Benodigde capaciteit busstation Leiden

Transcriptie

1 In opdracht van: Gemeente Leiden, Projectbureau RijnGouweLijn Benodigde capaciteit busstation Leiden v december 2009 Henk Nanninga en Roel van Huet (stagiair TU Delft) Benodigde capaciteit busstation Leiden inno-v is een adviesbureau voor slimme mobiliteit. Gespecialiseerd in multimodaal reizen, mobiliteitsmanagement en marktwerking. We maken ons sterk voor betere bereikbaarheid en klantgericht OV door mensen te bewegen en te verbinden. Met een scherp oog voor inhoud en proces, met en voor onze klanten. Ons motto is: denken, doen en laten. Voor meer informatie: mail@inno-v.nl of inno-v is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam, nr

2 Inhoud 1 Inleiding Huidig gebruik busstation Aantal bussen per uur Verdeling vertrekkende bussen over het uur Halteperronbezetting over het uur Aansluitingen van trein op bus Gebruik uitstaphaltes Gebruik bufferhaltes Gebruik alle haltes tezamen Huidige capaciteit en lay-out busstation Effecten RGL Aantal buslijnen Aantal aankomende en vertrekkende bussen Aantal bufferende bussen Aantal haltes Toekomstige capaciteit en lay-out van het busstation Zo min mogelijk aanpassingen Inkorten instaphaltes Verminderen aantal instaphaltes Voorlopige voorkeur gemeente Leiden Voorstel na overleg met provincie Zuid-Holland Holland

3 1 Inleiding De inpassing van de RijnGouweLijn op het Stationsplein brengt met zich mee dat op het busstation een aantal (buffer- en uitstap-)haltes verdwijnen. inno-v is gevraagd in beeld te brengen of deze verdwenen haltes moeten worden gecompenseerd en zo ja, hoe die compensatie vorm moet krijgen. 2 Huidig gebruik busstation In de volgende paragrafen wordt achtereenvolgens een analyse gemaakt van het gebruik van het busstation Leiden in en na de ochtendspits op de volgende aspecten: aantal bussen per uur verdeling vertrekkende bussen over het uur halteperronbezetting over het uur aansluiting trein op bus gebruik bufferhaltes De busboekjes van Connexxion en Veolia voor dienstregelingjaar 2009 en de haltevertrekstaten op het busstation zijn voor de analyse gehanteerd. Gekozen is voor de periode 8:00 tot 9:00 uur op maandag t/m vrijdag tijdens de reguliere winterdienstregeling, omdat dit uur gezien wordt als het drukste uur van de dag. Verder heeft een aantal video- en visuele waarnemingen plaatsgevonden, s ochtends tussen 08:00 en 11:00 uur en s middags tussen 16:00 en 18:00 uur. In de analyse verdient lijn 54 naar de Keukenhof aparte aandacht. Deze lijn rijdt alleen in het tulpenseizoen (gedurende 8-9 weken) en vooral in het weekend. In de ochtendspits rijdt de lijn 2 x per uur (om 8:22 en om 8:52 uur), overdag 4 x per uur en in het weekend overdag tot zo n 8 x per uur. In de grafieken zijn de ritten van lijn 54 niet opgenomen. Wel is in de analyse het effect van lijn 54 beschreven. 2.1 Aantal bussen per uur In een ochtendspitsuur (tussen 8 en 9) vertrekken er 93 bussen vanaf het busstation. Tijdens de weken dat de Keukenhof open is, zijn er 95 vertrekkende bussen tussen 8 en 9 uur. 2.2 Verdeling vertrekkende bussen over het uur Gemiddeld vertrekt elke 1½ minuut een bus. Maximaal vertrekken er 3 bussen per minuut. De verdeling over het uur van deze bussen is in de grafiek op de volgende bladzijde weergegeven. 3

