Letteren & Woord. Een onderzoek naar het literair erfgoed van Hasselt

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Letteren & Woord. Een onderzoek naar het literair erfgoed van Hasselt"

Transcriptie

1 Letteren & Woord Een onderzoek naar het literair erfgoed van Hasselt Ward Segers in opdracht van Erfgoedcel Hasselt 2013

2 Inleiding... 3 Boeken de eeuw de eeuw de eeuw de eeuw de eeuw de eeuw de eeuw ste en 21 ste eeuw Onbepaald Bibliotheken Uitgevers/drukkers Toneel Volksverhalen Strips Periodieken Muziekteksten Brieven Bronnen Literatuur Online catalogi Archief

3 Inleiding Dit onderzoek behelst het Hasseltse literaire erfgoed. Hieronder verstaan we alle (cultuurhistorische) werken geschreven door Hasselaren, over Hasselt of in Hasselt. Het gaat zowel om non-fictie als fictie. Binnen het onderdeel fictie worden zowel proza als poëzie, periodieken, strips, toneelteksten, volksverhalen en muziekteksten meegenomen. Voor het onderdeel non-fictie vanaf 1945 zijn in deze definitie twee extra beperkingen toegevoegd die nodig zijn omdat anders de verzameling te groot werd. 1 Cultuurhistorisch omvat vier domeinen: filosofie en godsdienst, kunst, literatuur en geschiedenis. Werken zijn alle boeken. Een boek is volgens UNESCO a non-periodical printed publication of at least 49 pages, exclusive of the cover pages, published in the country and made available to the public. [1] De grens van een boek (t.o.v brochures) ligt dus op 49 bladzijden. Hierop maken gedichtenbundels, strips, toneel- en liedjesteksten een uitzondering. Artikels uit tijdschriften worden niet opgenomen. Hasselaren zijn zowel zij die geboren zijn in Hasselt als zij die (een belangrijk deel van) hun literair leven/carrière hebben doorgebracht in Hasselt. De boeken (proza en poëzie) worden samen in een chronologische volgorde beschreven. Binnen elke eeuw staan de auteurs alfabetisch gerandschikt op achternaam. Van elke auteur wordt melding gemaakt van de achternaam, voornaam (geboorte- en sterftedatum). Enkel indien de geboorte- of sterfteplaats niet Hasselt is, wordt ze vermeld. Alleen de Hasselaren krijgen een biografie (met adresvermelding indien teruggevonden) toegevoegd. Een uitzondering wordt gemaakt voor Hasseltse toppers die buiten het cultuurhistorische veld vallen. Bij elke auteursnaam staan de werken die beantwoorden aan bovenstaande criteria opgesomd. Op het einde van elke eeuw worden de werken opgenomen zonder auteur. De categorie onbepaald beschrijft de boeken waarvan uit de catalogusgegevens niet was af te leiden uit welk tijdsvak ze stammen. Het volgende hoofdstuk beschrijft de Hasseltse drukkerijen, zij het kort want er bestaat over deze materie al een uitgebreid overzicht in Drukkend Hasselt (2003). Hetzelfde geldt voor de uitgeverijen. Zij krijgen een korte vermelding, zonder al hun uitgegeven werken op te sommen. Ook de Hasseltse toneelverenigingen zijn op die manier opgenomen. De periodieken (bijvoorbeeld De Hasselaar) die passen binnen de voorgestelde afbakening worden ook opgesomd. Per periodiektitel staat de uitgever, verschijningsdatum en periodiciteit vermeld. Ook wordt, indien beschikbaar, informatie verstrekt over voorgangers en opvolgers of politieke kleur. Jaarverslagen en jaarboeken werden niet opgenomen. Wat betreft muziek maken enkel de songteksten en -auteurs deel uit van het onderzoek, geen pure notenmuziek/partituren. De strips zijn op dezelfde manier bekeken. Voorwaarde is dat ze tekst bevatten, puur afbeeldende werken vallen er buiten. Er bestaan een aantal Hasseltse volksverhalen en briefverzamelingen. Ook deze zijn opgenomen. Het onderzoek heeft zich in de eerste plaats gefocust op de bestaande literatuur en internetbronnen (Hasel, DBNL e.a.). Vermeldenswaaardig zijn ook het twaalfdelige werk van Jorissen en de boeken van De Wachter, die beiden gescreend werden op Hasseltse auteurs en 1 Een uitzondering wordt gemaakt voor auteurs die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan hun vakgebied. [1] Recommendation concerning the International Standardization of Statistics Relating to Book Production and Periodicals, 19 November

4 werken. In het werk van Jorissen zijn alle artikels, die we hier gezien de afbakening niet opnamen, terug te vinden van de Hasseltse auteurs. De voetnoten zetten de lezer verder op weg. Ook werden de diverse onlinecatalogi van relevante bibliotheken doorplozen. Het onderliggend onderzoek heeft een aantal beperkingen. In de eerste plaats werd tijdens het doorzoeken van de onlinecatalogi gezocht op de term Hasselt in de velden auteur, titel(woord), uitgever, plaats van uitgave, trefwoord, enz. Op de deelgemeenten (Kermt, Kuringen, Sint-Lambrechts-Herk, Spalbeek, Stevoort, Stokrooie en Wimmertingen) en de gehuchten (Godsheide, Rapertingen, Kiewit, Sint-Jansheide, Schimpen en Tuilt) werd niet gezocht. In de tweede plaats is er de kwestie van de steekkaartencatalogi van de Provinciale Bibliotheek Limburg (PBL). Met de bibliografie van De Wachter konden alle publicaties over Limburg voor de periode en bekeken worden. Met de bibliografie van Jorissen werden alle publicaties van Limburgse schrijvers (fictie en non-fictie) tot 1960 gedekt. Via de Bibliografie Limburg konden alle publicaties over Limburg voor de periode (dus non-fictie) bekeken worden. Maar hier waren geen gegevens voorhanden of de vermelde titel een tijdschrift is of niet en hoeveel bladzijden een werk bevat. Bepaalde criteria van het onderzoek zijn dus niet toepasbaar. Door het doorploegen van de vermelde bronnen kon ongeveer 95 % van alle publicaties van Limburgers schrijvers, ook deze verschenen in tijdschriften, gedekt worden. De daaropvolgende periode, nl tot 1970, is een probleem: hiervoor bestaat er geen bibliografie. Vanaf 1970 is het dan weer in orde, maar dan enkel voor de non-fictie en dit tot Als men dus alle literaire werken van Hasseltse auteurs voor 100 % wil achterhalen en dit voor de periode 1960 tot nu, dan moet de steekkaartencatalogi van het HIPLimburg doorgenomen worden op de auteursnamen. Dit zijn twee catalogi, de oude voor de periode en de nieuwe voor de periode Een steekproef wees uit dat er hier nog materiaal in te vinden is. Maar tijdsgebrek liet verder onderzoek niet toe. 4

5 Boeken 12 de eeuw Van Veldeke, Hendrik (ca. 1140) Dichter Hendrik van Veldeke werd geboren rond 1140 in de buurt van Spalbeek. Hij kwam uit een familie van grootgrondbezitters. Later vestigde hij zich Maastricht, dat op dat moment het trefpunt was van de Franse en Duitse hoofse cultuur. Daar ontmoette hij Agnes van Metz, gravin van Loon, die hem als hofdichter in dienst nam. Zij gaf hem de opdracht voor zijn eerste werk, Het leven van Sente Servaes (tussen 1160 en 1170). Het is een verhaal van de wonderdaden van Sint-Servaas, die na zijn dood uitgeroepen werd tot patroonheilige van Maastricht. Van Veldeke schreef onder andere ook De Eneïde en een dertigtal Minneliederen. In vergelijking met andere minnezangers uit zijn tijd vallen zijn Minneliederen op door hun humor en zelfs hun ironie. Ook speelt hij graag met klanken en zet het rijm naar zijn hand. Veldeke gebruikt aan het begin van zijn liederen de conventionele natuurbeschrijving (Natureingang) die hij meestal parallel zet of contrasteert met de gevoelens van de minnaar. Van Veldeke schreef in het Diets, de taal van het volk. Hij nam zijn plaats in tussen de rondreizende minnestrelen, hofdichters die hun diensten aanboden bij de hoven van de adelijke heren. Van Veldeke was niet enkel bekend in het graafschap Loon. In 1184 was hij genodigde op de bruiloft van de zoon van keizer Barbarossa in Mainz. Hendrik van Veldeke staat aan het begin van de Nederlandse en Duitse dichtkunst. Zijn moedertaal was het Limburgs, maar er zijn Nederlandse en Duitse manuscripten van de dichter bewaard. Hij wordt daarom zowel door Duitstaligen als door Nederlandstaligen geclaimd als hun eerste dichter. De overlijdensdatum van van Veldeke is niet precies bekend. Hij stierf wellicht omstreeks de eeuw de Hasela, Johannes (-1345) Jan van Hasselt /Johannes de Hasela was een dominikaan. Van hem is geweten dat hij in een klooster te Leuven verbleef waar hij theologie doceerde. 3 Libellus de quaestionibus casualibus, uitgegeven bij de koorheren van Sint Maarten/Martijn in Leuven Jorissen, Bibliografisch repertorium van de Limburgse auteurs. Pro manuscriptis, deel VI, Von Schulte, Die Geschichte der Quellen, 562. Het gaat hier om de bibliotheek van het Sint-Maartensdal in Leuven. 5

6 15 de eeuw Ammonius, Gaspar van den Mande (ca Launingen - Neubourg) Ammonius studeerde in Italië, was vanaf 1485 prior van het augustijnenklooster te Lauingen en korte tijd ook provinciaal van de Rijns-Zwabische provincie. Nadien was hij opnieuw prior te Lauingen tot aan zijn dood. Ammonius is vooral bekend om zijn Hebreeuwse taalstudies. Uit het Hebreeuws vertaalde hij het psalterium in het Duits, uitgegeven in 1523 te Augsburg bij Sigmund Grimm met een opdracht aan de hebraïst Johannes Böschenstein: Psalter des Küniglichen prophetten Davids. Zijn Grammatica hebraica is niet meer bewaard. Volgens J. Mantelius berustte een exemplaar van dit werk, uitgegeven door J. Frobenius te Basel, in de bibliotheek van het augustijneuklooster te Hasselt. Het exemplaar werd echter niet terug gevonden. O. Clemen bezorgde de uitgave van Ammonius' Vera expositio verborum Ghristi : Tu es Petrus [in : Archiv für Reformationsgeschichte, Texle und Untersuchungen, IV (1907), ], geschreven in 1521 tegen Thomas Murner. 5 Hasselt, Jean de (1400-?) Andere naam: Joannes ab Hasselt. Hij was professor aan de Leuvense universiteit. Qua opleiding was Jean de Hasselt meester in de vrije wetenschappen. Later behaalde hij ook de graad van licentiaat in het kerkelijk recht. In 1444 bezette hij de leerstoel van het kerkelijke recht. Jean de Hasselt was ook kanunnik te Hoegaarden en deken van het kapitel. In Eticam Aristotelis (s.d., handschrift). 6 Leyten, Joannes (ca ca. 1476) Joannes Leyten volgde colleges in de Artes aan de universiteit van Keulen. Hij was vanaf 7 oktober 1428 de eerste professor ethiek aan de universiteit van Leuven. Op het einde van het jaar 1428 schopte hij het zelfs tot rector van die universiteit. Vanaf ca was hij deken van het kapittel van de collegiale kerk van Hoksem (bij Hoegaarden). In 1443 was hij opnieuw werkzaam aan de universiteit van Leuven als licentiaat in het burgerlijk recht. Over het verdere verloop van zijn carrière is weinig geweten. Wat zijn werken betreft bezat de bibliotheek van Sint-Maartensdal vroeger een Commentarii sive Praelectiones in Ethicam Aristotelis van zijn hand en door hemzelf aan de bibliotheek geschonken. Vandaag is die uitgave verdwenen. Het enige werkje dat men nog van hem bezit, is het Manuale repertorium libri Ethicorum Aristotelis. Het Manuale repertorium is een beknopt overzicht van de cursus die hij aan de universiteit doceerde. Via het boekje wilde hij de lezer kennis laten maken met de Ethica van Aristoteles. 7 Schoutens, Stefan (1498-?) Maria s Limburg Over hem werd een boek uitgegeven: Gaspar Ammonius de Hasselt, door Victor Chauvin (1897). 6 Jorissen, deel VI, Swerts, Limburgs letterkundig lexicon in topologische volgorde, 58. 6

