ARBO BELEID GEVAARLIJKE STOFFEN

Transcriptie

1 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Toepassingsgebied. Locaties van Woonzorg Unie Veluwe. Verantwoordelijkheid Leidinggevenden en preventiemedewerkers. Inleiding In de Arbowet staat over gevaarlijke stoffen dat de werkgever verplicht is de risico s van mogelijk gevaarlijke stoffen in de middelen te inventariseren en beoordelen. Het gebruik van gevaarlijke stoffen moet zoveel mogelijk worden voorkomen of beperkt. Is er voor een gevaarlijke stof geen vervangend (minder gevaarlijk) middel beschikbaar en is het gebruik noodzakelijk voor de bedrijfsvoering, dan moet de werkgever ervoor zorgen dat het risico van schade aan de gezondheid wordt voorkomen of beperkt door het treffen van concrete maatregelen. Medewerkers moeten worden voorgelicht, er zijn veiligheidsinformatiebladen beschikbaar bij elke gevaarlijke stof, en moeten gebruik kunnen maken van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals handschoenen. Wat zijn gevaarlijke stoffen? Gevaarlijke stoffen zijn stoffen, die in één van de categorieën uit de Wet Milieugevaarlijke Stoffen (WMS) zijn ingedeeld. Deze zijn te herkennen aan de symbolen (zie bijlage B) op de etiketten van de verpakking. Deze symbolen geven bijvoorbeeld aan of een stof licht ontvlambaar, giftig, irriterend, corrosief of bijtend is. Ook zijn veelal (op veiligheidsbladen) -(isks) en S- (Safety) zinnen weergeven (zie bijlage A). -zinnen geven bijzondere gevaren aan en S-zinnen geven veiligheidsaanbevelingen aan. In het algemeen verstaan we onder een gevaarlijke stof een stof die kan leiden tot gezondheidsschade bij iedereen die op de werkplek met deze stof in aanraking komt. Binnen de locatie kunnen ook gevaarlijke stoffen voorkomen die niet van een etiket of veiligheidsinformatieblad zijn voorzien. Dit zijn veelal gevaarlijke stoffen die ontstaan tijdens het bedrijfsproces, zoals lasrook en verbrandingsproducten. Cytostatica Bij de behandeling van patiënten met kanker (maar ook met chronische aandoeningen zoals reuma) kan gebruik worden gemaakt van cytostatica. Dit zijn medicijnen die de celgroei remmen. Cytostatica vallen onder de categorie gevaarlijke stoffen. Als tijdens het werk vaak contact is met deze medicijnen kunnen deze kankerverwekkend zijn voor de hulpverlener. Voor verdere info en instructies: zie protocol Cytostatica. Kwetsbare groepen werknemers In het Arbobesluit is voor een aantal groepen bijzondere werknemers aanvullende voorschriften opgenomen: Zwangere werknemers; Werknemers die borstvoeding geven; Jeugdige werknemers. Voor zwangeren en werknemers die borstvoeding geven moeten blootstelling aan stoffen worden voorkomen die kankerverwerkend kunnen zijn of 'mutagene stoffen' bevatten. Mutageen is een chemische stof of elektromagnetische straling die het DNA beschadigt en zo erfelijke veranderingen kan veroorzaken. Pagina 1 van 16

