Gelóóf in de kansen voor lege kerken

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Gelóóf in de kansen voor lege kerken"

Transcriptie

1 Gelóóf in de kansen voor lege kerken Statement Veel kerken in Brabant dreigen de komende jaren hun deuren te moeten sluiten. Is er nog hoop? Ja! Dat maakte de bijeenkomst Maak werk van een lege kerk op 19 februari duidelijk. De kerk kan dé inspiratiebron zijn om leefbaarheid te waarborgen. Tekst: Stan Verhaag (TACCT) Foto s: Marijke Wekamp (Provincie Noord-Brabant) Een middag vol bevlogen verhalen en 150 bevlogen mensen over de toekomst van kerkgebouwen in Noord-Brabant. Dat was Maak werk van een lege kerk. Kansen voor de kerken zijn er genoeg. Maar enige haast is wel geboden. Telde Noord-Brabant enkele jaren geleden nog meer dan vijfhonderd kerken, binnen enkele jaren dreigt de helft zijn oorspronkelijke functie te verliezen. En als er geen plan wordt bedacht, dan is sluiting het gevolg. Dat is niet alleen zonde voor de kerkgangers, maar ook voor alle anderen in een dorp of stad. Voor hen is de kerk een monumentaal gebouw, een beeldbepalend element dat voor een belangrijk deel de identiteit bepaalt van hun stad of een dorp. En daarmee is de kerk een cruciale factor voor het leefklimaat, voor het vestigingsklimaat, voor de leefbaarheid. Alle reden dus om een inspirerende bijeenkomst te organiseren over de toekomst van kerkgebouwen in Noord-Brabant. Maak werk van een lege kerk vond op 19 februari plaats op een toepasselijke plek: de voormalige Hasseltse Kerk in Tilburg, nu wijkcentrum De Poorten. Werkgroep De bijeenkomst (ook wel kerkenatelier genoemd) is een van de activiteiten georganiseerd door de Werkgroep Vrijkomende Kerken. De werkgroep geeft zo een vervolg aan twee rondetafelgesprekken die in 2013 werden gehouden bij het Bisdom van Den Bosch. De spil van het kerkenatelier zijn de negen partijen in de Werkgroep Vrijkomende Kerken, te weten de Provincie Noord-Brabant, de vereniging kleine kernen Noord-Brabant, het Bisdom van Den Bosch, het Bisdom van Breda, de Stichting Brabantbeeld, het Monumentenhuis Brabant, De Monumentenfederatie Noord-Brabant, de Vereniging van Brabantse Gemeenten en de Protestantse Kerk Nederland. U krijgt vanmiddag een overvloed aan informatie, beloofde gespreksleider Simone van Trier. Fasten your seatbelts. Ze zei niets te veel. 1

2 Wisselgeld De bijeenkomst begon met een voorbeeld van een kerk die gesloten dreigde te worden, maar die dankzij een slimme aanpak werd gered en nu weer floreert. De kerk is een huisartsenpraktijk, een prikdienst, fysiotherapeut, gebedsruimte én dorpshuis ineen. Die kerk is de St. Gertrudis van Nijvelkerk in Heerle (een dorp onder de rook van Roosendaal met tweeduizend inwoners). Namens de Leefbaarheidsgroep Heerle vertelde André Jansen hoe de dorpsbewoners hun kerk nieuw leven inbliezen. Een belangrijk element is wisselgeld, aldus Jansen: Wij vroegen de wethouder om een sportcomplex en boden hem in ruil het dorpsgebouw. En de parochie zei tegen het bisdom: Verkoop de kerk aan ons, dan geven wij hem een tweede leven met behoud van de gebedsruimte. De kunst is volgens Jansen om de belangen van alle betrokkenen in een dorp in kaart te brengen, die aan elkaar duidelijk te maken en dan te bekijken hoe je elkaar slim kunt helpen en tegemoet komen. Gerard de Rooij, econoom van het bisdom Breda, vertelde dat zijn bisdom alle kerken in Noord-Brabant in beeld heeft laten brengen. Vervolgens ging het bisdom gesprekken aan met de parochies. Zij maakten vervolgens gebouwenplannen, en die liepen sterk uiteen. De Rooij: Ook Heerle kwam naar ons toe met de vraag: Past dit? Het resultaat is bekend. Herbestemming van kerken is altijd een kwestie van maatwerk. En het is ook altijd een onderwerp dat de nodige emoties losmaakt. Want het gaat altijd om de eigen, directe leefomgeving van mensen. Ook daarom is maatwerk zo belangrijk. Commercieel gebruik Naast Heerle is ook de voormalige Annakerk in Breda een succesvol voorbeeld van herbestemming. Deze kerk herbergt tegenwoordig onder de naam ANNAstede maar liefst drieduizend vierkante meter werkplekken. Peter Stutvoet, directeur van Monumenten Fonds Brabant, vatte de positieve ervaringen samen in enkele kraakheldere tips. Zorg dat je exploitatie klopt, realiseer je dat beleving tegenwoordig een heel belangrijke rol speelt als je publiek wilt trekken, dat commercieel gebruik van de kerk de basis vormt voor het voortbestaan, en dat je vandaag nog moet beginnen met plannen maken. Als je niet nu in actie komt, staat een kerk er over vijftien jaar verschrikkelijk bij. Je moet nu kansen grijpen, anders is het te laat. Wim Raaphorst, voorzitter van BrabantBeeld en het Monumentenhuis Brabant en lid van de Werkgroep Vrijkomende Kerken, waarschuwde dat herbestemming een zware dobber is als de leden van de betreffende kerk niets voelen voor de plannen. Houd hen op de hoogte, laat ze meegroeien met de ideeën, anders gaat het mis. Twintig voorbeelden Als er één gemeente is in Brabant die weet hoe je een kerk herbestemt, dan is het Helmond. Jan van Duren, afdelingshoofd ruimtelijke ordening, gaf maar liefst twintig voorbeelden van kerken die de afgelopen decennia een nieuwe bestemming kregen in zijn gemeente. De ene kerk werd de aula van een school, de andere een advocatenkantoor, weer een andere werd een bedrijvencentrum en een vierde werd een theater. Er is zelfs één kerk in Helmond die werd omgevormd tot supermarkt. Van Duren weet dus waarover hij spreekt als hij de succesfactoren noemt: Overleg structureel met de parochie, ontwikkel een visie, stuur op instrumenten én op argumenten, toon lef en gelóóf in een gezonde toekomst voor de kerk. Leefbaarheid Wie na deze juichverhalen de neiging had om de uitdaging van de vrijkomende kerken al te lichtzinnig op te vatten, werd door Karin van den Berg (Vereniging Brabantse Gemeenten) weer met twee benen op de grond gezet. Helmond is slechts een positieve uitzondering, zei Van den Berg nuchter. Zo actief als Helmond zijn lang niet alle Brabantse gemeenten. Helaas onderkennen lang niet alle Brabantse gemeenten de urgentie van het probleem. Pas als sluiting dreigt en de gemeenschap zich begint te roeren, komen ze in actie. Ze riep alle gemeenten op 2

