Digitale Agenda voor Brabant; over belang, legitimiteit en keuzes van de provinciale inzet

Transcriptie

1 ADVIES Digitale Agenda voor Brabant; over belang, legitimiteit en keuzes van de provinciale inzet Ultrasnel internet is de digitale zuurstof voor mensen en organisaties in de 21 eeuw Neelie Kroes, bij de presentatie van de EU-agenda (2010) Juni

2 1. Adviesvraag GS Het bestuursakkoord 10 voor Brabant geeft aan dat de Provincie de uitrol van een Supersnel Breedbandnetwerk (NGA netwerk = nieuwe generatie breedband) in Brabant wil stimuleren. In de visie van het College van Gedeputeerde Staten moet een hoogwaardige ICTinfrastructuur een basisvoorziening zijn voor Brabantse bedrijven en huishoudens. Om deze ambitie kracht bij te zetten is GS voornemens om een Digitale Agenda te ontwikkelen. Deze agenda dient voor de uitwerking van een tweesporenbeleid, zowel gericht op de ontwikkeling van de fysieke infrastructuur als op de bevordering van economische en maatschappelijke innovatie. Aan ons is gevraagd vanuit de sociaal-economische optiek te reageren op deze ambities en waar mogelijk nadere keuzes of accentueringen aan te dragen. Dit SER-advies is in belangrijke mate gebaseerd op input van de deskundigen uit het bedrijfsleven, in het bijzonder van partijen als BZW, Kamers van Koophandel en ZLTO die vanaf het begin betrokken zijn geweest bij het Breedband Manifest Brabant. Ter informatie hebben wij een recente verklaring van die partijen als bijlage aan dit advies toegevoegd 1. Vooraf willen wij graag benadrukken dat de SER het zowel economisch als maatschappelijk van groot belang vindt dat de Provincie in deze markt, gekenmerkt door dynamisch marktfalen, een regierol wil nemen. In verband met de opstelling van ons advies hebben wij mogen kennisnemen van de Startnotitie Digitale Agenda die in het Provinciehuis in voorbereiding is. Naar ons oordeel biedt dit document een uitstekende opmaat voor de besluitvorming door GS en PS. 2. Het economisch en maatschappelijk belang De Sociaal-Economische Raad (SER)Brabant onderstreept dat het hier gaat om een zaak van groot algemeen belang. De Digitale Agenda is in onze visie een essentieel middel voor het stimuleren van economische en maatschappelijke innovaties in het kader van de Agenda van Brabant. Denk aan het nieuwe werken (thuiswerken, zzp ers) of de noodzakelijke, grensverleggende innovaties in de medische zorg. Doel van deze agenda is het stimuleren en coördineren van investeringen in supersnel breedband-netwerk ( verglazing ) en dat is van direct belang voor de sociaal-economische ontwikkeling, zowel regionaal en zeker ook in internationaal perspectief. Dat directe verband is al eerder aangetoond door de OECD, die heeft aangegeven dat 10% groei van het aantal aansluitingen voor een extra toename zorgt van 2,8% BRP. 1 BZW, Kamers van Koophandel, ZLTO: Bedrijfsleven en breedband: waarom wij het toejuichen dat de provincie in actie komt!, juni

3 Bij de ambitie van Brabant om topkennis- en innovatieregio te worden in Europa past dus een optimale digitale infrastructuur. Op dit moment is die er echter nog niet. In tegendeel, vastgesteld moet worden dat we in Nederland respectievelijk Brabant zeker niet voorop lopen. Actuele situatie is dat we bezig zijn onze voorsprong te verliezen, omdat de groei van het aantal aansluitingen te langzaam gaat. Minder dan 10% van de Brabantse bedrijven is aangesloten op glasvezel. Grosso modo is hooguit 20% van de bedrijventerreinen in ons land verglaasd en zelfs bij nieuwe bedrijventerreinen is de aanleg van breedbandvoorzieningen nog steeds niet een vanzelfsprekende zaak. Met betrekking tot de aansluiting van huishoudens neemt Noord-Brabant in vergelijking met andere provincies nog een relatief gunstige positie in met 15% glasvezel tot de deur. In vergelijking met het concurrerende buitenland steekt dat echter schril af, in het huidige tempo is in 2020 nog maar 20 tot 25% van Brabant verglaasd en zal die verglazing zich beperken tot de rendabele gebieden. Landen als Japan, Korea en de Scandinavische en Baltische Staten zijn ons ver vooruit c.q. halen ons snel in. In die landen heeft de overheid een prominente rol gespeeld. Dat bevestigt onze opvatting dat het volstrekt gelegitimeerd is dat de provinciale overheid een ambitieuze Digitale Agenda gaat helpen opzetten en faciliteren. In het voorgaande is reeds aangegeven dat het hier gaat om dynamisch marktfalen en dat legitimeert een sterk faciliterende rol van overheidskant. 3. Breedband Manifest Brabant, optiek bedrijfsleven Met dit advies sluit SER Brabant aan bij het Breedband Manifest Brabant uit januari Dat manifest pleitte voor de integrale aanleg en de brede maatschappelijke en economische benutting van een supersnel breedband netwerk in de hele provincie, zowel in de stedelijke als landelijke gebieden. De provincie werd gevraagd een sturende, coördinerende en faciliterende rol te vervullen en de Brabantse inzet in te bedden in de nationale en Europese actieplannen op dit gebied. Echter, gezien het feit dat de investeringen komende jaren zowel bij overheden als in de private sector sterk onder druk staan, zullen wel keuzes moeten worden gemaakt. Met name in dat licht is een sturende rol van de provincie gewenst. Legitieme rol provincie De SER ziet met name ten aanzien van de breedbandinfrastructuur een duidelijke rol weggelegd voor de provincie. Als economische gebiedsautoriteit heeft u in onze visie de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat alle Brabantse huishoudens, bedrijven en instellingen toegang krijgen tot deze moderne voorziening. Zonder overheidsingrijpen ontstaat er niet, althans niet snel genoeg, een open en hoogwaardige breedbandinfrastructuur voor alle Brabanders. Sterker nog, wij zijn van mening dat op dit moment sprake is van een behoorlijk chaotische situatie in zowel steden, wijken of straten als op het platteland. De provincie kan en moet hier een corrigerende en versnellende rol spelen. Net als water is breedband een te belangrijk goed om over te laten aan marktwerking. 3