2 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Op het etiket van gevaarlijke stoffen die kankerverwerkend kunnen zijn of mutagene stoffen bevatten staat: - kan erfelijke genetische schade veroorzaken. - kan de vruchtbaarheid schaden. - kan het ongeboren kind schaden. - kan kanker veroorzaken. - kan schadelijk zijn via de borstvoeding. De zwangere medewerkster en werknemer die borstvoeding geeft mogen niet worden blootgesteld aan cytostatica. De leidinggevende organiseert het werk dusdanig dat deze groep medewerksters niet in (mogelijk) besmette ruimtes tewerk worden gesteld. Jeugdigen (jonger dan 18 jaar) mogen niet werken met of bij gevaarlijke stoffen die in de wet milieugevaarlijke stoffen zijn ingedeeld in één van de volgende categorieën: zeer vergiftig of vergiftig; kankerverwekkend of mutageen; sensibiliserend (stoffen die een overgevoeligheid kunnen veroorzaken); gevaar voor de gezondheid bij langdurige blootstelling. Jeugdigen mogen onder deskundig toezicht werken met stoffen die in de wet milieugevaarlijke stoffen zijn ingedeeld in één van de volgende categorieën: ontplofbaar; bijtend of irriterend; schadelijk. Jeugdigen mogen ook alleen onder deskundig toezicht werken met gassen onder druk, vloeibaar gemaakte gassen of opgeloste gassen. Arbeidshygiënische strategie Men dient maatregelen ter beperking van de blootstelling van gevaarlijke stoffen conform de arbeidshygiënische strategie te nemen: Niveau 1: Vervangen van de bron of voorkomen van blootstelling bij de bron. Niveau 2: Afvoeren van de verontreinigde lucht. Niveau 3: Beperken van de duur van de blootstelling of het aantal blootgestelde werknemers. Niveau 4: Het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Als eerste moet de werkgever maatregelen nemen op het eerste niveau. Als dat redelijkerwijs niet mogelijk is, moet hij maatregelen van het tweede niveau nemen. Als dat ook niet mogelijk is, zijn maatregelen van het volgende niveau verplicht, enzovoort. Niveau 1: Vervangen van de bron of voorkomen van blootstelling bij de bron. Ga van gevaarlijke stoffen na of deze te vervangen zijn door minder schadelijke stoffen: In de schoonmaak: vervanging van chloorhoudende middelen door mens en milieuvriendelijke alternatieven. In de technische dienst: vervanging van oplosmiddelhoudende verf door watergedragen verf. Pagina 2 van 16

3 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Stoffen op basis van formaldehyde (een gas met een zeer sterke, onaangename geur en wordt vaak gemaakt uit methanol met behulp van een ijzer- of zilverkatalysator) zijn verboden voor schoonmaakdoeleinden. Ammonia, zoutzuur en sensibiliserende conserveermiddelen mogen slechts in beperkte concentratie worden toegepast. Sensibiliserende conserveermiddelen zijn stoffen die een overgevoeligheid (allergie) kunnen veroorzaken via het afweersysteem. Voorbeelden zijn: bestanddelen van twee-component verven, lijmen en vloerproducten, zoals epoxyhars, acrylaathars en isocyanaten; metalen: nikkel, cobalt, chroom; conserveermiddelen in cosmetica, verven, lijmen etc. Als werken met de gevaarlijke stof toch moet, wordt het vrijkomen van en het contact met de stof beperkt. Voorbeelden zijn: het kiezen voor kant-en-klaarproducten in flacons (zodat overgieten van een grote in kleinere verpakking niet hoeft); het beperken van de te gebruiken hoeveelheid van de stof; het automatiseren van de handeling met een stof, zoals automatische dosering bij vaatwasser en bij een bedpanspoeler; het gebruiken van hulpmiddelen ter voorkoming van morsen en spatten; bijvoorbeeld doseerpompen. Niveau 2: Afvoeren van de verontreinigde lucht. Met gerichte afzuiging en ventilatie kan de concentratie van deze verontreiniging worden verlaagd. Voorbeelden zijn: ventilatie bij de opslagruimten of werkruimten waar gevaarlijke stoffen zijn opgeslagen of waar gewerkt wordt met gevaarlijke stoffen. Niveau 3: Beperken van de duur van de blootstelling of het aantal blootgestelden. Als het beperken van de blootstelling niet lukt met maatregelen van niveau 1 of 2 zijn organisatorische maatregelen te nemen om de blootstellingsduur en het aantal blootgestelde werknemers te beperken. Voorbeeld: verplaatsen van de activiteit met de gevaarlijke stof naar een afgescheiden ruimte. De werknemer verblijft dan maar korte tijd in deze ruimte om noodzakelijke handelingen uit te voeren. Niveau 4: Persoonlijke beschermingsmiddelen. Als het echt niet lukt de blootstelling aan de schadelijke stof met de drie voorgaande stappen te verminderen of weg te nemen, dan is het nodig persoonlijke beschermingsmiddelen te verstrekken aan de werknemer. Er is onderscheid in huid-, oog- en adembeschermingsmiddelen. Persoonlijke beschermingsmiddelen Huidbescherming Bij de bescherming tegen spatten en morsen van gevaarlijke stoffen wordt aanbevolen om wegwerphandschoenen (vaak van dunne latex, vinyl of nitril) te gebruiken, die na gebruik onmiddellijk worden weggegooid. Dit voorkomt dat een werknemer langdurig, langer dan de doorslagtijd, met besmette handschoenen rondloopt, en ook de werkplek vervuilt. Pagina 3 van 16