3 het probleem direct na de gemeenteraadsverkiezingen (19 maart) hoog op de agenda te zetten. En ze adviseerde burgers en andere organisaties om de gemeente aan te spreken op haar belangrijke rol in het leefbaar houden van wijken en dorpen. Gebruik leefbaarheid als argument richting gemeenten. Activiteiten die de leefbaarheid verhogen dienen niet per se in een gemeenschapshuis plaats te vinden. Volhouders Algemene richtlijnen zijn moeilijk te geven als het gaat om de herbestemming van kerken, maar enkele succesfactoren komen wel telkens naar boven. Dat ontdekte Sjaak Cox (PON) toen hij in opdracht van de Werkgroep Vrijkomende Kerken onderzoek deed naar de herbestemming van kerken. Praat als eerste met het kerkbestuur, adviseerde Cox, want dat is tenslotte de eigenaar van de kerk. Toon respect en houd rekening met hun wensen. Betrek natuurlijk ook direct de geloofsgemeenschap en de gemeente. Denk vervolgens na over manieren om het gebouw exploitabel te maken. Kijk met een ondernemersmentaliteit naar het gebouw en naar een eventuele nieuwe bestemming. En zoek mensen die zich met volle overgave en gedurende langere tijd willen inzetten. Want elke succesvolle nieuwe invulling wordt gedragen door één of meerdere volhouders. Meedenken Hoe kom je in jouw dorp tot een oplossing die past bij de kerk, bij het dorp, bij de mensen in dat dorp? Ton Scheepens, sprekend als bestuurslid Vereniging Kleine Kernen, prees de ideeen van OndernemersRijk. Dat is een organisatie die lokale initiatieven kan steunen. OndernemersRijk is een collectief van individuele ondernemers in s-hertogenbosch dat helpt uitzoeken wat past en wat haalbaar is. De kunst is om mensen in beweging te krijgen, meent Jaap Klink, mede-oprichter van Ondernemers- Rijk. Onze aanpak begint bij de inwoners. We kijken niet zozeer naar stenen, maar naar de behoefte van mensen. We geven de gemeenschap de kans om mee te denken, uiteraard wel rekening houdend met de financiële en inhoudelijke kaders, die onder meer worden aangegeven door het parochiebestuur en het bisdom. Zo komen we tot een weloverwogen beslissing. Nieuwe kijk Judith Huisman, lid van Denkkracht Utrecht, vertelde over een bijeenkomst die in januari plaatsvond in Tilburg: 25 young professionals bedachten creatieve antwoorden op het vraagstuk van leegkomende kerken. Ze kwamen tot vier concrete suggesties. Gebruik de kerk als ontmoetingsplaats 2.0, dus niet alleen voor religieuze bijeenkomsten maar ook voor bijvoorbeeld culturele activiteiten. Creëer meerdere ruimtes in de kerk, zoals een cafetariagedeelte, een bibliotheek annex boekhandel en een vergaderruimte. Kies voor de coöperatie als eigenaarsvorm, zodat mensen zich mede-eigenaar voelen. En gebruik de kerk als energieopwekker in Hoofddorp is het dak van een kerk bedekt met zonnecollectoren. Frank Smit en Annélien van Kuilenburg (leden van de Werkgroep Vrijkomende Kerken) woonden de bijeenkomst van Denkkracht Utrecht bij en waren enthousiast. Ik kwam er frisser vandaan, aldus Smit. De bijeenkomst confronteerde me met mijn onjuiste vooroordeel dat er een grote afstand is tussen jongeren en de kerk. Van Kuilenburg: Ook mensen onder de 35 jaar voelen zich aangesproken door de kerk. Ook bij hen neemt de kerk een centrale rol in binnen de gemeenschap. En die rol moet de kerk behouden. 3

4 Nooit leeg Arnoud-Jan Bijsterveld, hoogleraar Cultuur in Brabant, deed er nog een schepje bovenop. Hij noemde de kerk het mentale, sociale en ruimtelijke centrum van de wereld. Herinnering is de basis van onze identiteit, betoogde Bijsterveld. Plekken, objecten en verhalen zijn de ankerpunten van die herinnering, van onze identiteit. De kerk is een plek vol objecten en verhalen. Leeg is een kerk dan ook nooit. En de moeite waard om te behouden is een kerk altijd. Er zijn in Brabant genoeg concrete voorbeelden van creatieve herbestemming, van visie, van gezamenlijke verantwoordelijkheid, meent Bijsterveld. Herbestemming van kerken staat in heel Europa hoog op de agenda. Het wordt gezien als inspiratiebron voor leefbaarheid en voor kwaliteit van leven, nu en in de toekomst. Dat is een nieuwe en goede trend. In de jaren zeventig en tachtig werd er veel gesloopt, in de volgenden twintig jaar werd er soms achteloos met herbestemming omgegaan, maar de laatste jaren groeit het besef dat samenwerking en herbezinning op sloop en herbestemming belangrijk zijn. Vandaag tijdens deze bijeenkomst zie ik deze nieuwe consensus heel sterk. Dat is een goede basis voor samenwerking. Statement Bijstervelds prikkelende verhaal was een mooie opmaat naar de apotheose van deze middag: de ondertekening van een statement door negen organisaties, vertegenwoordigd in de Werkgroep Vrijkomende Kerkgebouwen. Allemaal zetten zij hun handtekening onder enkele stevige stellingen. Aan het behoud van kerkgebouwen wordt breed gehecht. Kerken vormen een waardevolle cultuurschat, ze zijn een deel van ons maatschappelijk kapitaal. De oplossing vraagt van alle betrokkenen om op een creatieve manier en in goede samenwerking te komen tot een nieuwe herbestemming. Wij roepen alle betrokkenen op om hier de schouders onder te zetten. Wees creatief en werk mee aan maatwerkoplossingen. Vorm lokale platforms waar relevante partners aan meedoen. Breek obstakels af. Wees realistisch en durf zo nodig afscheid te nemen van een kerkgebouw. Invulling Hoe gaan de organisaties ervoor zorgen dat het niet blijft bij mooie woorden alleen? Ton Schepens: Met dit statement zeggen wij het volgende: als individuele organisaties krijgen we niets voor elkaar, maar wanneer we de handen ineenslaan kunnen we komen tot iets waar de burger zeer bij gebaat is. De Werkgroep Vrijkomende Kerkgebouwen heeft aan het statement gewerkt. Onze gesprekken zetten we ook na vandaag door. Via die gesprekken blijven we elkaar volgen, blijven we elkaar kritisch bevragen. Zo geven we het statement invulling. De ondertekening van dit statement is dus niet alleen een eind, het is zeker ook een begin. Uiteraard kunnen mensen die willen onderzoeken of ze hun kerk een nieuwe bestemming kunnen geven bij elk van de ondertekenaars terecht. Wij zijn graag bereid om mee te denken, te adviseren en te inspireren. 4