4 aantal vertrekkende bussen per minuut tussen 8:00 en 9:00 uur 4 aantal vertrekkende bussen per minuut :59 8:01 8:03 8:05 8:07 8:09 8:11 8:13 8:15 8:17 8:19 8:21 8:23 8:25 8: Halteperronbezetting over het uur 8:29 vertrektijd 8:31 8:33 8:35 8:37 8:39 8:41 8:43 8:45 8:47 8:49 8:51 8:53 8:55 8:57 8:59 Wanneer we uitgaan van een gemiddelde halteertijd op een instaphalte van 2 minuten en de aanname dat alle bussen exact volgens de dienstregeling vertrekken, dan is de halteperronbezetting, het aantal halteperrons dat tegelijkertijd bezet is, als volgt: aantal bezette instaphaltes tussen 8 en 9 uur 8 aantal bezette haltes (o.b.v. 2-3 minuten instaptijd) :59 8:01 8:03 8:05 8:07 8:09 8:11 8:13 8:15 8:17 8:19 8:21 8:23 8:25 8:27 8:29 tijdstip 8:31 8:33 8:35 8:37 8:39 8:41 8:43 8:45 8:47 8:49 8:51 8:53 8:55 8:57 8:59 Maximaal zijn 7 haltes tegelijk bezet. Dat komt in het onderzochte spitsuur gedurende 2 minuten voor. Tijdens de periode dat de Keukenhof open is, zal het aantal minuten dat 7 haltes tegelijkertijd bezet zijn toenemen tot 5 minuten. Het aantal keren dat 6 haltes tegelijk bezet zijn is 10 keer. Wat ook opvalt is de fluctuatie van het aantal bezette haltes 4

5 over het uur. Het komt namelijk ook voor dat gedurende één of enkele minuten dat 1 of 2 haltes bezet zijn. Ter aanvulling is de bezetting van de instaphaltes getoetst met behulp van videowaarnemingen. Deze hebben plaatsgevonden in de ochtendspits op woensdag 7 oktober Op elke hele minuut is genoteerd hoeveel bussen zich op de instaphaltes bevonden. Wat daaruit blijkt is dat maximaal 6 haltes tegelijkertijd bezet zijn. Verder is de aanname van de halteertijd van 2 minuten getoetst door een analyse van de videowaarnemingen. Gemiddeld staat een bus 107 seconden stil op een instaphalte, waarbij moet worden aangetekend dat dit getal sterk wordt beïnvloed doordat een aantal bussen ongeveer 5 minuten stilstaat op de instaphalte, terwijl andere bussen binnen een halve minuut vertrokken zijn. aantal bussen op instaphaltes 8 7 aantal waargenomen bussen op instaphalte aantal waargenomen bussen onderweg vanaf instaphalte aantal bussen op instaphalte volgens dienstregeling aantal waargenomen bussen :58 8:00 8:02 8:04 8:06 8:08 8:10 8:12 8:14 8:16 8:18 8:20 8:22 8:24 8:26 8:28 tijdstip 8:30 8:32 8:34 8:36 8:38 8:40 8:42 8:44 8:46 8:48 8:50 8:52 8:54 8:56 8:58 Zeer incidenteel komt het voor dat er 8 bussen tegelijk op de uitstaphalte aanwezig zijn. Dit is 1 x waargenomen tijdens de ochtendspits: om ca. 8:11 uur gedurende een periode van minder dan 20 seconden. Pieken komen met name voor als chauffeurs bij eindigende ritten de instaphalte tevens als uitstap- en bufferhalte gebruiken. Dit komt vooral voor bij bussen die afkomstig zijn uit de richting Plesmanlaan of Rijnsburgerweg en ook weer in die richting vertrekken. Voor hen voorkomt deze keuze het rijden van een extra rondje over het busstation. 2.4 Aansluitingen van trein op bus Voor de periode 8:00 tot 8:30 uur is geanalyseerd hoe de kwaliteit is van de aansluitingen van trein op bus. De aankomende treinen zijn in dezelfde grafiek weergegeven als de vertrekkende bussen. Gekozen is voor een periode van een half uur omdat de situatie een half uur later vrijwel identiek is en omdat een kortere periode grafisch leesbaarder kan worden weer te geven. 5

