Geachte dames en heren, waarde collega's,

Transcriptie

1 Geachte dames en heren, waarde collega's, Dank u voor deze overweldigende uitslag. Voor de meesten van u was ik tot deze verkiezing de voorzitter van een andere fractie in dit parlement. Dat u mij vandaag niettemin een grote blijk van vertrouwen hebt geschonken, is voor mij een eer. Ik zal er met al mijn krachten aan werken om uw vertrouwen niet te beschamen en ons parlement een krachtige stem te geven! Mijn ambt als Voorzitter van het Parlement wil ik zo uitoefenen dat degenen die mij vandaag hebben gekozen, hun keuze zelfbewust kunnen verantwoorden, en dat degenen die niet op mij hebben gestemd, positief worden verrast. Ik zal als voorzitter van alle leden optreden en uw rechten verdedigen! Ik wil u, Voorzitter Buzek, mijn dank uitspreken. U was de eerste voorzitter van een EU-instelling die is voortgekomen uit de vrijheidsbewegingen in Oost-Europa, en u symboliseerde daarmee de triomf van de democratie! Deemoedig aanvaard ik vandaag dit ambt. Europa maakt stormachtige tijden door. Voor veel mensen in Europa zijn het moeilijke tijden. Mijn ouders behoorden nog tot een generatie die zich liet leiden door het motto: "Onze kinderen moeten het later beter hebben dan wij". En we hebben het ook beter! Maar we zijn er niet langer zeker van dat onze kinderen het later even goed zullen hebben als wijzelf. Als gevolg van de economische crisis is in veel landen de armoede toegenomen en heeft de werkloosheid vooral onder jongeren dramatische vormen aangenomen. Zij gaan overal in Europa de straat op om te protesteren tegen een economisch stelsel waarin een paar mensen de winsten opstrijken en de algemeenheid met de verliezen wordt opgezadeld; een stelsel waarin men zich niet 1

2 aan de indruk kan onttrekken dat anonieme ratingbureaus in New York machtiger zijn dan democratisch gekozen regeringen en parlementen. Deze vertrouwenscrisis ten aanzien van de politiek en haar instellingen vormt ook een bedreiging voor het geloof in het Europese project. Veel mensen slaan ons werk argwanend gade. Ze weten niet of het allemaal wel zo goed is wat hier wordt gedaan. We moeten wel beseffen dat de mensen in Europa zich niet zo sterk voor institutionele debatten interesseren en zich veel meer zorgen maken om de toekomst van hun kinderen, hun baan, hun pensioen en sociale rechtvaardigheid. Ze vinden gezond voedsel en een schoon milieu belangrijk en wij moeten beter naar hen luisteren! Dit is tenslotte de plaats waar de belangen van de mensen worden behartigd. Hier zitten de vertegenwoordigers van het Europese volk. Daarom zeg ik: De burgers die ons via rechtstreekse verkiezingen hun vertrouwen hebben gegeven, verwachten van ons dat wij voor hun zaak vechten. Ik weet en het vervult mij met trots dat alle collega's in deze zaal zichzelf zien als pleitbezorger van de mensen. Daarvoor spreek ik u allen mijn dank uit. Voor het eerst sinds haar oprichting wordt het mislukken van de Europese Unie een realistisch scenario. Al maanden jakkert de Unie van de ene crisistop naar de andere. Besluiten die ons allemaal aangaan, worden door regeringsleiders achter gesloten deuren genomen. Daarmee vallen we mijns inziens terug in een vorm van Europese politiek die we allang achter ons gelaten dachten te hebben: het herinnert aan de tijd van het Congres van Wenen in de 19e eeuw. Toen luidde het devies: keihard nationale belangen erdoor drukken, en wel zonder democratische controle. Het naoorlogse Europa daarentegen stoelt op het nuchtere inzicht dat onze belangen niet meer kunnen worden gescheiden van die van onze buren; op het inzicht dat de EU juist geen spel is met een nulsaldo, waarbij iemand moet verliezen als een ander wint. Het is precies omgekeerd: ofwel we verliezen allemaal ofwel we 2