4 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Als het contact met bijtende vloeistoffen onvermijdelijk is (bijvoorbeeld bij schoonmaakwerkzaamheden) moet gekozen worden voor vloeistofdichte handschoenen van een zwaardere kwaliteit (zoals latex, nitril of neopreen). Bij langdurig of frequent dragen van handschoenen wordt geadviseerd handschoenen te gebruiken die hypoallergeen zijn. Mogelijke alternatieven zijn handschoenen op vinylbasis of op basis van Digitil-N. Wanneer spatgevaar op het lichaam bestaat, moet een schort worden gedragen welke voorkomt dat de stof door het materiaal dringt. Oog- en gezichtsbescherming Vloeistoffen kunnen spatten. Deze spatten kunnen in de ogen terechtkomen. Als dit spatten niet te voorkomen is, moeten de ogen met een veiligheidsbril of andere gezichtsbescherming worden beschermd. Een veiligheidsbril moet ook beschermen tegen spatten die van de zijkant komen. Een gewone bril is daarom niet voldoende. Adembescherming Onder normale omstandigheden is adembescherming voor het gebruik van gevaarlijke stoffen in de zorg niet nodig. Er dient dan gestreefd te worden naar een hogere stap in de arbeidshygiënische strategie (van niveau 4 naar niveau 3, enzovoort). Zorg voor stofvrije opslag van persoonlijke beschermingsmiddelen nadat deze zijn gebruik. Welke risicovolle handelingen worden verricht? Een stof kan nog zo giftig zijn, er is geen enkel gezondheidsrisico als de werknemer niet in aanraking komt met de stof. Het risico is het product van de kans op blootstelling en het effect dat die blootstelling heeft. isicovolle handelingen voor medewerkers op de afdelingen kunnen zijn: Schoonmaakwerkzaamheden: reguliere schoonmaak en desinfectie met gevaarlijke stoffen (machinaal reinigen bedpanspoelers, schoonmaak met vloerreiniger, interieurreiniger, sanitairreiniger, ontstopper, ontvetter, stickerverwijderaar, ontkalkingmiddel, oven- en grillreiniger). Overschenken van een gevaarlijke stof in een kleinere verpakking. Handmatig aanvullen en doseren van reinigings- en (af)wasmiddel. Onderhouds- en reparatiewerkzaamheden: lasrook, soldeerdampen, houtstof en schadelijk stof bij schuren, oplosmiddelhoudende en watergedragen verf,zuurstof en acetyleen van gascilinders. Bij de schoonmaak bestaat vooral het risico op huid- en of luchtwegirritatie/- allergie in de dagelijkse sanitair en interieurreiniging en door het veelvuldig contact van de handen met water. Goede ventilatie bij stoffen die vrijkomen bij onderhouds- en reparatiewerkzaamheden is een must. Wanneer werkzaamheden, waarbij schadelijke stoffen vrijkomen, regelmatig verricht worden, dan moet een apart protocol geschreven worden en wordt niet in dit beleid beschreven. Vooral bijvoorbeeld bij laswerkzaamheden zijn speciale eisen opgesteld, met name voor de ventilatie. Voor meer info: Pagina 4 van 16

