Omgaan met onzekerheden in operationele besluitvorming casus Noorderzijlvest

Transcriptie

1 Omgaan met onzekerheden in operationele besluitvorming casus Noorderzijlvest Waterschap Noorderzijlvest Hans Bergsma & Jan Gooijer 19 april 2012 Overzicht 1 Het watersysteem van Noorderzijlvest 2 Aanleiding: hoogwater in Perspectief van Operationeel Leider 4 Perspectief van hydroloog 5 Conclusie & Discussie 2 1

2 Noorderzijlvest Fryslân Hunze & Aa s 3 Beheergebied Noorderzijlvest Streefpeil: - 0,93 m NAP 4 2

3 1998- hoogwater bij Noorderzijlvest m NAP m NAP Hoogste alarmniveau: m NAP 20 km afstand 5 Referentie 1998 en gevolgen 120 mm in 10 dagen gemaalcapaciteit NZV = 8 mm/dag bijna 4 dagen geen spui mogelijk Actie twee hoogwaterstudies (HOWA-1 en HOWA-2) - vaststellen beleid (grote invloed vasthouden/bergen/afvoeren) -Maatregelen meebewegende berging (klaar in 2012) ophogen kades sneller anticiperen op hoogwater met Beslissing Ondersteunend Systeem (BOS) 6 3

4 Reactie 1: structurele maatregelen zoals 1700 hectare meebewegende waterberging 7 Reactie 2: Beslissing Ondersteunend Systeem 8 4

5 Januari 2012 We worden opnieuw getest. december: 200 mm; verzadigde bodem; mm extra in eerste week januari; zeer beperkte spuimogelijkheden neerslagsom 9 Tijdsbalk Fivelingo boezem Noordwest drenthe Inzet waterbergingen Opschaling & evacuatie TBP Evacuatie Woltersum Spuien 10 5

6 Besluit op rode lijn Nabij Tolbert Groene lijn: model Blauwe lijn: meting Verschil door inzet waterberging 11 Conclusie nacht woensdag op donderdag - Oude Riet is vlak bij Tolberterpetten (Westerkwartier) - nog cm waakhoogte over (normaal is cm) - weliswaar daling maar nog veel(20-30 mm) neerslag verwacht - effect waterberging is onbekend (ingezet als noodberging) -Uit het verschil tussen berekening en meting kun je het effect van de waterberging afleiden. Achteraf was dat effect dus heel groot. -Bij Oude Riet lag de berekende piek bij -0,07 m NAP -Bij Oude Riet lag de gemeten piek bij -0,23 m NAP -16 cm verschil! 12 6

7 Besluit op rode lijn Lauwersmeer Alarmfase II ligt op -0,13 m NAP 80 cm boven streefpeil Tot vrijdag niet spuien 13 Donderdag 5 januari Veel windeffect op Lauwersmeer. Piek op +0,39 m NAP bij Zoutkamp; 132 cm boven peil 14 7

8 Donderdagavond Problemen bij Eemskanaal: piping en verwachting is nog extra peilstijging op kanaal van 15 cm 15 Conclusie donderdagnacht - Lauwersmeer heel hoog, maar door afzwakken wind geen verder peilstijging rond Zoutkamp -Problemen bij Eemskanaal: verwachting verdere stijging peil in Eemskanaal. Dus meer druk op de dijk - we zien dat de metingen achterblijven bij de verwachting: de waterberging werkt! - we schatten in dat de piek gezet is 16 8

9 Perspectief Operationeel Leider bij calamiteiten Wat is een dilemma? Van Dale: "moeilijke keuze", zonder het aantal alternatieven te specificeren. De weg uit een dilemma is vaak een persoonlijke keuze. 17 Dilemma s waterschap tijdens calamiteit 1 Wel of niet opschalen op woensdag tegen: onrust; is wel echt nodig?; het water staat nog niet tot de rand van de kade; morgenochtend weten we meer voor: neerslagverwachtingen niet best; geen effect van de waterberging te zien; hoeveel tijd heb je nodig om nog wat te kunnen doen?; verantwoordelijkheid bij regio neerleggen 2 Welke rol speel je in de veiligheidsregio? Primaire kennisbron water, wat je zegt is waarheid; nuances verdwijnen onmiddellijk: na overtopping is uitschuren mogelijk wat zou kunnen leiden tot een kadebreuk wordt: de dijk staat op springen Stem je in met evacuatie en wat is daarvan de consequentie? Zaai je paniek of heb je teveel vertrouwen in je kades? 9