3 winnen allemaal. De elementaire regel die daarvoor geldt, is de communautaire methode. Dat is geen technische term, maar de ziel van de Europese Unie! Wat betekent dat nu concreet?: Dat conflicten door middel van dialoog en consensus worden opgelost. Dat het recht van de sterkste wordt vervangen door solidariteit en democratie. Dat de belangen van kleine en grote landen, van noord en zuid, van oost en west met elkaar worden verzoend; en dat het gemenebest hoger wordt aangeslagen dan particuliere belangen. Dit communautaire project, dat tientallen jaren even vanzelfsprekend als succesvol is geweest, heeft schade opgelopen. De afgelopen twee jaar is niet alleen de kijk op de problemen veranderd, maar ook de methode voor het aanpakken van de problemen. Want door de inflatie van topontmoetingen en de fixatie op de bijeenkomsten van de regeringsleiders wordt het enige rechtstreeks gekozen orgaan van de Gemeenschap, het Europees Parlement, goeddeels uitgesloten van de besluitvormingsprocessen. Ook de nationale volksvertegenwoordigers worden in feite tot jaknikkers gedegradeerd. Zij mogen de in Brusselse achterkamertjes gemaakte afspraken tussen de regeringen alleen nog maar goedkeuren. De uitkomst van een parlementair onvoldoende gelegitimeerde politiek wordt door de burgers ervaren als een dictaat uit Brussel. De prijs daarvoor betaalt de EU als geheel: dat is de voedingsbodem voor anti-europees ressentiment. Daarbij zal het Europees Parlement niet werkeloos toezien! Wie meent dat meer Europa met minder parlementarisme mogelijk is, zeg ik hier en nu dat hij mij op zijn pad zal vinden! Het intergouvernementele akkoord over een begrotingsunie wordt de eerste test. Bij de onderhandelingen hebben de vertegenwoordigers van ons parlement vooralsnog geen steun gevonden voor hun wens dat begrotingsdiscipline wordt gecombineerd met maatregelen ter bevordering van groei en werkgelegenheid. Maar het is precies dit 3

4 verstandige compromis dat onze burgers verwachten! Reden te meer dat wij bij de Eurotoppen aan tafel moeten zitten! Europa is een gemeenschap van waarden. Van kandidaatlidstaten verlangen wij dat zij zich strikt aan de criteria van Kopenhagen houden. Dit hoge huis moet zich ervoor inzetten dat het ook in de lidstaten een vanzelfsprekendheid is dat democratie, grondrechten en vrijheidsrechten worden geëerbiedigd en toegepast. Wie de in het Handvest van de grondrechten verankerde waarden schendt, moet rekening houden met ons verzet. Dat is een gezamenlijke verplichting voor ons als parlement. Als Parlementsvoorzitter, als voorzitter van een van de drie centrale instellingen van de EU, zie ik het als mijn taak om weerstand te bieden aan de fixatie op toppen en deze aanhoudende trend van renationalisering. Ik wil een bijdrage leveren om het Parlement als plaats van het democratische, maar ook harde debat over de politieke koers van de EU zichtbaarder en hoorbaarder te maken. We moeten ervoor zorgen dat onze woorden meer gewicht in de schaal leggen. Waar het met name op aankomt, is dat wij op voet van gelijkheid met de Raad onderhandelen, ongeacht of het gaat om de financiële vooruitzichten, de hervorming van het landbouw-, het visserij- of het regionaal beleid, de strijd tegen de klimaatverandering, de wetgeving voor de financiële markt, justitie en binnenlandse zaken of het handelsbeleid. Het Verdrag van Lissabon is nu twee jaar van kracht, maar de mogelijkheden die het biedt, hebben wij als volksvertegenwoordigers nog lang niet volledig benut. Ons gezamenlijke doel moet zijn gebruik te maken van onze feitelijke bevoegdheden zo nodig ook in een conflictsituatie. Om de zichtbaarheid van het Parlement te vergroten, is het ook onontbeerlijk dat wij kritisch kijken naar akkoorden in eerste lezing. 4