5 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Etikettering (zie bijlage B) In 2009 is EU-GHS ingevoerd. Dit is de nieuwe verordening over de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels. Het doel hiervan is eenduidige etikettering over de hele wereld. In deze toolbox worden de nieuwe etiketten vermeld. De oude etiketten mogen nog wel even gebruikt worden, maar zullen na verloop van tijd gaan verdwijnen. Adressen Elke leidinggevende zorgt ervoor dat adresgegevens voorhanden zijn van de leveranciers die gevaarlijke stoffen leveren, zodat bij incidenten de leverancier direct geraadpleegd kan worden. Voorlichting Voordat een gevaarlijke stof gebruikt wordt dient de medewerker / team geïnformeerd worden over de mogelijke gevaren, gebruiks- en veiligheidsinstructies. Jaarlijks dient het beleid gevaarlijke stoffen besproken te worden in de teams, waarin de volgende aspecten worden voorgelicht: De mogelijke gevaren voor de gezondheid; Voorzorgsmaatregelen om blootstelling te voorkomen; Hygiënische maatregelen; Het dragen en gebruiken van persoonlijke beschermingsmiddelen; Maatregelen bij calamiteiten met gevaarlijke stoffen. Werkwijze inkoop Elke locatie moet alle producten, die ingekocht / gebruikt worden, beoordelen op veiligheid- en gezondheidsaspecten. Deze informatie is te lezen op het etiket, veiligheidsbladen, het gevaarsymbool en de - en S-zinnen. Gevaarlijke stoffen zo minimaal mogelijk inkopen. Voor elke product dient een veiligheidsblad aanwezig / opvraagbaar te zijn: deze kan zelf opgemaakt worden (zie voorbeeld werkplek-instructiekaart), op te vragen bij de leverancier of via de WEB. isico-inventarisatie Alle gevaarlijke stoffen moeten per locatie worden beschreven in een risicoinventarisatie: soort artikel; risico/gevaar; leverancier; aanwezigheid van een gebruikersaanwijzing; aanwezigheid van een veiligheidsinstructie; aanwezigheid van productinfo; doel product. Voorbeeld: artikel isico / gevaar leverancier gebruiksaanwijzing veiligheidsinstructie productinfo Doel product Solid Med Veroorzaakt ernstige brandwonden Irriterend voor de ogen Irriterend voor de huid Ecolab Ja, GS-VI-01 Ja, GS-VI-01 Ja, GS-VI-01 Vaatwasmiddel voor vaatwasser in de keuken. Pagina 5 van 16

6 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Werkplek-instructiekaart Voor elke afdeling dient men per gevaarlijke stof een werkplek-instructiekaart op te maken en dienen op de afdelingen of werkplekken zichtbaar aanwezig te zijn. Voorbeeld van een werkplek-instructiekaart die ook voldoet als veiligheidsblad: Product: Afwasmiddel Solid Med Solid Med is een vaatwasafwasmiddel voor de vaatwasmachine in de keuken. Bevat Natriumhydroxide. Wordt aangesloten op waterleiding dmv doseersysteem. Veroorzaakt ernstige brandwonden. Irriterend voor de ogen. Irriterend voor de huid. Bij aanraking met de ogen, afspoelen met veel water en een arts raadplegen. Bij aanraking met de huid afspoelen met veel water en een arts raadplegen. Gebruiksvoorschrift: Dop eraf halen en in doseersysteem plaatsen. Contact met huid en ogen vermijden. Opslag Gevaarlijke stoffen in verpakkingen moeten zo opgeslagen zijn, dat bij een calamiteit (bijvoorbeeld brand) het effect zoveel mogelijk wordt beperkt. De opslag moet ook voorkomen dat bij een lekkende verpakking gevaarlijke stoffen met andere stoffen kunnen reageren. Bij een goede opslag hoort orde en netheid. Veel ongelukken gebeuren voornamelijk in een rommelige omgeving. Op de werkplek mag uitsluitend de dagvoorraad aanwezig te zijn. De gevaarlijke stoffen met verschillende gevaren (ontvlambaar, oxiderend, zuur, vergiftig) moeten van elkaar gescheiden worden opgeslagen. Gevaarlijke stoffen moeten worden opgeslagen in een gesloten kast/ruimte, liefs in een speciale veiligheidskast die bedoeld is voor opslag van gevaarlijke stoffen, inclusief een lekbak om de vloeistof op te vangen, wanneer een verpakking kapot gaat. Bij de opslag moet indien nodig bij de stoffen in de opslagruimte/kast een werkplekinstructiekaart worden gehangen. Indien nodig zal bij het product ook beschermmiddelen liggen, zoals een veiligheidsbril, een mondkapje en handschoenen. Het opslaan van grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen vindt bij voorkeur plaats in een apart gebouw buiten het pand ( het plofhok ). De opslag moet brandwerend zijn en voorzien van ventilatie. Zuurstofcilinders Cilinders moeten veilig opgeslagen worden, zodat er geen explosiegevaar is. De opslag van cilinders met gecomprimeerd gas moet aan de volgende regels voldoen: Cilinders staan rechtop en zijn geborgd tegen omvallen. Dit kan bijvoorbeeld door ze met behulp van een ketting of klam aan de muur te bevestigen. Volle en lege cilinders zijn gescheiden opgeslagen. Aanbevolen wordt met een bordje aan te geven waar volle respectievelijk lege flessen moeten worden opgeslagen. Zuurstofcilinders zijn gescheiden opgeslagen van andere cilinders met brandbare gassen. De cilinders niet bloot stellen aan directe zonnestraling en beschermen tegen weersinvloeden. Cilinders die buiten staan moeten minimaal onder een afdakje staan. Pagina 6 van 16