7 16 de eeuw Alenus, Andreas (Herk-de-Stad ) Andreas Alenus was een 16de-eeuwse humanist en kenner van de klassieke talen. Hij is vooral bekend dankzij zijn gedichten, pedagogisch werk en als promotor van feministische theorieën. Zijn vader werd geboren in Londen, studeerde in Leuven en leefde en stierf in Herk-de-Stad, waar ook Andreas en zijn zes broers en zussen werden geboren. Net zoals zijn vader kreeg Andries Alenus een academische opleiding. Aan de universiteit van Leuven specialiseerde hij zich in het Grieks en Latijn. Alenus werd ook tot priester gewijd. Hij ging eerst aan de slag als lector in de Latijnse school van Herk en daarna als leraar Latijn en Grieks aan het Sint-Quintinuscollege in Hasselt. In 1566 trok Andries naar Brabant en Brussel. Hij bracht het tot privéleraar in dienst van de adelijke dame Catherina van Brandenburg. In tussentijd schreef en herwerkte hij boeken naar Latijnse verzen uit de Oudheid, met name van Ovidius. In zijn werk verdedigde hij enkele feministische theorieën. Zoals bij zoveel humanisten in die tijd was zijn naam al minstens drie generaties lang verlatijnst. In 1575 keerde Andreas terug naar Hasselt. Hij werd er op zijn 55ste rector van het Sint- Quintinuscollege. Dankzij zijn toedoen, kreeg de school een groot aanzien. Drie jaar later overleed hij. Andreas Alenus was priester en bleef kinderloos. Maar de kinderen van zijn broer Petrus bestendigden de familienaam Alenus. De familie Alenus heeft een mooie geschiedenis en behoorde in de 15de en 16de eeuw tot de vooraanstaande geslachten in het westen van het graafschap Loon. 9 Sacrarum heroidum libri tres : in quibus praeter alia plurima, quae ad intelligendas veteris et Novi Testamenti historias, et pietatis incrementum conferunt; studiosae inventuti utilia, scitusque dignissima continentur (1574) Drisius, Henricus (?-1633) Politico-Sacra (s.d.) Parisiis (s.d.) 10 Dryvers (De Dryver of Driverius), Jacques ( Averbode) Jacques Dryvers trad in het klooster in Averbode en priester gewijd in Hij was achtereenvolgens professor in de filosofie, pastoor in Testelt en Tessenderlo en kamerheer van de Prelaat in de abdij van Averbode. Van zijn Sermonen zijn een handschrift bewaard. Ad Lectorem (scil. scolae prupereae Confratris Adriani Moerbecii) Paraenesis (s.d.) 11 Duyfkens, Henricus (? 1616) Pastoor Hendrik Duyfkens werd geboren als zoon van Hendrik en Cornelia van Ham. Duyfkens studeerde wijsbegeerte aan de universiteit van Douai. In 1589 werd hij pastoor van Hasselt en in 1591 werd hij verkozen tot eerste landdeken van het nieuw opgerichte concilie van Hasselt. Hij bekleedde deze functies tot aan zijn overlijden in Hasselt in Hij werd begraven in de Sint-Quintinuskerk. Van zijn grafmonument rest enkel nog de bekroning. Deze bestaat uit twee putti die elk een wapenschild vasthouden: links familie Duyfkens, rechts familie van Ham. Hendrik Duyfkens was ook stichter van twee studiebeurzen in het Luiks College van de Leuvense universiteit. 9 Willy Alenus via 10 Jorissen, deel IV, Jorissen, deel IV,

8 Cathechismus met vragen en antwoorden, opgesteld door de vicaris-generaal Chapeauville (1609, vertaling in het Nederlands) 12 Hasselius, Jean Leonardi (begin 16 de eeuw 1566?) Andere namen: Lenaert van der Eycken/Jan Hessels(?). Jean Hasselius was hoogleraar theologie. Hij werd in 1551 naar het concilie van Trente gezonden. Later werd hij in Leuven president van het H. Geestcollege en professor in de Gewijde Geschriften. Sententia Hasselii super facto nectarii Patriarchae Constantinopolitani circa sublationem confessionis in Concilio Tridentio Patribus exhibita (1564, uitgegeven bij Plantijn Antwerpen) 13 Jaupen, Hendrik (ca Mechelen) Augustijner. Conciones (s.d., bundel sermonen in het Latijn, handschrift) Mantelius, Joannes ( ) Joannes Mantelius werd geboren in Hasselt in Op zijn zeventiende trad hij binnen in het Hasseltse augustijnenklooster. Een aantal jaren later werd hij in Leuven priester gewijd. Tussen 1625 en 1628 was Mantelius subprior in Hasselt. Omdat er in die jaren vele pestepidemieën in de stad waren, kwamen drie grauwzusters uit Diest de zieken bijstaan. Mantelius was hun biechtvader en geestelijke raadsman. Daarna verbleef hij zes jaar in de augustijnenkloosters van Brussel en Antwerpen. Later haalde hij een licentie godgeleerdheid aan de universiteit van Douai. Tussen 1640 en 1652 had hij verschillende functies: visitator, zaakgelastigde van een provincie in Rome, prior in Keulen en professor godgeleerdheid in de abdij van Gladbach. Na 28 jaar keerde Mantelius terug naar Hasselt. Hij hield zich hier vooral bezig met de geschiedenis van het Land van Loon. Het opzoekwerk werd jaren later opgenomen in zijn Historiae Lossensis. De laatste jaren van zijn leven bestudeerde hij de plaatselijke geschiedschrijving. Hij maakte hierover het werk Hasseletum dat in 1663 in Leuven gedrukt werd. Hasseletum gaat over het ontstaan, de geschiedenis en privilegies van de stad Hasselt, over bekende Hasselaren, Hasseltse kerken, kloosters en kapellen. Mantelius stierf in Hasselt in Hij werd begraven in de Hasseltse augustijnenkerk. 14 Loci Communes (onuitgegeven handschrift) Hant-boecxken voor de broederschap vanden H. V. Augustinus, begrypende veel-derlye schoon gebeden, litanien, ende godtvruchtige oeffeningen (1628) Dagh van devotie verdeylt in twelf uren van gheestelijcke oeffeninghen ende ghebeden (1633) Een dagh van devotie verdeylt in twelf uren van gheestelijcke oeffeninghen ende gebeden (1634) Speculum peccatorum aspirantium ad solidam vitae emendationem, sive: Admiranda S. Augustini conversio, historica eiusdem narratione, discursibus moralibus, et emblematis adornata (1637) P.F. Nicasii Baxii... Orationes sacræ in lavdem Salvatoris nostri Iesv Christi, B. Mariæ Viriginis, et aliqvot Sanctorvm (1638, i.s.m. Nicasius Baxius) Tabula chorographica principatus Leodiensis et comitatus Lossensis (1639) Ars artium, sive: De regimine sanctimonialium diatribe (1640) 12 Jorissen, deel IV, Jorissen, deel VI,

9 Oratio in funere Heneici Lancelotti, Ord. Emerit. S. Augustini. S. TH. Doctoris Lovaniesis, Habita Antverpia; cum epicidio in mortem ejusdem (1643) De officio pastorali libri duo (1643) Oratio habita Antuerpiae in funere... Henrici Lancelotti... quondam commissarii generalis in provincia Rheni & Sueviae, &c. ordinis eremit. S. Augustini (1643) Aegidii Albertini Emblemata Hieropolitica versious et prosa illustrabat nomine Joannes Militani à Corylo ejusdem accedant Musea errantes (1647) Toonspieghel van vier Nieuwe Hollandse evnagelisten (1648) Thaumaturgi Physici Prodromus (1649) De vener. eucharistia, sive: Quid de augustissimo corporis et sanguinis Domini mysterio, qua sacrificium et sacramentum est, Catholicus sanctae ecclesiae doctor senserit (1655, i.s.m. Aurelius Augustinus) Stemma Comitum Lossensium totius Lossensis basis (1661) Hasseletum, sive: ejusdem oppidi descriptio (1663) R.p. f. Joannis Manteli s. th. d. ordinis eremitarum s. Augustini Hasseletum, sive ejusdem oppidi descriptio. Quâ continetur totius historiæ Lossensis compendium, præcipuè cap. xx. ubi recensentur comites, celeberrimi monasterii de Herckenrode, ord. cisterciensis, fundatores (1663) Genealogia comitum Lossensium quorum in compendio suo Historiae Lossensis P. Jean Manterlius meminit. AD. Comites juratos et magistratum Hasselensem (1663) Historiæ Lossensis libri decem,..., cui adjuncta sunt Diplomata Lossensia, privilegia, paces, pacta, donationes, infeudationes (1717, i.s.m. Laurentius Robyns) Kroniek van Hasselt (1942, postuum door C. Vanderstraeten) 15 Munters, Christiaan (ca ) Kapelaan Christiaan Munters werd omstreeks 1505 geboren in Kuringen. Op 25-jarige leeftijd noteerde hij van oktober 1529 tot 1 april 1545 de gebeurtenissen in zijn parochie en omgeving maar ook buitenlandse feiten. Soms droeg hij de H. Mis op in het kasteel van de prinsbisschop die er geregeld met zijn hofhouding verbleef. Geregeld verbleven er ook edelen. De gesprekken op het kasteel leverden hem een massa anekdotes die hij ook in zijn dagboek schreef. Algemeen beschouwd noteerde Munters over alles wat hij in zijn tijd merkwaardig vond. Zo beschrijft hij onder meer bedevaarten, processies, boetedoeningen, blijde intreden, executies, oorlogen en ziekten. Uit zijn notities blijkt ook dat het geestelijke gedrag niet altijd even devoot was. Dagboek van gebeurtenissen ( ) (1545) Mols, Arnoldus (ca Eindhout) Arnold, zoon van Hendrik en Elisabeth Winrox, werd ca geboren te Hasselt. Hij werd seculier priester op 21 mei 1575 en acoliet en subdiaken op 16 maart Op 6 april 1577 werd hij priester en rector altaris van de Sint-Niklaaskerk te Hasselt. Op 15 augustus 1588 werd hij gekleed te Averbode. Dat werd hij op verzoek van Georgius Van Gruenendonck pastoor van de begijnenkerk te Diest. Nadat hij cantor was in de abdij, was hij pastoor te Opitter tot Daarna werd hij weer cantor en na de dood van Benedikt Huypen werd hij op 12 juni 1605 pastoor te Eindhout. Daar stierf hij op 17 juni 1619, evenals zijn voorganger aan de pest. In 1617 vroeg pastoor Adriaan Van Moerbeek Van Vorst aan zijn confrater Arnold Mols om gedichten in de volkstaal te maken die zouden opgezegd worden in de jaarlijkse processie van 15 Een aantal werken komen uit Jorissen, deel VII,

10 Sint-Gertrudis, de tweede zondag na Pasen. Pastoor Mols voerde de opdracht uit maar het was niet naar de zin van de Vorstse zielenherder die schreef dat de auteur (Mols) bij zijn werk niet had gehandeld naar de intentie van de opdrachtgever. Van Moerbeek had er iets anders van verwacht. "Aert" Mols was een goed administrator zoals blijkt uit zijn nagelaten geschriften maar zijn poëtische talenten waren blijkbaar niet zo goed. 16 Comedia Vitae S. Gertrudis (s.d., handschrift) Poema brevius de vita S. Gertrudis: ad preces confratris sui Adriana de Moerbeek (s.d., handschrift) 17 Paesmans, Gilles ( ) Musicus. Tractatus de VII sacramentis (s.d.) Conciones XV de Passione dominica (s.d.) Defensione brevis pro Salkve Regina et Ave Maria (1622) Elucidatio Catechismus symboli apostolici Orationis Dominicae et Salutationis (1865, postuum uitgegeven) 18 Pauli, Mathias ( Maastricht NL) Mathias Pauli, een augustijnermonnik, was prior in Brugge, Leuven, Dendermonden en Maastricht. Hij was een zeer productieve literator die vanaf 1613 meer dan twintig werken schreef. Pauli schreef zowel in het Nederlands als in het Latijn. Hij schreef enkele Sermoonen, die nooit in druk zijn verschenen.verschillende van zijn werken worden bewaard in de collectie Oude Drukken van de Provinciale Bibliotheek Limburg. Tractaet van de tegenwoordigheyd Gods (1613) Het bondelken van devotiën (1615). Den boom des levens voort-brenghende twaalf schoone vruchten met seer devote meditatien (1618) Ghebeden ende meditatien opde ceremonien van de Heylighe Misse naar het rooms gebryuck door (1618) Het leven van den H. Nikolaes van Tolentyn (1619) Processieboek ofte reyzen ende pelgrimagien die onzen Zaligmaker gedaen heeft (1619) Den chrijchs-riem oft Den spieghel van[de] wercken der christelijcker rechtveerdicheyt (1619) Officium parvum in honorem Sancti Joseph Sponsi B. Marias Virginis (1619) Den processionael voor de broederschappen van het hoochweerdich sacrament: verciert met veel schoone historien, ende mirakulen (1620) Vier historien van het H. sacrament van mirakel, rustende 1. in de abdije van Hercken-rode in t'landt van Luyck. 2. Ten augustijnen tot Gendt. 3. S. Goedelen tot Brussel. 4. Ten augustijnen tot Louen (1620) Speculum perfectionis substructionem nobilisimae oujusdam filiae mundo valedicentis (1623) Miroir de la perfection pour l instruction d une fille de qualité qui renonce au monde (1623) Traité de la Présence de Dieu (1623) Manipulus precum sacer suavissimo puero Jesu, castissimae Virgini Mariae, ejusque sanctissimo sponso Josepho (1624) Brvylofts-liedt van Iesvs en Maria speel-wys gedicht op Salomons sangen (1630) Den grooten gheestelycken sonne-wyser aenvvijsende vvt den lof der maechdelycke bien, den lof van een gheestelyck devoot ende volmaeckt leven (1630) Jorissen, deel VIII, Jorissen, deel VIII,

