Maatschappelijk Verantwoord Besturen Gemeentelijke stappen in 2013

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Maatschappelijk Verantwoord Besturen Gemeentelijke stappen in 2013"

Transcriptie

1 Maatschappelijk Verantwoord Besturen Gemeentelijke stappen in Heb je opmerkingen, vragen of een duurzame tip? Stuur een mailtje naar Maartje Essens, coördinator MVO, Volg ons via 1

2 Inhoudsopgave Onze stad 4 Onze aanpak 7 Onze resultaten 9 Samen met onze partners 23 Vooruitblik

3 Onze stad Als gemeente streven we naar een duurzaam Eindhoven. Een stad waar de lucht, de bodem en het water schoon zijn, waar het veilig is, waar goed onderwijs is, waar de natuur gezond en divers is, waar voor iedereen de levensbehoeften verkrijgbaar zijn, nu en in de toekomst. Kortom; een stad die we met een gerust hart kunnen nalaten aan onze kinderen en kleinkinderen. Daar hebben we iedereen bij nodig. Extern de burgers, organisaties en ondernemers. Intern de collega s en onze partners en leveranciers. Omdat wij geen ondernemers zijn, vinden we de term Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) niet zo goed passen. Liever praten wij daarom over Maatschappelijk Verantwoord Besturen. We leggen verbindingen, gaan in gesprek met inwoners, leveranciers en partners. Uiteindelijk bepalen zij mede de koers van ons MVO-beleid en moeten we samen de successen bereiken. Binnen de organisatie richten we ons op vijf pijlers die het fundament vormen van het gemeentelijke programma duurzaamheid: Energie Bouwen & wonen Implementatie duurzaamheid Duurzame mobiliteit MVO Die pijlers helpen ons op koers te blijven. Vanuit de pijlers kunnen we zin en betekenis geven aan ons eigen energieverbruik, onze eigen gebouwen, onze eigen mobiliteit, onze eigen MVO- acties en onze eigen verankering van duurzaamheid binnen de werkprocessen. Duurzaamheid integreren in de dagelijkse werkzaamheden is misschien wel de grootste uitdaging. In 2013 zijn trainers succesvol ingezet om binnen sectoren de duurzaamheidmethode gebaseerd op The Natural Step (TNS) te verankeren. Daar gaan we in 2014 mee door! Uiteindelijk moeten de trainingen ertoe leiden dat alle medewerkers de kansen op het gebied van duurzaamheid inzien. Want kansen liggen er nog genoeg! De MVO-coördinator ondersteunt de trainers en de collega s die met MVO aan de slag gaan. Samen met hen worden kansen, valkuilen en successen besproken en gecommuniceerd via social media en op de duurzaamheidspagina op Pino. Zodat we allemaal op de hoogte raken en blijven van wat MVO voor onze gemeente betekent. Dit overzicht is geschreven vanuit een overkoepelend perspectief. Het beschrijft de belangrijkste activiteiten op het gebied van initiatieven die duurzaamheid bevorderen. Het geeft in brede zin een inkijk in al die activiteiten en initiatieven die er al zijn en die er steeds meer komen. Duurzaamheid speelt linksom of rechtsom in alle werkprocessen wel een rol. Daarnaast speelt duurzaamheid zich af op allerlei niveaus. Dan weer groot, dan weer klein binnen een sector of afdeling. Klein of groot; ze zijn allemaal relevant en het is goed dat ze plaatsvinden! Met dit overzicht willen we vooral communiceren over (behaalde) doelstellingen en successen die door heel de organisatie heen lopen. We laten globaal zien waar we staan en maakten een selectie van collega s die hun rol pakken op het gebied van duurzaamheid. Een woord van dank gaat natuurlijk uit naar iedereen die in zijn of haar werk bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling! Paulien Pistor Gemeentesecretaris 4 5

4 Onze aanpak Om die duurzame stad te worden, hebben we vijf uitgangspunten geformuleerd. In al onze werkprocessen, bij al onze besluiten gaan we hiervan uit. Uit deze jaar rapportage blijkt dat steeds meer collega s de uitgangspunten omarmen. Gemeentelijke Uitgangspunten 1) We gaan zuinig om met energie en kiezen voor groene energie. 2) We kiezen voor recyclebare materialen of materialen die door de natuur afgebroken kunnen worden. 3) We gebruiken producten die geen schade toebrengen aan mens en milieu. 4) We gaan zuinig om met de natuur en breiden die waar mogelijk uit. 5) We gaan uit van de eigen kracht van onze inwoners en zorgen voor hen waar het even moeilijk mee gaat. Mensen in de rest van de wereld ondervinden geen nadelen van ons handelen en waar mogelijk verbeteren we hun kwaliteit van leven. Het ABCD-model We hebben die visie van een duurzame stad. We hebben de uitgangspunten om onze beslissingen te toetsen. Maar hoe komen we nu tot het einddoel? En hoe weten we of we de juiste stapjes maken? Daarvoor biedt The Natural Step het ABCD-model. Het zijn vier stappen die je op weg helpen. Stappen die zorgen voor grip en overzicht op het pad dat je bent ingeslagen. Die vier stappen zijn A (awareness): bewustwording en visievorming. Wat is duurzaamheid en hoe ziet die eind situatie er uit? B (baseline): beschrijving van de huidige situatie. Hoe ver ben je al en wat moet nog beter? C (creative solutions): bedenk wat er moet gebeuren om de duurzame eindsituatie te bereiken. D (decide on priorities): welke concrete acties ga je nu ondernemen? Het doel per sector is om duurzaamheid goed te integreren. Dit betekent dat medewerkers weten wat duurzaamheid voor de gemeente is, wat het in hun werk betekent en dat ze duurzaamheid integreren in de dagelijkse werkprocessen. Vanessa Silvertand 6 7

5 Onze resultaten Practice what you preach. Voor ons als organisatie ligt op het gebied van duurzaamheid een grote uitdaging! Hoe kunnen we anderen meekrijgen als we zelf niet het goede voorbeeld geven? Maar laten we tegelijkertijd ook eerlijk zijn en zeker niet roomser : ook wij moeten net als iedereen keuzes en afwegingen maken. Wat we duurzaam kunnen doen en wat realistisch gezien haalbaar is, moeten we echter wel doorvoeren! We willen intern duurzaamheid verder verspreiden en duurzame acties stimuleren en promoten. Kennisdeling speelt hierbij een belangrijke rol. Herhaling van de boodschap moet leiden tot besef en uiteindelijk duurzaam gedrag. Gelukkig komen er steeds meer collega s die duurzaamheid doorvoeren in hun werkprocessen. En als dat ene dominosteentje gevallen is, volgen vanzelf andere medewerkers. Maar de verhalen moeten wel opgeschreven en verteld worden. Onze duurzaamheidtrainers maken de theorie achter onze duurzaamheidaanpak klein en werkbaar. Zodat het voor alle collega s toegankelijk en bereikbaar is. Het draait immers om de stapjes die we in totaliteit met elkaar zetten. Op Pino en via andere kanalen verspreiden we de verhalen en de mooie voorbeelden van collega s die met projecten al fraaie stappen hebben gezet. Lees de volgende voorbeelden uit 2013 maar eens. Monitoring Sinds 2013 beschikken al onze gebouwen over een monitoringsysteem. Dit systeem maakt (afwijkend) energieverbruik in onze kantoren, sportaccommodaties en/of culturele centra/musea zichtbaar. De systemen laten echter ook direct de positieve effecten zien van energie besparende maatregelen. Budgethouders krijgen ieder kwartaal een overzicht met het energieverbruik en de kosten daarvan voor de verschillende gebouwen. Zo krijgen zij meer gevoel bij het energiegebruik waarvoor ze verantwoordelijk zijn. Bio-energiecentrales Onze gemeentelijke zwembaden beschikken over bio-energiecentrales. Die van Nationaal Zwem centrum de Tongelreep draait op bioline (bio-olie) en levert Duurzaam betekent voor mij vooral bewust zijn van je eigen handelen en de impact daarvan. Maar ook open durven staan voor ideeën van anderen. En dit vervolgens vertalen naar meer verantwoorde alternatieven en slimme processen. Joop Ketelaers 8 9