7 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga De ruimte waar cilinders zijn opgeslagen zijn voorzien van een aanduiding. In de directe nabijheid moet een brandblusmiddel aanwezig te zijn. Preventieve maatregelen Maatregelen ter voorkoming van ongelukken met gevaarlijke stoffen: Gevaarlijke stoffen zijn veelal irriterend en schadelijk voor luchtwegen, huid en ogen. Lees voor gebruik altijd de werkplekinstructiekaart goed door. Bij irritatie aan de huid, ogen of luchtwegen na gebruik van een gevaarlijke stof, altijd een arts raadplegen en het etiket of de werkplekinstructiekaart tonen. Controleer de beschermmiddelen op eventuele defecten. Gebruik altijd de juiste dosering van de gevaarlijke stof. Zorg voor een goede ventilatie bij het gebruik van de gevaarlijke stof. Niet eten, drinken of roken in de buurt van gevaarlijke stoffen. Sluit de verpakking gelijk na het gebruik of dosering. Sluit de verpakkingen goed af en zet het product ordelijk op zijn plaats terug. Werk geconsenteerd en laat je niet afleiden. Bewaar de beschermmiddelen, zoals een mondkapje en handschoenen, bij de producten. Gevaarlijke stoffen moeten altijd in een aparte, gesloten ruimte opgeslagen worden. Maatregelen bij ongelukken Als een medewerker is blootgesteld aan een gevaarlijke stof is snel en doelmatig handelen belangrijk. Zorg voor een instructie (werkplekinstructiekaart) hoe om te gaan is met gevaarlijke stoffen in geval van een calamiteit. Zorg dat deze op de werkplek aanwezig is. Inademen Bij het inademen van een gevaarlijke stof is frisse lucht de eerste te nemen maatregel. Vermijdt inspanning zo veel mogelijk, omdat deze de opname van de stof in het bloed vergroot. Inslikken Bij het inslikken van een stof is in sommige gevallen braken noodzakelijk, maar in veel gevallen kan dit juist leiden tot een extra risico. De stof komt dan namelijk nogmaals langs de slokdarm. Dit geeft een extra kans op verslikken. Bij veel zuren en logen is het drinken van veel water (2 liter) de toepasselijke maatregel. Het veiligheidsinformatieblad geeft aanwijzingen wat te doen bij inslikken van stoffen. Contact met huid of zintuigen Spoel met veel water bij huidcontact. Verwijder verontreinigde kleding zo snel mogelijk om de duur van de blootstelling te verkorten. Spoel de ogen bij spatten in de ogen, liefs door middel van een oogspoeldouche. Op plaatsen waar geen waterleiding is, kunnen losse oogspoelflessen worden gebruikt. De vuistregel voor de spoelduur van een oog is ongeveer vijftien minuten. Maatregelen bij ongelukken met gevaarlijke stoffen zijn: Bij aanraking met de ogen: afspoelen met veel water (15 min.) en arts raadplegen (Indien aanwezig afspoelen via een oogdouche). Bij aanraking met de huid : afspoelen met veel water, arts raadplegen en neem het etiket / werkplekinstructiekaart/ gesloten verpakking mee naar de arts. Pagina 7 van 16