11 Een claere uytlegginghe van een Cermonien der H. Misse met de Ghebeden daertoe dienende (1631) Den grooten gheestelijcken Sonne-Wijzer (1634) De Poorte des Hemels, dat is de gloroeuse maghet, verciert met twelf costelijcke gesteente der uitghelesen deuchden (1634) Het leven van den H. Rochus, patroon, eene besonderen Patroon oft Maerschalck teghen Peste (de haestighe siekte) (1635) Een Hand-boecxken inhoudende verscheyde ghebeden tot laveniese van de zielen des vagheviers (1635 en 1636) Een nieuw tractaet van de twee aldermeeste en peryckeleuste quaden die den mensch in dit leven kunnen overcomen (1636) Vijf vriendelijcke t Samenspraekingken tusschen eenen Hollandschen Minister ende eenen Roomschen Katholijcken. (s.d.) Requeste oft versoeck-brief der af-lijvinghe geloovighe christenen aen de levende gelooivghe christenen (1637) Sonderlighen troost der geloovighen zielen die noch zijn inde pijnen des vageviers, door verscheyde Historieën bevesticht (1643) Un abrégé contenant la vérité catholique du purgatoire attesté par l Ecriture Sainte et de siècle en siècle par les Saincts (1640) La vie du glorieux St. Roch, confesseur et patron contre la peste avce excercices spiritueles, reigles, et indulgences des confréries érigées en son nom (1638) Jublee oft vreughden-jaer gehouden, over zijnen vijftighjaerighen religeiusen staet in t Orden der eremijten van S. Augustijn (1645) Den Honingh-vloeiende psalter van S. Augustijn ghedight voor zijn H. Moeder Monica uit de hondert ende vijftigh Psalmen (1646) Het kleyn getijdeken van de saven wee-en onser liever Vrouzen dqt +en +qgh lesen oft in 4t besonder oft besoeckende (s.d.) De leere des Hemels dat is de glorie des H. Cruys verclaert in dry t samenspekinghen tusschen eenen ghereformeerden (1650) Acht historiën van het H. sacrament van Mirakel in Herckenrode, Ghendt, Brusel, Loven, Amstedam, Cranenborgh, Henegouwen (1670) Geschiedenis der mirakuleuze hostiën by de nonnen van Herckenrode (s.d.) 19 Sanderus, Antonius (Antwerpen, 15 september 1586 Affligem, 16 of 10 januari 1664) Historicus, filosoof en theoloog uit de Zuidelijke Nederlanden. Antonii Sanderi Gandavensis presbyteri S. Theol. Licentiati, & cathedralis ecclesiae Iprensis canonici... Castrum du Faing, cum arce de Jamoigne in Ducatu Luxemburgensi situm, brevi chorographia descriptum,... cum Comitatu de Hasselt in ditione Alostana Flandriae... (1663) uitgegeven door Bruxellae: apud Aegidium Stryckwant, typographum juratium. 20 Titelmans, Frans ( ) Frans Titelmans, in het Latijn Franciscus Titelmannus, (Hasselt, Anticoli di Campagna, tegenwoordig Fiuggi, 12 september 1537) was een Vlaams filosoof, theoloog, exegeet en catecheet. Op jonge leeftijd verloor hij zijn ouders. Van 1518 tot 1521 kreeg hij zijn filosofieopleiding aan de Leuvense universiteit in het college 'het varken'. Daar kregen begaafde maar niet bemiddelde studenten een studiebeurs en zo de kans te studeren. Hij werd professor dialectiek, natuurkunde en exegese aan de universiteit van Leuven. Zijn cursus 19 Swerts, Limburgs letterkundig lexicon, 58. Jorissen, deel VIII, Beschikbaar in de collectie van de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR). 11

12 natuurkunde was erop gericht om met het beschrijven van de natuurverschijnselen de aanwezigheid van God te verklaren. Daarna trad hij in de orde van de franciscanen waar hij bijbelkennis doceerde. In de jaren was hij verwikkeld in een controverse met Erasmus. Diens vertaling uit het Grieks naar het Latijn van het Nieuwe Testament en in het bijzonder de Paulus Brief aan de Romeinen was volgens Titelmans niet correct wat betreft de inhoud en wat betreft de stijl. In de inhoud ontbraken volgens hem delen die in de Griekse tekst wel degelijk aanwezig zijn. De stijl leunde volgens hem ook te zeer aan bij het klassieke Latijn van Cicero in tegenstelling tot de oorspronkelijke door God geïnspireerde eenvoudige stijl. Frans Titelmans stoorde zich niet aan de intimiderende reactie van Erasmus. Deze sprak minachtend over Titelmans als een jongeling wiens baard pas begint te groeien en die ouderen en ervaren geleerden de les kwam spellen. Frans Titelmans schreef drie volumineuze werken om zijn stelling te verdedigen. In 1536 stopte hij zijn bedrijvigheid als schrijver en leraar en ging naar Rome. Daar trad hij in bij de kapucijnen en legde zich toe op de verzorging van ongeneeslijke zieken. In zijn omgeving werd hij beschouwd als een heilige. In 1537 werd hij geroepen om provinciaal vicaris te worden van de provincie van de kapucijnen in Rome. Hij werd kort nadien ziek en stierf in 1537 op de jeugdige leeftijd van 35 jaar in het klooster van Anticoli di Campagna. Drie miraculeuze genezingen werden aan hem toegeschreven. 21 Elvcidatio in omnes epistolas apostolicas... / per... Franciscum Titelmannū... (1528) Tractatvs de expositione mysteriorum missæ. Sacri canones missæ expositio. Tractatvs sanctarum meditationum pro cordis in Deo constabilitione / per [...] Frãciscum Titelmannũ [...]. (1528) Collationes qvinqve svper epistolam ad Romanos beati Pauli apostoli, quibus loca eius epistolæ difficiliora, ea potißimum quæ ex Græcis aliquid habere uidentur, difficultatis diligentißime tractantur atq; explicantur [...] / per [...] Franciscũ Titelmanum [...]. (1529) Elucidatio in omnes epistolas apostolicas, quatuordecim paulinas, & canonicas septẽ, vna cũ textu ad marginẽ adiecto, & ita commode distributo, vt vnaquæq; textus particula suæ / una cum textu ad margine adiecto [...] per fratrem Franciscum Titelmannum [...]. (1529) Libri dvo de avthoritate libri Apocalypsis beati Ioannis apostoli, in quibus ex antiquißimorum authorum assertionibus, scripturæ huius dignitas & authoritas comprobatur, aduersus eos qui nostra hac tempestate siue falsis assertionibus siue non bonis dubitationibus, canonicæ & diuinæ huius scripturæ derogarunt / per [...] Franciscum Titelmannū. (1530) Tractatus de expositione mysteriorum missae... / Per fratrem Franciscum Titelmannum (1530) Elucidatio in omnes psalmos iuxta veritatem vulgatae & ecclesiae vsitate aeditionis Latinae /... Adiuncta est Elucidatio canticorum... Subsequuntur deinde Annotationes ex Hebraeo atque Chaldaeo... per... Franciscum Titelmannum. (1531) De Septem verbis Domini in cruce tractatus... domini Arnoldi Carnotensis, abbatis Bonaevallis... cum scholiis Fratris Francisci Titelmanni... Ejusdem sermo de laudibus Virginis Matris / - (1532) Summa mysteriorum christianae fidei... / Per... Franciscum Titelmannum Hassellensem... (1532) Annotationes ex Hebraeo atque Chaldaeo in omnes psalmos... / Per fratrem Franciscum Titelmannum Hassellensem... (1540) Compendium naturalis philosophiæ : Libri dvodecim de consyderatione rerum naturalium earumque ad suum Creatorē reductione / per fratrem Franciscum Titelmannū... (1540)

13 In omnes epistolas apostolicas F. Francisci Titelmanni [...] elucidatio, unà cum textu suo ad marginem trāslato [...] / Ex autoris recognitione iam cultius quam antehac unquam renata sunt omnia [...]. (1540) Libri sex de consyderatione dialectica / per [...] Franciscum Titelmannum [...]. (1540) Libri sex de consideratione dialectica / per fratrem Franciscum Titelmānum... (1542) Elucidatio paraphrastica, in Sanctum Christi Euangelium secundum Ioannem, cum annotationibus in aliquot capita [...] / per fratrē Franciscum Titelmannum [...]. (1543) In omnes epistolas apostolicas / fra. Francisci Titelmanni... (1543) In omnes epistolas apostolicas [...] Francisci Titelmanni [...] elucidatio [...] Ex authoris recognitione iam cultius quàm antehac unquam renata sunt omnia [...]. (1543) Annotationes ex Hebraeo atque Chaldaeo in omnes psalmos, quibus quid in vnoquoque psalmo distet originalis lectio Hebraea a nostra vulgata Latina, demonstrantur /... per fratrem Franciscum Titelmannum (1544)... Francisci Titelmanni... In omnes psalmos Dauidicos exactissima enarratio /... Accessit et Enarratio canticorum, quae ferialia usus ecclesiasticus uocat. Habes praeterea eodem autore Annotationes, in quibus variae ex lingua Hebraica & Chaldaica interpretationes continentur... (1544) De rervm natvralivm consideratione libri duodecim. / autore Francisco Titelmanno [...]. (1544) Le traicté de l exposition des mistères de la Messe : deux expositions du Sainct canon d icelle... /...par...françois Titelman..., traduict de latin en françoys par...claude Hilaire... (1544) Libri sex de consideratione dialectica, per [...] Franciscum Titelmannum [...]. (1544) Compendivm natvralis philosophiae. Libri dvodecim de consideratione rerũ naturalium, earumq ; ad suum creatorem reductione, per [...] Franciscum Titelmannum [...]. (1545) Compendiũ physicæ Francis. Titelmañi, ad libros Aristo. de naturali philosophia vtilissimum. Cui libellus accessit, de mineralibus, plantis, & animalibus, ad absolutiorem rerum naturalium scientiam [...]. (1545) Dialecticae considerationis libri sex, Aristotelici Organi summam, hoc est, totius dialectices ab Aristotele tractatae complectentes, videlicet, De praedicabilibus. De praedicamentis. De interpretatione, sive Enunciatione. De syllogismo. De locis dialecticis. De locis sophisticis. / F. Francisco Titelmanno Hasselense... authore (1545) Elucidatio in omnes Psalmos iuxta veritatem Vulgate et ecclesiae usitatae aeditionis latinae... Adiuncta est etiam Elucidatio canticorum, quam ecclesiasticus usus appelare solet Ferialia / subsequuntur denique Annotationes ex Hebraeo atque Chaldaeo, in quibus, quicquid ex veritate Hebraica occurrit difficultatis, tractatur & explicatur à Fratre Francisco Titelmanno... (1545) Paraphrastica elvcidatio, in Iesv Christi euangelium secundum Matthæū, additis annotationib. in loca difficiliora, authore D. Francisco Titelmanno [...]. (1545) Paraphrastica elucidatio in sacrosancta Jesu Christi evangelia secundum Matthaeum et Joannem / additis annotationibus in loca difficiliora. Authore D. Francisco Titelmanno (1545) Philosophiae naturalis compendium. Libri XII. De consideratione rerum naturalium, earumque ad suum Creatorem reductione / Per [...] Franciscum Titelmannum [...] (1545) Dialecticae considerationis libri sex, summam Organi Aristotelici, hoc est, totius dialectices ab Aristotele tractatae complectentes, quorum, I. De praedicabilibus. II. De praedicamentis. III. De interpretatione, sive enunciatione. IV. De syllogismo. V. De locis dialecticis. VI. De locis sophisticis. / autore Francisco Titelmanno Hasselense... (1546) Elucidatio in omnes epistolas apostolicas / Per F. Franciscum Titelmannum... (1546) 13

