en het departement Onderwijs n.a.v. een projectaanvraag die werd ingediend bij Gelijke Kansen in Vlaanderen. Het betrof een project van Thomas More Mechelen-Antwerpen met het oog op het motiveren van kinderen in het bijzonder meisjes- tussen 6 en 12 jaar voor STEM-richtingen. Dit project sloot aan bij de beleidsprioriteiten uit de beleidsnota Gelijke Kansen, meer bepaald het creëren van een maatschappij waar burgers hun eigen traject uitstippelen, los van impliciete of expliciete genderverwachtingen. Het stimuleren van het maken van studiekeuze los van genderverwachtingen is in dit kader belangrijk. Het project ontvangt inmiddels ondersteuning vanuit het Vlaamse gelijkekansenbeleid. Verder overleg tussen Gelijke Kansen en Onderwijs zal gebeuren in de loop van de komende maanden, en dit in het kader van de voorbereidingen van het nieuwe OCM-doelstellingenkader dat de Vlaamse Regering zal bepalen in de loop van april. Dit doelstellingenkader bevat engagementen van de voltallige Vlaamse Regering m.b.t. het integreren van een gelijkekansenperspectief op het vlak van gender, seksuele diversiteit, handicap en toegankelijkheid in alle Vlaamse beleidsdomeinen.