5 Dit alles kan alleen functioneren, als wij ook ons eigen huis op orde houden. Ik zal er, gesteund door onze administratie, voor zorgen dat voor de parlementaire organen en alle leden de randvoorwaarden worden gecreëerd die nodig zijn om onze taken als wetgever optimaal te kunnen uitvoeren. Ik zal geen gemakkelijke voorzitter zijn. Ik zal een voorzitter zijn die zo nodig zal vechten voor het respect van de uitvoerende macht voor het Parlement, die de vuisten balt als de belangen van de burgers in gevaar komen. Een voorzitter die sterke leden vertegenwoordigt die oog hebben voor de zorgen van hun kiezers! Een voorzitter die alles in het werk zal stellen om bij de mensen het verloren gegane vertrouwen in het Europese eenwordingsproces te herstellen en hen weer voor Europa te enthousiasmeren! Geachte leden, Veel mensen hebben hun leven op het spel gezet en te vele hebben hun leven gegeven in de strijd voor parlementaire rechten en parlementarisme. De eerste vrij gekozen voorzitter van de constitutionele vergadering in Tunesië, Mustapha Ben Jaffa, kijkt met zijn collega's, die juist hun eerste parlementaire ervaringen opdoen, naar de parlementen in Europa en naar het Europees Parlement. In Libië, waar een despoot oorlog tegen zijn eigen volk heeft gevoerd, heeft de EU als eerste een ambassade geopend en zo de mensen in een moeilijke situatie hoop gegeven. Bij de uitreiking van de Sacharov-prijs hebben een moedige jonge blogger en een heldhaftige tegenstander van Gaddafi ons geroerd met hun fascinatie voor de Europese waarden. In het Midden-Oosten vraagt men ons telkens weer hoe het in Europa toch is gelukt om van vijanden vrienden te maken, en hoe wij het hebben 5

6 klaargespeeld om ons ondanks nationale, godsdienstige en wereldbeschouwelijke verschillen te verenigen in dit ene Europa. Hoe verder je van Europa vandaan bent, des te positiever wordt er over Europa gesproken. Laat ons gezamenlijk trachten dit enthousiasme voor de Europese eenmaking weer terug te brengen naar Europa! Europa is een fascinerend idee. Een idee dat geboren is als antwoord van de tweede helft van de 20e eeuw op de eerste helft van de 20e eeuw. Hoe zag die eerste helft eruit? Haat, politiek van grote mogendheden, het zwart maken van de anderen, mensenverachting, de loopgraven van de eerste wereldoorlog en de goelags van Stalin. De gaskamers van Auschwitz als absoluut dieptepunt van de beschavingsgeschiedenis. In de tweede helft van de 20e eeuw hebben de Europese eenwording en de gemeenschappelijke instellingen Europa de langste periode van welvaart en vrede in zijn geschiedenis gebracht. In 1989 viel het ijzeren gordijn. Duitsland werd herenigd. In 2004 en 2007 traden voormalige landen van het Warschaupact toe tot de EU en herstelden daarmee de culturele en politieke eenheid van dit 40 jaar lang kunstmatig verdeelde continent. Wat een succesvol project! Waarom hebben wij verleerd om daar trots op te zijn? Waarom staan wij toe dat negatief wordt gesproken over deze unieke historische prestatie? Dames en heren, mijn grootvader vocht in de eerste wereldoorlog. Twintig jaar later trok mijn vader een oorlog in waarmee het misdadige regime van Hitler de wereld in brand stak. Ik ben opgegroeid in een stad bij een drielandenpunt, waar mensen in lange rijen aan de grens moesten wachten als zij hun buren in België en Nederland wilden bezoeken. 6

7 Oorlog en honger hebben we overwonnen. Grenzen hebben we opengesteld. Racisme en vreemdelingenhaar in de ban gedaan. We leven nu in een vrij en open Europa. Een Europa dat trots kan zijn op zijn culturele verscheidenheid. Laat ons dit Europa nu gereed maken voor de 21e eeuw. Zodat het ook voor de jonge generatie weer een belofte wordt voor een economisch sterk, sociaal rechtvaardig, vrij en democratisch Europees vaderland. Dank u voor uw aandacht. 7