5 Echt werk maken Tot slot: wat kan de provincie Noord-Brabant betekenen? Wij zijn als provincie een middenbestuur, wij hebben dus overzicht, zei gedeputeerde Brigite van Haaften. We kennen veel partijen en kunnen hen met elkaar in contact brengen. We kunnen steeds het besef erin brengen dat elke situatie en elke kerk uniek is en om maatwerk vraagt. We kunnen goede voorbeelden laten zien en helpen ontwikkelen. Op die manier inspireren we anderen om verleden en leefbaarheid op een ijzersterke manier met elkaar te combineren. Vandaar ook dat we de Werkgroep Vrijkomende Kerkgebouwen financieel hebben ondersteund. Vandaar dat we van ganser harte het statement ondertekenen. Vandaar dat we als provincie de smeerolie willen zijn. We hebben veel kennis over restauratie en over financiering. En ja, we hebben ook geld. Het liefst hebben we concrete plannen zodat dat geld kan gaan rollen. Inspiratieplein En toen was het tijd voor een bezoek aan het Inspiratieplein. Hier lieten allerlei betrokken organisaties zien wat ze doen en vertelden ze wat ze eventueel kunnen betekenen voor mensen die hun kerk een nieuwe bestemming willen geven. Op het Inspiratieplein waren uiteraard de organisaties vertegenwoordigd die het statement ondertekenden. Maar daarnaast lieten ook organisaties als Onze Jreoen en de bouwritualen, een striptekenaar, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het Nationaal Restauratiefonds zien wat ze allemaal in huis hebben. Dit was de conclusie van gedeputeerde Brigite van Haaften nadat ze een middag lang inspirerende verhalen had gehoord en het Inspiratieplein had bezocht: Ik vond het super. Deze middag was een aaneenschakeling van praktische handreikingen waarmee je écht werk kunt maken van een lege kerk. Voor meer informatie, de powerpointpresentaties van de sprekers en de tekeningen van de tekenaars, ga naar

6

Karakteristieke gebouwen

Karakteristieke gebouwen Karakteristieke gebouwen Pagina 1 Oud Gebouw, Nieuw Gebruik Brede Overleggroep Kleine Dorpen in Drenthe (BOKD) Steunpunt Dorpshuizen Drenthe (SDD) Kampsweg 4, 9418 PE WIJSTER tel.: 0592 31 51 21 / E. info@bokd.nl

Nadere informatie

Herbestemming van kerken in Noord-Brabant

Herbestemming van kerken in Noord-Brabant Herbestemming van kerken in Noord-Brabant Sjaak Cox & Mariëlle Tuinder In de aankomende tien jaar verliest naar verwachting de helft van de 528 christelijke kerken in Noord-Brabant de oorspronkelijke functie.

Nadere informatie

John Dagevos (Telos/UvT) Tilburg, 27 november 2013. Heilige huisjes in de knel

John Dagevos (Telos/UvT) Tilburg, 27 november 2013. Heilige huisjes in de knel John Dagevos (Telos/UvT) Tilburg, 27 november 2013 Heilige huisjes in de knel Eeuwenlang waren religieuze gebouwen de spil waar het leven in stad of dorp om draaide, ankerpunten in het dagelijks leven,

Nadere informatie

De toekomst van kerkgebouwen in Noord-Brabant

De toekomst van kerkgebouwen in Noord-Brabant De toekomst van kerkgebouwen in Noord-Brabant Kennisdelingsbijeenkomst 3 juni Stadhuis Waalwijk Komende jaren zal een groot deel van de christelijke kerken zijn oorspronkelijke functie verliezen. Naar

Nadere informatie

Zes erfgoedambassadeurs over de Omgevingsvisie

Zes erfgoedambassadeurs over de Omgevingsvisie Zes erfgoedambassadeurs over de Omgevingsvisie Wat verwacht je van de omgevingsvisie? Biedt een omgevingsvisie kansen? Jan van Susante Voorzitter Heemschut Limburg alles van waarde is weerloos (Lucebert)

Nadere informatie

LeefTijd uitdaging tot onderling pastoraat met ouderen

LeefTijd uitdaging tot onderling pastoraat met ouderen LeefTijd uitdaging tot onderling pastoraat met ouderen Inhoudsopgave Voorwoord 4 Inleiding 6 I. Visie 8 I.1 Ouderen in beeld 8 Inleiding 8 Wie is oud? Wat is oud? beeldvorming onder de loep 10 Goed ouder

Nadere informatie

HERBESTEMMINGSINFORMATIE ALGEMEEN

HERBESTEMMINGSINFORMATIE ALGEMEEN HERBESTEMMINGSINFORMATIE ALGEMEEN www.herbestemmingnoord.nl Kenniscentrum Herbestemming Noord Het doel van Kenniscentrum Herbestemming Noord is een duurzame herbestemming tot stand te brengen met een zo

Nadere informatie

De sociale top 2018 in Utrecht. 25 juni 2018

De sociale top 2018 in Utrecht. 25 juni 2018 De sociale top 2018 in Utrecht. 25 juni 2018 De sociale top 2018 in Utrecht. Op 11 juni 2018 kwamen 650 betrokken professionals, vrijwilligers en creatieve denkers bij elkaar in Utrecht. In kleine groepen

Nadere informatie

Kerkenatelier Noord-Brabant

Kerkenatelier Noord-Brabant Kerkenatelier Noord-Brabant 19 februari 2014 Hoe gaat Helmond om met leegkomende kerken en andere religieuze gebouwen? Jan van Duren Afdelingsmanager Ruimtelijke Ordening en Verkeer HELMONDSE VOORBEELDEN

Nadere informatie

WERKBOEKJE BUSUITSTAP

WERKBOEKJE BUSUITSTAP WERKBOEKJE BUSUITSTAP 26 JANUARI 2019 Vlaanderen is open ruimte Dit Platteland project werd Plus: Vlaanderen mede mogelijk en provincie gemaakt Oost-Vlaanderen door cofinanciering investeren uit Platteland

Nadere informatie

Goud in handen. Oude plekken en scheppen ruimte voor nieuwe ideeën

Goud in handen. Oude plekken en scheppen ruimte voor nieuwe ideeën Goud in handen Oude plekken en scheppen ruimte voor nieuwe ideeën eën Hoeveel aandacht besteedt u eigenlijk aan cultuurhistorie, monumenten, musea of archeologie? Of aan religieus en industrieel erfgoed?