14 Tractatvs mysteriorum missae, cum duplicis canonis expositione. Meditationes pro cordis in Deo stabilitione / Francisici Titelmanni (1546) Commentarii doctissimi, in Cantica Canticorum Salomonis, aeditione prima (recenti quidem) emendatiores. Authore Francisco Titelmanno, Hassellensi,... Accessit recens index... (1547) Compendivm natvralis philosophiae. Libri dvodecim de consideratione rerum naturalium, earumque ad suum creatorem reductione, per [...] Franciscum Titelmannum [...]. (1547) Doctiss. commentarii in Cantica canticorvm Salomonis, avthore F. Francisci Titelmanno [...] (1547) Elvcidatio paraphrastica in sanctum Christi euangelivm, secvndvm Ioannem, cvm annotationibvs in aliqvot capita / per F. Franciscum Titelmannum [...] (1547) Paraphrastica elvcidatio in sacrosancta Iesv Christi evangelia secvndvm Matthaevm et Ioannem. Additis annotationibvs in loca difficiliora / authore D. Francisco Titelmanno [...] (1547) Paraphrastica elucidatio in librum D. Iob, priore æditione multò castigatior, adiectis annotationibus in loca difficiliora / authore F. Francisco Titelmanno... (1547) Svmma mysteriorvm christianae fidei : Ex authoritate diuinarum scripturarum Veteris & Noui Testamenti, congesta, atque in pias contemplationum formulas commodè digesta / F. Francisco Titelmano [...] authore (1547) Elvcidatio in omnes psalmos ivxta veritatem vvlgatæ et Ecclesiæ usitatæ æditionis Latinæ... Adiuncta est etiam elucidatio canticorum quæ ecclesiasticus vsus appellare solet feralia. Subsequuntur annotationes ex Hebræo... /... à Frarte Francisco Titelmanno... (1548) Espositione del R. P. Frate Francesco Titelmano dei misterie cerimonie, lequali si osseruano nel santissimo sacrificio della messa, secondo l ordine delli nostri santi, & antichi padri. Con due espositioni del sacro canone / Aggiontovi anchora un trattato delle sante meditationi, per stabilire & fermare il cuor nostro in Dio (1548) Sectio prima [- secvnda] Elvcidationis in omnes psalmos ivxta veritatem vvlgatae, et ecclesiæ usitatæ Latinæ editionis [...] Francisco Titelmano [...] autore. (1548) Commentarii in Ecclesiasten Salomonis, cum annotationibus ex Hebræo & æditione Græca in singula capita / per [...] Franciscum Titelmãnum (1549) Commentarii doctissimi, in Cantica canticorum Salomonis, æditione prima (recenti quidem) emendatiores / Authore [...] Francisco Titelmano (1550) Liber de sacrosancta et svperbenedicta Trinitate. In quo ecclesiasticum officium, quod in illius solennitate legit Romana ecclesia, clarè lucidéque explanatur [...] / per fratrem Franciscum Titelmannū [...]. (1550) Paraphrastica elucidatio in librum D. Iob, priore æditione multò castigatior, adiectis annotationibus in loca difficiliora, authore F. Francisco Titelmãno [...]. (1550) Tractatvs de expositione misteriorvm missæ. Sacri canonis missæ, duplex expositio. Tractatvs sanctarum meditationum pro cordis in Deo constabilitione. Expositio officii, quod de superbenedicta Trinitate in ipsius solemnitate, Romana cantat ecclesia / per fratrem Franciscum Titelmannum Hassellensem. (1550) Dialecticae considerationis libri sex, Aristotelici Organi summam, hoc est, totius Dialectces ab Aristotele tractatæ complectentes, videlicet, De prædicabilibus. De prædicamentis. De interpretatione, siue enuntiatione. De syllogismo. De locis dialecticis. De locis sophisticis / F. Francisco Titelmanno [...] authore. (1551) Elucidatio in omnes psalmos iuxta veritatem vulgatae... Adjuncta est Elucidatio Canticorum, quae Ecclesiasticus usus appellat Ferialia / Subsequuntur Annotationes ex Hebraeo atque Chaldaeo, in quibus quicquid ex veritate Hebraica occurrit difficultatis, tractatur & exponitur per Fratrem Franciscum Titelmanum... (1551) Commentarii in Ecclesiasten Salomonis, cum annotationibus ex Hebræo & æditione Græca in singula capita / per [...] Franciscum Titelmanum [...]. (1552) 14

15 Compendium dialecticae Francisci Titelmani, ad libros logicorum Aristotelis admodum utile ac necessarium, nuper recognitum (1552) Commentarii doctissimi, in Cantica canticorum Salomonis / aeditione prima (recenti quidem) emendatiores. Authore F. Francisco Titelmanno... (1553) Elvcidatio paraphrastica in librvm D. Iob, priore æditione multò castigatior, adiectis annotationibus in loca difficiliora, authore F. Francisco Titelmanno [...] (1553) Psalterium Davidicvm paraphrasibvs et argvmentis illustratum, iuxta veritatem vulgatæ æditionis F. Francisco Titelmanno [...] authore [...]. (1553) Commentarii doctissimi, in Canticum canticorum Salomonis / aeditione prima (recenti quidem) emendatiores. Authore F. Francisco Titelmanno... Accessit recens Index... (1554) Elvcidatio in omnes epistolas apostolicas / per F. Franciscum Titelmannum... (1554) Elvcidatio paraphrastica in librvm D. Iob / avthore F. Fran. Titelmanno... (1554) Commentarii in Ecclesiasten Salomonis, cum annotationibus ex Hebræo & æditione Græca in singula capita / per Franciscvm Titelmannvm Hassellensem... (1555) Svmma mysteriorvm christianae fidei. Ex authoritate diuinarum scripturarum Veteris & Noui Testamenti, congesta, atque in pias contemplationum formulas commodè digesta / F. Francisco Titelmano [...] authore. (1555) Elucidatio paraphrastica in Sanctum Christi Euangelium secundum Ioannem, cum annotationibus in aliquot capita... / Per f[ratrem] Franciscum Titelmannum Hassellensem, ordinis fratrum Minorum (1556) Elvcidatio in omnes psalmos ivxta veritatem vvlgatæ, et Ecclesiæ vsitatae Latinae editionis... Sectio prima [-secvnda] / fratre Francisco Titelmano... autore (1556) Paraphrastica elucidatio in sacrosancta Jesu Christi Evangelia secundum Matthaeum et Ioannem. Additis annotationibus in loca difficiliora / Authore D. Framcisco Titelmanno... (1556) Compendium philosophiae naturalis, seu De consideratione rerum naturalium, earumque ad suum creatorem reductione. Libri XII / - Authore Francisco Titelmanno [... ] (1558) Dialecticae considerationis libri sex, Aristotelici Organi summam [...] complectentes, uidelicet, de prædicabilibus, de prædicamentis, de interpretatione, siue enuntiatione, de syllogismo, de locis dialecticis, de locis sophisticis / F. Francisco Titelmanno [...] autore. (1558) Francisci Titelmanni [...] Mysterij missæ expositio, aliáque quædam opuscula [...]. (1558) Philosophiae naturalis compendium. Libri XII. De consideratione rerum naturalium, earumque ad suum Creatorem reductione / Per [...] Franciscum Titelmannum [...] (1558) Den schat des kersten gheloofs / [...] ghemaect ende wtghegeven van broeder Francisco Titelmanno [...] (1559) Compendivm natvralis philosophiæ. Libri dvodecim de c sideratione rerum naturalium, earumq ; ad suum creatorẽ reductione. Per [...] Frãciscum Titelmãnum [...] (1560) Compendivm philosphiae natvralis, sev, De consideratione rerum naturalium, earúmque ad suum Creatorem erductione. Libri XII. / Authore Francisco Titelmanno [... ] (1564) Dialecticae considerationis libri sex, Aristotelici Organi summam, [...] complectentes, videlicet, De prædicabilibus. De prædicamentis. De interpretatione, siue enuntiatione. De syllogismo. De locis dialecticis. De locis sophisticis / F. Francisco Titelmanno [...] authore (1564) Francisci Titelmanni [...] Natvralis philosophiae compendivm, sive De consideratione rerum naturalium libri XII (1566) Svmma mysteriorvm Christianae fidei. Ex authoritate diuinarum scripturarum Veteris & Noui Testamenti, congesta, atque in pias contemplationum formulas commodè digesta / F. Francisco Titelmanno [...] authore. (1567) 15

16 Physicæ Franc. Titelmanni compendivm, ad libros Aristotelis de naturali philosophia vtilissimum. Accessit Libellus de mineralibus, plantis, & animalibus, ad absolutiorem rerum naturalium scientiam [...] (1568) Francisci Titelmanni [...] De consideratione dialectica libri VI, a docto quodam dialecticæ viro multis in locis aucti, multisq ue diminuti (1570) Francisci Titelmanni... De consideratione dialectica libri VI... /...a docto quodam dialecticae viro multis in locis aucti, multisque diminuti (1571) Elvcidatio in omnes psalmos ivxta veritatem Vvlgatæ et ecclesiæ usitatæ æditionis latinæ, uæ et ipsa integra illibataq ; ex aduerso opponitur:... Adiuncta est elucidatio canticorum, quæ ecclesiasticus vsus appellat, Ferialia. Subsequuntur annotationes ex Hebręo atque Chaldęo in quibus quicquid ex veritate hebraica occurrit difficultatis, tractatur & exponitur / per F. Franciscum Titelmanum... (1572) Francisci Titelmanni [...] Natvralis philosophiae compendivm, sive De consideratione rerum naturalium. Lib. XII. (1572) Summa mysteriorum Christianae fidei. Ex authoritate divinarum scripturarum Veteris & Novi Testamenti, congesta, atque in pias Contemplationum formulas commodè digesta / F. Francisco Titelmanno Hassellensi, ordinis fratrum Minorum, authore (1572) Elvcidatio in omnes Psalmos ivxta veritatem vvlgatæ et Ecclesiæ vsitatæ Latinæ editionis, quæ & ipsa integra ex aduerso correspondet [...] Sectio prima [-secvnda] / per F. Franciscvm Titelmanum [...] (1573) Elvcidatio in omnes psalmos ivxta veritatem vvlgatæ et Ecclesiæ usitatæ editionis Latinę... Adiuncta est elucidatio canticorum quæ ecclesiasticus vsus appellat, feralia. Subsequuntur annotationes ex Hebræo... (1573) Psalterivm Davidicvm paraphrasibvs et argvmentis illustratum, iuxta veritatem vulgatæ æditionis / F. Francisco Titelmanno [...] authore [...] (1573) Francisci Titelmanni... Mysterii missæ expositio, aliaq ; quædam opuscula (1574) Francisci Titelmanni [...] Mysterij missæ expositio, aliaq ; quædam opuscula, quorum titulos sequens indicat pagina (1574) Compendium dialecticae Francisci Titelmani, ad libros logicorum Aristotelis admodum utile ac necessarium, nuper recognitum. (1576) Dialecticae considerationis libri sex, Aristotelici organi summam, hoc est, totius dialectices ab Aristotele tractatæ complectentes [...] / F. Francisco Titelmano [...] autore. (1575) Compendicum dialecticae, ad libros logicorum Aristotelis admodum utile ac necessarium : Nuper recognitum (1576) Physicae Franc. Titelmanni Compendium ad libros Aristotelis De naturali philosophia utilissimum... (1577) Dialecticae considerationis libri sex., Aristotelici Organi summam, hoc est, totius dialectices ab Aristotele tractatae complectentes, videlicet, De praedicabilibus. De praedicamentis. De interpretatione, sive Enunciatione. De syllogismo... /... De locis dialecticis. De locis sophisticis. F. Francisco Titelmanno Hasselenso... authore (1582) Francisci Titelmanni [...] De consideratione dialectica libri VI. A docto quodam dialecticæ viro multis in locis aucti, multisque diminuti (1583) Elvcidatio in omnes psalmos ivxta veritatem vvlgatæ et Ecclesiæ vsitatæ Latinæ editionis, quæ & ipsa integra ex aduerso correspondet... Sectio prima [-secvnda] / Per F. Franciscvm Titelmanum... (1588) Compendivm philosophiæ natvralis : sev De consideratione rerum naturalium, earúmque ad suum creatorem reductione, libri XII / authore Francisco Titelmanno [...](1596) [...] Francisci Titelmanni Hallensis [...] Elucidatio in omnes psalmos, juxta veritatem vulgatæ & ecclesiæ usitatæ editionis Latinæ, quæ & ipsa integra illibataque ex adverso opponitur : psalmis singulis singula argumenta ante se monstrantibus, totam psalmi virtutem atque 16