6 zowel warmte als elektriciteit. Overschotten van deze centrale gaan terug naar het elektriciteitsnet. De Tongelreep heeft naast de bio-energiecentrale nog meer energie-installaties. Daarvan zijn er enkele toe aan vervanging. Bij de nieuwe installaties staat continuerende warmte voorziening van het zwembad voorop, maar energieaspecten spelen een belangrijke rol! Het ir. Ottenbad beschikt over een bio- energiecentrale die wordt gestookt met houtchips (afvalhout). We onderzoeken mogelijkheden om de duurzame energie van beide zwembaden te benutten voor projecten in de omgeving. Verlichting In 2013 zijn de gemeentelijke energie contracten aangepast aan het daadwerkelijke verbruik. Energiebelasting die we in onze ogen teveel hebben betaald is terug gevraagd. De komende jaren dringen we het energieverbruik verder terug via energie besparende maatregelen op het gebied van verlichting (kantoren en openbare ruimte) en we nemen het gebruikersgedrag onder de loep. Slim beheer en onderhoud Via een slimme aanbesteding is het beheer en onderhoud van onze gebouwen integraal in de markt gezet. Dit past binnen het Europese project Smart Procurement European Alliance (SPEA). Met alle maatregelen willen we de komende drie jaar minstens 2% per jaar besparen op de gemeentelijke energierekening. Aanpak installaties Dankzij het energiezuiniger afstellen van installaties besparen we veel geld. Als we bijvoorbeeld vergelijken met de kosten in 2006, dan besparen we tot 30%! Het gaat om installaties zoals luchtbehandeling, koeling en verwarming in onder andere het van AbbeMuseum, stadhuis, stadhuistoren en Herman Witte Huis. Cijfers 2012 Verbruik gemeentelijke installaties: ca m 3 aardgas (vergelijkbaar met het gemiddelde gasverbruik van 3600 huishoudens). ca kwh (vergelijkbaar met het gemiddelde electriciteitsverbruik van huishoudens). Energieverbruik: GJ of 0,306 PJ. Kosten energie-inkoop: ca 7,3 miljoen euro. In 2012 wekten we 0,7% van de door ons verbruikte energie duurzaam op. Waar we naartoe gaan? Dat we als gemeentelijke organisatie maximaal energie besparen en de energie die nodig is duurzaam in de regio wordt opgewekt. Peter Scholtens 10 11

7 Energiemanagement Om de energiedoelstellingen voor de eigen organisatie te realiseren, is met ingang van 1 juni 2013 voor een periode van drie jaar, energiemanager Peter Scholtens aangesteld. De kosten voor de tijdelijke energiemanager van het gemeentelijke energiegebruik worden ruimschoots gedekt met de opbrengsten van de energiebesparing. De energiemanager schreef een plan van aanpak dat gericht is op administratieve, organisatorische en gedragsmaatregelen. Bekeken is waar de grootste besparingen zijn te behalen. Om de exacte omvang van de besparing helder te krijgen is nader onderzoek nodig. Wel is duidelijk dat de energierekening van de gemeente de komende jaren flink zal dalen. De uitgaven aan energie vielen in 2013 al circa euro lager uit dan in Deze besparing kan toegerekend worden aan contractoptimalisatie en lagere energieprijzen. Door fysieke besparingsmaatregelen, een actieve houding ten aanzien van de inkoop en het verder aanscherpen van contracten zal de rekening in de komende jaren blijven dalen. Conferentie Eindhoven Energieneutraal De gemeente Eindhoven probeert partijen bij elkaar te brengen om gezamenlijk aan de slag te gaan met energiebesparing en de opwekking van duurzame energie. Als het kan worden gemaakte afspraken vastgelegd in een Green deal. Op 28 februari 2013 organiseerden we de conferentie Eindhoven Energieneutraal. We presenteerden onze energieambities en daagden meer dan 160 vertegenwoordigers van onder andere het bedrijfsleven, onderwijsinstituten en woning corporaties uit om samen te werken aan de invulling ervan. Mobiliteit In 2013 declareerden we als organisatie bijna zakelijke autokilometers. Dit zijn autoritten die we met de eigen auto voor het werk hebben gemaakt. Deze kilometers willen we graag verduurzamen, door het stimuleren en gebruik te maken van schonere alternatieven. Als onderdeel hiervan stemde het college in met een proef binnen de sector VTH. Voor een periode van twee jaar worden acht elektrische deelauto s ingezet en gaan de deelnemers hun noodzakelijke autokilometers met de elektrische dienstauto s maken. De proef moet inzicht geven in de vraag of elektrische deelauto s een 12 Het verduurzamen van onze kilometers is absoluut mogelijk! Bijvoorbeeld door de inzet van elektrische voertuigen. Ervaren is de beste manier om overtuigd te raken! De tijd dat we met het vingertje wijzen is voorbij. We laten zien dat het anders kan, op een manier die vele voordelen heeft. Jeroen van Gestel 13

8 geschikt duurzaam alternatief vormen. Een ander groot voordeel van de inzet van deze dienstvoertuigen is dat de uniformiteit en herkenbaarheid van de gemeente Eindhoven op straat wordt vergroot. Materialen en grondstoffengebruik Sinds 2013 zijn de verkeerstromen op het gebied van papierlevering flink teruggedrongen! De aanlevering gebeurt nog maar een keer in de twee weken en niet meer dagelijks. Het gaat om print/briefpapier en plotterrollen. Voor de duidelijkheid: de aangepaste levering is niet van invloed op de hoeveelheid papier die we gebruiken, maar zorgt wel voor minder vrachtverkeer en daarmee minder CO2-uitstoot. In 2012 kon de leverancier nog dagelijks op de stoep staan, nu is dat maximaal 25 keer per jaar. Met de leveranciers zijn afspraken gemaakt over een basisassortiment met artikelen met geringe milieubelasting en over het recyclen van goederen. Voor afwijkende kantoorartikelen moet een aparte aanvraag worden gedaan. Hergebruik meubilair Bij verhuizingen en verbouwingen worden spullen hergebruikt. Zo zijn in het NRE-gebouw de wanden, vloerbedekking en pantry s uit het KBC hergebruikt. Meubilair dat overblijft wordt of verkocht aan partners zoals Ergon, verkocht aan eigen medewerkers of op goede wijze gerecycled. Duurzaam toilet Als we het over onze gebouwen hebben, dan hebben we het ook over ons sanitair. Vooral op de toiletten is het nodige veranderd. Zo leveren de nieuwe biokatoenen handdoekrollen 79% minder afval en zijn ze veel minder milieubelastend dan het papieren handdoekje. Een rol van 35m is vergelijkbaar met m papieren wegwerphanddoekjes. Een afgesloten toiletpapierhouder met afremmechanisme zorgt ervoor dat er ongeveer 20% minder toiletpapier wordt gebruikt. Alle waterkranen binnen onze gebouwen zijn voorzien van spoelstops en er is op veel plekken geen warmwatervoorziening meer. Scholing In 2013 zijn onze gebouwenbeheerders bijgeschoold en geïnstrueerd hoe zij de installaties binnen het gebouw kunnen programmeren om alleen op werkdagen te draaien. Verder vervult onze beveiliging een signaleringsrol tijdens hun inspectierondes, zodat er geen onnodige verlichting/verwarming/koeling in de gebouwen aan staan. Gebeurt dit toch? Dan wordt dit doorgegeven aan de gebouwenbeheerders. Zo proberen we de cirkel rond te maken. 14 Dadelijk in onze vernieuwde catering bieden we gezond - liefst streek gebonden - voedsel aan, met informatie over bijvoorbeeld de hoeveelheid calorieën en het vetgehalte. Maar mensen kiezen uiteindelijk zelf wat ze eten. Wij kunnen alleen mensen bewustmaken van wat men eet. Karin van der Sande Mijn visie is dat alle gemeentelijke gebouwen minimaal energie neutraal moeten zijn. Ze zijn gebouwd van hernieuwbare materialen en efficiënt in gebruik en beheer. Onze natuur is aan de bebouwing gekoppeld en er wordt geen water verspild. Het binnenklimaat is gezond en de gebouwen zijn toegankelijk, flexibel en sociaal veilig. Marc Gijsman 15