Nadere informatie

HERBESTEMMINGSINFORMATIE PROFESSIONALS

HERBESTEMMINGSINFORMATIE PROFESSIONALS HERBESTEMMINGSINFORMATIE PROFESSIONALS www.herbestemmingnoord.nl Kenniscentrum Herbestemming Noord Het doel van Kenniscentrum Herbestemming Noord is een duurzame herbestemming tot stand te brengen met

Nadere informatie

HER-BE-STEM-MEN. Vertrouwen in elke stap. Fotoverslag bijeenkomst 16 oktober 2014

HER-BE-STEM-MEN. Vertrouwen in elke stap. Fotoverslag bijeenkomst 16 oktober 2014 HER-BE-STEM-MEN Vertrouwen in elke stap Fotoverslag bijeenkomst 16 oktober 2014 Denken in kansen Ik nader met mijn auto de spoorwegovergang en de slagboom zakt net voor mijn neus naar beneden. Wat een

Nadere informatie

Het licht staat op groen

Het licht staat op groen Herbestemming parochiekerk Esbeek Het licht staat op groen kennisdelingsbijeenkomst herbestemming kerken 3 juni 2016 Het PON. Herbestemming parochiekerk Esbeek Het licht staat op groen De opdracht; de

Nadere informatie

Goud in handen. Gebruik het verleden, schep ruimte voor de toekomst

Goud in handen. Gebruik het verleden, schep ruimte voor de toekomst Goud in handen Gebruik het verleden, schep ruimte voor de toekomst Hoeveel aandacht besteedt u eigenlijk aan cultuurhistorie, monumenten, musea of archeologie? Of aan groen, religieus en industrieel erfgoed?

Nadere informatie

Welk vastgoed, welke leefomgeving neemt u mee naar de toekomst?

Welk vastgoed, welke leefomgeving neemt u mee naar de toekomst? Wat gaat u doen? Welk vastgoed, welke leefomgeving neemt u mee naar de toekomst? Totaal 94 aanvragen Subsidie aanvragen nog mogelijk tot 30 november Agrarisch gebouw Kasteel, buitenplaats, landhuis 22

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik had bedacht dat ik voor vandaag maar eens een ouderwetse preek in 3 punten ga houden. Het eerste punt gaat over het kijken naar de ander. De tweede

Nadere informatie

U beschikt over bijzonder en waardevol vastgoed, maar heeft er geen goede bestemming meer voor

U beschikt over bijzonder en waardevol vastgoed, maar heeft er geen goede bestemming meer voor HERBESTEMMINGSSCAN Herbestemmingsscan U beschikt over bijzonder en waardevol vastgoed, maar heeft er geen goede bestemming meer voor U heeft te maken met een leegkomend of leegstaand pand Uw kosten voor

Nadere informatie

Zó werken we aan kerken!

Zó werken we aan kerken! Foto: Brabants Dagblad Zó werken we aan kerken! Waardevolle tips en voorbeelden bij herbestemmingsprocessen van kerkgebouwen Stand van zaken gesubsidieerde herbestemmingsprocessen + verslag kennisdelingsbijeenkomst

Nadere informatie

VRIJKOMENDE KERKEN IN BRABANT ADVIESDOCUMENT DENKKRACHT UTRECHT

VRIJKOMENDE KERKEN IN BRABANT ADVIESDOCUMENT DENKKRACHT UTRECHT VRIJKOMENDE KERKEN IN BRABANT ADVIESDOCUMENT DENKKRACHT UTRECHT JANUARI FEBRUARI 2014 1 COLOFON DENKKRACHT UTRECHT, 2014 WWW.DENKKRACHTUTRECHT.NL IN OPDRACHT VAN PROVINCIE NOORD-BRABANT AUTEURS - JUDITH

Nadere informatie

SI--ART. Nagtzaam Stimuleringsfonds voor jonge kunstenaars

SI--ART. Nagtzaam Stimuleringsfonds voor jonge kunstenaars SI--ART Nagtzaam Stimuleringsfonds voor jonge kunstenaars Voorwoord zoeken die in aanmerking komen voor stimulering vanuit st-art. Wij voelen ons erg betrokken bij kunst en willen via stichting st-art

Nadere informatie

Gereedschap voor succes

Gereedschap voor succes Gereedschap voor succes magazine voor maximaal buurtgeluk met kunst & cultuur 1 2 Gereedschap voor succes in buurtcultuur Succes! Kunst in de buurt brengt bewoners dichter bij elkaar en verbindt talenten.

Nadere informatie

op een gebrek aan kennis berustende mening of afkeer

op een gebrek aan kennis berustende mening of afkeer op een gebrek aan kennis berustende mening of afkeer stellen: geef ik iedereen een gelijke kans of staan er misschien onbewust vooroordelen in de weg? Ook in Den Haag worden kansen gemist, waardoor bijvoorbeeld

Nadere informatie

Gemeente Geertruidenberg 1 6 JAN. 2915

Gemeente Geertruidenberg 1 6 JAN. 2915 Brabantlaan 1 mw. S.C. van Haaften - Harkema, Gedeputeerde Cultuur en Samenleving Postbus 90151 5200 MC 's-hertogenbosch Telefoon (073) 681 28 12 Fax (073) 614 11 15 info@brabant.nl www.brabant.nl IBAN

Nadere informatie

SENIOREN VERZILVEREN EIGEN KENNIS. Voorbeelden van communitybuilding

SENIOREN VERZILVEREN EIGEN KENNIS. Voorbeelden van communitybuilding SENIOREN VERZILVEREN EIGEN KENNIS Voorbeelden van communitybuilding in de Bibliotheek TIJD VOOR VERZILVEREN De achtergrond In 2017 startte de Bibliotheek Veluwezoom, met ondersteuning van Fonds Nuts Ohra,

Nadere informatie

Denken in Kansen 40+ club s-hertogenbosch 3 februari 2014

Denken in Kansen 40+ club s-hertogenbosch 3 februari 2014 Denken in Kansen 40+ club s-hertogenbosch 3 februari 2014 NV Monumenten Fonds Brabant Introductie NV Monumenten Fonds Brabant - Missie: NV Monumenten Fonds Brabant wil professioneel en risicodragend bijdragen

Nadere informatie

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant'

