De doordachte introvert vs. De flapuit van een extravert

Transcriptie

1 De doordachte introvert vs. De flapuit van een extravert Hoe leidt een introvert persoon een groep met zowel introvert als extravert personen tot een besluit? De begrippen introvert en extravert werden voor het eerst gebruikt door Freud, vervolgens komen de begrippen voor in de persoonlijkheidstypologie van Carl Jung, op basis van deze theorie maakte Myers-Briggs de MBTI, na Jung maakte Eysenck gebruik van de begrippen. Een introvert persoon komt tot een besluit door goed na te denken,en een extravert persoon komt tot een besluit door met andere mensen te brainstormen en te praten. Iedereen werkt weleens in een groep. Het is de uitdaging van de groepsleider om een sfeer te creëren waarin iedereen zichzelf kan zijn en zich prettig voelt. Extraverte personen zeggen in een groep wat zij willen, maar introverts doen dit niet. Daarom is het de kunst voor een introverte leider om echt leiding te geven en ervoor te zorgen dat iedereen zijn ideeën kan delen in de groep. Tips voor een introverte leider zijn: - Van te voren een agenda maken - Extraverte personen de ruimte geven om te brainstormen en te praten om tot ideeën te komen. - Zorgen dat introverte mensen aan het woord komen, door hun meningen en ideeën expliciet te vragen. - Een koffiepauze houden, zodat de extraverts met elkaar kunnen praten over het onderwerp waarover een besluit moet worden genomen. - De groep zo goed mogelijk leiden tot het besluit dat genomen moet worden. Ervoor zorgen dat de groep niet afdwaalt naar andere onderwerpen die niet op de agenda staan. Essay geschreven door: Rosie Smith Klas: H1B

2 Inleiding Tegenwoordig zijn er allerlei testen om te onderzoeken of je introvert of extravert bent. Mensen zijn continu bezig met het ontdekken wie ze zijn. Zij doen allerlei tests om er achter te komen wat hun persoonlijkheid is. Iemands persoonlijkheid bestaat uit veel verschillende zaken. Een onderdeel van de persoonlijkheid is introversie en extraversie. In deze tests komen de begrippen introvert en extravert dan ook veel voor, aangezien dit iets zegt over iemands persoonlijkheid. Voorbeelden van persoonlijkheidstesten zijn de Big Five Test en de Myers Briggs test. Wat betekenen de begrippen introvert en extravert eigenlijk? Volgens het prisma woordenboek Nederlands betekent extravert; naar buiten gericht, heel open, zich gemakkelijk uitend tegenover anderen. En introvert; in zichzelf gekeerd, gesloten. Waarom schrijven over de begrippen introvert en extravert? Op de middelbare school ben ik begonnen met de zoektocht naar mezelf. Doormiddel van het lesprogramma dat ik volgde was dit verplicht en hoewel ik het misschien niet altijd even leuk vond, heb ik mezelf en anderen beter leren kennen en begrijpen. Ik heb ontdekt wat mijn persoonlijke voorkeuren zijn en waar mijn interesses liggen. Ik ben begonnen met kijken naar wie ik ben, wat ik wil en wat ik kan.tevens heb ik gekeken naar mijn familie erfgoed. Waar kom ik vandaan? En nagedacht over de vraag Waar ga ik naar toe? Dit onderzoek naar mezelf is nog in volle gang en ik ben van mening dat dit mijn leven lang een ontdekkingstocht zal blijven, omdat je gevormd wordt door het leven en steeds op een andere manier naar dingen kijkt, waardoor ook mijn kijk op wat ik wil en kan zal veranderen. Tijdens deze ontdekkingstocht ben ik erachter gekomen dat er twee typen mensen zijn, namelijk mensen die introvert en extravert zijn. Natuurlijk is niemand helemaal introvert of extravert en bestaat persoonlijkheid uit veel meer zaken dan alleen deze twee begrippen. Ieder persoon is uniek. Als ik het in dit stuk heb over introverte personen, bedoel ik hiermee mensen die het meest naar introvert neigen en bij extravert mensen die het meest extravert zijn, dus ik maak een scheiding en laat het grijze gebied tussen beide typen weg. Door veel in groepen te werken ben ik geïnteresseerd in hoe verschillende mensen groepen leiden. Aangezien ik nog jong ben wil ik van andere leiders leren en kijken hoe zij dingen aanpakken en wat ik daarvan kan leren. Tevens wil ik kijken hoe ik zelf een groep zou willen leiden. Ik denk dat het belangrijk is om te kijken naar wat mensen hun sterke kanten en ontwikkelpunten zijn, zodat je het beste uit mensen kunt halen. Met mijn studie ben ik een week naar de Ardennen geweest, tijdens deze week kwam ik erachter dat ik een natuurlijke leider ben. Dit is iets wat ik wil vasthouden. Ik wil meer leren over leiderschap en hoe mensen in elkaar zitten. Om deze reden wil ik mij verdiepen in het onderwerp introvert en extravert, zodat ik kan kijken hoe deze twee verschillende typen tot een besluit komen en hoe zij groepen leiden. Ten eerste wil ik kijken naar een introvert persoon. Hoe komt zo iemand tot besluiten? Op basis waarvan maakt hij zo n besluit? Wat voor leiderschapstijl heeft een introvert persoon? Vervolgens hoop ik de bovengenoemde vragen ook te beantwoorden voor een extravert persoon. Ten slotte wil ik kijken hoe beide typen functioneren in een groep en hoe de introverte leider de groep leidt om tot een besluit te komen. Ik heb zin om aan dit avontuur te beginnen en hoop tijdens de reis op zoek naar mijn antwoorden, nieuwe dingen te leren en antwoord te vinden op mijn vragen. Op deze zoektocht zal ik mij onder andere verdiepen in Carl Jung, Eysenck en Myers Briggs. Ofwel ik ga aan de hand van deze schrijvers uit de geschiedenis die hun wijsheden met ons hebben gedeeld op papier, opzoek naar mijn antwoorden omtrent introversie, extraversie en leiderschap. De hoofdvraag die behandeld gaat worden in deze tekst luidt Hoe leidt een introvert persoon een groep met zowel introverte als extraverte personen tot een besluit?