9 Schoonmaken en koffiedrinken Het schoonmaakteam werkt sinds 2013 met minder milieubelastende schoonmaakmiddelen. Sterker nog: alle werkzaamheden worden uitgevoerd conform de eisen en voorwaarden van het milieuzorgsysteem (GE 13). In 2013 waren de thee en koffieautomaten zo afgesteld dat ze buiten kantoortijden op stand-by stonden. Hierdoor werd de temperatuur van het water teruggebracht van 90 c naar 60 c. In de aanbesteding voor de nieuwe koffieautomaten die begin 2014 zijn geplaatst, speelde duurzaamheid een belangrijke rol. Niet alleen de koffie moest lekker zijn, maar ook duurzaam. Net als de apparaten, het onderhoud en de aanvullingen. Zo kunnen uitvoerende werkzaamheden worden verricht door medewerkers van een WSW-organisatie. Stadspoort Landbouw De Stadspoort Landbouw is een inspirerend voorbeeld van duurzaam bouwen in Eindhoven. Dit informatiecentrum in Landelijk Strijp is duurzaam van ontwerp tot en met exploitatie. Bovendien is het gebouw budgettair neutraal gerealiseerd. Het informatiecentrum vormt een ontmoetingsplaats van educatie en recreatie, waar de verhalen van bedrijven, landbouw en cultuurhistorie worden verteld. Duurzame telefonie Net als de kledingbranche staat ook de telefoniebranche niet bekend om haar goede arbeidsomstandigheden. Als eerste Nederlandse gemeente deden we een Europese aanbesteding met sociale voorwaarden. Het leverde uiteindelijk concrete afspraken op met telefonieleveranciers. Zij pakten zelf de handschoen op om te werken aan het MVO-beleid en om in dialoog te gaan met hun toeleveranciers. Dezelfde aanpak kiezen we bij het aanbesteden voor de nieuwe bedrijfskleding. Door deze aanbestedingen werken we aan bewustwording bij leveranciers. Duurzaam Inkopen & Aanbesteden Duurzaam inkopen kan absoluut! Dit doen we innovatief en creatief; met de lat aanzienlijk hoger dan de voorheen gangbare standaard minimum eisen. Het gebeurt in samenwerking met de markt en met een sluitende business case. In 2013 waren we de eerste gemeente die een pilot aanbesteding deed met toepassing van sociale voorwaarden. Het leverde veel persaandacht op uit binnen- en buitenland. Wat we ook doen is duurzaam inkopen afstemmen op overige duurzaamheidthema s. Bijvoorbeeld het koppelen van de duurzaamheidmethode en duurzaam bouwen. Door in gesprek te gaan met de markt, worden zeer duurzame resultaten behaald binnen In 2015 willen we als gemeentelijke organisatie 100% duurzaam inkopen. Duurzaam inkopen is geen verplichting, maar nu al een vanzelfsprekendheid! Sandra Poels 16 17

10 projectbudgetten. Tegelijkertijd is geïnvesteerd in samenwerkingsverbanden met ElectronicsWatch, MVO Nederland, VNO NCW, NEVI, PIANOo en partners in de stad. De lat ligt voor onze organisatie hoog. Veel hoger dan de wettelijke toets op duurzaam inkopen. Jaren geleden kochten we al voor 95% duurzaam in. En we willen dus echt die 100% aan gaan tikken. Manifest Eindhoven ondertekende begin 2013 het Manifest Professioneel Duurzaam Inkopen van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Eindhoven verplicht zich hiermee om ambitieus en professioneel duurzaam in te kopen; het afsluiten van deals met maximale maatschappelijke waarde, met de duurzaamheiddoelstellingen van Eindhoven als leidraad. Hierbij dient de markt te worden uitgedaagd om te komen met de meest duurzame oplossing voor de inkoop behoefte. De aanbestedingsstrategie verandert hiermee van gunnen op laagste prijs, naar gunnen op basis van EMVI (Economisch Meest Voordelige Inschrijving) en TCO (Total Cost of Ownership). Duurzame fietstocht Tijdens de dag van duurzaamheid (10 november) werden raads- en collegeleden op de fiets geïnformeerd over tal van duurzame initiatieven in de stad en over de activiteiten die we intern uitzetten over initiatieven binnen de gemeente zelf. Overigens is de route natuurlijk ook leuk om zelf of met het gezin af te leggen. Het nieuwe werken Binnen het nieuwe werken staat de medewerker centraal. We krijgen in grote lijnen de ruimte om te bepalen hoe, waar, wanneer, waarmee en met wie we werken. Natuurlijk is dat wennen. En niet iedereen vindt het prettig om met die vrijheid om te gaan. Het is een proces dat tijd nodig heeft en de tijd krijgt. Uiteindelijk moet het leiden tot meer tevreden medewerkers en een meer duurzame kantoorsituatie. Duurzaamheid trainersteam Gied Alferink Nicole Vernig Maaike Veenbrink Birgit de Bruijne Joop Ketelaers Gösta Weber Maartje Essens Tamara Meerman Vanessa Silvertand Martin Verschuren Henri van der Velden Duurzaamheid is een kwestie van vragen stellen. Doe ik het zo of kan het anders? Heb ik iets echt nodig? Natuurlijk is er altijd een spanningsveld van kosten en opbrengsten; het gaat erom dat je in ieder geval de juiste vragen stelt. Dat deden we toen we praatten over de spullen in het KBC-gebouw. Wat hebben we nodig in het NRE? Wat kunnen we hergebruiken? Er over nadenken maakte de antwoorden uiteindelijk simpel. Na de presentatie van Karl-Henrik Robèrt in Eindhoven was mijn latente passie voor duurzaamheid aangewakkerd. Toen twee jaar geleden een interne oproep kwam voor trainers duurzaamheid binnen de gemeente Eindhoven heb ik me hier direct voor aangemeld. Naast mijn werk als wijkcoördinator probeer ik collega s, bewoners en onder nemers te stimuleren en te motiveren om met duurzaamheid aan de slag te gaan. 18 Joyce Vercoelen Gied Alferink 19

11 Digitalisering Minder papier en minder printen. Ook in 2013 stimuleerden en promootten we het verantwoord en minder kopiëren en printen onder het personeel. De digitalisering van alle post helpt ons hierbij. Het dubbelzijdig printen en niet enkelzijdig en zwart in plaats van kleur is ons devies. De komende jaren zal uitwijzen hoeveel dit bespaart. Afval scheiden Afval scheiden begint aan het bureau. De nieuwe inzamelbakken zijn geplaatst en er zijn afspraken gemaakt met de ophaaldienst voor een goede afhandeling hiervan. Duurzaam consumeren Binnen onze catering maken producten steeds meer plaats voor streek- en duurzame producten. Zoetwaren, koffie en thee zijn Fairtrade, de sapjes biologisch en het broodassortiment duurzaam. Bij de verschillende aanbestedingen vormt duurzaamheid een belangrijk onderdeel. Tijdens de Week van de Smaak serveerde de catering gratis drie verschillende duurzame broodjes met streekproducten. Alle wegwerpartikelen zoals bordjes, bestek en afdekfolie bestaan voortaan uit suikerriet PLA (biologisch afbreekbaar kunststof) en zetmeel. Duurzaamheidtrainingen In 2013 werden de duurzaamheidtrainingen ge baseerd op TNS in eerste instantie gegeven op eigen verzoek vanuit een sector of afdeling. Om hier meer structuur in aan te brengen en om te zorgen dat alle medewerkers met de duurzaamheid methodiek in aanraking komen, verzorgen we sinds medio 2013 trainingen op sectorniveau. Mede werkers zien dan direct hoe het in hun werk toepasbaar is. De trainingen worden gegeven door zowel interne medewerkers als ingehuurde trainers. Sectoren die in 2013 aan de beurt kwamen zijn: PM, G&V, ORVM, GBO, Sport, REA, VTH, FAO en Inkoop. Deze trainingen worden in 2014 voortgezet en andere sectoren komen ook aan bod. 20 We werken op heel veel fronten aan een duurzaam sportklimaat in Eindhoven. Je moet dan vooral denken aan activiteiten om energie (kosten) te besparen of energie duurzaam op te wekken. Persoonlijk vind ik het erg prettig om te zien dat het thema duurzaamheid steeds natuurlijker op het netvlies bij alle partijen komt, zowel bij collega s, leveranciers en andere partijen. Maar we zijn er nog niet. De komende tijd zie ik het als mijn grote uitdaging om met alle betrokken collega s een duurzame energieboost te geven aan de stad van de toekomst. Michel Gies 21