4 Kruisbestuiving net en nut Het bedrijfsleven beschouwt glasvezel lees breedband infrastructuur - als een nutsvoorziening, die van elementair belang is voor bedrijven om concurrerend te blijven. In uw Startnotitie Digitale Agenda sluit u daar op aan, waarbij vooral ook wordt ingezet op de kruisbestuiving van net en nut. Wij willen dit graag onderstrepen. Gesloten vs open netwerken Wij zijn sterke voorstander van een gebundelde aanpak, gedragen door de Digitale Agenda en resulterend in een Brabantbreed stappenplan, met concrete en afrekenbare doelstellingen. De wijze waarop aansluitingen op dit moment tot stand komen is immers sterk versnipperd, veelal op gemeentelijk niveau met partijen als woningbouwcorporaties en (grotere) bedrijvenparken. In het voorgaande spraken wij al van een chaotische situatie. Behalve dat dat een versnipperd landschap oplevert, heeft het ook tot gevolg dat diverse netwerken niet open toegankelijk zijn voor andere dienstenaanbieders en dat vormt een belemmering voor economische en maatschappelijke innovaties. Het belang van een open netwerk is essentieel. Dat is nu niet het geval en daardoor is de kwaliteit van de netwerken onder de maat. Zo geheten carrier owned netwerken zijn over het algemeen niet open en niet goed op elkaar aangesloten. Dit heeft het risico van monopolieposities en leidt tot digitale drempels en hoge kosten. Customer-owned netwerken zijn daarentegen meer vraaggericht en open. Wij vinden het voor de verdere uitwerking van belang dat er een betere balans komt tussen beide opties. Betrokkenheid bedrijfsleven en universiteiten Wij bepleiten de know how van de bedrijven en kennisinstellingen optimaal te betrekken bij deze aanpak. In Brabant zijn nogal wat bedrijven gevestigd (groot en klein) die op het gebied van de ontwikkeling en productie van nieuwe generatie breedbandnetwerken, infrastructuren en diensten mondiaal gezien tot de top behoren. Het verdient uiteraard aanbeveling deze bedrijven sterk te betrekken bij de aanpak en ontwikkeling in Brabant. Hetzelfde geldt voor de beide Brabantse universiteiten, die al gezamenlijk onderzoek hebben gedaan naar zowel de technische als economische en maatschappelijke aspecten van NGA s en breedbanddiensten. Overigens moet bij de betrokkenheid van het bedrijfsleven niet alleen worden gekeken naar de net -partijen, maar vooral ook naar de aanbieders van diensten en niet te vergeten de eindgebruikers. 4. Keuzes en prioritering provincie In voorgaande paragrafen is uitgebreid stilgestaan bij zowel het belang van de Digitale Agenda voor Brabant alsook bij de legitimiteit van de rol van de provincie op dit gebied. Ook is de noodzaak van het maken van keuzes aangestipt. Dat willen we in deze paragraaf wat nader duiden vanuit het perspectief van de inzet van de provincie. 4