8 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga egistratie van incidenten Vul na een ongeluk met een gevaarlijke stof een MIM formulier in (of laten invullen) en geef deze aan de leidinggevende die het accordeert en doorzendt aan de preventiemedewerker. Alle incidenten worden in de ABO-cie besproken en waarnodig worden maatregelen genomen die dan in de I&E per locatie opgenomen worden. Wijze van toetsing Dit beleid dient elk jaar getoetst te worden in de HKZ-stuurgroep. Initiatiefnemer is hoofd facilitaire zaken van de Bunterhoek. De preventiemedewerker per locatie beoordeelt jaarlijks de gevaarlijke stoffen en eigen locatiedocumenten. De preventiemedewerker kijkt ook of een gevaarlijke stof vervangen kan worden door een veilig product. Bijzonderheden t.a.v beleid dient men aan hoofd facilitaire zaken van de Bunterhoek doorgegeven te worden. Documenten Bunterhoek: isico-inventarisatie (ABO BH-GS-I) werkplekinstructiekaart (ABO BH-GS-WIK) Productinformatie / veiligheidsbladen map gevaarlijke stoffen in kantoor hoofd facilitaire dienst. Adressen (ABO BH-GS-AD) Kodal: isico-inventarisatie (ABO KO-GS-I) werkplekinstructiekaart (ABO KO-GS-WIK) Productinformatie / veiligheidsbladen map gevaarlijke stoffen in kantoor teamleider Het Kodal Adressen (ABO BH-GS-AD) Nieuw Feithenhof. Mariposa.. De Boskamp. ehoboth Extramuraal. Eliëzerhof.. Pagina 8 van 16

9 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Bijlage A S-zinnen (aanduiding veiligheidsaanbevelingen) Veiligheidsaanbeveling S 1 S 2 S 3 S 4 S 5 S 6 S 7 S 8 S 9 S 12 S 13 S 14 S 15 Achter slot bewaren Buiten bereik van kinderen bewaren Op een koele plaats bewaren Verwijderd van woonruimten opbergen Onder... houden (geschikte vloeistof opgegeven door fabrikant) Onder... houden (inert gas door fabrikant op te geven) In goed gesloten verpakking bewaren Verpakking droog houden Op een goed geventileerde plaats bewaren De verpakking niet hermetisch sluiten Verwijderd houden van eten drinkwaren en van dierenvoeder Verwijderd houden van... (in te vullen door fabrikant) Verwijderd houden van warmte S 16 Verwijderd houden van ontstekingsbronnen - niet roken - S 17 S 18 S 20 S 21 S 22 S 23 S 24 S 25 S 26 S 27 S 28 S 29 S 30 S 33 S 34 S 35 S 36 S 37 S 38 S 39 S 40 S 41 S 42 S 43 S 44 S 45 Verwijderd houden van brandbare stoffen Verpakking voorzichtig behandelen en openen Niet eten of drinken tijdens gebruik Niet roken tijdens gebruik Stof niet inademen Gas/rook/damp/spuitnevel *) niet inademen *) De toepasselijk term(en) aangegeven Aanraking met de huid vermijden Aanraking met de ogen vermijden Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig water afspoelen en deskundig medisch advies inwinnen Ver- ontreinigde kleding onmiddellijk uittrekken Na aanraking met de huid onmiddellijk wassen met veel... (aan te geven door de fabrikant) Afval niet in de gootsteen werpen Nooit water op deze stof gieten Maatregelen treffen tegen ontladingen van statische elektriciteit Schok en wrijving vermijden Deze stof en de verpakking op veilige wijze afvoeren Draag geschikte beschermende kleding Draag geschikte handschoenen Bij ontoereikende ventilatie een geschikt ademhalings-, beschuttingsmiddel dragen Een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht dragen Voor de reiniging van de vloer en alle voorwerpen verontreinigd met dit materiaal... gebruiken (aan te geven door fabrikant) In geval van brand en/of explosie inademen van rook vermijden Tijdens de ontsmetting/bespuiting een geschikt ademhalingstoestel dragen In geval van brand... gebruiken (blusmiddelen aan te duiden door de fabrikant. Indien water het risico vergroot toevoegen: Nooit water gebruiken) Indien met zich onwel voelt een arts raadplegen (indien mogelijk hem dit etiket tonen) Ingeval van ongeval of indien met zich onwel voelt, onmiddellijk een arts raadplegen (indien mogelijk Pagina 9 van 16

10 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga hem dit etiket tonen) S 46 S 47 S 48 S 49 In geval van inslikken onmiddellijk een arts raadplegen en verpakking of etiket tonen Bewaren bij een temperatuur... C (aan te geven door de fabrikant) Inhoud vochtig houden met... (middel aan te geven door de fabrikant) Uitsluitend in de oorspronkelijk verpakking bewaren Pagina 10 van 16