12 Samen met onze partners Om onze gemeentelijke doelstellingen te behalen, hebben we iedereen in de stad nodig. Inwoners, organisaties en ondernemers. Daarnaast moeten we verder kijken dan de stadsgrenzen. Kennisdeling op alle gebieden is belangrijk om tot blijvende duurzame stappen te komen. Als gemeente hebben we daarin niet alleen een voorbeeldfunctie; we moeten ook zorgen voor faciliteiten en ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid stimuleren. Een belangrijk instrument op MVO-gebied is het keurmerk Duurzame Ondernemer. In 2013 is met betrokken ondernemers besproken hoe we dit initiatief verder kunnen uitbreiden om van duurzaamheid een voort durend thema te maken. Op het platform Co-do.net kunnen ondernemers kennis over duurzaamheid met elkaar delen, inspiratie opdoen en duurzaamheidsvraagstukken aanpakken. Als gemeente hebben we vanuit onze kennis en contacten daarin een verbindende rol. Het is prettig om te zien dat andere organisaties, steden en landen onze inspanningen op duurzaamheid op waarde schatten. Eervolle vermeldingen zoals door de Zweeds TNS-oprichter Dr. Karl-Henrik Robèrt of de benoeming tot Fair trade gemeente zetten ons als organisatie en ons als stad op de duurzame landkaart. Hierna volgen enkele voorbeelden uit 2013 over wat nog meer plaatsvond op MVO-gebied. Maatschappelijk Diner 040 Tijdens dit initiatief van De Lage Landen, PWC, Samen voor Eindhoven en gemeente Eindhoven, ontmoeten bedrijven, maatschappelijke organisaties, scholen en de gemeente elkaar. In 2013 bespraken de maatschappelijke organisaties op 22 april het thema: Onderwijs&Werk. Doel is dat organisaties en bedrijven door het sluiten van een match uiteindelijk duurzame relaties met elkaar opbouwen. En dat ze daarmee een boost geven aan de kwaliteit van het maatschappelijke leven in onze stad, door inzet van vrijwilligers uit het bedrijfsleven. Duurzaamheid zit m voor mij ook in een andere manier van werken: vanuit een co-creatie benadering. Vanuit de kracht van wij samen met collega s. Maartje Essens 22 23

13 Eindhoven Fair trade gemeente. Deze eervolle titel geeft aan dat wij als gemeentelijke organisatie en lokale ondernemers bijzonder veel aandacht besteden aan fair trade. Verhuur je dak voor PV Een lokale Green deal uit 2013 is Verhuur je dak voor PV. Binnen dit project worden de mogelijkheden bekeken voor particulieren die zonnepanelen willen plaatsen, maar geen eigen dak ter beschikking hebben. Te gebruiken daken kunnen liggen op appartementen die in het bezit zijn van een Vereniging van Eigenaren (VvE), daken van bedrijven (o.a. op de Kade) en braakliggende terreinen. De Green deal speelt in op aangekondigde financieel aantrekkelijke maatregelen uit het landelijke Energieakkoord. Keurmerk Duurzame Ondernemer Eindhovense ondernemers konden voor de vierde keer meedoen aan het Keurmerk Duurzaam Ondernemen. In het begin was het keurmerk vooral bedoeld om ondernemers te stimuleren om duurzaam te zijn. In 2013 bleek dat ondernemers de verbondenheid met elkaar naar een ander niveau wilden tillen. Zij wilden dit initiatief verder kunnen uitbreiden en zo van duurzaamheid een vanzelfsprekend thema te maken. Co-do.net Steeds meer ondernemers kiezen voor duurzame oplossingen. Sommige oplossingen zijn makkelijk toepasbaar, voor andere is specifieke kennis nodig. Ondernemers delen die kennis op Co-do.net, een laagdrempelig digitaal platform voor en door duurzame ondernemers. Als gemeente ondersteunen wij vanuit onze kennis en verbinden we partijen met elkaar. 24 We hebben nu een hechte relatie opgebouwd met de lokale duurzame energiecoöperatie Morgen Groene Energie. Door de samenwerking met deze club zijn er vanaf het voorjaar van 2014 zonnepanelen beschikbaar voor Eindhovenaren die ze zelf niet op hun dak kunnen of willen hebben. Adriaan de Boer 25

14 Vooruitblik 2014 Voor 2014 hanteren we drie uitgangspunten 1) De ISO is een richtlijn en vertelt ons wat MVO is en waar de verbeterpunten voor de gemeente liggen. 2) Duurzaamheidtrainingen zorgen voor de verankering van MVO in de hele organisatie. 3) De coördinator MVO stemt de kansen en successen af met trainers en collega s en is verantwoordelijk voor het rapporteren en communiceren hiervan. Communicatie over de successen (bijv. via Pino, social media) zorgt voor bewustwording en stimuleert collega s om mee te denken. Herhaling is, net als het herkenbaar maken van duurzaamheid, ontzettend belangrijk om duurzaamheid in de dagelijkse werkzaamheden vanzelfsprekend te maken. Het succes van MVO intern is immers afhankelijk van de mogelijkheden binnen de sectoren

Duurzaamheid op basis van. The Natural Step. voor gemeente Eindhoven. Joop Ketelaers Adviseur Duurzam Bouwen Gemeente Eindhoven

Duurzaamheid op basis van. The Natural Step. voor gemeente Eindhoven. Joop Ketelaers Adviseur Duurzam Bouwen Gemeente Eindhoven Duurzaamheid op basis van The Natural Step voor gemeente Eindhoven Joop Ketelaers Adviseur Duurzam Bouwen Gemeente Eindhoven Wat wil de gemeente? We willen van Eindhoven een duurzame stad maken: een stad

Nadere informatie

Bio-energiecentrales Eindhoven

Bio-energiecentrales Eindhoven Bio-energiecentrales Eindhoven Frans Kastelijn Programmamanager Energie Gemeente Eindhoven December 2014 Inhoudsopgave 1. Algemeen 2. Duurzame energie en activiteiten op lokaal niveau 3. Bio-energie centrales

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Uitleg bij de indicatoren behorende bij de einddoelen van het programma Duurzaamheid

gemeente Eindhoven Uitleg bij de indicatoren behorende bij de einddoelen van het programma Duurzaamheid gemeente Eindhoven Inboeknummer Beslisdatum B&W Dossiernummer Bijlage bij RIB Einddoelen programma Duurzaamheid Uitleg bij de indicatoren behorende bij de einddoelen van het programma Duurzaamheid Energie

Nadere informatie

Paragraaf duurzaamheid

Paragraaf duurzaamheid Paragraaf duurzaamheid Paragraaf duurzaamheid Wij hebben als gemeentelijke organisatie een voorbeeldfunctie en zorgen ervoor dat de gemeentelijke organisatie energieneutraal wordt voor 2030. Voor de gemeente

Nadere informatie

onderneemt maatschappelijk verantwoord

onderneemt maatschappelijk verantwoord onderneemt maatschappelijk verantwoord www.coffeefresh.nl Coffee Fresh investeert in MVO Koffie is tegenwoordig meer dan zomaar een kopje koffie. Het is een beleving waarbij wij u nét dat beetje meer bieden.

Nadere informatie

Practice what you preach

Practice what you preach Beste lezer, In deze nieuwsbrief staat het volgende centraal: Wat leeft er onder de medewerkers van VHL Leeuwarden & Velp als het om duurzaamheid gaat. Daarnaast is de huidige stand van zaken omtrent zonnepanelen

Nadere informatie

Werken volgens The Natural Step bij de gemeente Eindhoven. Nicole Vernig & Maaike Veenbrink

Werken volgens The Natural Step bij de gemeente Eindhoven. Nicole Vernig & Maaike Veenbrink Werken volgens The Natural Step bij de gemeente Eindhoven Nicole Vernig & Maaike Veenbrink Hoe weten we dat we de dingen die we doen, duurzaam doen? We zitten in een trechter Afname Duurzame samenleving

Nadere informatie

Duurzaamheid - enquête Bo-Ex Panel

Duurzaamheid - enquête Bo-Ex Panel Duurzaamheid - enquête Bo-Ex Panel Duurzaamheid speelt een steeds belangrijkere rol in onze maatschappij. Vaak vanuit het besef dat het verstandig is om anders om te gaan met onze aarde. Op het gebied

Nadere informatie

Energieke Regio in Holland Rijnland? Alphen aan den Rijn 11 november 2015

Energieke Regio in Holland Rijnland? Alphen aan den Rijn 11 november 2015 Energieke Regio in Holland Rijnland? Alphen aan den Rijn 11 november 2015 Krijn Ratsma (architect en voorzitter Stichting Energieke Regio) inhoud: ontstaan Energieke Regio opzet van het project ook in