3 In onze maatschappij zijn de begrippen introvert en extravert voor iedereen bekent en vanzelfsprekend, maar waar komen deze termen vandaan? De term introvert werd voor het eerst door Sigmund Freud in zijn theorie over libido gebruikt. Vervolgens zien wij dat Carl Jung de begrippen introvert en extravert gebruikt in zijn persoonlijkheidstypologie. Verder in de tijd komen beide begrippen weer voor in het PEN-model van Eysenck. Nu heb ik een aantal grote denkers genoemd die een belangrijke rol hebben gespeeld in het begin van de ontwikkeling van beide begrippen. De termen introvert en extravert zijn vandaag de dag nog aan het ontwikkelen, nadat één persoon ze jaren geleden heeft geïntroduceerd. Fascinerend, nietwaar? Carl Jung Carl Jung was een Zwitser. Hij is geboren in 1971 te Kesswil. Hij was een psychiater en psycholoog. Deze man is de grondlegger van de analytische psychologie. Carl Jung heeft een typologie met 8 verschillende typen gemaakt. Deze typen zijn een gevolg van de combinatie tussen twee soorten indelingen van menstypen volgens Jung. (Carl Jung, 1971, p. 13,13): Namelijk: 1. De instelling van het bewustzijn: introvert en extravert 2. De bewustzijnsfuncties: voelen, denken, intuïtie en gewaarworden. Welke waarde heeft de buitenwereld ten opzichte van je binnenwereld? Deze vraag staat centraal bij de instelling van het bewust zijn. Is je bewustzijn gesteld op alles wat zich in de buitenwereld voordoet en ontleen je daaraan de maatstaf voor je beslissingen (extravert), of is je bewustzijn ingesteld op hoe je binnenwereld en buitenwereld ervaart en ligt de maatstaf voor je beslissingen in je eigen belevingen en ervaringen (introvert)? (Carl Jung, 1971, p. 12,13) Myers Briggs Katherine Cook Briggs en Isabel Myers Briggs hebben samen de MBTI gemaakt. Isabel is in 1897 geboren. Zij was een Amerikaanse auteur en co-uitvinder van de persoonlijkheid inventarisatie, deze staat bekent als de MBTI. De Myers Briggs test is gebaseerd op Carl Jung zijn theorie omtrent introversie en extraversie. De MBTI is een veel gebruikt instrument om je persoonlijke voorkeuren in beeld te krijgen. De uitkomst van de test is een uitspraak over jouw persoonlijkheidstype weergegeven in een afkorting van vier letters, namelijk E/I: Extraversie of introversie, S/N: Sensing of intuition, T/F Thinking of Feeling, J/P Judging of Perceiving. Eysenck Hans Jürgen Eysenck is geboren op 14 maart 1916 te Berlijn. In 1934 is hij uit Nazi-Duitsland naar Engeland gevlucht. Hier is hij gaan studeren. Hij was een psycholoog. (van Vliet, 2006, p. 367) Volgens Eysenck zijn introverten voortdurend overprikkeld, waardoor zij niet snel geneigd zijn tot sensatie, zoekerij of risicovol gedrag. Extraverten zijn moeilijker te socialiseren, leren slecht van eerdere ervaringen en zijn permanent hongerig naar prikkels. Het gevolg is dus dat zij bij het werken in een groep conflicten niet vermijden en de confrontatie aangaan en dat kan spanning geven in de groep en de besluitvorming belemmeren of vertragen. Een introvert persoon zal de situaties die angst oproepen snel en grondig vermijden. Extraverten zijn juist goed in het negeren en vergeten van angstvolle situaties. Daarom vergeten zij pijnlijke gebeurtenissen. (van Vliet, 2006, p. 278, 418) Volgens Eysenck is de introvert gemakkelijker te conditioneren dan de extravert. Kort door de bocht, de introvert past zijn gedrag makkelijker/ sneller aan dan een extravert persoon.