11 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Vervolg bijlage A S 50 S 51 S 52 S 53 S 54 S 55 S 56 S 57 S 58 S 59 S 60 S 61 S 62 S 63 S 64 Niet vermengen met... (aan te geven door de fabrikant) Uitsluitend op goed geventileerde plaatsen gebruiken Niet voor gebruik op grote oppervlakken in woon- en verblijfruimten Blootstelling vermijden, voor gebruik speciale aanwijzing raadplegen Vraag de toestemming van milieubeschermingsinstanties alvorens af te voeren naar rioolwaterzuiveringsinstallaties Met de best beschikbare technieken behandelen alvorens in het riool of aquatisch milieu te lozen Niet in het riool of milieu lozen, naar een erkend afvalinzamelpunt brengen Neem passende maatregelen om verspreiding in het milieu te voorkomen Als gevaarlijk afval afvoeren aadpleeg fabrikant / leverancier voor informatie over terugwinning / recycling Deze stof en/of de verpakking als gevaarlijk afval afvoeren Voorkom lozing in het milieu. Vraag om speciale instructies/veiligheidskaart Bij inslikken niet het braken opwekken; direct een arts raadplegen en de verpakking of het etiket tonen Bij een ongeval door inademing: slachtoffer in de frisse lucht brengen en laten rusten Bij inslikken, mond met water spoelen (alleen als de persoon bij bewustzijn is) Gecombineerde S-zinnen S- nummers S 1/2 S 3/9 S 3/7/9 S 7/9 Veiligheids-aanbeveling Achter slot en buiten bereik van kinderen bewaren Op een koele en goed geventileerde plaats bewaren Gesloten verpakking op een koele en goed geventileerde plaats bewaren Gesloten verpakking op een goed geventileerde plaats bewaren S 7/8S 7/8 Droog houden en in een goed gesloten verpakking bewaren S 20/21 S 24/25 S 36/37 S 36/39 S 37/39 Niet eten, drinken of roken tijdens gebruik Aanraking met de ogen en de huid vermijden Draag geschikte handschoenen en beschermende kleding Draag geschikte beschermende kleding en een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht Draag geschikte handschoenen en een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht S 36/37/39 Draag geschikte beschermende kleding, handschoenen en een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht S 3/14 S 3/9/14 S 3/9/14/49 S 47/49 Bewaren op een koele plaats verwijderd van... (stoffen, waarmee contact vermeden dient te worden, aan te geven door de fabrikant) Bewaren op een koele, goed geventileerde plaats verwijderd van... (stoffen, waarmee contact vermeden dient te worden, aan te geven door de fabrikant) Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren op een koele goed geventileerde plaats verwijderd van... (stoffen, waarmee contact vermeden dient te worden, aan te geven door de fabrikant) Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren bij een temperatuur beneden... C (aan te geven door de fabrikant) Pagina 11 van 16

12 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Vervolg bijlage A -zinnen Aard der bijzondere gevaren toegeschreven aan gevaarlijke stoffen en preparaten: -zinnen 1 In droge toestand ontplofbaar 2 Ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsoorzaken 3 Ernstig ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsoorzaken 4 Vormt met metalen zeer gemakkelijk ontplofbare verbindingen 5 Ontploffingsgevaar door verwarming 6 Ontplofbaar met en zonder lucht 7 Kan brand veroorzaken 8 Bevordert de ontbranding van brandbare stoffen 9 Ontploffingsgevaar bij menging met brandbare stoffen Ontvlambaar Licht ontvlambaar Zeer licht ontvlambaar eageert heftig met water Vormt zeer licht ontvlambaar gas in contact met water Ontploffingsgevaar bij menging met oxiderende stoffen Spontaan ontvlambaar in lucht Kan bij gebruik een ontvlambaar/ontplofbaar damp-luchtmengsel vormen Kan ontplofbare peroxiden vormen Schadelijk bij inademing Schadelijk bij aanraking met de huid Schadelijk bij opname door de mond Vergiftig bij inademing Vergiftig bij aanraking met de huid Vergiftig bij opname door de mond Zeer vergiftig bij inademing Zeer vergiftig bij aanraking met de huid Pagina 12 van 16

13 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Zeer vergiftig bij opname door de mond Vormt vergiftig gas in contact met water Kan bij gebruik licht ontvlambaar worden Vormt vergiftige gassen in contact met zuren Vormt zeer vergiftige gassen in contact met zuren Gevaar voor cumulatieve effecten Veroorzaakt brandwonden Veroorzaakt ernstige brandwonden Irriterend voor de ogen Irriterend voor de ademhalingswegen Irriterend voor de huid Gevaar voor ernstige onherstelbare effecten Carcinogene effecten zijn niet uitgesloten Gevaar voor ernstig oogletsel Kan overgevoeligheid veroorzaken bij inademing Kan overgevoeligheid veroorzaken bij contact met de huid Pagina 13 van 16