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' 'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' OPROEP VANUIT DE VRIJETIJDSSECTOR Opgesteld door: Vrijetijdshuis Brabant, TOP Brabant, Erfgoed Brabant, Leisure Boulevard, NHTV, MKB, BKKC, Stichting Samenwerkende

Nadere informatie

OBSERVATIE. Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt. Robbert Kooiman G&I 1-C

OBSERVATIE. Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt. Robbert Kooiman G&I 1-C OBSERVATIE Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt Robbert Kooiman G&I 1-C Contents Inleiding... 2 Covert of Overt... 2 Analyse... 3

Nadere informatie

Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, seminar 'Wetenschap middenin de samenleving', Groningen, 30 mei 2013

Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, seminar 'Wetenschap middenin de samenleving', Groningen, 30 mei 2013 Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, seminar 'Wetenschap middenin de samenleving', Groningen, 30 mei 2013 Dames en heren, Wetenschap is ontstaan uit verwondering en nieuwsgierigheid. Al

Nadere informatie

Aanjagers 1 december 2015 Ctylab

Aanjagers 1 december 2015 Ctylab Ctylab zoekt aanjager(s) Je hebt misschien al eens van ons gehoord. Een online platform voor klein nieuws en frisse ideeën uit je eigen omgeving. Nu doen we dat nog op Facebook met een kleine groep. Maar

Nadere informatie

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel!

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel! Gaby Remmers: senior onderzoeker Blauw Research Drijfveer: organisaties helpen inzicht te krijgen in de kansen op een nog klantgerichtere dienstverlening Andre Heeling: onderzoeker Blauw Research Drijfveer:

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

HET LEIDERDORPPANEL OVER...

HET LEIDERDORPPANEL OVER... HET LEIDERDORPPANEL OVER... Resultaten peiling 13: Meedenken en meedoen in de openbare ruimte april 2015 Inleiding Deze nieuwsbrief beschrijft de resultaten van de 13 e peiling met het burgerpanel van

Nadere informatie

! dd nr ^em. STEENBERGEN 1 6 JAN 2015(

! dd nr ^em. STEENBERGEN 1 6 JAN 2015( mw. S.C. van Haaften - Harkema, Gedeputeerde Cultuur en Samenleving l ll lil 1500250 Brabantlaan 1 Postbus 90151 5200 MC 's Hertogenbosch Telefoon (073) 681 28 12 Fax (073) 614 11 15 info@brabant.nl r,..

Nadere informatie

AGENDA: 1. TOELICHTING PASTOOR BRONNEBERG OVER SLUITING VAN DE KERK ST. JOZEF.

AGENDA: 1. TOELICHTING PASTOOR BRONNEBERG OVER SLUITING VAN DE KERK ST. JOZEF. AGENDA: 1. TOELICHTING PASTOOR BRONNEBERG OVER SLUITING VAN DE KERK ST. JOZEF. 1. TOELICHTING STAND VAN ZAKEN ONDERZOEK HERBESTEMMING ST. JOZEF KERKGEBOUW 2. PAUZE 3. TOELICHTING START DOPSGEWIJZE AANPAK

Nadere informatie

WERVEN VAN VRIJWILLIGERS

WERVEN VAN VRIJWILLIGERS WERVEN VAN VRIJWILLIGERS Situering In vele kerken en andere organisaties is men steeds weer op zoek naar nieuwe vrijwilligers. Zeker bij de kerken treedt de vergrijzing van de vrijwilligers sterk in. Het

Nadere informatie

Aandachtspunten bij onderzoek naar herbestemming

Aandachtspunten bij onderzoek naar herbestemming Aandachtspunten bij onderzoek naar herbestemming INITIATIEFNEMERS DIE EEN WAARDEVOL OUD GEBOUW EEN NIEUWE FUNCTIE WILLEN GEVEN, LATEN DE MOGELIJKHEDEN DAARTOE VAAK EERST ONDERZOEKEN. DAT STIMULEERT HET

Nadere informatie

Dit is een rollenspel dat de volgende thema s behandelt: geweld tussen individuen, pesten.

Dit is een rollenspel dat de volgende thema s behandelt: geweld tussen individuen, pesten. Kan het anders? (Uit: Kompas) Dit is een rollenspel dat de volgende thema s behandelt: geweld tussen individuen, pesten. Behandelende onderwerpen het recht veilig in vrijheid te leven het recht op respect

Nadere informatie

HERBESTEMMINGSINFORMATIE PANDZOEKERS EN PANDEIGENAREN

HERBESTEMMINGSINFORMATIE PANDZOEKERS EN PANDEIGENAREN HERBESTEMMINGSINFORMATIE PANDZOEKERS EN PANDEIGENAREN www.herbestemmingnoord.nl Kenniscentrum Herbestemming Noord Het doel van Kenniscentrum Herbestemming Noord is een duurzame herbestemming tot stand

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

Participatieverslag Nieuw & Anders

Participatieverslag Nieuw & Anders Participatieverslag Nieuw & Anders Op 26 en 31 maart vonden twee bijeenkomsten plaats met de titel Nieuw & Anders plaats. Twee bijeenkomsten die druk bezocht werden door vrijwilligers, verenigingen en

Nadere informatie

Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond

Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond Verenigingen, stichtingen en instellingen barsten doorgaans van de ambities en toekomstplannen. Maar om ze te realiseren heb je financiële middelen

Nadere informatie

Open brief aan de inwoners van Brabant

Open brief aan de inwoners van Brabant Open brief aan de inwoners van Brabant Aan de Rijksweg N65, verscholen in het groen, aan het einde van een lange oprijlaan, staat op Landgoed Haarendael (Haaren, NBr) het voormalige GrootSeminarie (1837),

Nadere informatie

H. Andreas & Antonius Oostelbeers Stichting Dorpshuis Oostelbeers / Dorpsraad Oostelbeers. Welkom! Informatie avond

H. Andreas & Antonius Oostelbeers Stichting Dorpshuis Oostelbeers / Dorpsraad Oostelbeers. Welkom! Informatie avond H. Andreas & Antonius Oostelbeers Stichting Dorpshuis Oostelbeers / Dorpsraad Oostelbeers Welkom! Informatie avond 24 Juni 2015 Agenda 1. Opening 2. Nieuws vanuit het Parochiebestuur 3. Voortgang Sept-2014

Nadere informatie

Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,

Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...