17 materiam, quasi per modum epitomæ summatim complectentia : post elucidationem verò adjunctis prolixioribus annotationibus, quæ commentariorum locum habent. Adjuncta est elucidatio canticorum, qua exxlesiasticus usus appellat ferialia. Subsequuntur annotationes ex Hebræo atque Chaldæo [...] Haec omnia in tres partes distincta (1689) Circulus menstruus Parthenio-Marianarum meditationum in singulos mensis dies digestarum (1699). Titelmans, Pieter ( Kortrijk) Aan de Leuvense universiteit studeert hij, net als zijn broer Frans, wijsbegeerte. Nadien ging hij als beursstudent naar het college van Houterlee. Na het behalen van een licentie in de godgeleerdheid werd Tittelmans van 1536 tot 1540 president van het college. In 1539 werd hij deken in Ronse. In de volgende jaren hield hij zich ook nog bezig met het publiceren van de onuitgegeven werken van zijn broer Frans (zie hierboven). Wat hierbij opvalt is dat deze boeken stuk voor stuk werden opgedragen aan prominente figuren als Ruard Tapper, prinsbisschop Georgius van Oostenrijk, Petrus de Soto, biechtvader van Karel V en aan Arnold Streyters, abt van Tongerlo. Dit wijst al op zijn grote trouw aan het officieel gezag. Wellicht hebben deze publicaties een gunstige invloed gehad op zijn benoeming tot inquisiteur. Bovendien was het de overheid bekend, dat hij reeds als deken te Ronse sterk was opgetreden tegen het morele wangedrag van een aantal lagere geestelijken. Omwille van zijn geloofsijver en zijn uitgesproken vroomheid benoemt keizer Karel hem vijf jaar later tot inquisiteur in het graafschap Vlaanderen. Van 1545 tot 1565 veroordeelt Peter Tittelmans mensen ter dood wegens ketterij. Drie groepen in de bevolking werden door hem speciaal geviseerd: de boekhandelaars, de liedjeszangers en de rederijkers. Naast de gereformeerde predikanten waren zij immers de voornaamste propagandisten van het nieuwe geloof in de 16 de eeuw. T. maakte er aldus een gewoonte van om regelmatig de verschillende boekhandels in de voornaamste centra te laten doorzoeken. Verdachte boeken werden steeds in beslag genomen en de handelaars die ze verkochten gearresteerd. Titelmans werd door Pieter Brenghel de Oude afgebeeld in De Keisnede of de deken van Ronse bewaard te Brussel, in de Koninklijke Bibliotheek, Prentenkabinet. 22 Van Daelhem, Melchior ( ) Melchior van Daelhme was theoloog en dramaturg. Vanaf 16 jaar werd hij lid van de Hasseltse augustijnen. Hij doceerde letterkunde in Brussel en Leuven. Hij was ook visitator (1627) en prior Hasselt ( ). Van Daelhem was een literair begaafd man. Hij verstond Grieks en was goed in Latijn. Hij liet veel handschriften na waarvan de meeste verloren gingen. Hij schreef: Panegyris duplex, prior pro Gymnasio Bruxellensi ad Senatum Bruxellensem, aletra ad Cl. Virum Folcardum Van Achelen, Concilii sanetioris Assessorem. Jacobi Arminii cum Batavis, super praesenti rerum in Hellandid statu, mutuis disidiis & homicidiis, Expostulatio posthuma. Lugd. Bat sub singe Libertatis, Epicedium in obitum Mariae Deckheriae, Cl. Viri Joannes van Pede, in Brabantiae Senatu Consiliarii, ex filio neptis. Lovan in 4to. Arca honoraria Christi & sanctorum, ortum auctumque Zonigerae sodalitatis S.P Augustini continens, a P. F. Melchiore Daelhemio, Augustiniano, è Gallico in Latinum versa. Antv in 12mo. Hij schreef verscheidene Latijnse toneelstukken voor rederijkerskamers:

18 Prologhe oft salutatie van Willecom (opgevoerd te Hasselt bij de Blijde Intrede in 1614 van de bisschop van Luik Ferdinand van Beieren). 23 Een spelende prologhe oft salutatie van willecom aen den doorluchtigen prince ende corenvorst Ferdinandus Bavarus, biscop tot Luyck, grave tot Loen... Ghecomponeert tot Brussele metter haeste, anno 1614, in de weeke voor Paesschen, door F. Melchior van Daelhem, rector van S. Augustyns schole oft collegium tot Brussele, Hasselaer 24 of voor leerlingen van het augustijnencollege. 25 Hij schreef ook een poëziebundel in het Latijn. Na zijn overlijden in 1636 richtten zijn metgezellen van de rederijkerskamer De Roode Roos voor hem in de kloosterkerk een grafsteen op. 26 Werken zonder auteur ] Costumen vanden lande van Waes, ghedecreteert by haere Doorluchtighe Hoocheden, den sesthiensten dach der maent van maye... duyst ses hondert ende achthiene, ten verzoucke van mher Ph[i]l[ip]s de Licques Ridder h.re va[n] Audenthun Wissekercke hoochbailluy, Io[nkhee]r Charles de Hertoghe heere van Paddeschoot, Io[nkhee]r Pauwels van Steelandt, heere va[n] Hasselt, hooftschepenen vande[n] voorscreue[n] lande, ende heurlien medeghesellen. in wette. (1620) 27 [ ] Gheboden ende uyt-gheroepen by mijne Heeren den Scouteth... ende Raedt der Stadt van Antwerpen, op den 3 September Alsoo Ioannes Vossius op den derden Iulij ontrent de vier uren naer noen inde herberghe den Tenne-pot inde Cammerstraet... hem vervoordert heeft met een rappier te quetsen... Arnoldus Vossius syne broder... borghermeester der stadt Hasselt... soo dat den selven... is overleden... (1671) 28 Recueil des choses advenues en Anvers, touchant le fait de la religion, en l' an M. D. LXVI.(1567), uitgegeven door Augustijn Van Hasselt. 29 Van den Vondel, Joost ( ) Nederlandse dichter. Zegezang (1637) voor Gillis van Vinckenroy (burgemeester, twaelfman en keizer van den edele kruisboog van Hasselt) de eeuw Jonghen, Henricus ( Maaseik) Hendrik Jonghen trad toe tot de minderbroederorde en werd een gevierd biechtvader en prediker. Zijn oversten stuurden hem naar het Leuvense klooster waar hij de priesterkandidaten van zijn orde in de theologie inleidde Jorissen, deel IV, en de Chalmot, Biographisch woordenboek, KBR, algemene collectie. 28 KBR, algemene collectie. 29 Een exemplaar hiervan is terug te vinden in de algemene collectie van de KBR. 30 Limburg, Inhoud: _uit_hasselt_intra_muros.pdf, hier staat ook waar het origineel in staat

Letteren & Woord. Een onderzoek naar het literair erfgoed van Hasselt

Letteren & Woord. Een onderzoek naar het literair erfgoed van Hasselt Letteren & Woord Een onderzoek naar het literair erfgoed van Hasselt Ward Segers 2013 1 Letteren & Woord... 1 Inleiding... 3 Boeken... 5 12 de eeuw... 5 14 de eeuw... 5 15 de eeuw... 6 16 de eeuw... 7

Nadere informatie

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon les 1: Wie waren de graven van Loon Na deze les kan je de geschiedenis van het graafschap Loon aanduiden op je tijdbalk; kan je informatie opzoeken

Nadere informatie

Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid

Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane

Nadere informatie

Hendrik I van Brabant: Leuven, ca Keulen, 5 september 1235

Hendrik I van Brabant: Leuven, ca Keulen, 5 september 1235 Hendrik I van Brabant: Leuven, ca. 1165 - Keulen, 5 september 1235 Hendrik I was hertog van Brabant vanaf 1183 en hertog van Neder-Lotharingen vanaf 1190. Hij wordt ook Hendrik de Krijgshaftige genoemd.

Nadere informatie

Plaatsingslijst van de collectie van collegedictaten van V. Hepp

Plaatsingslijst van de collectie van collegedictaten van V. Hepp 677 Plaatsingslijst van de collectie van collegedictaten van V. Hepp Levensjaren 1879-1950, (1922-1950) Samengesteld door drs. K.D. Houniet Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme

Nadere informatie

Thomas van Aquino ( )

Thomas van Aquino ( ) Thomas van Aquino (1225-1274) inhoudsopgave Personalia Thomas van Aquino Uit het leven van Tegenstellingen Scholastiek Basis denken en wetenschap Meer Thomas van Aquino Tijdgenoten Hedendaagse toepassing

Nadere informatie

De gerechtigden tot het Bacx-koorke in de Sint Jan tot de reductie van Den Bosch. drs. L. F. W. Adriaenssen

De gerechtigden tot het Bacx-koorke in de Sint Jan tot de reductie van Den Bosch. drs. L. F. W. Adriaenssen De gerechtigden tot het Bacx-koorke in de Sint Jan tot de reductie van Den Bosch drs. L. F. W. Adriaenssen Van Stamboom vicaris-generaal, kanselier en zeg e l bewaard e r van de bisschop van Luik en had

Nadere informatie

De evangeliën en hun betrouwbaarheid

De evangeliën en hun betrouwbaarheid De evangeliën en hun betrouwbaarheid blok F - nivo 3 - avond 3 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Terugblik en intro 19.20 Discussie: het evangelie van Judas 19.30 Historisch betrouwbaar?

Nadere informatie

Evert Jan Brill (1812-1871) zandgraf 188, vak F Internationaal vermaarde wetenschappelijke uitgever

Evert Jan Brill (1812-1871) zandgraf 188, vak F Internationaal vermaarde wetenschappelijke uitgever Evert Jan Brill (1812-1871) zandgraf 188, vak F Internationaal vermaarde wetenschappelijke uitgever Personalia Geboren: 4 november 1812 te Leiden Zoon van: Johannes Brill en Henriette van Lith. Gehuwd

Nadere informatie

Psalm tegen de donatisten

Psalm tegen de donatisten opm donatisten vs3 20-06-2005 10:02 Pagina 3 Aurelius Augustinus Psalm tegen de donatisten [Psalmus contra partem Donati] Bezorgd, vertaald en toegelicht door Vincent Hunink opm donatisten vs3 20-06-2005

Nadere informatie

Spojená východoindická společnost. Comenius Státní překlad Bible

Spojená východoindická společnost. Comenius Státní překlad Bible Inleidende les Nederlands, een probatio pennae? Quiz Kongo Peter Stuyvesant Max Havelaar Erasmus Olga Krijtová Anna Franková Nieuw Amsterdam nootmuskaat Flandry Spojená východoindická společnost Comenius

Nadere informatie

Plaatsingslijst van de collectie Gemeentecommissie van de Hervormde gemeente te Leiden

Plaatsingslijst van de collectie Gemeentecommissie van de Hervormde gemeente te Leiden Plaatsingslijst van de collectie Gemeentecommissie van de Hervormde gemeente te Leiden Stukken verzameld door A. Rutgers (1849-1875) 205 Samengesteld door P. Hoekstra e.a. Historisch Documentatiecentrum

Nadere informatie

Robert van Thorote: Thourotte, begin 13e eeuw Fosses, 16 oktober 1246

Robert van Thorote: Thourotte, begin 13e eeuw Fosses, 16 oktober 1246 Robert van Thorote: Thourotte, begin 13e eeuw Fosses, 16 oktober 1246 Robert van Thorote, ook wel Robert van Langres genoemd was een Frans kanunnik, die achtereenvolgens bisschop van Langres (1232-1240)

Nadere informatie

De Jefferson Bijbel. Thomas Jefferson

De Jefferson Bijbel. Thomas Jefferson De Jefferson Bijbel Thomas Jefferson Vertaald en ingeleid door: Sadije Bunjaku & Thomas Heij Inhoud Inleiding 1. De geheime Bijbel van Thomas Jefferson 2. De filosofische president Het leven van Thomas

Nadere informatie

Graf Antoon Hubert Janssen begraafplaats Einighausen.