4 Deelvraag 1: Hoe komt een introvert persoon tot een besluit? Een introvert persoon is iemand die naar binnen is gericht. Deze persoon is gefocust op zijn innerlijke wereld. Hij communiceert het liefst door middel van schrijven en leert het beste door eerst te reflecteren en vervolgens mentaal praktisch te oefenen. Een introvert is geneigd eerst te reflecteren, voordat hij iets gaat doen of zeggen. Dit verklaart waarom zij langer de tijd nodig hebben om over dingen na te denken voordat zij antwoord geven. In een groep heeft dit tot gevolg dat de extraverte personen alles zeggen wat hen te binnen schiet, terwijl een introvert persoon eerst gaat reflecteren, voordat hij iets zegt. Dit zou kunnen betekenen dat een introvert persoon in een groep zijn mond helemaal houdt, omdat hij het te druk en ongestructureerd vindt en het niet erger wil maken. Het introverte type ziet de diepte van belangen. De persoon is doelgericht, gefocust op het onderwerp van gesprek en wil zich daar op concentreren. Extraverte groepsgenoten dwalen soms finaal van het gespreksonderwerp af. Een introverte leider kan dan de groep erop wijzen bij de les te blijven en zich alleen op het bepaalde onderwerp te focussen. Privé is voor een introvert persoon belangrijk, dat is persoonlijk en dan is er de mogelijkheid om na alle drukte tot jezelf te komen. Een introvert persoon is erg bedachtzaam, hierdoor bevat hij veel en denkt hier dieper over na. Een introvert kan zich goed focussen op iets en kan heel geconcentreerd en doelgericht te werk gaan. Dit betekent dat tijdens een vergadering in een groep de introvert meteen to the point wil komen, terwijl de extravert eerst een gezellig praatje wil houden en vervolgens aan de slag gaan. Dit doelgerichte is dus een zeer positieve kwaliteit van een introverte leider. Dit zou tot gevolg kunnen hebben dat een introvert persoon eerder tot een besluit komt toch is dit niet het geval, aangezien een introvert type veel denk tijd nodig heeft, voordat hij een besluit kan nemen. Een introvert persoon is procesgericht, voor deze persoon gaat het om kwaliteit. (Paul Ch. Donders, 2003, p. 71) De introverte leider is stabiel, betrouwbaar, trouw, loyaal aan zijn medewerkers, kan goed luisteren, is een gemotiveerde teamspeler. De introverte leider is gedisciplineerd, omdat hij op kwaliteit uit is. (Paul Ch. Donders, 2002) Volgens Eysenck s theorie is een introvert gemakkelijker te conditioneren dan een extravert. De introvert leider kan er dus bewust voor kiezen te conditioneren en in een groepsgesprek dat hij leidt meer te praten. Deze vraag heb ik beantwoord door de karaktereigenschappen van een introvert type te bestuderen, door dit te doen heb ik ontdekt hoe iemand zich gedraagt en waarom. Aan de hand van de onderstaande karaktereigenschappen heb ik deze eerste deelvraag beantwoord. Dit zijn de karaktereigenschappen van mensen die het meest naar het introverte type neigen volgens MBTI: - Gevestigd op hun innerlijke wereld - Communiceren bij voorkeur door te schrijven - Leren het best door reflectie, mentale praktijk / oefenen - Diepte van belangen - Hebben de neiging eerste te reflecteren voordat zij iets doen of zeggen - Privé en bevattend - Gemakkelijk doelgericht/ concentreren / gefocust (The MBTI Preferences, p. 4) Karaktereigenschappen van een introverte vrouw volgens Jung: Een introverte vrouw heeft een rustig optreden, haar karakter is niet gemakkelijk te vatten, zij