6 aantal aankomende treinen en vertrekkende bussen op station Leiden Centraal 4 aantal aankomende treinen aantal vertrekkende bussen aantal aankomsten/vertrekken in minuut x :00 8:01 8:02 8:03 8:04 8:05 8:06 8:07 8:08 8:09 8:10 8:11 8:12 8:13 8:14 8:15 tijdstip 8:16 8:17 8:18 8:19 8:20 8:21 8:22 8:23 8:24 8:25 8:26 8:27 8:28 8:29 8:30 Uit de grafiek valt op te maken dat er in de tijd gezien geen aansluitknopen zijn: veel bussen vertrekken schijnbaar onafhankelijk van de aankomstmomenten van treinen op het station. Als er aansluitknopen zouden zijn, zouden er op bepaalde momenten van het uur een groot aantal bussen vrijwel gelijktijdig vertrekken nadat de bussen op elkaar (en op de trein) overstapmogelijkheid hebben geboden. Uit het ontbreken van belangrijke aansluitknopen mag geconcludeerd worden dat het verschuiven van aankomst- en vertrektijden van lijnen zonder veel bezwaren mogelijk is. 2.5 Gebruik uitstaphaltes Het aantal bussen dat gelijktijdig gebruik maakt van de uitstaphaltes fluctueert sterk over de tijd. De video-opnames laten zien dat het aantal wisselt van 0 tot 5 bussen. Gemiddeld gesproken halteert er steeds 1 bus tegelijk, waarbij de uitstaphaltes in zuidelijke richting het meest gebruikt worden. 6

7 aantal bussen op uitstaphaltes 6 aantal bussen op uitstaphaltes richting noorden aantal bussen op uitstaphaltes richting zuiden 5 aantal waargenomen bussen :58 8: Gebruik bufferhaltes 8:02 8:04 8:06 8:08 8:10 8:12 8:14 8:16 8:18 8:20 8:22 8:24 8:26 8:28 tijdstip 8:30 8:32 8:34 8:36 8:38 8:40 8:42 8:44 8:46 8:48 8:50 8:52 8:54 8:56 8:58 Uit analyse van de videobeelden en uit visuele waarnemingen blijkt dat in de periode 8:15 tot 10:15 uur het aantal bussen op de bufferhaltes maximaal 14 bedraagt. Deze periode is bewust gekozen omdat er veel aankomende ritten eindigen en veel chauffeurs hun koffiepauze hebben. aantal bussen op bufferhaltes aantal bussen op bufferhaltes richting zuiden aantal bussen op bufferhaltes richting noorden aantal waargenomen bufferende bussen :19 8:21 8:23 8:25 8:27 8:29 8:31 8:33 8:35 8:37 8:39 8:41 8:43 8:45 8:47 8:49 8:51 8:53 8:55 8:57 tijdstip Opvallend is dat het aantal bufferende bussen hoger is dan op grond van de dienstregeling verwacht mag worden. Uit de waarnemingen blijkt bijv. dat ook eindigende spitsbussen en ingehuurde touringcars na hun rit op een bufferhalte eindigen, terwijl ze volgens planning terug moeten naar de stalling of garage. Blijkbaar prefereert de chauffeur om sociale 7

8 redenen (gezelligheid) koffiedrinken in de kantine op het busstation boven de kantine in de stalling of garage. 2.7 Gebruik alle haltes tezamen Instaphaltes: maximaal 6 (gemiddeld 3) Uitstaphaltes: maximaal 5 (gemiddeld 1,5) Bufferhaltes: maximaal 14 (gemiddeld 8) Totaal gelijktijdig aantal waargenomen bussen: maximaal 21 (tussen 8:37 en 8:42 uur). totaal aantal aanwezige bussen aantal waargenomen bussen :19 8:21 8:23 8:25 8:27 8:29 8:31 8:33 8:35 8:37 8:39 8:41 8:43 8:45 8:47 8:49 8:51 8:53 8:55 8:57 tijdstip 8