Nadere informatie

SAMEN DELEN. een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie

SAMEN DELEN. een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie SAMEN DELEN een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie INHOUD LESBRIEF 1. Introductie 2. De SAMEN DELEN Lesinhoud 3. De SAMEN DELEN Quizzz 4. Het SAMEN DELEN Diploma 5. De SAMEN DELEN Activiteiten

Nadere informatie

Marketing vanuit je hart

Marketing vanuit je hart Waardecreatie en identiteitsmarketing Marketing vanuit je hart Voor zelfstandige ondernemers die hun droom najagen Ingrid Langen INHOUD 1. Inleiding 4 2. Wie moet het lezen 5 3. Het Waarom van dit boek

Nadere informatie

eflectietool Reflectietool Reflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen

eflectietool Reflectietool Reflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen eflectietool Reflectietool eflectietool Reflectietool eflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen Redactie: Marieke Haitsma en Corrie van Dam Eindredactie: afdeling communicatie

Nadere informatie

Een toekomst voor kerkgebouwen!

Een toekomst voor kerkgebouwen! Een toekomst voor kerkgebouwen! informatie over de landelijke Task Force Toekomst Kerkgebouwen De Task Force Toekomst Kerkgebouwen Wij, de Task Force Toekomst Kerkgebouwen, willen een toekomst voor kerkgebouwen,

Nadere informatie

Verschillen in geloven. Over geloofsopvoeding als je verschillend gelooft. Mogelijkheden voor twee soorten bijeenkomsten

Verschillen in geloven. Over geloofsopvoeding als je verschillend gelooft. Mogelijkheden voor twee soorten bijeenkomsten Verschillen in geloven Over geloofsopvoeding als je verschillend gelooft Verschillen in geloven is een themaboekje uit de serie Zijsprong. Deze serie hoort bij het bewaarmagazine Spring, opvoeden en geloven

Nadere informatie

Handreiking bij een spirituele zoektocht.

Handreiking bij een spirituele zoektocht. Handreiking bij een spirituele zoektocht. Deze handreiking hoort bij: Oud- en nieuw- katholiek. De spirituele zoektocht van die andere katholieken. Door Joris Vercammen. Valkhof pers 2011. Het boek is

Nadere informatie

Terugblik Dag van de Herbestemming. Erfgoed in de participatiemaatschappij Het organiseren van maatschappelijke betrokkenheid

Terugblik Dag van de Herbestemming. Erfgoed in de participatiemaatschappij Het organiseren van maatschappelijke betrokkenheid Terugblik Dag van de Herbestemming Erfgoed in de participatiemaatschappij Het organiseren van maatschappelijke betrokkenheid Donderdag 20 september 2018 Thema: Erfgoed in de participatiemaatschappij Het

Nadere informatie

Eén wijk met samenhang en dynamiek

Eén wijk met samenhang en dynamiek Eén wijk met samenhang en dynamiek Bewonersvisie Maliskamp; naar een integraal plan 2014-2018 1 2 Leeswijzer Om de visie compact te houden en snel leesbaar, is ervoor gekozen te werken met korte zinnen

Nadere informatie

GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2014

GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2014 GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2014 BEÏNVLOEDING TOEKOMSTIG GEMEENTELIJK BELEID In maart 2014 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Het is daarom van belang dat u nu al begint met het uitoefenen van belangenbehartiging

Nadere informatie

28% 72% 30% 70% Aantal geregistreerde deelnemers : 141 Periode evaluatie : 19 maart 2014 t/m 6 april 2014 Aantal evaluaties : 101

28% 72% 30% 70% Aantal geregistreerde deelnemers : 141 Periode evaluatie : 19 maart 2014 t/m 6 april 2014 Aantal evaluaties : 101 Aantal geregistreerde deelnemers : 11 Periode evaluatie : 19 maart 01 t/m 6 april 01 Aantal evaluaties : 101 8% ingevuld niet ingevuld % 0% anoniem niet anoniem 0% RESULTATEN EVALUATIE ICT-PRAKTIJKDAG

Nadere informatie

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige

Nadere informatie

Verslag werkbijeenkomst (Online) Academy 25 juni 2013

Verslag werkbijeenkomst (Online) Academy 25 juni 2013 Verslag werkbijeenkomst (Online) Academy 25 juni 2013 Vanaf 9.15 werd het druk bij Cubiss in Tilburg. Zo n 45 co-creanten verzamelden zich in de vergaderruimte om mee te denken over de Online Academy,

Nadere informatie

Welkom. Agenda: 24 oktober 2018

Welkom. Agenda: 24 oktober 2018 Welkom Agenda: 24 oktober 2018 1. Opening 2. Stand van zaken Raadhuis, gemeente Oss 3. Gelegenheid tot het stellen van vragen 4. Uitkomst Locatiestudie Vidi Reo, gemeente Oss 5. Gelegenheid tot het stellen

Nadere informatie

Hoe kunnen we de Vlaming inspireren en motiveren tot duurzame woonkeuzes?

Hoe kunnen we de Vlaming inspireren en motiveren tot duurzame woonkeuzes? Hoe kunnen we de Vlaming inspireren en motiveren tot duurzame woonkeuzes? Agenda Doel en aanpak Thuis in de Toekomst Mijlpalen in het project Rol lokale besturen We doen het samen Inhoud platform Communicatiemiddelen

Nadere informatie

Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen. Week 2: je bedrijf op orde Les 2: een goed businessmodel

Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen. Week 2: je bedrijf op orde Les 2: een goed businessmodel Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen Week 2: je bedrijf op orde Les 2: een goed businessmodel Pen en papier? Wat is een businessmodel? Jouw businessmodel is de manier waarop jij in business bent Twee

Nadere informatie

Sta zonder twijfels en vragen, vol overtuiging en vreugde, in jouw authentieke kracht! Dit zegt een enthousiast gebruiker van deze planner:

Sta zonder twijfels en vragen, vol overtuiging en vreugde, in jouw authentieke kracht! Dit zegt een enthousiast gebruiker van deze planner: Boetseweg 47 7895 AV Roswinkel telefoon: 0591 785 780 www.jolandalinders.com e-mail: info@jolandalinders.com IBAN: NL32 KNAB 0729 6439 99 BIC: KNABNL2H KvK nummer: 59561742 BTW nummer: NL155366701B02 Alsjeblieft!

Nadere informatie

Inleiding. En uw parochie kan daaraan meedoen!