5 verspreid een sfeer van rust om zich heen, ze werkt onbewust troostend en genezend, haar gevoel komt langzaam tot rijpheid, zij is meevoelend en meelevend, ze heeft veel lief maar haat ook veel, zij stelt geen grote eisen en is snel tevreden in gezelschap van anderen, de introverte vrouw is gul met instemming en lof, zij verstaat de kunst om te kalmeren en op te monteren, haar oordeel is mild en te verdragen, de introverte vrouw leeft aandachtig. (Carl Jung, 1971, p ) Karaktereigenschappen van de introverte man volgens Jung: Zijn voorkeur voor een bepaald genoegen is oprecht van aard, hij zoekt het niet uit pure radeloosheid, op het moment dat hij een openbare functie bekleedt, doet hij dit met bepaalde redenen of hij is iets van plan wat hij hiermee kan waarmaken, hij overschat gemakkelijk de verdiensten van zijn medewerkers, hij kan niet van harte op dingen afgeven en doet dit ook niet, hij ontwikkeld langzaam, de introverte man heeft een aarzelende aard, hij is nooit zeker genoeg van zichzelf om zo positief te weten wat dwaling is, als hij een groot talent heeft, zal zijn omgeving hem naar de voorgrond schuiven, terwijl een extravert type uit zichzelf het toneel op zou gaan. (Carl Jung, 1971, p )

6 Deelvraag 2: Hoe komt een extravert persoon tot een besluit? Een extravert persoon is afgestemd op de externe omgeving. Hij is naar buiten gericht, ofwel gericht op andere mensen. Deze persoon communiceert het liefst door met mensen te praten. Dit type leert dan ook het best door te doen of te discussiëren/ bespreken met andere mensen. Een extravert persoon komt op ideeën door met mensen te praten, brainstormen, overleggen etc. Dit type ziet de breedte van belangen in, maar niet zozeer de diepte. Een extravert heeft de neiging eerst te praten en daarna te reflecteren. Dit veroorzaakt in een aantal situaties een flapuit reactie, waarna iemand bijvoorbeeld spijt kan hebben dat hij of zij meteen uitsprak wat hij dacht. Dit kan voor andere mensen ondoordacht overkomen, maar tijdens een vergadering kan dit voor een extravert een manier zijn om tot nieuwe ideeën te komen. Het extraverte type is sociaal, gezellig en expressief, ofwel deze persoon is graag met andere mensen bezig en krijgt hier ook energie van. Voor een introvert is de omgang met andere mensen juist vermoeiend en hij krijgt energie van alleen zijn, het tot zichzelf komen, laad hen weer op. De extraverte persoon neemt initiatief tijdens het werk en in relaties. Extraverte persoonlijkheden werken graag naar doelen toe en zijn naar buiten gericht. Wat Jung destijds nog niet wist, is inmiddels door hersenonderzoek bewezen. Bovendien gaat hem of haar om kwantiteit. (Paul Ch. Donders, 2003, p. 71) Een extravert is spontaan en ondernemend. Deze tweede deelvraag heb ik beantwoord door de karaktereigenschappen van een extravert type te bestuderen vanuit de boeken van Jung en het test boek van de MBTI, door dit te doen heb ik ontdekt hoe iemand zich gedraagt en waarom. Aan de hand van de onderstaande karaktereigenschappen heb ik deze tweede deelvraag beantwoord. De karaktereigenschappen van mensen die het meest naar het extraverte type neigen volgens MBTI: - Afgestemd op de externe omgeving - Bij voorkeur communiceren door te praten - Leren het best door te doen of te discussiëren/ bespreken - Breedte van belangen - Hebben de neiging eerst te praten, daarna te reflecteren - Sociaal/ gezellig en expressief - Neemt initiatief tijdens het werk en in relaties (MBTI, p.4) De karaktereigenschappen van de extraverte vrouw volgens Jung: De extraverte vrouw heeft een zekere gehaastheid en is een zekere opportunist, haar leven is gevuld door veel kleine bezigheden, zij staat graag stil bij de algemene achteruitgang van de mensen en dingen, zij is ervan overtuigd dat niets voor elkaar zou komen als zij er niet achteraan had gezeten, vaak heeft zij geen ideeën, hartstochten, rust en fouten, de ontwikkeling van haar gevoelsleven zijn vroeg voltooid, haar geestelijke visie is niet diep, ook niet ver maar van begin af aan scherp omlijnd, als de extraverte vrouw begaafd is neemt zij de leiding, in gezelschap is zij gul en gastvrij, ze heeft een oordeel over iedereen en vergeet dat mensen ook een oordeel over haar hebben, ze is hulpvaardig, liefde is in haar ogen niets anders dan voorkeur, de extraverte vrouw gelooft niet maar neemt aan, ze is niet ongelovig, maar weet het niet, zij onderzoekt geen dingen en kent ook geen twijfel, in haar eigen wereld is alles hoe het moet zijn en in de grote wereld is alles hoe het niet moet zijn. De extraverte vrouw handelt bij belangrijke dingen op gezag, terwijl ze bij onbelangrijke dingen overhaaste besluiten neemt. (Carl Jung, 1971, p )