Nadere informatie

Inspiratielijst voor het verduurzamen van festivals en evenementen in Twente

Inspiratielijst voor het verduurzamen van festivals en evenementen in Twente Inspiratielijst voor het verduurzamen van festivals en evenementen in Twente Onderdeel 1. Gegevens en indicatoren van het evenement Gegevens Evenement Naam: Datum: Korte Omschrijving Bezoekers: Deelnemers:

Nadere informatie

Verbeter de aarde. Waarom en hoe je mee kunt doen! Anneke Brom 24-2-2013

Verbeter de aarde. Waarom en hoe je mee kunt doen! Anneke Brom 24-2-2013 Verbeter de aarde Waarom en hoe je mee kunt doen! Anneke Brom 24-2-2013 Lees hoe je door eenvoudige acties kunt meewerken aan het welzijn van de aarde. Bekijk de aardevriendelijke producten en campagnes

Nadere informatie

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN PLAN VAN AANPAK MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN Inleiding Op 8 december 2016 heeft Zoetermeer het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) ondertekend. Zoetermeer heeft hiermee aangegeven

Nadere informatie

Een groen thuis Gezonde natuurlijke omgeving. 'thuis buurten bruisen Zelfvoorzienende wijken met zorg voor elkaar en omgeving

Een groen thuis Gezonde natuurlijke omgeving. 'thuis buurten bruisen Zelfvoorzienende wijken met zorg voor elkaar en omgeving 'thuis buurten bruisen Zelfvoorzienende wijken met zorg voor elkaar en omgeving Natuurlijk een duurzaam thuis thuis heeft voorbeeldfunctie en is inspiratiebron Samen werken, samen leren Belanghouders,

Nadere informatie

Bio energiecentrales Eindhoven

Bio energiecentrales Eindhoven Bio energiecentrales Eindhoven Frans Kastelijn Projectmanager Gemeente Eindhoven Maart 2009 Inhoudsopgave 1. Duurzame energie op lokaal niveau 2 Activiteiten op lokaal niveau 3. Bio energiecentrales in

Nadere informatie

Samen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten)

Samen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten) Samen Duurzaam DOEN! Leuk dat u samen met uw buren na wilt denken over duurzaamheid. Aan de hand van dit stappenplan helpen wij u graag op weg om het gesprek op gang te brengen. Dit stappenplan is bedoeld

Nadere informatie

Duurzaam Gebouwbeheer

Duurzaam Gebouwbeheer 2-daagse cursus Duurzaam Gebouwbeheer Gemeenten hebben verschillende gebouwen in beheer, zoals gemeentehuizen, kantoren en brandweerkazernes. Ook zijn er gebouwen eigendom van de gemeente, maar worden

Nadere informatie

Roadmapenergiebesparing Nibbixweer. Nibbixweer energieneutraal: verantwoord investeren in een duurzame toekomst

Roadmapenergiebesparing Nibbixweer. Nibbixweer energieneutraal: verantwoord investeren in een duurzame toekomst Roadmapenergiebesparing Nibbixweer Nibbixweer energieneutraal: verantwoord investeren in een duurzame toekomst Voorwoord Beste lezer Nibbixweer staat voor samen leven in een duurzame omgeving. Het gemeentelijk

Nadere informatie

Masterclass Provincie Zuid-Holland Gouda 17 september 2015

Masterclass Provincie Zuid-Holland Gouda 17 september 2015 Masterclass Provincie Zuid-Holland Gouda 17 september 2015 Krijn Ratsma (architect en voorzitter Stichting Energieke Regio) inhoud: ontstaan Energieke Regio opzet van het project ook in uw regio? bedrijvencoöperatie?

Nadere informatie

Resultaten van ons duurzaamheidsbeleid

Resultaten van ons duurzaamheidsbeleid Resultaten van ons duurzaamheidsbeleid In 2013 zijn we van start gegaan met de implementatie van ons duurzaamheidsbeleid en onderstaand ziet u de doelstellingen uit onze duurzaamheidsverklaring en de behaalde

Nadere informatie

Investering grootste drempel om energie te besparen

Investering grootste drempel om energie te besparen Digitale nieuwsbrief juni 2013 MKB Green Deals in trek bij ondernemers De MKB Green Deals blijken een succes. Er doen 625 mkb-bedrijven mee aan het project, samen goed voor een besparingspotentieel vergelijkbaar

Nadere informatie

Nieuwsbrief CO2-Prestatieladder. Q1, Q2 en Q3 2017

Nieuwsbrief CO2-Prestatieladder. Q1, Q2 en Q3 2017 sbrief CO2-Prestatieladder Q1, Q2 en Q3 2017 Wij hebben als Kleywegen groep de CO2-Prestatieladder geïmplementeerd. De CO2-Prestatieladder is een instrument dat bedrijven helpt bij het reduceren van CO2.

Nadere informatie

DATUM ONS KENMERK BEHANDELD DOOR 22 januari 2015 1400334664 B.J. van Oosten - Bronsgeest

DATUM ONS KENMERK BEHANDELD DOOR 22 januari 2015 1400334664 B.J. van Oosten - Bronsgeest POSTADRES Postbus 20 7500 AA Enschede BEZOEKADRES Hengelosestraat 51 Aan de Gemeenteraad TELEFOON 14 0 53 DATUM ONS KENMERK BEHANDELD DOOR 22 januari 2015 1400334664 B.J. van Oosten - Bronsgeest UW BRIEF

Nadere informatie

Ontwerp Gezonde Systemen

Ontwerp Gezonde Systemen Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden

Nadere informatie

Welkom Energie besparen en opwekken met PV panelen ECOPARK DE LIMES, ALPHEN AAN DEN RIJN, 16 JULI 2015

Welkom Energie besparen en opwekken met PV panelen ECOPARK DE LIMES, ALPHEN AAN DEN RIJN, 16 JULI 2015 Welkom Energie besparen en opwekken met PV panelen ECOPARK DE LIMES, ALPHEN AAN DEN RIJN, 16 JULI 2015 Een beter klimaat begint bij jezelf! Erik de Ruijter, Coöperatie EnergiekAlphen SAMEN, LOKAAL EN DUURZAAM

Nadere informatie

ECO Oostermoer in oprichting

ECO Oostermoer in oprichting Samen sterk voor een leefbaar en duurzaam platteland ECO Oostermoer in oprichting Nieuwsbrief 18 juni 2012 Voor u ligt de eerste nieuwsbrief van ECO Oostermoer, waarin wij u nader informeren over de stand

Nadere informatie

Energie besparen doen we samen! 18 november 2014 Ilse Hoenderdos Brabantse Milieufederatie

Energie besparen doen we samen! 18 november 2014 Ilse Hoenderdos Brabantse Milieufederatie Energie besparen doen we samen! 18 november 2014 Ilse Hoenderdos Brabantse Milieufederatie Brabantse Milieufederatie Stichting, non-profit maatschappelijke belangenorganisatie Natuur, milieu, landschap

Nadere informatie

Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld

Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 De duurzaamheidsmonitor is vernieuwd. De hoeveelheid data is flink gecondenseerd en meer beeldend vormgegeven ten behoeve van de leesbaarheid.