9 3 Huidige capaciteit c en lay-out busstation Het huidige busstation is royaal gedimensioneerd. Er zijn 7 vertrekperrons met voldoende lengte om elk 3 standaardbussen te laten halteren. Alleen de instaphalte die het dichtstbij het station ligt (halte 1), kan maar 2 bussen herbergen. In totaal zijn er dus 20 vertrekhaltes, rood weergegeven op onderstaande plattegrond. Langs het station is nog een aparte uitstaphalte waar 3 bussen achter elkaar kunnen halteren, oranje weergegeven. Verder is er één langwerpig eilandperron met 3 uitstaphaltes en ruimte voor 4 bufferende bussen komend uit de richting Steenstraat. Aan de andere kant van het eilandperron is ruimte voor 3 bufferende bussen en achter op het busstation is ruimte voor 7 bufferende bussen. In totaal is de buffercapaciteit afdoende voor 14 bussen en zijn er 6 uitstaphaltes. Tellen we alle ruimte bij elkaar op, dan is er op dit moment plaats voor 40 halterende en/of bufferende bussen. Huidige lay-out busstation 9

10 4 Effecten RGL 4.1 Aantal buslijnen b In kaart is gebracht wat het effect is van de komst van de RijnGouweLijn. Er wordt vanuit gegaan dat de volgende buslijnen verdwijnen of worden ingekort omdat ze parallel met de RGL rijden: lijn van naar 28 Zoeterwoude Rijndijk, Heineken Leiden, Centraal station 32 Katwijk, Poolster Leiden, Centraal station 37 Katwijk, Vuurbaak Leiden, Centraal station 38 Katwijk, Vuurbaak Leiden, Centraal station 40 Noordwijk, Picképlein Leiden, Centraal station 44 Noordwijk, Picképlein Leiden, Centraal station 169 Alphen aan den Rijn, station Leiden, Centraal station 186 Gouda, station Leiden, Centraal station 187 Gouda, station Leiden, Centraal station 232 Noordwijk, Picképlein Leiden, Centraal station De lijnen 40 en 44 rijden niet geheel parallel met de RGL, maar uit een onderzoek dat Connexxion in 2006 gehouden heeft, blijkt dat de lijnen voornamelijk gebruikt worden door reizigers van Noordwijk naar Leiden. Vandaar dat ze in dit overzicht zijn meegenomen. Het is namelijk realistisch te veronderstellen dat ook deze lijnen komen te vervallen of worden ingekort tot het traject Noordwijk Rijnsburg en daarmee het busstation in Leiden niet meer aandoen. Van lijn 32 blijft het trajectdeel tussen Leiden en Zoetermeer bestaan. De lijnen 182 en 249 rijden weliswaar naar Alphen aan den Rijn, maar maken een grote omweg en bedient onderweg de kernen Hoogmade, Woubrugge en [lijn 182:] Ter Aar dat van deze lijnen verondersteld wordt dat deze zullen blijven bestaan. Ook de lijnen 186 en 187 rijden niet geheel parallel met de RGL, maar verondersteld mag worden dat de RGL het grootste deel van de vervoerstroom voor zijn rekening zal gaan nemen. Van lijn 28 blijft het trajectdeel in de richting Oegstgeest bestaan. Richting Zoeterwoude- Rijndijk vervalt de lijn. De RGL heeft een te grote overlap met dit traject. Het aantal lijnen daalt daardoor met 10 lijnen tot 19 lijnen, een daling met 34%. 4.2 Aantal aankomende en vertrekkende bussen Het aantal bussen dat in een ochtendspits uur vanaf het Stationsplein vertrekt zal op basis van bovenstaande aannames dalen tot 73, een daling met 20 bussen per uur (-22%). 4.3 Aantal bufferende bussen De verdwijnende lijnen genoemd in paragraaf 4.1 zijn (met uitzondering van lijn 32) lijnen die beginnen en eindigen op station Leiden. Lijn 32 was een doorgaande lijn en wordt een eindigende lijn. Alleen eindigende lijnen bufferen op het busstation. Doorgaande lijnen maken geen gebruik van de bufferhaltes. Het aantal bufferende bussen in het drukste 10