5 Allereerst willen wij het belang benadrukken van evenwichtige keuzes. Voorkomen moet worden dat een aanpak ontstaat van picking the winners, waarbij eenzijdig wordt gefocust op rendabele en aantrekkelijke kavels voornamelijk in de steden. Gevolg daarvan zal immers zijn dat in 2020 niet zijn ontsloten de landelijke gebieden en kleine dorpen of wijken met een beperkt potentieel nieuwe aansluitingen, waar de financiële risico s op investeringen relatief hoog zijn. Wij achten dat een ongewenste ontwikkeling, omdat het een belangrijk (sociaaleconomisch) deel van de provincie (35%) structureel op achterstand zet, terwijl de Digitale Agenda juist ook daar voor nieuwe, MKB-gedragen initiatieven moet leiden omdat dat essentieel is voor de leefbaarheid en vitaliteit. Anderzijds moet natuurlijk wel optimaal worden geprofiteerd van de marktwerking. Om die reden willen wij, hoewel juridisch wat ingewikkeld, aandacht vragen voor het in het Breedband Manifest Brabant bepleite solidair systeem. Het gaat dan om het uitmiddelen van het financieringsoverschot van rendabele kavels met het financieringstekort van onrendabele kavels, bijvoorbeeld via een systeem van trapsgewijze garantstellingen. Ook in technisch opzicht zullen er keuzes moeten worden gemaakt. Relevant is bijvoorbeeld te kijken naar gebruikers, veelal bedrijven en instellingen, met grotere hoeveelheden data. Ook adviseren wij projecten te prioriteren die aan bepaalde technische randvoorwaarden voldoen en optimaal koppelbaar zijn. In dit verband verwijzen wij naar de reeds gemaakte opmerkingen in het voorgaande punt over carrier owned en customer owned netwerken (gesloten vs open). Daarbij moeten de op huishoudens gerichte netwerken ( fiber to the home ) en de op bedrijven gerichte netwerken ( fiber to the business ) niet over één kam worden geschoren. De SER adviseert in dit kader voor meer maatwerk naar specifieke gebruikersgroepen. In het algemeen zal dus op grond van heldere criteria - gebaseerd op zowel economische, maatschappelijke als technische uitgangspunten tot nadere prioritering gekomen moeten worden. Kernvraag moet zijn waar de BV Brabant het meest baat bij heeft en dat betekent dat hoge prioriteit moet worden gegeven aan werklocaties. Maar Brabant is erg groot en daarom zou bij nadere prioritering de keuze kunnen liggen op communities die daar aan toe zijn. Dat kunnen uiteenlopende gebruikersgroepen zijn (medisch/ zorg, agro, toerisme) of bedrijventerreinen c.q. werklocaties. Het aantrekkelijke van een dergelijke benadering is dat partijen, bijvoorbeeld in coöperatief verband, worden uitgedaagd om met initiatieven te komen. Wie het eerst komt, die het eerst maalt! Wij adviseren de provincie om samen met gemeenten - deze lijn te kiezen bij de uitwerking van het beleid, opdat er een helder en uitdagend kader ontstaat voor keuzes en prioritering. 5

6 5. Financiering In het bestuursakkoord Tien voor Brabant is als inzet gekozen om zo maximaal mogelijk gebruik te maken van de potentie van IT om economische kansen te grijpen en maatschappelijke innovatie-thema s op te pakken. Uitgaande van het feit dat dit grote investeringen vergt in met name de breedbandinfrastructuur zullen hiervoor ook provinciale investeringsmiddelen ingezet moeten worden. Die middelen moeten niet alleen zijn gericht op netwerken, maar het zou ook moeten gaan om procesgeld of om middelen voor het ontwikkelen van diensten. Vraag is dan uiteraard wel hoe en in welke mate die middelen beschikbaar moeten komen. SER Brabant ondersteunt uw nieuwe koers door in te zetten op revolverende inzet van de middelen. Op grond van de eerste signalen uit het bedrijfsleven verwachten wij dat dit op veel draagvlak kan rekenen, zowel in het algemeen als in dit specifieke geval van breedbandvoorzieningen. Die worden zoals opgemerkt gezien als een nutsvoorziening en de bedrijven verwachten geen subsidie, maar wel een lange termijn-financiering door middel van garanties en langjarige, zachte leningen. Wij ondersteunen de in het kader van de Voorjaarsnota 2012 aangekondigde fondsvorming, onderverdeeld naar een breedband dienstenfonds en het breedband financieringsfonds. De uitwerking daarvan zal ter hand worden genomen in het kader van de 2 e tranche investeringsagenda van de Essent-gelden. Graag vragen wij aandacht voor het uitlokken van extra inzet uit de nieuwe Europese Structuurfondsen Scenariokeuze Uw Startnotitie Digitale Agenda van Brabant schetst voor de provinciale inzet van middelen de volgende drie keuzescenario s: 1. Markt en gemeenten aan zet 2. Stimuleren en faciliteren 3. Investeren en realiseren De SER adviseert te kiezen voor het, meest vergaande, scenario 3. Naast de rol van verbinder en aanjager van de benutting van IT-kansen in Brabant, neemt u in deze variant als provincie ook een rol bij de aanleg van zogenaamde Brabantse witte gebieden. In totaliteit wordt dit becijferd op een fondsgrootte van 41 mln. Een dergelijk (revolverende) inzet spoort met de rol die wij zien weggelegd voor de provincie op dit gebied, zoals aangegeven in dit advies. s-hertogenbosch, juni