7 Karaktereigenschappen van de extraverte man volgens Jung: De extraverte man is onberekenbaar en onstandvastig van houding, heeft de neiging humeurig te zijn, houdt van opgewonden gedoe, hij is vaak ontevreden en bedilzuchtig, hij heeft de neiging om alles en iedereen af te breken, is voortdurend met zichzelf ingenomen, zijn oordeel ligt vaak klaar en vervolgens mislukken zijn eigen plannen maar ondanks dat kent zijn vertrouwen geen grenzen. (Carl Jung, 1971, p )

8 Leiderschap De termen introversie en extraversie zijn interessant met betrekking tot leiderschap. Ik heb het voorrecht Paul Donders te kennen en verhalen over zijn leven te hebben gehoord, hij heeft diverse boeken geschreven omtrent leiderschap. Er zijn diverse leiderschapsstijlen en gedragsstijlen: Iemand kan leidinggeven met een dominante of consciëntieuze gedragstijl. De mensen die deze gedragstijl hebben neigen gebiedend, controlerend, doel- of taakgericht op te treden. Maar iemand kan ook leidinggevenden met een beïnvloedende en stabiele gedragstijl. De mensen die deze gedragsstijl hebben neigen, ondersteunend en relatiegericht op te treden. (Friedbert Gay & Lothar J. Seiwert, p. 66 ) De verschillende leiderschapsstijlen met hun kenmerken volgens Friedbert Gay en Lothar J. Seiwert: Een persoon met een leidende leiderschapsstijl bezit lage competenties en is in hoge mate betrokken. Iemand met een coachende leiderschapstijl heeft enige of lage competenties en ook een zwakke betrokkenheid. Een leider met een steunende leiderschapsstijl daarentegen is in het bezit van redelijke of hoge competentie en is in wisselende mate betrokken. Ten slotte de delegerende leiderschapsstijl. Een persoon die deze stijl heeft, heeft zowel een hoge competentie als een hoge mate van betrokkenheid. Iets is gezond als dingen met elkaar in balans zijn. Dit geldt ook voor gezond leiderschap. Bij leiderschap is balans tussen het ontwikkelen van dienstbaarheid (karaktereigenschappen om mensen tot ontplooiing te laten komen, discipline (karaktereigenschappen die nodig zijn om resultaat te behalen), communicatie (vaardigheden om mensen tot ontplooiing te brengen), management (vaardigheden die belangrijk zijn om resultaten te bereiken). Als een leider op alle vier de terreinen ontwikkelt, zal er een natuurlijke autoriteit groeien, die we mandaat noemen. (gezond leiderschap, Paul Donders, p.11,13 ) Volgens Eysenck is de introverte persoon gemakkelijker te conditioneren dan de extraverte persoon. Kort door de bocht een introvert kan zijn gedrag sneller/ makkelijker aanpassen, dan een extravert. Deze figuur geeft een disc weer met persoonlijkheidskenmerken. Quote: Wie alleen werkt, telt op, wie samenwerkt, vermenigvuldigt. (Arabische levenswijsheid)