10 Uitgangspunten 1 Verantwoordelijkheden daar waar ze horen. 2 Scenario denken Hierbij geldt: - Worst case wordt werkelijkheid en je doet niets: desastreus - Het gaat net goed maar je hebt niets gedaan: iets minder desastreus - Je schaalt op, veroorzaakt onrust, maar er gebeurt niets: kritische reacties.risico dat een volgende keer niemand meer luistert -Cruciaal: communicatie; communicatie; communicatie!!! -Hierbij geldt: Complexe informatie strandt snel; nuances ontbreken wissel continue beelden uit houd contact met de buitendienst Wees bedacht op het onverwachte: een wegrijdende brandweerauto kan al leiden tot grote paniek Jij bent de expert als waterschap in de veiligheidsregio! 20 10

11 Gevolg voor het expliciet maken van onzekere informatie -Onzekerheden zijn een gegeven en maken dilemma s tot dilemma s; er is een grote kennishonger voor er beslissingen vallen - Sturen op onzekerheid in waterinformatie moet binnen het waterschap gebeuren omdat in de veiligheidsregio nuances verdwijnen -Binnen het waterschap ontstond tijdens het oefenen met onzekere informatie verwarring over de geboden informatie: Veel en complexe informatie bemoeilijkt snelle en eenduidige besluitvorming in calamiteitenteams De uitdaging is om onzekerheden zo aan te bieden dat het bijdraagt aan de kwaliteit van besluiten zonder het besluitvormingsproces te ontregelen! 21 Conclusie 1 Vertaling van onzekere verwachting naar een bestuurlijke realiteit is uitdaging. 2 Stip aan de horizon: complexe techniek verbetert bestuurlijk handelingsperspectief Tot slot: Een calamiteit is een snelkookpan met hoge tijdsdruk, maar dilemma s spelen bij alle bestuurlijke vraagstukken kijk breder dan alleen naar calamiteiten bij de discussie over onzekerheden 22 11

12 Stelling Veel pogingen om met informatie- en analysemodellen onzekerheden te verkleinen zorgen tijdens crises voor vertraging in besluitvorming en zijn daarmee contraproductief. Meer informatie, meer randvoorwaarden en mogelijk keuzes, meer dilemma s 23 Omgaan met onzekerheden in operationele besluitvorming casus Noorderzijlvest Perspectief hydroloog Hans Bergsma & Jan Gooijer 19 april

13 Aanleiding Onderzoek naar communiceren over onzekerheden (STOWA & Floodcontrol2015) 1 Achtergrond: besef belang sturen op verwachtingen 2 Doel (1): verbeteren communicatie specialisten en bestuurders door onzekerheden zichtbaar te maken Doel (2): bestuurders handvaten geven om meer grip te krijgen op dilemma s 3 Stap 1: inzichtelijk maken onzekere waterstandverwachting 4 Stap 2: communiceren en beslissen o.b.v. onzekere verwachtingen 25 Onzekerheden 26 Stap 1 13

14 Gebruikte techniek om onzekerheid te bepalen: Quantile Regression essentie: je neemt aan dat fouten die leiden tot de afwijking tussen een verwachting en de werkelijk optredende waterstand min of meer gelijk blijven Een model wordt getraind op het verleden: waargenomen afwijkingen uit het verleden worden gebruikt om een onzekerheidsband rond verwachtingen te maken Als je het goed doet pak je de fouten mee van je model en de fouten die horen bij de meteovoorspelling 27 Stap 1 En dat ziet er dan zo uit 1 lijn laat weinig twijfel bestaan Maar een waaier 28 Hier zie je de kans dat een alarmniveau wordt overschreden Stap 1 14