Nadere informatie

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je

Nadere informatie

Gemeenteraad. Motie. Datum : 30 juni : ChristenUnie, CDA, Gemeentebelangen. : Duurzaamheid in Hoogeveen

Gemeenteraad. Motie. Datum : 30 juni : ChristenUnie, CDA, Gemeentebelangen. : Duurzaamheid in Hoogeveen Gemeenteraad Motie Datum : 30 juni 2016 Fractie Onderwerp : ChristenUnie, CDA, Gemeentebelangen : Duurzaamheid in Hoogeveen De raad van de gemeente Hoogeveen in vergadering bijeen op 30 juni 2016, Constateert

Nadere informatie

Onderzoek Milieubewust 2011 (personeel)

Onderzoek Milieubewust 2011 (personeel) Onderzoek Milieubewust 2011 (personeel) Gepubliceerd van 06.07.2011 tot 20.07.2011 197 respondenten 83 antwoorden (83 uniek) 42% responsepercentage 1 Bewust met water omgaan 54,2 % 45 2 Biologische consumptiegoederen

Nadere informatie

De Energiezuinige Wijk - De opdracht

De Energiezuinige Wijk - De opdracht De Energiezuinige Wijk De Energiezuinige Wijk De opdracht In deze opdracht ga je van alles leren over energie en energiegebruik in de wijk. Je gaat nadenken over hoe jouw wijk of een wijk er uit kan zien

Nadere informatie

Ontbijtbijeenkomst GRIC Gilze en Rijen 16 september 2015

Ontbijtbijeenkomst GRIC Gilze en Rijen 16 september 2015 Ontbijtbijeenkomst GRIC Gilze en Rijen 16 september 2015 Krijn Ratsma (architect en voorzitter Stichting Energieke Regio) inhoud: ontstaan Energieke Regio opzet van het project ook in Gilze en Rijen? ons

Nadere informatie

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen

Nadere informatie

Wij brengen energie. Waar mensen licht en warmte nodig hebben

Wij brengen energie. Waar mensen licht en warmte nodig hebben Wij brengen energie Waar mensen licht en warmte nodig hebben Energie in goede banen De beschikbaarheid van energie bepaalt in grote mate hoe we leven: hoe we wonen, werken, produceren en ons verplaatsen.

Nadere informatie

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord Inkopen

Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Actieplan september 2017 Actieplan gemeente Alkmaar 1 Inleiding De overheid koopt per jaar voor ongeveer 73,3 miljard euro in en heeft daarmee een belangrijke invloed

Nadere informatie

Voor het welzijn van kind en school. Klas 3!

Voor het welzijn van kind en school. Klas 3! Voor het welzijn van kind en school Klas 3! Wat is energie Energie heb je nodig om iets te doen. Je hebt het nodig om een auto mee te kunnen laten rijden, een huis mee te verwarmen of een fabriek mee te

Nadere informatie

http://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03

http://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03 1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten

Nadere informatie

Maatschappelijk verantwoord ondernemen: hoe en wat?

Maatschappelijk verantwoord ondernemen: hoe en wat? Maatschappelijk verantwoord ondernemen: hoe en wat? Voor Van Dijk Employment Services is bijdragen aan een beter milieu, een beter klimaat en een betere samenleving vanzelfsprekend. Maatschappelijk verantwoord

Nadere informatie

Duurzaam Inkopen, een stap verder

Duurzaam Inkopen, een stap verder Duurzaam Inkopen, een stap verder Frans van Beek, Programma Duurzame energievoorziening bedrijfsvoering Rijk Rob van Arnhem, Categoriemanager Bedrijfskleding Rijk Ivo Bonajo, programmamanager duurzaam

Nadere informatie

Enorme hallen moeten natuurlijk ook verwarmd of gekoeld worden. Een dergelijke machine zou je wellicht in een boot verwachten

Enorme hallen moeten natuurlijk ook verwarmd of gekoeld worden. Een dergelijke machine zou je wellicht in een boot verwachten Dank dat ik op de eindejaarsbijeenkomst van het Orange Sports Forum mag spreken. Een unieke bijeenkomst waar de sportwereld en het bedrijfsleven samenkomt. Vorige week maandag is bij het IOC-congres in

Nadere informatie

Subsidieregeling stimulering bouw en onderhoud sportaccommodaties

Subsidieregeling stimulering bouw en onderhoud sportaccommodaties Nederland watersportland! Een leven lang genieten op het water Subsidieregeling stimulering bouw en onderhoud sportaccommodaties Watersportacademy is onderdeel van het Watersportverbond Bram Sluijk EDS

Nadere informatie

JA: WONEN VOOR IEDEREEN! WENJEN FOAR ELKENIEN PVDA FRYSLÂN WONINGPLAN

JA: WONEN VOOR IEDEREEN! WENJEN FOAR ELKENIEN PVDA FRYSLÂN WONINGPLAN JA: WONEN VOOR IEDEREEN! WENJEN FOAR ELKENIEN PVDA FRYSLÂN WONINGPLAN Foto: Jeroen Mul/Flickr, Creative Commons JA: STEVIG INZETTEN OP BETAALBAAR EN GOED WONEN VOOR IEDEREEN! De afgelopen jaren is er dankzij

Nadere informatie

Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI)

Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) Wat is MVI? Maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) betekent dat bij de inkoop van diensten, producten en werken in alle fasen van het inkoopproces

Nadere informatie

Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft?

Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Netwerkbedrijf Endinet, de werkgever met energie Maar liefst 416.000 klanten in Zuidoost Brabant krijgen via kabels en leidingen van Endinet stroom

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

CO2 neutraal wonen. Hoe verbruikt u energie en wat betaalt u?

CO2 neutraal wonen. Hoe verbruikt u energie en wat betaalt u? CO2 neutraal wonen Hoe verbruikt u energie en wat betaalt u? Inhoudsopgave Inleiding Pag. 3 Huidige woonlasten Pag. 3 Energielasten Pag. 4 Energieverbruik Pag. 5 Verbruik nu en straks Pag. 6 Bijzondere

Nadere informatie

Duurzaamheidsagenda Informatiebijeenkomst INTERREG project VvE s nul op de meter ready

Duurzaamheidsagenda Informatiebijeenkomst INTERREG project VvE s nul op de meter ready Duurzaamheidsagenda 2015-2018 Informatiebijeenkomst INTERREG project VvE s nul op de meter ready Welkom Programma Inleiding gemeente Capelle aan den IJssel Toelichting programma naar een duurzame VvE Vragen

Nadere informatie

17 valkuilen die je moet vermijden bij telefonische acquisitie

17 valkuilen die je moet vermijden bij telefonische acquisitie Beste lezer, Fijn dat je de moeite hebt genomen om dit e-book te downloaden, met daarin 17 valkuilen die je moet vermijden bij telefonische acquisitie. Veel ondernemers worstelen met het maken van kwaliteitsafspraken

Nadere informatie

CO2 reductiedoelstellingen Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0

CO2 reductiedoelstellingen Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 CO2 reductiedoelstellingen 2016-2018 Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1. Doelstellingen 3 2 Subdoelstellingen 4 2.1. Subdoelstelling kantoren 4 2.2. Subdoelstelling

Nadere informatie

Doe mee aan de jubilieum editie van de Klimaatverbond Energy Battle!

Doe mee aan de jubilieum editie van de Klimaatverbond Energy Battle! Doe mee aan de jubilieum editie van de Klimaatverbond Energy Battle! Dit najaar start de 5 de editie van de Klimaatverbond Energy Battle. Nederlandse gemeenten gaan de uitdaging aan om met drie teams van

Nadere informatie

Nearly ZERO- energy Sports Facilities

Nearly ZERO- energy Sports Facilities Nearly ZEROenergy Sports Facilities 1 N0e-Sports De gemeente Eindhoven heeft de ambitie om het energieverbruik in de stad te reduceren. In de Klimaatverordening gemeente Eindhoven 2016 is vastgelegd dat

Nadere informatie

Burgerkracht in het Groen Relatie burgerinitiatieven en gemeenten

Burgerkracht in het Groen Relatie burgerinitiatieven en gemeenten Burgerkracht in het Groen Relatie burgerinitiatieven en gemeenten Groen Dichterbij 8 november 2014 Jan Hassink, Carlijn Wentink en Evelien Janssen Jan.hassink@wur.nl Voorbeelden van groene burgerinitiatieven

Nadere informatie

WONEN IN EEN ENERGIEZUINIGE WONING: PRAKTISCHE INFORMATIE EN TIPS

WONEN IN EEN ENERGIEZUINIGE WONING: PRAKTISCHE INFORMATIE EN TIPS WONEN IN EEN ENERGIEZUINIGE WONING: PRAKTISCHE INFORMATIE EN TIPS Wonen Zuid vindt duurzaam en energiezuinig bouwen belangrijk. Dit is beter voor ons milieu en huurders kunnen hiermee besparen op hun energierekening.