Inleiding. En uw parochie kan daaraan meedoen! MaS In de Parochie Inleiding De maatschappelijke stage (MaS) is definitief begonnen en in volle gang. In Nederland zijn middelbare scholieren verplicht gedurende hun middelbare school carrière een maatschappelijke

Nadere informatie

10 Erfgoedambassadeurs over de Omgevingsvisie

10 Erfgoedambassadeurs over de Omgevingsvisie 10 Erfgoedambassadeurs over de Omgevingsvisie Vragen Wat verwacht je van de omgevingsvisie? Biedt een omgevingsvisie kansen? Karel Loeff directeur Heemschut Wat verwacht je van de omgevingsvisie? De gemeentelijke

Nadere informatie

Meer met minder Toespraak Willem Stam, voorzitter LPB

Meer met minder Toespraak Willem Stam, voorzitter LPB Meer met minder Toespraak Willem Stam, voorzitter LPB Wat een geweldig moment om na elf jaar op een podium in je eigen stad te staan. Jullie willen natuurlijk méér beleven en wij willen daar achteraf minder

Nadere informatie

Leonarduskerk. Onderzoeksresultaten TIPMooiLaarbeek.nl

Leonarduskerk. Onderzoeksresultaten TIPMooiLaarbeek.nl Leonarduskerk Onderzoeksresultaten TIPMooiLaarbeek.nl Leonarduskerk De Leonarduskerk staat al ruim één jaar leeg. In welke mate ben je het (on)eens met de volgende stelling. 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20%

Nadere informatie

Zand erover. verzoeningsviering voor de tweede graad. VAN IN 2013 Tuin van Heden.nu - Viering

Zand erover. verzoeningsviering voor de tweede graad. VAN IN 2013 Tuin van Heden.nu - Viering Zand erover verzoeningsviering voor de tweede graad Zand erover Verzoeningsviering voor de tweede graad Vooraf in de klas Wat heb je nodig? - twee grote bladen papier, schrijf op het eerste blad het kernwoord

Nadere informatie

DURF JIJ DE STAP AAN?

DURF JIJ DE STAP AAN? DURF JIJ DE STAP AAN? Naar leerjaar 3 vmbo op De Groene Campus www.degroenecampus.nl De Groene Campus: een leuke school met een goede sfeer D foto nog maken - food - design - groen - sport e Groene Campus?

Nadere informatie

IK VIND HET BELANGRIJK OM LID

IK VIND HET BELANGRIJK OM LID Wil je meer invloed op het Brabantse cultuurbeleid? Vind je ook dat financieringsregelingen eenvoudiger en beter op elkaar afgestemd moeten zijn? Dat regeldruk en planlast minder wordt in plaats van meer?

Nadere informatie

Leergang Communicatie en Fondsenwerving

Leergang Communicatie en Fondsenwerving Leergang Communicatie en Fondsenwerving Hoe kunnen we als parochie zorgen voor de juiste beeldvorming en communicatie naar het publiek en onze achterban? Welke andere geldbronnen of vormen van fondsenwerving

Nadere informatie

Welkom in de Open Hof

Welkom in de Open Hof Welkom in de Open Hof Opw. 616 Gez. 434: 1, 2, 5 Ps51: 5 El 458 Opw. 411 Gez. 182: 1, 2, 6 Gez. 44: 1, 2, 3 Genesis 29: 1-35 Mededelingen Voorganger : ds. Arie Reitsema Schriftlezing: Jan Leo de Hoop Voorbede

Nadere informatie

Autonomie ervaren betekent dat je je werk graag doet en zinvol vindt. De volgende vragen peilen naar jouw ervaringen.

Autonomie ervaren betekent dat je je werk graag doet en zinvol vindt. De volgende vragen peilen naar jouw ervaringen. 5.3.1 AUTONOMIE Autonomie ervaren betekent dat je je werk graag doet en zinvol vindt. De volgende vragen peilen naar jouw ervaringen. Met deze vraag / vragen krijg je een zicht op hoe de medewerker autonomie

Nadere informatie

Hoe gaat het met de kerken? Gevolgde herbestemmingprocessen Noord-Brabant. Mariëlle Tuinder, MSc

Hoe gaat het met de kerken? Gevolgde herbestemmingprocessen Noord-Brabant. Mariëlle Tuinder, MSc Hoe gaat het met de kerken? Gevolgde herbestemmingprocessen Noord-Brabant Mariëlle Tuinder, MSc De stand van zaken bij de subsidieaanvragers per 1 januari 2016 In het najaar van 2014 heeft de provincie

Nadere informatie

10 tips over besluitvorming

10 tips over besluitvorming 10 tips over besluitvorming Meer weten? www.vergaderendoejezo.nl Bel of mail Carla: 06-20809676 of info@vergaderendoejezo.nl. 10 tips over besluitvorming Besluitvorming is noodzakelijk bij vergaderingen.

Nadere informatie

Wie doet wat hij deed, krijgt wat hij kreeg

Wie doet wat hij deed, krijgt wat hij kreeg Wie doet wat hij deed, krijgt wat hij kreeg Voor wie? Waarom? Wat? Hoe? Voor Omdat leiding Ervaringsgerichte Door middel van leidinggevenden, geven, adviseren en coaching en werkvormen waarbij het adviseurs

Nadere informatie

Wanneer is er sprake van verwaarlozing? Platform Monumententoezicht Marc Berends 11 mei 2015

Wanneer is er sprake van verwaarlozing? Platform Monumententoezicht Marc Berends 11 mei 2015 Wanneer is er sprake van verwaarlozing? Platform Monumententoezicht Marc Berends 11 mei 2015 Inhoud Voorstellen Definitie verwaarlozing Voorbeelden verwaarlozing Beleid gemeente Breda Voorbeelden gemeente

Nadere informatie

Provinciale bijeenkomsten gemeentelijke financiën en de 3 decentralisaties in het sociaal domein

Provinciale bijeenkomsten gemeentelijke financiën en de 3 decentralisaties in het sociaal domein Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Provinciale bijeenkomsten gemeentelijke financiën en de 3 decentralisaties in het sociaal domein Zijn we allemaal aangesloten? Zijn alle gemeenten

Nadere informatie

Eigen en WIJze buurten

Eigen en WIJze buurten Eigen en WIJze buurten Swingen met de kracht en kennis van de wijk. Van en Voor wijkbewoners. Marjanne van Ginneken Community en netwerk leider van Makers en Doeners Grote Beer 980, 3067 MB Rotterdam,

Nadere informatie

Terugblik op de Kennisdag Participatie voor gemeenten En wat vinden de burgers ervan?

Terugblik op de Kennisdag Participatie voor gemeenten En wat vinden de burgers ervan? Terugblik op de Kennisdag Participatie voor gemeenten En wat vinden de burgers ervan? Op donderdag 7 juni jl. werd de jaarlijks Kennisdag Participatie voor gemeenten georganiseerd. Een dag bedoeld voor

Nadere informatie

Leerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam

Leerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt

Nadere informatie

Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling. Raadsinformatiebijeenkomst Utrechtse visie religieus erfgoed 24 november 2016

Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling. Raadsinformatiebijeenkomst Utrechtse visie religieus erfgoed 24 november 2016 Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling Raadsinformatiebijeenkomst Utrechtse visie religieus erfgoed 24 november 2016 58 beschermde kerkgebouwen binnen de gemeente; 21 rijksmonumenten, 37 gemeentelijke

Nadere informatie

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Inleiding Om onderzoek te doen naar rituelen is het in eerste plaats belangrijk om te definiëren wat een ritueel is.