11 ochtendspitsuur neemt met (20-2 =) 18 ritten af. Als we aannemen dat bussen in de spits gemiddeld 5-10 minuten bufferen, neemt het aantal gelijktijdig bufferende bussen met 2-3 bussen af. De piek neemt daardoor af van 14 tot bussen en het gemiddelde van 8 tot 5-6 bussen. 4.4 Aantal haltes Een daling van het aantal bussen met 22% zal met zich mee brengen dat het aantal gelijktijdig vertrekkende bussen en daarmee het aantal vertrekhaltes ook met 22% zal kunnen dalen. Het is evenwel aan te bevelen om de mogelijkheid te handhaven dat minimaal 5 bussen gelijktijdig kunnen aankomen, 3 bussen gelijktijdig kunnen vertrekken en minimaal 8 bussen gelijktijdig kunnen halteren op een instapperron. Daarmee behoud je de flexibiliteit en robuustheid die het huidige busstation ook biedt. Wel is het mogelijk om de lengte van de instapperrons in te korten tot 28 meter. Dan biedt elk perron ruimte voor 2 bussen en ook gelede bussen kunnen hier in de toekomst blijven halteren. 11

12 5 Toekomstige capaciteit en lay-out van het busstation 5.1 Zo min mogelijk aanpassingen In onderstaande figuur is, met als uitgangspunt sober en doelmatig, een lay-out weergegeven met zo min mogelijk aanpassingen. In het ontwerp worden bestaande bufferhaltes zoveel mogelijk gecompenseerd. De uitstaphaltes voor bussen komend vanuit de Steenstraat komen langs de Stationsweg te liggen. Zo hoeven uitstappende busreizigers niet meer de busbaan over te steken. Het aantal uitstaphaltes langs het station wordt verminderd tot twee haltes achter elkaar. De instaphaltes blijven liggen op de huidige plek, maar worden uit pragmatisme niet ingekort. Er blijven in deze variant slechts 10 bufferplaatsen over. Deze schuiven op als gevolg van de RGL. De precieze ligging van de bufferplaatsen op onderstaande tekening is indicatief. Gewijzigde lay-out: sober en doelmatig 12

13 5.2 Inkorten instaphaltes Een iets verdergaande variant is de inkorting van de instaphaltes. De huidige haltes zijn veel te lang. Er staan nooit meer dan 2 bussen tegelijk aan de halte en er rijden momenteel geen gelede bussen in en om Leiden. Door inkorting van de haltes ontstaat meer manoeuvreerruimte en meer ruimte voor het opstellen van bufferende bussen. In totaal kunnen er 12 bussen bufferen. De ligging van de bufferhaltes is ook hier indicatief ingetekend. Gewijzigde lay-out: inkorting instaphaltes 5.3 Verminderen ren aantal instaphaltes Een verdergaand alternatief is het aantal instaphaltes te verminderen. Uit de analyse blijkt dat op dit moment maximaal 6 bussen tegelijk aan de halte staan (met incidentele pieken van 7-8 bussen) en maximaal 3 bussen per minuut vertrekken. Een busstation met 10 instaphaltes (5 haltes van 2 bussen elk) moet voldoende zijn om alle bussen te kunnen faciliteren. Verder zijn 12 bufferhaltes in deze variant inpasbaar. Zeker als het aantal bussen in de toekomst met 22% afneemt, zal de druk op het busstation dusdanig afnemen dat een lay-out als hieronder weergegeven meer dan voldoende capaciteit biedt. Ook hier zijn de bufferhaltes indicatief weergegeven. De groen gearceerde ruimte komt in deze variant beschikbaar en kan bijv. worden ingezet voor uitbreiding en/of vervanging van fietsparkeervoorzieningen of als alternatieve locatie voor de taxistandplaats. 13