Nadere informatie

Rapportage VHG MVO Wijzer

Rapportage VHG MVO Wijzer Rapportage VHG MVO Wijzer Van Dijk Groenvoorzieningen BV juni 202 Gegenereerd op 26-0-202 - pagina van voor Van Dijk Groenvoorzieningen BV Rapportage VHG MVO Wijzer Van Dijk Groenvoorzieningen BV Maatschappelijk

Nadere informatie

Startbijeenkomst keten innovatieprogramma Klimaat voor Verandering

Startbijeenkomst keten innovatieprogramma Klimaat voor Verandering Startbijeenkomst keten innovatieprogramma Klimaat voor Verandering Amsterdam, 26 januari 2016 1 Inhoud Introductie 3 Zij waren er bij! 4 Circulaire economie 5 Waarom circulair? 6 Nederland Circulair! 7

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. De Bodde

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. De Bodde Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen De Bodde Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen De publieke sector is een zeer grote werkgever en heeft dus ook grote invloed op duurzaamheids- en arbeidsmarktvraagstukken.

Nadere informatie

Startbijeenkomst keten innovatieprogramma. Kunststof & Rubber in de Ondergrondse Infrastructuur

Startbijeenkomst keten innovatieprogramma. Kunststof & Rubber in de Ondergrondse Infrastructuur Startbijeenkomst keten innovatieprogramma Kunststof & Rubber in de Ondergrondse Infrastructuur Utrecht, 21 oktober 2015 Inhoud Introductie 3 Zij waren er bij! 4 Circulaire economie 5 RACE programma 6 Sectoranalyse

Nadere informatie

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening 1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,

Nadere informatie

Onderwerpen presentatie

Onderwerpen presentatie Community of Prac/ce LOKALE DUURZAME ENERGIEBEDRIJVEN Onderwerpen presentatie - Welke kaders geeft het Energieakkoord voor energiebesparing en efficiency? Welke doelen zijn gesteld en welke instrumenten/regelingen

Nadere informatie

Energiemanagement actieplan. 20 januari 2016

Energiemanagement actieplan. 20 januari 2016 Energiemanagement actieplan 20 januari 2016 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Reductiedoelstellingen 4 2.1 Bedrijfsdoelstelling 4 2.2 Scope 1 4 2.3 Scope 2 4 3. Plan van Aanpak 5 3.1 Maatregelen voor behalen

Nadere informatie

Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting

Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting DUTCH Wedstrijd Correspondentie en notuleren De wedstrijdtekst bevindt zich in de derde kolom van de lettergrepentabel in art. 19.1 van het Intersteno

Nadere informatie

CO 2 Reductie doelstellingen

CO 2 Reductie doelstellingen CO 2 Reductie doelstellingen Gebr. Griekspoor BV Innovatief Proactief Duurzaam Betrokken Nieuw-Vennep 5 november 2013 Dilia van der Want. Afdeling KAM Akkoord directie: Datum: Handtekening: 0.0 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Gemeente Ede energieneutraal 2050

Gemeente Ede energieneutraal 2050 De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst

Nadere informatie

Plan Aanpak promotie en programmering Kulthus Wekerom

Plan Aanpak promotie en programmering Kulthus Wekerom Plan Aanpak promotie en programmering Kulthus Wekerom Geschreven door: Daan Boers Inleiding Om het Kulturhus Wekerom bekendheid te geven en om de mensen te informeren over de activiteiten in het Kulturhus,

Nadere informatie

Sander Leenders Directeur Energie+, innogy NL

Sander Leenders Directeur Energie+, innogy NL De energetische MJOP Welkom namens Essent en GEAS Sander Leenders Directeur Energie+, innogy NL 2 Vier megatrends waar we als energiebedrijf op inspelen Decarbonisatie Decentralisatie Digitalisering Democratisering

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

inspireren en innoveren in MVO

inspireren en innoveren in MVO inspireren en innoveren in MVO Inleiding Gert Van Eeckhout Beleidsondersteuner MVO - Departement WSE Wat is MVO? Waarom MVO? Beleidslijnen Vlaamse overheid MVO? een proces waarbij ondernemingen vrijwillig

Nadere informatie

Energie besparing en woning verbetering voor VvE s. sparen in grote stappen of in 1 x naar Nul op de meter

Energie besparing en woning verbetering voor VvE s. sparen in grote stappen of in 1 x naar Nul op de meter Energie besparing en woning verbetering voor VvE s sparen in grote stappen of in 1 x naar Nul op de meter Onderzoek doen en experimenteren met als doel: Mensen prettig laten wonen, leven en werken Experiment:

Nadere informatie

CO 2 reductiedoelstellingen Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0

CO 2 reductiedoelstellingen Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 CO 2 reductiedoelstellingen 2016-2018 Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1. Doelstellingen 3 2 Subdoelstellingen 4 2.1. Subdoelstelling kantoren 4 2.2. Subdoelstelling

Nadere informatie

De slimme meter Klaar voor de toekomst

De slimme meter Klaar voor de toekomst De slimme meter Klaar voor de toekomst met de slimme meter bent u klaar voor de toekomst Endinet maakt haar energienetten klaar voor de toekomst. Net als de auto-, de telefoonen bankindustrie worden ook

Nadere informatie

Wie zijn wij? Van 0-meting tot haalbare business case. Programma. De methode. Meten van duurzaamheid. Heldere kijk op duurzaamheid.

Wie zijn wij? Van 0-meting tot haalbare business case. Programma. De methode. Meten van duurzaamheid. Heldere kijk op duurzaamheid. Van 0-meting tot haalbare business case Meer informatie: www.w-e.nl www.gprsoftware.nl ir. Janny Stevens (stevens@w-e.nl) ir. Saskia van Hulten (hulten@w-e.nl) Wie zijn wij? W/E adviseurs www.w-e.nl Saskia

Nadere informatie

ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW

ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW Opbouw van ons actieplan Speerpunten: Acties: Samenwerking voortzetten en uitbouwen Iedereen bewust maken Verder vooruit kijken Wat blijven

Nadere informatie

Bespaar-toptips. die watt opleveren. samen@heuvelrugenergie.nl www.heuvelrugenergie.nl

Bespaar-toptips. die watt opleveren. samen@heuvelrugenergie.nl www.heuvelrugenergie.nl Bespaar-toptips die watt opleveren samen@heuvelrugenergie.nl www.heuvelrugenergie.nl Bespaar-toptip 1 Waterbesparende douchekop (max. 8L per minuut doe de emmerproef om dit te testen) ± 90 p.j. De groenste

Nadere informatie

1 jaar MVI bij de gemeente Helmond: terugblik en vooruitblik. Update actieplan

1 jaar MVI bij de gemeente Helmond: terugblik en vooruitblik. Update actieplan 1 jaar MVI bij de gemeente Helmond: terugblik en vooruitblik Update actieplan 2017-2020 Deze update is gepubliceerd in vervolg op het Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 2017-2020 en de Animatie

Nadere informatie

Energiecoöperatie Endura U.A. Deventerweg 2a 3843GD Harderwijk KvK endura-harderwijk.nl

Energiecoöperatie Endura U.A. Deventerweg 2a 3843GD Harderwijk KvK endura-harderwijk.nl N A L P K R E W 8 1 20 Energiecoöperatie Endura U.A. Deventerweg 2a 3843GD Harderwijk 1 KvK 67218008 info@endura-harderwijk.nl endura-harderwijk.nl Inleiding Wij zijn Endura. Een onafhankelijke Energiecoöperatie

Nadere informatie

BROCHURE. Energieprestatie vergoeding

BROCHURE. Energieprestatie vergoeding BROCHURE Energieprestatie vergoeding Met deze brochure willen we u inzicht geven in de manier waarop u energie verbruikt en betaalt. En we geven uitleg over een voor u nieuw contract dat wij de energieprestatievergoeding

Nadere informatie

Ook Coevorden. Een overkoepelend platform voor alle @Coevordenaren. Project Datum Versie Status. Opzet platform Ook Coevorden 2 april 2015 0.