14 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Vervolg bijlage A Ontploffingsgevaar bij verwarming in afgesloten toestand Kan kanker veroorzaken Kan erfelijke genetische schade veroorzaken Gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling Kan kanker veroorzaken bij inademing Zeer vergiftig voor in het water levende organismen Vergiftig voor in het water levende organismen Schadelijk voor in het water levende organismen Kan in het aquatisch milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken Vergiftig voor planten Vergiftig voor dieren Vergiftig voor bodemorganismen Vergiftig voor bijen Kan in het milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken Gevaarlijk voor de ozonlaag Kan de vruchtbaarheid schaden Kan het ongeboren kind schaden Mogelijk gevaar voor verminderde vruchtbaarheid Mogelijk gevaar voor beschadiging van het ongeboren kind Kan schadelijk zijn via de borstvoeding Schadelijk: kan longschade veroorzaken na verslikken Herhaalde blootstelling kan een droge of een gebarsten huid veroorzaken Dampen kunnen slaperigheid en duizeligheid veroorzaken Onherstelbare effecten zijn niet uitgesloten Pagina 14 van 16

15 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Bijlage B Oud Symbool Nieuw Symbool GHS Betekenis Toelichting Explosief Stoffen die door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsoorzaken kunnen ontploffen. Dit symbool komt bij consumentenproducten niet Voor. Deze producten kunnen ontploffen. Oxiderend Producten in deze klasse kunnen bij aanraking met andere stoffen (met name brandbare stoffen) heftig reageren. Hierbij komt erg veel warmte vrij. Dit symbool komt bij consumentenproducten weinig voor. Voorbeelden: sommige gootsteenontstoppers. Ontvlambaar Deze producten (gassen, vloeistoffen, vaste stoffen) vatten gemakkelijk vlam in de nabijheid van een warmtebron of open vuur (brandende sigaret, waakvlam), door een vonk (schakelaar, vallende verfkrabber). Voorbeelden: verf, terpentine, aanstekergas, aanmaakblokjes Vergiftig Dit symbool komt bij consumentenproducten niet of nauwelijks voor. Producten die als giftig aangeduid worden, leveren bij opname via mond, huid of inademing ernstig gevaar op en kunnen dodelijk zijn. Voorbeelden: pesticide Minder ernstig gezondheidsgevaar in vergelijking met giftig, corrosief en langetermijn gezondheidsgevaar Producten in deze klasse leveren bij inslikken, inademen of opname via de huid irritatie of schadelijke lichamelijke effecten op. Voorbeelden: ammonia, bleekmiddelen, toiletreinigers, verfverdunner, afbijtmiddel, terpentine Corrosief Dit symbool staat op bijtende producten die een vernietigend effect hebben op lichaamsweefsels zoals huid, ogen en slokdarm. Ook vaste stoffen zoals textiel, hout en metaal kunnen worden aangetast. Voorbeelden: gootsteenontstopper, ovenreiniger, ontkalker, toiletreiniger. Milieugevaarlijk Producten in deze klasse leveren ernstige schade op voor het milieu, bvijvoorbeeld sterfte van vissen of bijen. Voorbeelden: onkruidbestrijdingsmiddel, terpentine. Pagina 15 van 16

16 ABO BELEID GEVAALIJKE STOFFEN.Kampinga Vervolg bijlage A Oud Symbool Nieuw Symbool GHS Betekenis Toelichting nvt Gassen onder druk Het gaat om samengeperste gassen, vloeibare gassen, sterk gekoelde gassen of opgeloste gassen. Blootstelling aan hoge temperaturen kan leiden tot brand of ontploffing. Voorbeelden: spuitbussen, gasflessen nvt Lange termijn gezondheidsgevaar Er zijn op dit moment geen consumentenproducten op de markt die op deze manier geëtiketteerd zouden moeten worden. Producten uit deze klasse zijn bij inslikken, inademen of opname via de huid (verdacht) kankerverwekkend of anderszins mogelijk schadelijk voor de gezondheid en de voortplanting. Pagina 16 van 16