Graf Antoon Hubert Janssen begraafplaats Einighausen. Bron Archieflocatie Graf Antoon Hubert Janssen begraafplaats Einighausen. Burgerlijke stand - Geboorte Regionaal Historisch Centrum Limburg Algemeen Toegangnr: 12.058 Inventarisnr: 11 Gemeente: Maasniel

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29087 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Claeyssens, Steven Achiel Adriana Title: 'De menschen koopen alleen boeken, welke

Nadere informatie

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het

Nadere informatie

21 februari 2012 mochten we samen vieren in de Basiliek van Sint Pieter

21 februari 2012 mochten we samen vieren in de Basiliek van Sint Pieter 3de aanzet Toen Jezus op zekere dag aan zijn leerlingen vroeg maar gij, wie zegt gij dat Ik ben?, was het Petrus die namens allen antwoordde: Gij zijt de Christus, de Zoon van de Levende God. Petrus sprak

Nadere informatie

Van aangezicht tot aangezicht

Van aangezicht tot aangezicht Aurelius Augustinus Van aangezicht tot aangezicht Preken over teksten uit het evangelie volgens Matteüs [Sermones de scripturis 51-94] Vertaald en van aantekeningen voorzien door Joost van Neer, Martijn

Nadere informatie

Maximiliaan II Emanuel van Beieren: München, 11 juli 1662 aldaar, 26 februari 1726

Maximiliaan II Emanuel van Beieren: München, 11 juli 1662 aldaar, 26 februari 1726 Maximiliaan II Emanuel van Beieren: München, 11 juli 1662 aldaar, 26 februari 1726 Maximiliaan Emanuel Lodewijk Maria Jozef Cajetanus Anton Nicolaas Frans Ignatius Felix, kortweg Max Emanuel en bijgenaamd

Nadere informatie

Koptische, Gotische, Armeense, Ethiopische en Syrische vertaling

Koptische, Gotische, Armeense, Ethiopische en Syrische vertaling Koptische, Gotische, Armeense, Ethiopische en Syrische vertaling 1 In de tijd dat de mensen het Grieks van de Septuaginta (Griekse vertaling van het Oude Testament) steeds slechter begonnen te verstaan,

Nadere informatie

Peeters (V2).indd 1 25-03-10 14:31

Peeters (V2).indd 1 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 1 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 3 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 5 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 7 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 8 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 9 25-03-10

Nadere informatie

Opdracht Geschiedenis Aurelius augustinus

Opdracht Geschiedenis Aurelius augustinus Opdracht Geschiedenis Aurelius augustinus Opdracht door een scholier 2057 woorden 7 december 2005 2,7 29 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding: Ik vind het een mooi verhaal. Soms wel moeilijk te begrijpen.

Nadere informatie

INVENTARIS VAN HET BISSCHOPPELIJK ARCHIEF VAN BRUGGE

INVENTARIS VAN HET BISSCHOPPELIJK ARCHIEF VAN BRUGGE INVENTARIS VAN HET BISSCHOPPELIJK ARCHIEF VAN BRUGGE Boudewijn Janssens de Bisthoven Christian de Backer Reeks B: Inventarissen van archieven niet bewaard op het KADOC nr. 6. Kadoc, Leuven, 1984. INHOUDSTAFEL

Nadere informatie

Begraafplaats Sint Pieter bij Maastricht.

Begraafplaats Sint Pieter bij Maastricht. Voormalig Carmelitessenklooster aan de Bleekerij te Sint Pieter bij Maastricht. In de jaren 1977-1978 werd dit klooster gesloopt ten behoeve van de bouw van de Parkresidentie ten zuiden van de Kennedybrug.

Nadere informatie

Albrecht van Oostenrijk: (Wiener Neustadt, 15 november 1559 Brussel, 13 juli 1621

Albrecht van Oostenrijk: (Wiener Neustadt, 15 november 1559 Brussel, 13 juli 1621 Albrecht en Isabella Heersers van de Nederlanden Periode: 1598 1621 Voorganger: Filips II Opvolger: Filips IV Albrecht van Oostenrijk: (Wiener Neustadt, 15 november 1559 Brussel, 13 juli 1621 Ook Albert

Nadere informatie

Albert I van België: Brussel, 8 april Marche-les- Dames, 17 februari 1934

Albert I van België: Brussel, 8 april Marche-les- Dames, 17 februari 1934 Albert I van België: Brussel, 8 april 1875 - Marche-les- Dames, 17 februari 1934 Hij was prins van België, hertog van Saksen, prins van Saksen-Coburg-Gotha, was van 23 december 1909 tot 17 februari 1934

Nadere informatie

Oud maar niet out. Denken en doen met de Oudheid vandaag. 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24

Oud maar niet out. Denken en doen met de Oudheid vandaag. 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24 Oud maar niet out Denken en doen met de Oudheid vandaag 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24 95180_Oud maar niet out_vw.indd 2 13/03/12 10:24 Oud maar niet out Denken en doen met de oudheid

Nadere informatie

Inventaris van het archief van Gerhard Sevenster ( ), (SEV) Versie

Inventaris van het archief van Gerhard Sevenster ( ), (SEV) Versie Inventaris van het archief van Gerhard Sevenster (1895 1985), 1923 1967 (SEV) Versie 17 3 2017 Samenstelling: UBL/Bijzondere Collecties en Erik Jan Dros Leiden, 2016 1 Inhoudsopgave Inleiding Inventaris

Nadere informatie

Karel de Stoute: Dijon, 10 november 1433 Nancy, 5 januari 1477

Karel de Stoute: Dijon, 10 november 1433 Nancy, 5 januari 1477 Karel de Stoute: Dijon, 10 november 1433 Nancy, 5 januari 1477 Hij was hertog van Bourgondië, Brabant, Limburg en Luxemburg, graaf van Vlaanderen, Artesië, Bourgondië, Henegouwen, Holland, Zeeland en Namen,

Nadere informatie

weetje weetje weetje weetje weetje weetje weetje

weetje weetje weetje weetje weetje weetje weetje Een processie is een godsdienstige plechtigheid in de vorm van een optocht van geestelijken en gelovigen. Een processie zorgt voor een gevoel van samen horen omdat ze mensen verenigt. 1 4 Rond Sint-Macharius

Nadere informatie

Filips IV van Spanje: Valladolid, 8 april 1605 Madrid, 17 september 1665

Filips IV van Spanje: Valladolid, 8 april 1605 Madrid, 17 september 1665 Filips IV van Spanje: Valladolid, 8 april 1605 Madrid, 17 september 1665 Hij was koning van Spanje van 1621 tot 1665, landsheer van de Zuidelijke Nederlanden en koning van Portugal (als Filips III) tot

Nadere informatie

Priester Jean-Baptiste (Maes) (Sjoteles) een Priesterzoon. Geboren op 14 oktober 1872 te Stramproy en overleden op 31 maart 1941 te Sousse Tunesië

Priester Jean-Baptiste (Maes) (Sjoteles) een Priesterzoon. Geboren op 14 oktober 1872 te Stramproy en overleden op 31 maart 1941 te Sousse Tunesië Priester Jean-Baptiste (Maes) (Sjoteles) een Priesterzoon. Geboren op 14 oktober 1872 te Stramproy en overleden op 31 maart 1941 te Sousse Tunesië Samengesteld: H.S. Heemkunde Stramproy, Groep: documenten

Nadere informatie

JOOST VAN DEN VONDEL. Jakub Jun Kristýna Němčanská Ema Kubovičová

JOOST VAN DEN VONDEL. Jakub Jun Kristýna Němčanská Ema Kubovičová JOOST VAN DEN VONDEL Jakub Jun Kristýna Němčanská Ema Kubovičová 1. Geboren in Duitsland op 17 november 1587 Overleden te Amsterdam op 5 februari 1679 Vanaf 1596 leefde hij in Amsterdam 2. Streven naar

Nadere informatie

Koorprogramma 1 januari 2015 t/m 3 april 2015

Koorprogramma 1 januari 2015 t/m 3 april 2015 Koorprogramma 1 januari 2015 t/m 3 april 2015 1 januari 2015 Geen viering 4 januari 2015 10.30 uur Openbaring des Heren Herenkoor Driekoningen Nu zijt wellekome blz. 13, nr. 5 Heer ontferm U 221 Markusmis

Nadere informatie

Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel

Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij

Nadere informatie

Voor christenen is de Bijbel met name een geloofsboek. Dat betekent

Voor christenen is de Bijbel met name een geloofsboek. Dat betekent De Bijbel Een geloofsboek EWe kunnen vele wegen gaan met de Bijbel. De één ervaart het vooral als een mooi kunstobject. Vele kunstenaars hebben er inspiratie in gevonden om een kunstwerk te maken. We kennen

Nadere informatie

Vier Uomo Universalis uit de Renaissance

Vier Uomo Universalis uit de Renaissance Vier Uomo Universalis uit de Renaissance Vader van de Renaissance De eerste moderne mens De eerste individualist Livius: Ab Urbe Condita Een geschiedenis van Rome vanaf de stichting van de stad Tot

Nadere informatie

Maria van Bourgondië: Brussel, 13 februari 1457 Wijnendale, 27 maart 1482

Maria van Bourgondië: Brussel, 13 februari 1457 Wijnendale, 27 maart 1482 Maria van Bourgondië: Brussel, 13 februari 1457 Wijnendale, 27 maart 1482 Zij was hertogin van Bourgondië, Brabant, Limburg, Luxemburg en Gelre, gravin van Vlaanderen, Artesië, Holland, Zeeland, Henegouwen,

Nadere informatie

Lodewijk van Berlaymont: 1542, Berlaimont , Bergen

Lodewijk van Berlaymont: 1542, Berlaimont , Bergen Lodewijk van Berlaymont: 1542, Berlaimont - 1596, Bergen Kamerijkse munt uit 1572 met wapenschild Lodewijk van Berlaymont en Habsburgse adelaar Lodewijk van Berlaymont was een telg uit het belangrijke

Nadere informatie

Maria verscheen in Lourdes aan een meisje. Wat was haar naam? Op wat voor plaats verscheen Maria aan Bernadette?