Ook Coevorden. Een overkoepelend platform voor alle @Coevordenaren. Project Datum Versie Status. Opzet platform Ook Coevorden 2 april 2015 0. Ook Coevorden Een overkoepelend platform voor alle @Coevordenaren Project Datum Versie Status Opzet platform Ook Coevorden 2 april 2015 0.4 Concept 1. Visie Achtergrond: van twitter via verbinding naar

Nadere informatie

Beleidsstuk Lomans Milieu, Duurzaamheid & Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2014 2020/2025. Lomans, Groen Solide Kennisbedrijf

Beleidsstuk Lomans Milieu, Duurzaamheid & Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2014 2020/2025. Lomans, Groen Solide Kennisbedrijf Beleidsstuk Lomans Milieu, Duurzaamheid & Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2014 2020/2025 Lomans, Groen Solide Kennisbedrijf Missie Lomans is een betrouwbaar, betrokken en bevlogen familiebedrijf

Nadere informatie

CO₂ Prestatieladder Energiemanagement actieplan

CO₂ Prestatieladder Energiemanagement actieplan 2015 CO₂ Prestatieladder Energiemanagement actieplan Goedgekeurd door: H. van Wijk Auteurs: Y. van der Vlies & L. van Wijk Bedrijf: H. van Wijk transport- en Handtekening: aannemersbedrijf & H. van Wijk

Nadere informatie

Welkom. Agenda Introductie Ontstaan & Doel 20duurzaam20 Pijlers Juiste Klimaat Bundelen van Kennis

Welkom. Agenda Introductie Ontstaan & Doel 20duurzaam20 Pijlers Juiste Klimaat Bundelen van Kennis Welkom Agenda Introductie Ontstaan & Doel 20duurzaam20 Pijlers Juiste Klimaat Bundelen van Kennis Voorstellen Stefan van der Laan Eigenaar Groene-Woningen Bedrijf voor verduurzamen van MKB / Particulieren

Nadere informatie

De Lokale Duurzame Energie Coöperatie. EnergieCoöperatieBoxtel WWW.ECBOXTEL.NL. Betaalbaar, duurzaam, eigen en onafhankelijk

De Lokale Duurzame Energie Coöperatie. EnergieCoöperatieBoxtel WWW.ECBOXTEL.NL. Betaalbaar, duurzaam, eigen en onafhankelijk De Lokale Duurzame Energie Coöperatie EnergieCoöperatieBoxtel Betaalbaar, duurzaam, eigen en onafhankelijk WWW.ECBOXTEL.NL LDEC: Waarom en waartoe leidt het Samen met leden realiseren van betaalbare, duurzame,

Nadere informatie

DUURZAME INITIATIEVEN

DUURZAME INITIATIEVEN DUURZAME INITIATIEVEN Onder duurzame initiatieven verstaat Arcadis technische innovaties die direct of indirect leiden tot energiebesparende oplossingen. Daarnaast initiatieven die de maatschappelijke

Nadere informatie

Energiebeoordeling. Batenburg Energietechniek 1 januari 2018 t/m 31 december 2018

Energiebeoordeling. Batenburg Energietechniek 1 januari 2018 t/m 31 december 2018 Energiebeoordeling Batenburg Energietechniek 1 januari 218 t/m 31 december 218 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Trendanalyse 2.1. Energiegebruik 2.2. CO2 per omzet 2.3. Reducerende maatregelen

Nadere informatie

VERSLAG CLUSTER VVE, 13 MAART 2012. Anne Opent:

VERSLAG CLUSTER VVE, 13 MAART 2012. Anne Opent: VERSLAG CLUSTER VVE, 13 MAART 2012 Anne Opent: Wij krijgen Kippen is een project dat is gestart om proces en systeeminnovatie voor elkaar te krijgen. We hebben een prachtige lijst met 50 initiatieven,

Nadere informatie

Vragenlijst met scores in procenten

Vragenlijst met scores in procenten Vragenlijst met scores in procenten Het percentage tussen haakjes is het aandeel respondenten dat de vraag heeft beantwoord. De gemeente Amersfoort wil als stad in 2030 CO2-neutraal te zijn. Dit betekent

Nadere informatie

Een duurzame boodschap. Duurzaamheidsbeleid en resultaten over 2013

Een duurzame boodschap. Duurzaamheidsbeleid en resultaten over 2013 Een duurzame boodschap Duurzaamheidsbeleid en resultaten over 2013 Een duurzame koers als familiebedrijf Jumbo is een echt familiebedrijf, dat middenin de samenleving staat. Daar zijn we trots op. Een

Nadere informatie

Verduurzamen bedrijventerrein Kagerweg Oost. samen sterk, samen duurzaam

Verduurzamen bedrijventerrein Kagerweg Oost. samen sterk, samen duurzaam Verduurzamen bedrijventerrein Kagerweg Oost samen sterk, samen duurzaam Wie Stichting GreenBiz Beverwijk Jan Boudesteijn (voorzitter) Boudesteijn Groep "Biodiesel, groengas of elektrisch vervoer, de keuze

Nadere informatie

#Welkom op de Wal. #Duurzaam denken en doen PLATFORM VOOR WONEN SPECIAL DUURZAAMHEID

#Welkom op de Wal. #Duurzaam denken en doen PLATFORM VOOR WONEN SPECIAL DUURZAAMHEID W SPECIAL DUURZAAMHEID PLATFORM VOOR WONEN UITGAVE VOOR SAMENWERKINGSPARTNERS VAN WOONBEDRIJF VOORJAAR 2017 WPLATFORM.NL #Duurzaam denken en doen #Welkom op de Wal DUURZAAM DENKEN EN DOEN Ambitie, uitgangspunt

Nadere informatie

Duurzame Energie Bedum

Duurzame Energie Bedum Duurzame Energie Bedum Postcoderoos Egbert Ludwig Egbert.ludwig@gmail.com 06 830608769 Achtergrond U kunt ons dorp duurzaam maken, samen met SV Bedum Woningen met zonnepanelen en zwembad met restwarmte

Nadere informatie

Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2

Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2 Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2 Industrie Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 1% besparing op gas en elektra per jaar. Totaal is dat 8 % besparing in 2020. Opbrengst: 100 kiloton.

Nadere informatie

Worden de bedrijven en bedrijventerreinen in Apeldoorn Energieke Regio-deelnemer?

Worden de bedrijven en bedrijventerreinen in Apeldoorn Energieke Regio-deelnemer? Worden de bedrijven en bedrijventerreinen in Apeldoorn Energieke Regio-deelnemer? Mogen wij u helpen te verdienen aan duurzaamheid? 1 Wie wil er geen energie besparen? Hoewel het er vaak niet van komt,

Nadere informatie

Rapportage VHG MVO Wijzer

Rapportage VHG MVO Wijzer Rapportage VHG MVO Wijzer Aardoom Hoveniers B.V. 9 april 202 Gegenereerd op 9-04-202 - pagina van 0 voor Aardoom Hoveniers B.V. Rapportage VHG MVO Wijzer Aardoom Hoveniers B.V. Maatschappelijk verantwoord

Nadere informatie

Als u zaken doet met de overheid...

Als u zaken doet met de overheid... Als u zaken doet met de overheid... Het duurzame inkoopbeleid van de overheid Duurzaamheid staat hoog op de agenda van de overheid. Om de markt voor duurzame producten te stimuleren, geeft zij zelf het

Nadere informatie

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma BE HAPPY 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma Alle rechten voorbehouden. Geen deel van dit boek mag worden gereproduceerd op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Nadere informatie

Zonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap

Zonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap Zonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap Foto: Willem Mes In dit plan kun je stap voor stap lezen hoe je via een Zon-Privé actie eenvoudig zonne - panelen kunt aanbieden aan je medewerkers.

Nadere informatie

Gebieden Energie Neutraal

Gebieden Energie Neutraal Gebieden Energie Neutraal Kennismaken met het programma GEN Liesbeth Schipper 27 september 2012 Inhoud Achtergrond Opzet GEN programma GEN Nieuwbouw Energieconcept Ontwikkel en businessmodel Omgeving GEN

Nadere informatie

Beeldcoaching in de. kinderopvang. Visie In Beeld. Leren coachen met video

Beeldcoaching in de. kinderopvang. Visie In Beeld. Leren coachen met video Beeldcoaching in de kinderopvang Leren coachen met video V i s i e I n B e e l d H u z a r e n l a a n 2 4 7 2 1 4 e c E p s e Gebruik van video is de duidelijkste en snelste manier om te reflecteren op

Nadere informatie

26 actieve leden van VET-Vught en ECSchijndel hebben de enquête ingevuld.

26 actieve leden van VET-Vught en ECSchijndel hebben de enquête ingevuld. Resultaat Vragenlijst: Waarom doe je mee met de lokale energiecoöperatie? 26 actieve leden van VET-Vught en ECSchijndel hebben de enquête ingevuld. 1. Ik ben op de volgende manier betrokken bij de lokale

Nadere informatie

Zonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap

Zonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap Zonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap Foto: Willem Mes In dit plan kun je stap voor stap lezen hoe je via een Zon-Privé actie eenvoudig zonnepanelen kunt aanbieden aan je medewerkers.

Nadere informatie