15 De praktijk blijkt weerbarstig Voorwaarden succes met deze techniek: - lange consistente meetreeksen; - niet teveel ingrijpen in je watersysteem - model dicht bij praktijk We hebben net een enorme waterberging aangelegd Sterke regulering waterstanden door de inzet van gemalen Moeilijk om model te trainen op échte pieken 29 Stap 1 We houden geen rekening met echte onzekerheid in neerslagverwachting! De band is gemaakt op basis van ervaringen uit het verleden Gevolg Alleen onzekerheden van de Meteoverwachting gebruikt voor het maken van een Onzekere verwachting Afwijking modelverwachting en onzekerheidsband 30 Stap 1 15

16 November 2012: oefenen met calamiteitenteams waterschap Het presenteren van de onzekerheidsbanden leidde tot enorme verwarring en vertraging Wat zie ik? Waar moet ik op letten? Waar was het ook alweer? Interpretatie kostte teveel tijd en balans met andere informatie ontbrak: hydrologische info is slechts fractie van informatie in calamiteitenteam Overigens: ook inundatieplaatjes zorgden voor veel verwarring 31 Stap 2 En waar moet je ook op sturen als je zo n plaatje ziet? kadehoogte Nu nog niets aan de hand Meer dan 50% kans dat je onder alarmfase 3 blijft 32 Time to peak: iets meer dan 24 uur: hoeveel tijd heb je nodig voor zinvolle evacuatie? Stap 2 16

17 Januari 2012 de praktijk (1) Geen expliciete plaatjes met onzekerheidsbanden Wel besluit tot opschaling op basis van verwachting en niet op basis van huidige situatie: - onzekere neerslagverwachting i.c.m. weinig waakhoogte over - onzekerheid over effect waterberging Gegeven de houding in de veiligheidsregio (waterschap is waterexpert; nuances verdwijnen; focus op worst case, kleine kans grote gevolgen) wordt er heel veel actie ondernomen op basis van wat zou kunnen gebeuren 33 Stap 2 Januari 2012 de praktijk (2) Wel herkenning onzekerheden:.wat is dat nu weer, denkt politiechef Monique Pennings. De plaatsvervangend korpschef van Groningen kent die waterwereld niet goed. Een wereld van prognoses is het, van aannames. (uit reconstructie Dagblad vh Noorden) Maar handvaten voor dilemma s?.: - de dilemma s groeien wanneer je focust op evacuatie versus het voorkomen van problemen door dreiging tijd benodigd voor effectieve evacuatie - delicate balans tussen juist urgentiegevoel en angstige tunnelvisie 34 Stap 2 17

18 Conclusie Technisch perspectief: nog werken aan verbetering technieken. Dat is op te lossen Communicatie perspectief: begrip van plaatjes met onzekerheidsbanden kan groeien Nadenken over betere communicatievormen Bijvoorbeeld: protocol met besliscriteria op basis van kansen met een complete lijst met te nemen acties Trainen heeft beperkt effect door verloop en verschil droog oefenen en echte calamiteiten 35 Discussie en perspectief 36 Enerzijds. - Sturen op onzekerheden is/wordt onvermijdelijk - Urgentie neemt toe: *focus op meerlaagse veiligheid (i.e. balans tussen preventie en mitigatie verschuift) * We moeten evacueren voordat dijken doorbreken (kop boven verslag symposium over meerlaagse veiligheid in H2O 13/4) * gevolgen klimaatverandering, bodemdaling, zeespiegelstijging Anderzijds... - Mentale omslag nodig - Kernvraag: hoe worden waterschap en veiligheidsregio ervoor klaargestoomd? - En hoe de burger? Of toch maar stug inzetten op preventie (dit nooit meer )? 18

19 Stelling Leuk allemaal, meerlaagse veiligheid; omgaan met onzekerheden; roepen om mentale omslag; maar ga nu maar weer gewoon gemalen bouwen en dijken verhogen. 37 Pictures: More information please contact waterboard Noorderzijlvest Text: Waterboard Noorderzijlvest Contact: Stedumermaar 1, postbus 18, 9700 AA Groningen, the Netherlands, 38 19