Maria verscheen in Lourdes aan een meisje. Wat was haar naam? Op wat voor plaats verscheen Maria aan Bernadette? Maria verscheen in Lourdes aan een meisje. Wat was haar naam? Op wat voor plaats verscheen Maria aan Bernadette? Waarmee vullen bedevaarders hun flessen aan de grot van Lourdes? Welke twee gebeden bid

Nadere informatie

Nummer Toegang: 511 Inventaris van de collectie d.p. oosterbaan,

Nummer Toegang: 511 Inventaris van de collectie d.p. oosterbaan, Nummer Toegang: 511 Inventaris van de collectie d.p. oosterbaan, 1963-1973 Archief Delft 511 Collectie D.P. Oosterbaan 3 I N H O U D S O P G A V E Inhoudsopgave BESCHRIJVING VAN HET ARCHIEF...5 BESCHRIJVING

Nadere informatie

Robrecht de Smet in de

Robrecht de Smet in de Robrecht de Smet in de Cultuurbibliotheek In dit opstel wil ik wijzen op documenten in de CB over Robrecht de Smet, een eminente voorvechter van het A.B.N. De generatie die nu studeert, heeft geen band

Nadere informatie

Wenceslaus I van Luxemburg: Praag, 25 februari 1337 Luxemburg, 8 december 1383

Wenceslaus I van Luxemburg: Praag, 25 februari 1337 Luxemburg, 8 december 1383 Wenceslaus I van Luxemburg: Praag, 25 februari 1337 Luxemburg, 8 december 1383 Wenceslaus I was eerst graaf van Luxemburg en daarna hertog van Luxemburg, Brabant en Limburg. Graaf en Erfhertog van Luxemburg

Nadere informatie

Sittard, dominicanen en Sint Rosa

Sittard, dominicanen en Sint Rosa Sint Rosa Sittard, dominicanen en Sint Rosa Wanneer de Amerikaanse dominicanessen naar Sittard komen, treden zij in de voetsporen van eerdere dominicanen en dominicanessen, die voor Sittard heel veel betekend

Nadere informatie

SOLA SCRIPTURA VERKONDIGING 5 FEBRUARI Zusters en broeders, gemeente van onze Heere Jezus Christus

SOLA SCRIPTURA VERKONDIGING 5 FEBRUARI Zusters en broeders, gemeente van onze Heere Jezus Christus SOLA SCRIPTURA VERKONDIGING 5 FEBRUARI 2017 Zusters en broeders, gemeente van onze Heere Jezus Christus Aan het eind van zijn leven schreef Maarten Luther: 1 "Alles wat ik gedaan heb, is het Woord van

Nadere informatie

Week 3. De Reformatie Cursus vroegmoderne tijd 2011 d.c.vanderlinden@uu.nl http://vanderlinden.weebly.com

Week 3. De Reformatie Cursus vroegmoderne tijd 2011 d.c.vanderlinden@uu.nl http://vanderlinden.weebly.com Week 3. De Reformatie Cursus vroegmoderne tijd 2011 d.c.vanderlinden@uu.nl http://vanderlinden.weebly.com Inhoud college Bespreking opdracht 4 Pauze Bespreking opdracht 5 Opdracht 4 Studenten kunnen uitleggen

Nadere informatie

Dit product wordt u aangeboden door ComputerBijbel (http://www.computerbijbel.com) ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/6

Dit product wordt u aangeboden door ComputerBijbel (http://www.computerbijbel.com) ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/6 ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/6 EEN MAN NAAR GOD'S HART. Handelingen 13:22 INTRODUCTIE. 1. In zijn toespraak in Antiochië, gaat Paulus kort in op de geschiedenis van Israël, hij citeert een

Nadere informatie

Keizer Hendrik III: 28 oktober kasteel Bodfeld in de Harz, 5 oktober 1056

Keizer Hendrik III: 28 oktober kasteel Bodfeld in de Harz, 5 oktober 1056 Keizer Hendrik III: 28 oktober 1017 - kasteel Bodfeld in de Harz, 5 oktober 1056 bijgenaamd de Vrome of de Zwarte, was keizer van het Heilige Roomse Rijk. Zijn politiek stond onder invloed van de kerkhervormingen

Nadere informatie

Vincent van Gogh. Hier zie je er een afbeelding van.

Vincent van Gogh. Hier zie je er een afbeelding van. Vincent van Gogh Een van de beroemdste schilders die Nederland heeft gehad was Vincent van Gogh. Deze kunstenaar heeft zelfs zijn eigen museum gekregen in Amsterdam. Toch wel heel bijzonder, zeker als

Nadere informatie

Plaatsingslijst. Archiefnummer: 62 Archiefnaam: JAGE Sector: Cultuur en recreatie Soort archief: Persoonsarchief Datering: 1905-1949

Plaatsingslijst. Archiefnummer: 62 Archiefnaam: JAGE Sector: Cultuur en recreatie Soort archief: Persoonsarchief Datering: 1905-1949 Plaatsingslijst Archief T.A. de Jager Archiefnummer: 62 Archiefnaam: JAGE Sector: Cultuur en recreatie Soort archief: Persoonsarchief Datering: 1905-1949 Katholiek Documentatie Centrum 2013 1 Binnengekomen

Nadere informatie

De ideologie en strategie van een curiaal netwerk van hoge geestelijken met vertakkingen naar Brabant in de 15e eeuw.

De ideologie en strategie van een curiaal netwerk van hoge geestelijken met vertakkingen naar Brabant in de 15e eeuw. De ideologie en strategie van een curiaal netwerk van hoge geestelijken met vertakkingen naar Brabant in de 15e eeuw Frans Gooskens Stichting apostelhuizen In Brabant en het Rijnland in de 15e eeuw Kloosterachtige

Nadere informatie

In antwoord op uw vragen

In antwoord op uw vragen Aurelius Augustinus In antwoord op uw vragen Augustinus brieven aan Januarius [Ad inquisitiones Ianuarii libri duo (= Epistulae 54-55)] Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Ben Bongers,

Nadere informatie

Plaatsingslijst van het archief van H. Hoekstra

Plaatsingslijst van het archief van H. Hoekstra Plaatsingslijst van het archief van H. Hoekstra (1878-1915 (1917)) 460 Samengesteld door J.F. Seijlhouwer en F. de Vries Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije

Nadere informatie

UGent wordt peter van 8 graven van oudprofessoren op de Westerbegraafplaats

UGent wordt peter van 8 graven van oudprofessoren op de Westerbegraafplaats UGent wordt peter van 8 graven van oudprofessoren op de Westerbegraafplaats De Universiteit Gent ondertekent op 20 juni 2018 op de Westerbegraafplaats een overeenkomst met de Stad Gent voor het onderhoud

Nadere informatie

Inventaris van het archief van D.P.D. Fabius

Inventaris van het archief van D.P.D. Fabius 90 Inventaris van het archief van D.P.D. Fabius Levensjaren 1851-1931 (1872-1929) Samengesteld door mw. mr. M.A. Urbanus-Kamper Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden)

Nadere informatie

God wil oorlog. Voordracht Thijmgenootschap, bisschoppelijk paleis, Parade 11, Den Bosch, 13 oktober 2017, uur.

God wil oorlog. Voordracht Thijmgenootschap, bisschoppelijk paleis, Parade 11, Den Bosch, 13 oktober 2017, uur. God wil oorlog Voordracht Thijmgenootschap, bisschoppelijk paleis, Parade 11, Den Bosch, 13 oktober 2017, 14.00 uur door Paul Cliteur 1 Hoe weet je wat God wil? Houdt God van vrijzinnigheid of juist niet?

Nadere informatie

Nieuwsbrief 1 maart 2012

Nieuwsbrief 1 maart 2012 Nieuwsbrief 1 maart 2012 De Heemshof Het gebied rond De Heemshof in Heemskerk wordt bedreigd door nieuwbouwplannen van de gemeente. Op verzoek van Lambert Koppers, eigenaar van De Heemshof en deelnemer

Nadere informatie

Johanna van Constantinopel: tussen 1194 en 1200 Marquette, 5 december 1244

Johanna van Constantinopel: tussen 1194 en 1200 Marquette, 5 december 1244 Johanna van Constantinopel: tussen 1194 en 1200 Marquette, 5 december 1244 Johanna van Constantinopel, gravin van Vlaanderen en Henegouwen van 1205 tot 1244, was de oudste dochter van graaf Boudewijn IX

Nadere informatie

Delftse Bijbel (1477)

Delftse Bijbel (1477) Delftse Bijbel (1477) 1 De uitvinding van de boekdrukkunst betekende een revolutie: de Bijbel kon nu veel goedkoper aangeboden worden en kwam binnen het bereik van gezinnen. De vraag naar de Bijbel in

Nadere informatie

Internationale religieuze instituten in Vlaanderen/België: naar een efficiënte en gewaarborgde archiefzorg en -valorisatie

Internationale religieuze instituten in Vlaanderen/België: naar een efficiënte en gewaarborgde archiefzorg en -valorisatie Internationale religieuze instituten in Vlaanderen/België: naar een efficiënte en gewaarborgde archiefzorg en -valorisatie Kristien Suenens (KADOC-KU Leuven) 29/11/2013 1 1. Inleiding DiBIKAV-project:

Nadere informatie

Inhoud BIJLAGEN. 1. Voorwoord van Frederik de Vrome op de 120 Heidelberger 2. Overzicht van de paltsgraven te 124 Heidelberg

Inhoud BIJLAGEN. 1. Voorwoord van Frederik de Vrome op de 120 Heidelberger 2. Overzicht van de paltsgraven te 124 Heidelberg Inhoud 1. Hulde aan de Heidelberger 7 2. Keuze voor catechismus 11 3. De historie van Heidelberg 21 4. Frederik III, Heidelbergs nieuwe 28 keurvorst 5. Frederik de Vrome voert catechismus in 41 6. Zacharias

Nadere informatie

HEURISTIEK TOERISME VLAANDEREN. cursus. module voorbereidingsproces (40 u.) component Informatieverwerving en verwerking (12 u.

HEURISTIEK TOERISME VLAANDEREN. cursus. module voorbereidingsproces (40 u.) component Informatieverwerving en verwerking (12 u. TOERISME VLAANDEREN cursus HEURISTIEK module voorbereidingsproces (40 u.) component Informatieverwerving en verwerking (12 u.) Jos van Dooren Jos van Dooren Pagina 1 BRONNENSTUDIE VOOR GIDSEN EN REISLEIDERS

Nadere informatie

Lodewijk XIII van Frankrijk: Fontainebleau, 27 september Saint-Germain-en-Laye, 14 mei 1643

Lodewijk XIII van Frankrijk: Fontainebleau, 27 september Saint-Germain-en-Laye, 14 mei 1643 Lodewijk XIII van Frankrijk: Fontainebleau, 27 september 1601 - Saint-Germain-en-Laye, 14 mei 1643 Lodewijk XIII, bijgenaamd de Rechtvaardige (le Juste), koning van Frankrijk van 1610 tot aan zijn dood,

Nadere informatie

Latijn: iets voor jou?

Latijn: iets voor jou? : n j i t a L r o o v s iet jou? De Romeinen en wij Waar komen onze letters vandaan? Hoe komen we aan de namen van de maanden? De antwoorden op vele van deze vragen vind je vaak in het verleden bij de

Nadere informatie

TIJD VAN DE ROMEINEN. Na Chr. 70 na Christus: Verwoesting van Jeruzalem

TIJD VAN DE ROMEINEN. Na Chr. 70 na Christus: Verwoesting van Jeruzalem Romeinen Het Romeinse rijk TIJD VAN DE ROMEINEN 3000 2000 1000 Voor Chr. Na Chr. 100 200 300 400 313 na Christus: Constantijn geeft christenen godsdienstvrijheid 70 na Christus: Verwoesting van Jeruzalem

Nadere informatie

Preek bij de uitvaart van monseigneur Bluyssen

Preek bij de uitvaart van monseigneur Bluyssen Preek bij de uitvaart van monseigneur Bluyssen In de wereld, maar niet van de wereld Broeders en zusters, de Kerk is in de wereld, maar niet van de wereld. Immers, Jezus Christus zit aan de rechterhand

Nadere informatie

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling

Nadere informatie

Stortingslijst van het archief van Désiré en Herman Bouchery (1910, 1937, 1943, , ) (D/1986/007)

Stortingslijst van het archief van Désiré en Herman Bouchery (1910, 1937, 1943, , ) (D/1986/007) 095 Stortingslijst van het archief van Désiré en Herman Bouchery (1910, 1937, 1943, 1945-1947, 1953-1958) (D/1986/007) Jenny Franssen Martijn Vandenbroucke Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis 2010

Nadere informatie

Dr. M. van Staveren. Nog een en ander over Mr. Jonannes Basius.