Nadere informatie

DE RIJKE MAN, DE ARME MAN

DE RIJKE MAN, DE ARME MAN Bijbel voor Kinderen presenteert DE RIJKE MAN, DE ARME MAN Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd

Nadere informatie

Voorgenomen bestuursbesluit

Voorgenomen bestuursbesluit Presentatie gebouwenplan Voorgenomen bestuursbesluit 24 oktober 2018 Welkom en doelstelling van de avond Welkomstwoord en opening van de avond Pastoor Ronald van Bronswijk Voorzitter parochiebestuur Maarten

Nadere informatie

Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012

Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012 Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012 Dames en heren, [Inleiding] Ik vind het wel leuk, maar ook een beetje spannend. Maar moet

Nadere informatie

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo APQ-vragenlijst 30 januari 2019 Daan Demo Inleiding In dit rapport bespreken we jouw inzetbaarheid en wat je kunt doen om jouw positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Om dit te bepalen hebben we de volgende

Nadere informatie

China. - Tibet Cultuur- les 2.

China. - Tibet Cultuur- les 2. China Pagina 1 - Tibet Cultuur- les 2. Colofon Les voor groep 7/8 50 minuten Aardrijkskunde Leerkracht - handreiking Inleiding In deze les willen we ons verdiepen in de situatie van Tibet. Wat speelt daar

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding

Inhoudsopgave. Inleiding Handboek Inhoudsopgave Inleiding... 1 Thema... 2 1. Aan de slag... 3 2. Waar beginnen?... 4 2.1 WANNEER?... 4 2.2 AANMELDEN ALS ORGANISATOR... 5 2.3 SAMENSTELLEN VAN EEN TEAM... 5 2.4 WAARVOOR MOETEN WE

Nadere informatie

Wij. maken Dordt SAMEN AAN DE SLAG MET INITIATIEVEN. Wij maken Dordt Samen aan de slag met initiatieven

Wij. maken Dordt SAMEN AAN DE SLAG MET INITIATIEVEN. Wij maken Dordt Samen aan de slag met initiatieven Wij maken Dordt SAMEN AAN DE SLAG MET INITIATIEVEN SAMEN AAN DE SLAG MET INITIATIEVEN Waar mensen elkaar ontmoeten, ontstaan als vanzelf nieuwe netwerken en initiatieven. Inwoners die met elkaar samenwerken.

Nadere informatie

ENQUETE-FORMULIER ALTERNATIEVEN PAROCHIEKERK

ENQUETE-FORMULIER ALTERNATIEVEN PAROCHIEKERK In april 2013 is onder de parochianen in Dokkum een enquête gehouden naar alternatieven voor de bestaande parochiekerk. De aanleiding hiervoor ligt in de financiële situatie van onze parochie: niet helder

Nadere informatie

Het functioneringsgesprek

Het functioneringsgesprek Het functioneringsgesprek Gewoon betrokken Werknemer Het functioneringsgesprek Gewoon betrokken Inhoudsopgave Inleiding... 5 Wat is een functioneringsgesprek?... 7 Waarom is een functioneringsgesprek

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

Expertmeeting herbestemming religieus erfgoed Arnhem, 21 januari 2011

Expertmeeting herbestemming religieus erfgoed Arnhem, 21 januari 2011 StadsOntwikkeling Expertmeeting herbestemming religieus erfgoed Arnhem, 21 januari 2011 Monumentale kerkgebouwen in Utrecht: beleid en toekomst Actualiteit Ontwikkelingen bij kerken, in het bijzonder Bisdom

Nadere informatie

AVONTURENKAART. Reflectieopdrachten

AVONTURENKAART. Reflectieopdrachten AVONTURENKAART Reflectieopdrachten Je hebt aangegeven dat je het niet weet; je hangt niet erg aan je huidige baan maar hebt ook niet de ambitie om naar een andere baan op zoek te gaan. Geef hieronder kort

Nadere informatie

Jaar van de Ruimte 2015

Jaar van de Ruimte 2015 Jaar van de Ruimte 2015 Meedoen Het motto voor het Jaar van de Ruimte 2015 is Wie maakt Nederland. Van heinde en verre komt men onze polders, nieuwe steden, stadsvernieuwing en waterwerken bekijken. God

Nadere informatie

"Alle kinderen moeten kunnen genieten van kunst en cultuur"

Alle kinderen moeten kunnen genieten van kunst en cultuur "Alle kinderen moeten kunnen genieten van kunst en cultuur" ONS DOEL Kunst is goed en leuk om te doen, voor alle mensen en voor kinderen in het bijzonder. Het Jeugdcultuurfonds Brabant wil financiële drempels

Nadere informatie

dat Doen we Samen! 19 maart 2014 - Gemeenteraadsverkiezingen

dat Doen we Samen! 19 maart 2014 - Gemeenteraadsverkiezingen dat Doen we Samen! 19 maart 2014 - Gemeenteraadsverkiezingen Charlotte Henst, twee enthousiaste jonge dames wilden DS 97 samen met ons vertegenwoordigen in de gemeenteraad. Vele leden van DS 97 gaven aan

Nadere informatie

Welkom. Er was eens! Dat brengt welvaart en vree. Wel of geen vaarroute. Ik neem jou mee in een verhaal dat lijkt op een sprookje

Welkom. Er was eens! Dat brengt welvaart en vree. Wel of geen vaarroute. Ik neem jou mee in een verhaal dat lijkt op een sprookje Welkom Mijn naam is: Albert Burggraaff Er was eens! Ik neem jou mee in een verhaal dat lijkt op een sprookje Op de overgang van See naar Wold in het nieuwe land daar woont een volk. Dat volk bouwt met

Nadere informatie

Introductie FONDSENWERVING. door Carla van de Brake werkzaam bij

Introductie FONDSENWERVING. door Carla van de Brake werkzaam bij Introductie FONDSENWERVING door Carla van de Brake werkzaam bij Inleiding Waarom fondsen werven? 1. Fondsen willen hun geld graag kwijt aan maatschappelijke projecten/ontwikkelingen. 2. Georganiseerde

Nadere informatie

De leerlingen van Jezus zijn in afwachting. Ze voelen het.. er staat iets volkomen nieuws te gebeuren. Het is immers Jezus die spreekt over zijn vertrek bij hen. Voorgoed of is er nog wel een toekomst

Nadere informatie