14 Gewijzigde lay-out: vermindering aantal instaphaltes met twee haltes 6 Voorlop oorlopige voorkeur v gemeente Leiden De voorlopige voorkeur van de gemeente Leiden ging uit naar de variant beschreven in paragraaf 5.3. In deze variant is het ruimtebeslag van het busstation meer in overeenstemming met het gebruik ervan en kan een deel van de ruimte worden benut voor het vervangen van elders wegvallende voorzieningen, zoals de taxistandplaats of voor vervanging en uitbreiding van fietsklemmen. 7 Voorstel na overleg met provincie Zuid-Ho Holland land Na overleg met de provincie Zuid-Holland is gebleken dat het aantal bussen als gevolg van de RGL vooralsnog met kleinere aantallen afneemt ten opzichte van de in onderhavige notitie genoemde aantallen. Dit heeft meerdere oorzaken. Politiek is het onwenselijk om het voorzieningenniveau naar een wijk te minimaliseren of zelfs de busdienst naar een wijk te beëindigen wanneer de wijk voor een groot deel buiten de loopafstand van de RGL ligt, zoals de wijk Roomburg/Meerburg. Voor een vervoerder is het echter niet voor de hand liggend om een dergelijke relatief kleine wijk met een aparte lijn te blijven bedienen, zoals de huidige lijn 28 naar Heineken dat momenteel doet. Het bedrijventerrein van Zoeterwoude-Rijndijk wordt in de toekomst ontsloten door de RGL, zodat een belangrijke functie van de lijn komt te vervallen. De provincie heeft in haar referentienetwerk rekening gehouden met handhaving van lijn 28, waar deze notitie er vanuit ging dat deze lijn zou komen te vervallen. 14

15 Het is politiek onwenselijk om de frequentie van bussen naar Noordwijk te verminderen als gevolg van de RGL. Bovendien bestaat de kans dat de RGL een deel van Noordwijk slecht ontsluit. Momenteel heeft Noordwijk 8 bussen per uur in de spits. De voorziene frequentie van de RGL is 4 x per uur. De provincie heeft in haar referentienetwerk rekening gehouden met handhaving van lijn 40 en 44, waarbij één van beide lijnen vanaf Rijnsburg via de route van lijn 232 door het bedrijventerrein Het Heen naar Katwijk gaat rijden. In de periode dat de RGL Oost wel en de RGL West nog niet is aangelegd zal het aantal bussen in de richting Katwijk/Noordwijk niet verminderen. Ook dat is een reden het aantal instaphaltes niet al te fors te verminderen. NS maakt bij stremmingen en werkzaamheden gebruik van de instaphalte langs het Alphens perron. Dit komt weliswaar niet al te vaak voor en bij geplande werkzaamheden wordt meestal uitgeweken naar het weekend waarin de aantallen bussen sowieso lager zijn dan door de week, maar de mogelijkheid een perron vrij te maken voor dergelijke calamiteiten is wenselijk. In het 8 weken durende bollenseizoen rijdt een aparte lijn naar de Keukenhof. In de ochtendspits heeft deze lijn amper effect, overdag en in de middagspits rijdt deze bus 4 x per uur en in het weekend zelfs 8 x per uur. Als gevolg hiervan wordt voorgesteld vooralsnog één instaphalte te verwijderen. Uit tekeningen in het bezit van de provincie blijkt bovendien dat de instaphalte het dichtst bij de Aldi dient te verdwijnen omdat de RGL over die halte komt te rijden. Onderstaand is daarom een nieuwe schets van de eindsituatie weergegeven, rekening houdend met de resultaten van het overleg met de provincie Zuid-Holland. Gewijzigde lay-out: vermindering aantal instaphaltes met één halte 15

16 Bijlage 1 Legenda 16