Dr. M. van Staveren. Nog een en ander over Mr. Jonannes Basius. Dr. M. van Staveren. Nog een en ander over Mr. Jonannes Basius. Dr. M. van. Staveren. Met een weemoedig gevoel zet ik mij neer om een kort woord te schrijven tot nagedachtenis van den waardigen man, wiens

Nadere informatie

Vwo+ en Gymnasium WINKLER PRINS

Vwo+ en Gymnasium WINKLER PRINS Met kop en schouder Vwo+ en Gymnasium OP WINKLER PRINS Grieks en Latijn geven je diploma een gouden randje! Is vwo+ of het gymnasium wat voor jou? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, moet je jezelf de

Nadere informatie

DOWNLOAD OR READ : VAN HERK AND DE KLEIJN TOOLS AND ARCHITECTURE PDF EBOOK EPUB MOBI

DOWNLOAD OR READ : VAN HERK AND DE KLEIJN TOOLS AND ARCHITECTURE PDF EBOOK EPUB MOBI DOWNLOAD OR READ : VAN HERK AND DE KLEIJN TOOLS AND ARCHITECTURE PDF EBOOK EPUB MOBI Page 1 Page 2 van herk and de kleijn tools and architecture van herk and de pdf van herk and de kleijn tools and architecture

Nadere informatie

Voorwoord 7. Inleiding 9. Renaissance, humanisme, verlichting 13 Renaissance en humanisme 15 Verlichting 20

Voorwoord 7. Inleiding 9. Renaissance, humanisme, verlichting 13 Renaissance en humanisme 15 Verlichting 20 Inhoud Voorwoord 7 Inleiding 9 Renaissance, humanisme, verlichting 13 Renaissance en humanisme 15 Verlichting 20 David Hume 35 Hume en Kant 37 Het postume werk 45 Korte levensloop 49 James Boswell 59 Laatste

Nadere informatie

Paus Alexander VI: maffioso of Maecenas? MASTERCLASS RENAISSANCE 12 SEPTEMBER 2016 STEDELIJK GYMNASIUM SCHIEDAM

Paus Alexander VI: maffioso of Maecenas? MASTERCLASS RENAISSANCE 12 SEPTEMBER 2016 STEDELIJK GYMNASIUM SCHIEDAM Paus Alexander VI: maffioso of Maecenas? MASTERCLASS RENAISSANCE 12 SEPTEMBER 2016 STEDELIJK GYMNASIUM SCHIEDAM Paus Alexander VI: maffioso of Maecenas? Doel van vandaag: feest van herkenning 1. De pausen

Nadere informatie

Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom. Naam:

Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom. Naam: Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom Naam: Het Christendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden

Nadere informatie

Lodewijk van Male: kasteel van Male, bij Brugge, 25 oktober 1330 vermoord Sint-Omaars, 30 januari 1384

Lodewijk van Male: kasteel van Male, bij Brugge, 25 oktober 1330 vermoord Sint-Omaars, 30 januari 1384 Lodewijk van Male: kasteel van Male, bij Brugge, 25 oktober 1330 vermoord Sint-Omaars, 30 januari 1384 Kasteel van Male, geboorteplaats van Lodewijk van Male Hij was enig kind en alzo opvolger van Lodewijk

Nadere informatie

Nieuwsbrief Academisch Erfgoed Maastricht Fonds juli 2013

Nieuwsbrief Academisch Erfgoed Maastricht Fonds juli 2013 Nieuwsbrief Academisch Erfgoed Maastricht Fonds juli 2013 Graag houden we u op de hoogte van activiteiten rond het Academisch Erfgoed Maastricht Fonds. In deze nieuwsbrief leest u de hoogtepunten uit de

Nadere informatie

Deux-Aesbijbel (1562)

Deux-Aesbijbel (1562) Deux-Aesbijbel (1562) 1 Een aantal Nederlandse protestanten, die sterk beïnvloed waren door de Franse reformator Johannes Calvijn (1509 1564), troffen in de Liesveldtbijbel (1526-1542) en in de Biestkensbijbel

Nadere informatie

HEERLIJK LEVEN - genealogie tak 3

HEERLIJK LEVEN - genealogie tak 3 HEERLIJK LEVEN - genealogie tak 3 Jan Luijten ca. 1620-1694, Belangrijkste woonplaatsen van deze tak: Beek; Geleen;. Update april 2018 (correcties en aanvullingen in rood) Bijlage uit: Heerlijk Leven,

Nadere informatie

Maria, de moeder van Jezus

Maria, de moeder van Jezus Maria, de moeder van Jezus Kerstoverdenking Rotary 2014 1. Maria in de kerkgeschiedenis 2. Maria in de Bijbel 3. Boodschap 1. Wees gegroet Wees gegroet Maria, vol van genade. De Heer is met u. Gij zijt

Nadere informatie

Deze werkhypothese is het resultaat van een analyse van de akten in de parochieregisters van Leuven, aangevuld met enkele andere bronnen.

Deze werkhypothese is het resultaat van een analyse van de akten in de parochieregisters van Leuven, aangevuld met enkele andere bronnen. Deze werkhypothese is het resultaat van een analyse van de akten in de parochieregisters van Leuven, aangevuld met enkele andere bronnen. Een 24-tal akten konden niet worden geplaatst en deze zijn achteraan

Nadere informatie

De vreeze des HEEREN is het beginsel der Wijsheid. Inhoudsopgave.

De vreeze des HEEREN is het beginsel der Wijsheid. Inhoudsopgave. Inhoudsopgave Pagina Woord vooraf 1 Opzet van de studie 1 Deel I. Oudtestamentische tekst 2-25 Hoofdstuk. 1. De tekst. 2-7 Codex Leningradensis 2 Traditie 2-3 De taal 3 Het schrift 3-5 Het schrijfmateriaal

Nadere informatie

Geloven is vertrouwen. Ik geloof het wel. de waarheid omtrent iets of iemand aannemen. Over het

Geloven is vertrouwen. Ik geloof het wel. de waarheid omtrent iets of iemand aannemen. Over het Geloven Geloven is vertrouwen GGeloven is ten diepste je vertrouwen hechten aan iets of iemand, de waarheid omtrent iets of iemand aannemen. Over het geloven in God zegt de Bijbel: Het geloof is de vaste

Nadere informatie

16 Christiaan Huberti Schrickx. Hij is gedoopt op in Groot-Zundert.

16 Christiaan Huberti Schrickx. Hij is gedoopt op in Groot-Zundert. Generatie 5 ( betovergrootouders ) 16 Christiaan Huberti Schrickx. Hij is gedoopt op 26-03-1757 in Groot-Zundert. Afbeelding 11 RK Doopboek Groot-Zundert Christiaan is overleden, 37 jaar oud. Hij is begraven

Nadere informatie

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon Les 6: synthese - leidraad voor de leerkracht de eindtermen mens en maatschappij - Historische tijd: de leerlingen 3.7 kennen de grote periodes uit

Nadere informatie

BIJKOMENDE BEMERKINGEN BETREFFENDE DE ERKENTELIJKHEIDSMEDAILLE VAN DE VEREENIGING TER BESCHERMING DER ZWARTE KINDSHEID IN BELGISCH-CONGO

BIJKOMENDE BEMERKINGEN BETREFFENDE DE ERKENTELIJKHEIDSMEDAILLE VAN DE VEREENIGING TER BESCHERMING DER ZWARTE KINDSHEID IN BELGISCH-CONGO 15 BIJKOMENDE BEMERKINGEN BETREFFENDE DE ERKENTELIJKHEIDSMEDAILLE VAN DE VEREENIGING TER BESCHERMING DER ZWARTE KINDSHEID IN BELGISCH-CONGO R. Dijkmans In het Jaarboek 1998 van het Europees Genootschap

Nadere informatie

Inventaris. Archief van Charles Theodoor Le Bon en familie, e eeuw

Inventaris. Archief van Charles Theodoor Le Bon en familie, e eeuw Inventaris Archief van Charles Theodoor Le Bon en familie, 1754-20 e eeuw Turnhout, 2011 Referentie 108 Titel Datering Beschrijvingsniveau Omvang Naam archiefvormer Institutionele geschiedenis Verwerving

Nadere informatie

Fragment-genealogie Smeets (3)

Fragment-genealogie Smeets (3) Fragment-genealogie Smeets (3) XI-1 ANNA MARIA SMEETS geboren te Schin op Geul t.o. de kerk en aldaar gedoopt 30 december 1770, dochter van WIJNANDUS SMEETS [X-2] en CHRISTINA LOOGEN. Zij huwde te Schin

Nadere informatie

DE REFORMATIE DEEL 1. Vijf inleidende vragen: Naar Nathan Busenitz (Grace Ministries Seminary)

DE REFORMATIE DEEL 1. Vijf inleidende vragen: Naar Nathan Busenitz (Grace Ministries Seminary) DE REFORMATIE DEEL 1 Vijf inleidende vragen: Naar Nathan Busenitz (Grace Ministries Seminary) Vijf inleidende vragen: 1. Wanneer is de Reformatie begonnen? Vijf inleidende vragen: 1. Wanneer is de Reformatie

Nadere informatie

Broederschap van Sint-Guido lezing door Jan Longin op 13 maart 2005

Broederschap van Sint-Guido lezing door Jan Longin op 13 maart 2005 Broederschap van Sint-Guido lezing door Jan Longin op 13 maart 2005 bron foto : http://www.broederschapheiligeguido.be Naar aanleiding van het Sint-Guidojaar menen we er goed aan te doen om een verslag

Nadere informatie

Karel III Filips van de Palts: Neuburg, 4 november Mannheim, 31 december 1742

Karel III Filips van de Palts: Neuburg, 4 november Mannheim, 31 december 1742 Karel III Filips van de Palts: Neuburg, 4 november 1661 - Mannheim, 31 december 1742 Hij als paltsgraaf van de Rijn, keurvorst van het Rooms-Duitse Rijk. Andere titels waren prins van Palts-Neuburg, hertog

Nadere informatie

Collectie KLA: Griekse en Latijnse taal- en letterkunde

Collectie KLA: Griekse en Latijnse taal- en letterkunde Inhoud Collectie 2 Plaatsingssysteem 3 Hoofdindeling 4 Taal- en letterkunde 5 Taalkunde 5 Letterkunde 8 Handboeken en naslagwerken 11 p. 1 / 11 Collectie De collectie KLA bevat Griekse en Latijnse taal-

Nadere informatie

Rondrit naar Groede 94.99 km

Rondrit naar Groede 94.99 km Rondrit naar Groede 94.99 0 2.04 0 Lissewege Het zeer landelijke Lissewege hoort sinds de gemeentefusies bij Brugge. De naam van het dorp duikt op in de 11de eeuw en zou afkomstig kunnen zijn van 'liswega',

Nadere informatie

JOHANNES Georgius Pruschenccius kwam i September

JOHANNES Georgius Pruschenccius kwam i September EEN BIJNA VERGETEN DOMINEE DOOR DR. E. WIERSUM JOHANNES Georgius Pruschenccius kwam i September 1653 als predikant van de Gereformeerde gemeente te Rotterdam. Als verdreven Duitsch predikant genoot hij

Nadere informatie

De goede geur van Christus

De goede geur van Christus Aurelius Augustinus De goede geur van Christus Preken over heiligen [Sermones de sanctis 273-299C] Ingeleid, vertaald en van aantekeningen voorzien door Arie Akkermans, Elisabeth van Ketwich Verschuur

Nadere informatie

Genealogie voor Beginners. Ik wil mijn familiegeschiedenis onderzoeken. Hoe doe ik dat?

Genealogie voor Beginners. Ik wil mijn familiegeschiedenis onderzoeken. Hoe doe ik dat? O C G L Genealogie voor Beginners O C G Ik wil mijn familiegeschiedenis onderzoeken. Hoe doe ik dat? Even voorstellen: Jo Schiffelers, voorzitter Heemkundevereniging Landgraaf L Systemen en termen Genealogie/Stamboom

Nadere informatie

18. Evangelist in eigen land 19. Onder Jezus zegen Een bereide plaats 20. Water 21. Een gebed om de Heilige Geest Doorwaai mijn hof 22.

18. Evangelist in eigen land 19. Onder Jezus zegen Een bereide plaats 20. Water 21. Een gebed om de Heilige Geest Doorwaai mijn hof 22. Inhoudsopgave Voorwoord 1. Een gebed bij het begin van het nieuwe jaar Ik ben met u 2. Gods hand 3. Zegen Vrede met God 4. In de kerk 5. Is Deze niet de Christus? Deze ontvangt zondaars 6. Echte vrienden

Nadere informatie

Inleiding op Middeleeuwse Epiek

Inleiding op Middeleeuwse Epiek Inleidingop MiddeleeuwseEpiek I. Periodisering II. Oudnederlands: 700-1150 a) Inleiding b) De oudste zin De oudste bron in het Nederlands is het volgende zinnetje: Hebban olla vogola nestas higunnan Hinase

Nadere informatie

Zoon Desiderius-Augustinus Van Malleghem

Zoon Desiderius-Augustinus Van Malleghem HUIS VAN MALLEGHEM Huis Van Malleghem in Nukerke-dorp met links van de woning een gebouwtje dat dienst deed als parochiale bewaarschool. Zo vertelde Aloïs Willems over zuster Alcantra in die kleine bewaarschool.

Nadere informatie

Willem II van Holland:?, februari Hoogwoud, 28 januari 1256

Willem II van Holland:?, februari Hoogwoud, 28 januari 1256 Willem II van Holland:?, februari 1227 - Hoogwoud, 28 januari 1256 Willem II was graaf van Holland en Zeeland (1234-1256) en koning van het Heilige Roomse Rijk (1248-1256). Rooms-Duits (tegen-)koning Regeerperiode:

Nadere informatie