9 Conclusie: Hoe leidt een introvert persoon een groep met zowel introvert als extravert personen tot een besluit? Met het werken in een groep is het de uitdaging van de leider om een sfeer te creëren waarin iedereen zichzelf kan zijn en zich thuis kan voelen. Extraverte personen zorgen in een groep wel dat ze zeggen wat zij willen, maar introverts doen dit niet. Daarom is het de kunst voor een introverte leider om ook echt te leiden en ervoor te zorgen dat iedereen zijn ideeën kan delen in de groep. Een introvert persoon komt tot een besluit door zaken met betrekking tot het onderwerp uit te zoeken en er vervolgens goed over na te denken. Het vervolgens nog eens te overdenken, de vooren nadelen tegen elkaar afwegen en uiteindelijk na veel na te denken tot een besluit te komen. Een extravert persoon komt tot een besluit door met andere te brainstormen, te praten over het onderwerp en zo tot nieuwe ideeën en inzichten te komen, vervolgens er persoonlijk over na te denken en weer met andere te praten om een goed besluit te komen. Een vergadering waarin een introverte leider een groep met zowel introvert als extravert personen tot een besluit moet leiden. Voorbereiding van de vergadering: Het is belangrijk dat een introverte leider voor een vergadering een agenda opstelt van de onderwerpen die tijdens de vergadering besproken moeten worden. Vervolgens is het handig als de leider een stuurt met daarin de agenda voor de vergadering naar de groepsleden, met name naar de introverte personen. Het is verstandig als de leider één week van te voren nog een herinneringsmail stuurt en twee dagen van te voren nog één. De laatste herinneringsmail is specifiek voor de extraverten mensen. De vergadering: Aan het begin van de vergadering is het verstandig dat de introverte leider door de agendapunten loopt, voor de extraverte mensen die hier nog niet naar hebben gekeken. Daarna is het verstandig om aan de extraverte groepsleden te vragen of zij nog andere vragen hebben met betrekking tot de genoemde onderwerpen. Vraag hierop volgend aan de introverte personen wat zij denken, laat hen hun ideeën delen. Zij hebben namelijk al over de agendapunten nagedacht. Vraag daarna een reactie van de extraverts in de groep op de dingen die de introverte personen hebben gezegd. Las een koffiepauze in. Dit is cruciaal als je werkt in een groep met zowel introverte als extraverte personen. Tijdens de koffiepauze gaan alle extraverts met elkaar praten, zo komen zij op nieuwe ideeën en inzichten met betrekking tot het besluit dat genomen moet worden. Vraag na afloop van de koffiepauze of iemand nog nieuwe ideeën heeft gekregen. Maak ten slotte een beslissing. Dit is meestal het besluit dat de introvert al had besloten voordat hij naar de vergadering ging. De introverte leider heeft alles van te voren al bedacht en tot in de puntjes uitgezocht. Hij weet wat de opties zijn. Zo komt de introverte leider tot een goed, weldoordacht en overwogen besluit. Maar hij moet de extraverts in de groep de ruimte geven ook na te denken over het besluit dat genomen moet worden. Als een groepsleden nog met een goede ideeën komen kan hij eventueel kleine aanpassingen maken, nadat hij hier goed over heeft nagedacht alles tegen elkaar heeft afgewogen en gekeken heeft of het bij zijn idee past. Dan kan hij besluiten zijn besluit iets aan te passen. Maar over

10 het algemeen leidt hij de groep zo, dat ze uiteindelijk democratisch het besluit nemen wat hij van te voren al had bedacht. Literatuurlijst Boeken Donders, P. Ch. (2001), De leider als coach. Uitgeverij Gideon: Hoornaar Donders, P. Ch. met Budding, J. (2003), One-2-be. Uitgeverij Gideon: Hoornaar Donders, P. Ch. (2007), De inspirerende leider. Gezond Leiderschap, deel 2. Uitgeverij Gideon: Hoornaar Friedbert, G. Seiwert, L. J. (2003), Het abc van de persoonlijkheid. Uitgeverij in Duitsland, deze staat niet vermeld. Jung, C. G. (2003), Psychologische typen. Uitgeverij Lemniscaat: Rotterdam Vliet, P. (2006), Wat drijft de mens? Inleiding persoonlijkheidsleer. Uitgeverij Boom: Amsterdam Weijnen, A.A. Ficq-Weijnen, A.P.G.M.A (2008), Prisma woordenboek. Nederlands. Uitgeverij Spectrum: Amsterdam Internet Weijers, E. ( ). MBTI. Bezocht op 21 maart 2013, op de website van carrière tijger: