BIJLAGE 6 INBRENG MEDAL IN HET MEERJARENPROGRAMMA

Transcriptie

1 BIJLAGE 6 INBRENG MEDAL IN HET MEERJARENPROGRAMMA Aan: Nationaal Coördinator Groningen De heer H. Alders Onderwerp: Gebiedsbijdrage voor het meerjarenprogramma Aardbevingsbestendig en Kansrijk Groningen vanuit het cluster MEDAL Datum: 30 september 2015 Geachte heer Alders, Hierbij ontvangt u onze gebiedsbijdrage aan het meerjarenprogramma Aardbevingsbestendig en Kansrijk Groningen. De afgelopen weken hebben de gemeenten De Marne, Eemsmond, Delfzijl, Appingedam en Loppersum samen met partners vanuit de corporaties, onderwijs en zorg hard gewerkt om tot deze bijdrage te komen. Kern is dat herstel van vertrouwen in onze ogen alleen kan ontstaan als we in staat zijn het waarborgen van de veiligheid te koppelen aan het verbeteren van de leefbaarheid. Daarbij is het van groot belang de plannen, inzichten, zorgen en dromen van onze inwoners te koppelen aan de opgave waarbij we presteren in de uitvoering. Hiermee is de opgave even zozeer een sociale als een fysieke die we in de uitvoering waar zullen moeten maken. Bij het bepalen van de opgave is binnen het cluster verder gekeken dan de eigen gemeentegrenzen. De aanpak om op basis van risico s en urgentie de inzet voor de komende jaren te bepalen, wordt breed onderschreven. Daarom stellen wij dat de versterkingsopgave voor het kerngebied binnen 5 jaren moet zijn afgerond. Daarbij zal meteen vanaf de start ingezet moeten worden op risico s buiten het kerngebied die eveneens directe aandacht vragen (hoogbouw en gestapelde bouw) of bijzonderheden in de vorm van grote aantallen schademeldingen. Voor zover het grondgebied buiten het kerngebied is gelegen dient de versterkingsopgave in een periode van 10 jaren te worden afgerond. Hiermee is de clusterbijdrage niet alleen gebaseerd op de gemeentelijke verantwoordelijkheden voor het eigen grondgebied maar geeft het cluster ook vorm aan de gedeelde verantwoordelijkheid als regio. Bij het bepalen van de versterkingsopgave voor de periode 2016, 2017 en 2018 is de volgende relativering van belang. De onzekerheden met betrekking tot het gepresenteerde programma nemen in de loop der tijd fors toe. In feite is op basis van de huidige inzichten alleen met enige zekerheid een uitspraak te doen over het programma voor Het programma voor 2017 en 2018 zal in toenemende mate betrekking hebben op het particuliere bezit in het bestand vrijstaande en tweeonder-één-kap woningen. Op dit moment is niet of moeilijk in te schatten of de ambitie ten aanzien van de genoemde aantallen waar te maken is. Het cluster hecht eraan om deze onzekerheid in alle externe uitingen duidelijk te markeren. Het is niet erg om ambitieus te zijn maar op het moment dat

2 ambitie verward wordt met een belofte en deze niet kan worden waargemaakt is het herstel van vertrouwen ver te zoeken. Wij zien dan ook graag dat over de te maken keuzes in de communicatie een goede afstemming met de gemeenten in het cluster plaatsvindt. Wij vertrouwen erop hiermee een constructieve bijdrage te hebben geleverd aan de opbouw van uw eerste meerjarenprogramma. Wij wensen u veel succes met de verdere uitwerking en wachten de resultaten ter bespreking in november met belangstelling af. Ook in de tussentijd zijn het gebiedsteam en de lokale stuurgroep van het cluster MEDAL uiteraard beschikbaar voor overleg of inzet indien dat nodig mocht zijn. Met vriendelijke groet Namens gebiedscluster MEDAL, Rika Pot Voorzitter lokale stuurgroep MEDAL

3 0. Samenvatting Herstel van Vertrouwen ontstaat door veiligheid te waarborgen en leefbaarheid te vergroten voor de inwoners van het gebied. Dit kan alleen door de versterkingsopgave te verbinden met andere opgaven, met de inwoners en hun vragen, belangen en energie en door te presteren in de uitvoering; doe het samen en doe wat je belooft. Het versterkingsprogramma voor de komende jaren (2016, 2017 en 2018) ziet er in hoofdlijnen als volgt uit: Hierbij is vanuit het cluster de aandacht met name uitgegaan naar de versterkingsopgave in de woningvoorraad. Dit vanuit de gedachte dat de versterkingsopgave ten aanzien van andere gebouwen en structuren voor het gehele gebied wordt bepaald en geprioriteerd. Los van de positie van iedere gemeente afzonderlijk wordt vanuit het cluster als geheel de nadruk gelegd op de collectieve verantwoordelijkheid. Kort gezegd betekent dit dat de aandacht in eerste instantie uit zal moeten gaan naar die plekken waar de risico s het grootst zijn. Voor zover het grondgebied van het cluster is gelegen binnen het kerngebied van de PGA-contouren hebben alle gemeenten gezamenlijk gesteld dat de versterkingsopgave in een periode van 5 jaren afgerond moet zijn. Daarbij zal meteen vanaf de start ingezet moeten worden op risico s buiten het kerngebied die eveneens directe aandacht vragen (hoogbouw en gestapelde bouw) of bijzonderheden in de vorm van grote aantallen schademeldingen. Voor zover het grondgebied buiten het kerngebied is gelegen dient de versterkingsopgave in een periode van 10 jaren te worden afgerond. Hiermee is de clusterbijdrage niet alleen gebaseerd op de gemeentelijke verantwoordelijkheden voor het eigen grondgebied maar geeft het cluster ook vorm aan de gedeelde verantwoordelijkheid als regio. Duidelijk is dat een voortvarende uitvoering van de eerste versterkingsprojecten in het corporatiebestand en nader onderzoek en planvorming op hetzelfde moment zullen beginnen; het concrete versterken wordt gecombineerd met nader onderzoek naar gebouwen waar de

4 versterkingsopgave moet worden bepaald (hoogbouw, vrijstaand en twee-onder-één-kap). In alle dorpen en buurten waar een start wordt gemaakt met de versterking worden gebiedsprocessen gestart om de versterkingsopgave te kunnen inrichten en te kunnen koppelen aan andere opgaven en belangen. Om dit alles waar te kunnen maken werken we de komende maanden met inwoners en partners een methodiek of methodieken uit die we gebiedsbreed willen inzetten. Enkele reeds begonnen projecten helpen ons daarbij. Bij het bepalen van de versterkingsopgave voor de komende jaren past een belangrijke relativering. De onzekerheden met betrekking tot het gepresenteerde programma nemen in de loop der tijd fors toe. In feite is op basis van de huidige inzichten alleen met enige zekerheid een uitspraak te doen over het programma voor Het programma voor 2017 en 2018 zal in toenemende mate betrekking hebben op het particuliere bezit in het bestand vrijstaande en twee-onder-één-kap woningen. Op dit moment is niet of moeilijk in te schatten of de ambitie ten aanzien van de genoemde aantallen waar te maken is. Het cluster hecht eraan om deze onzekerheid in alle externe uitingen duidelijk te markeren. Het is niet erg om ambitieus te zijn maar op het moment dat ambitie verward wordt met een belofte en deze niet kan worden waargemaakt is het herstel van vertrouwen ver te zoeken. Vanuit het cluster is een overzicht opgesteld van alles waarvan nu kan worden ingeschat dat het nodig is om de klus te klaren. Het gaat hierbij om basisinformatie om een volledig inzicht in risico s en omvang van de opgave te krijgen, regelingen die de speelruimte bepalen en mensen en middelen die nodig zijn. Specifiek wordt hier genoemd dat ook de inzit en middelen voor de sociale opgave gekwantificeerd zijn. Op basis van de huidige ervaringen van gemeenten en CVW wordt gerekend met een inzet 3 fte per 100 te versterken woningen. Dit betekent voor het cluster MEDAL een inzet van 90 fte per jaar uitgaande van de huidige inschatting van de versterkingsopgave. Daarbij zal rekening gehouden moeten worden met organisatie- en proceskosten. Per te starten gebiedsproces wordt gerekend op ,-- per jaar gedurende de looptijd. Gelet op de intensiteit in de eerste jaren wordt rekening gehouden met een bedrag van per jaar. Het cluster verwacht van de NCG hierin een faciliterende en coördinerende rol. 1. Inleiding De Nationaal Coördinator Groningen (NCG) heeft in een startnotitie de kaders aangegeven waarbinnen dit jaar het meerjarenprogramma Aardbevingsbestendig en Kansrijk Groningen zal worden opgesteld. Er wordt nadrukkelijk gekozen voor een aanpak van onderop, uit het gebied. Een aanpak waarbij gebruik wordt gemaakt van bestaande visies, inzichten, plannen en ideeën. De inbreng vanuit het gebied wordt via vier clusters van samenwerkende gemeenten georganiseerd waarvan het cluster De Marne, Eemsmond, Delfzijl, Appingedam en Loppersum (DEAL+ M of MEDAL) er één is. Per cluster is een gebiedsteam ingesteld onder leiding van een stuurgroep. De startnotitie van de NCG vormt zoals gezegd het overkoepelend kader voor wat betreft aanpak, inhoud en planning. Voor het cluster is een aanvullende startnotitie opgesteld. Deze geeft een gebiedsgerichte aanvulling voor wat betreft de organisatie en de bemensing van het gebiedsteam, de bemensing van de stuurgroep, de aanpak en de planning. Op basis hiervan hebben de gemeenten in het cluster samen met partners vanuit corporaties, erfgoed, provincie en CVW voorliggende gebiedsbijdrage vanuit het cluster MEDAL voor het meerjarenprogramma Aardbevingsbestendig en Kansrijk Groningen opgesteld. 2. De aanpak

5 Bij de start van het proces is de energie gericht op het bijeenbrengen van informatie die nodig is voor het leveren van onze gebiedsbijdrage. Kapstok hiervoor wordt gevormd door de 14 vragen die zijn geformuleerd in de startnotitie voor het MJP. Ieder gemeente in het cluster heeft de 14 vragen intern besproken en voorzien van een gemeentelijke reactie. Deze bijdragen zijn onderling gedeeld en besproken in het gebiedsteam en leveren de volgende hoofdlijn op. Allereerst moet worden vastgesteld dat het iedere gemeente afzonderlijk bij aanvang ontbrak aan een goed en volledig zicht op de stand van zaken met betrekking tot schadeherstel en de omvang van versterkingsopgave binnen de eigen gemeente. De hiervoor benodigde gegevens waren tot voor kort niet of maar ten dele bij de gemeenten beschikbaar. Het gaat om het aantal schademeldingen, stand van zaken met betrekking tot schadeherstel en prioriteiten en aantallen in de versterkingsopgave op basis van de huidige inzichten. Binnen het cluster en de afzonderlijke gemeenten bestaat wel een goed inzicht in de huidige woningmarkt en de manier waarop kan worden ingespeeld op krimp, vergrijzing en ontgroening. Zo is op basis van de Woon- en leefbaarheidsplannen (WLP) een uitvoeringsprogramma geformuleerd en is er een analyse beschikbaar van de bestaande woningvoorraad naar omvang, kenmerken en kwaliteit. De betrokken gemeenten hebben op basis van deze breed gedragen aanpak eigen gemeentelijke uitwerkingen gemaakt en prioriteiten gesteld. Er zijn veel projecten in uitvoering of in voorbereiding. Ook op andere beleidsterreinen hebben de gemeenten duidelijke eigen doelstellingen en prioriteiten die ze graag zouden willen koppelen of verweven met de versterkingsopgave. Samengevat geldt voor het cluster het volgende. Wij onderschrijven de noodzaak om een versterkingsprogramma te formuleren waarbij prioriteit en urgentie worden bepaald door risico s en impact. Onze bestaande beleidsdoelstellingen willen we waar mogelijk koppelen aan de versterkingsopgave. Dit werk met werk maken is daar gewenst waar vanuit andere beleidsvelden, zoals leefbaarheid en erfgoed, doelen kunnen worden bereikt tegelijk met de versterking van gebouwen. De versterkingsopgave benaderen wij als gebiedsopgave waarbij het om mensen gaat en hun leefomgeving en niet alleen om gebouwen en stenen. Herstel van vertrouwen zal alleen ontstaan wanneer we de veiligheid waarborgen en de leefbaarheid vergroten en wanneer we dat doen in gesprek met de inwoners. Zij zijn degenen die de gevolgen van de aardbevingen en van de versterkingsopgave moeten dragen, in alle opzichten. Door oog en oor te hebben voor hun belangen, behoeften en beweegredenen kunnen we de versterkingsopgave laten bijdragen aan het herstel van vertrouwen. De versterkingsopgave is daarmee even goed een sociale opgave als een fysieke. Hiermee is de basis gevormd voor het vervolg met als ingrediënten: omvang van de opgave: wat moet er gebeuren? Werkwijzen en methoden; hoe gaan we het doen? Werkagenda en voorwaarden; wat hebben we nodig om het te gaan doen? In het onderstaande worden deze punten allereerst van een verklarende context en inhoudelijk kader voorzien. Wat volgt is de concrete toepassing op en uitwerking voor het clustergebied. 2.1 Omvang van de opgave; wat moet er gebeuren? Om zicht te krijgen op de omvang van de versterkingsopgave op basis van risico s, urgentie en impact van mogelijke gevolgen is als volgt te werk gegaan.

6 In algemene zin wordt het risico bepaald door de PGA-waarde en de kwaliteit van de bebouwing. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de huidige PGA-contourenkaart en de tot dit moment beschikbare gegevens over de kwaliteit van gebouwen in het gebied. Gegevens met betrekking tot schademeldingen en bodemtype zijn daarnaast relevant omdat ze aanvullende informatie (kunnen) geven. Het wensbeeld is dat deze lagen in onderlinge samenhang kunnen worden verwerkt tot een risicokaart. Op dit moment is dat nog niet het geval. Zo zijn de gegevens met betrekking tot de kwaliteit van gebouwen niet volledig voor het gehele bebouwde bestand. Verder zijn er weliswaar gegevens over de bodemgesteldheid en over schademeldingen maar deze zijn nog niet in een gecombineerde database ingevoerd. Ze zijn daarmee beperkt toepasbaar en lastig raadpleegbaar. Voor alle gegevens geldt bovendien dat de bronbestanden niet vrij toegankelijk zijn. Dit alles betekent dat de beschikbare gegevens slechts een eerste basis vormen om een uitspraak over risico s te kunnen doen. PGA-waarde en urgentie Als basis is uitgegaan van onderstaande contourenkaart en gebiedsindeling zoals deze door NAM / CVW wordt gehanteerd. Deze kaart bevat een gebiedsindeling op basis van de PGA-waarde (gebied A; PGA van 0,30-0,33, gebied B: PGA van 0,25-0,30, gebied C: PGA van 0,20-0,25 en gebied D: PGA 0,15-0,20) Hieruit blijkt voor het grondgebied van het cluster een divers beeld; het strekt zich uit van het kerngebied rond Loppersum tot in het D-gebied en daarbuiten.

7

8 Bij het analyseren van bovenstaande informatie is via drie sporen urgentie in de opgave aan te brengen. Deze categorieën zijn nevengeschikt en leiden alle drie tot urgentie vanaf de start van de versterkingsopgave. Onder de eerste categorie worden allereerst gebouwen genoemd vanwege hun onmisbare functie in de hulpstructuur van het gebied in geval van een ramp. Daarnaast vallen ook risicovolle bedrijven onder deze eerste categorie vanwege de mogelijke impact van de gevolgen als het betreffende bedrijf niet bestand blijkt tegen aardbevingen. De urgentie wordt dus niet zozeer door de exacte plek binnen de contouren bepaald maar door de functie van het gebouw of de impact van de mogelijke gevolgen in het geval van schade aan de inrichting als gevolg van een aardbeving. De tweede categorie betreft gebouwen die zowel vanuit functie als locatie urgent zijn. Vanuit functie aangezien de gebouwen de tweedelijns zorgvoorzieningen huisvesten, worden gebruikt door kwetsbare groepen of door grote groepen mensen. Daarbij is ook de locatie van belang; hoe hoger de PGA-waarde des te sneller inzicht moet worden geboden in de kwaliteit van het gebouw om te kunnen bepalen welke versterkingsmaatregelen noodzakelijk zullen zijn. De derde categorie betreft de gebouwen die wat betreft functie, type en locatie urgent zijn. De urgentie hierin wordt eveneens allereerst bepaald door functie: mensen moeten veilig in hun huis kunnen wonen en veilig gebruik kunnen maken van en kunnen werken in voorzieningen als winkels en bedrijven. Daarnaast is het type gebouw en de kwaliteit daarvan in combinatie met de ligging binnen de PGA-contouren van belang; een slechte kwaliteit in combinatie met een hoge PGA-waarde betekent urgentie. De aandacht vanuit het cluster MEDAL richt zich met name op deze laatste categorie bij het bepalen van de versterkingsopgave. Dit vanuit de gedachte dat van het cluster geen specifieke uitspraken worden verwacht over de prioritering van de versterkingsopgave in de eerste en tweede categorie gebouwen aangezien deze voor het gehele gebied zal worden aangebracht. Specifiek gaat het daarbij om de gebouwen en structuren noodzakelijk in geval van een ramp (veiligheidsregio en rampenplan), schoolgebouwen (sectorale aanpak versterking schoolgebouwen), zorginstellingen (sectorale aanpak versterking zorgvastgoed) en risicovolle bedrijven (risicoanalyses ten aanzien van aanwezige risicovolle bedrijven en infrastructuur).

9 Kwaliteit van de gebouwen Op dit moment kan alleen maar gewerkt worden met de reeds beschikbare gegevens ten aanzien van de kwaliteit van de gebouwen. Voor een deel van de woningvoorraad wordt hiervoor gebruik gemaakt van de databases die zijn opgebouwd bij NAM en CVW. Hiermee kan voor de woningvoorraad in het kerngebied (gebied A en gebied B, PGA hoger dan 0,25) een koppeling worden gemaakt tussen de veronderstelde stevigheid van het woningtype en de PGA-waarde. Er wordt tot nu gewerkt met drie types woningen met een afnemende gevoeligheid voor aardbevingen; - rijenwoningen (meest gevoelig), - twee-onder-één-kap woningen (minder gevoelig) - vrijstaande woningen (minst gevoelig). Door deze gevoeligheid per type af te zetten tegen de PGA-waarde ontstaat een verhoudingsgetal. Een waarde kleiner dan 1 betekent dat versterkt moet worden waarbij de laagste score de hoogste prioriteit aangeeft. Belangrijke kanttekening is dat op dit moment alleen ten aanzien van de rijenwoningen met zekerheid een conclusie kan worden getrokken. Voor de voorraad twee-onder-één-kap-woningen en vrijstaande woningen is de variatie in subtypes veel groter. Op dit moment werkt het model met gemiddelden ten aanzien van deze twee categorieën. Inmiddels is echter bekend dat er veel afwijkingen ten opzichte van dit gemiddelde bestaan, gekoppeld aan de bouwperiode van de woning. Zo zijn veel vrijstaande woningen van voor 1920 veel kwetsbaarder dan recente vrijstaande nieuwbouw. Deze inzichten over de leeftijd van de bebouwing en verschillen ten opzichte van het gehanteerde gemiddelde moeten in het model worden verwerkt om het beeld volledig te kunnen maken. Dit geldt uiteraard even zozeer voor gebouwen met verblijfs- of publieksfunctie zoals winkels en bedrijven. Ook over deze categorie is meer informatie nodig om met meer zekerheid conclusies te kunnen trekken over de versterkingsmaatregelen. Verder kan in algemene zin aan de opsomming worden toegevoegd dat hoogbouw als gevoelig wordt gezien. Voor deze categorie geldt eveneens dat op dit moment geen modelmatige uitspraak kan worden gedaan. Dit betekent dat gebouwspecifiek onderzoek nodig is. Het beeld is dus op dit moment verre van volledig waarbij gewerkt wordt met bestaande informatie waarvan de bronbestanden nog niet onder de invloed en verantwoordelijkheid van de NCG of een ander publiek orgaan zijn gebracht. Om voor het gehele bestand aan gebouwen een gefundeerde uitspraak over risico s en urgentie te kunnen doen is kortom meer en betere informatie nodig en zo snel als mogelijk validatie van gegevens, contouren en berekeningswijzen. Voor nu betekent het dat de rijenwoningen met de hoogste PGA-waarde de hoogste urgentie kennen. Volgens de huidige gegevens en analyse worden deze gevolgd door twee-onder-één-kap-woningen en vrijstaande woningen. Aangezien op basis van het model ten aanzien van deze laatste twee categorieën geen woningen met zekerheid zijn uit te sluiten van de versterkingsopgave wordt er binnen het kerngebied (gebied A en gebied B) tot nader order van uitgegaan dat ze allemaal versterkt zullen moeten worden. Dit geldt eveneens voor andere gebouwen met een verblijfs- en publieksfunctie in het kerngebied en voor hoogbouw ook als deze buiten het kerngebied is gelegen. Prioritering in de versterkingsopgave Samengevoegd ontstaat een beeld van de totale versterkingsopgave binnen het cluster gebaseerd op veiligheid vanuit risico s, impact en urgentie. Deze is te verfijnen naar gemeente, gebied, dorp of wijk.

10 Naast de vraag wat de omvang van de opgave is komt de vraag aan de orde; hoe gaan we het doen? 2.2 Werkwijzen en methoden; hoe gaan we het doen? Bovenstaande analyse levert zoals gezegd een beeld op van de omvang van de versterkingsopgave op basis van veiligheid vanuit risico s (impact en urgentie). Vervolgens kan worden bekeken hoe deze opgave zo goed mogelijk kan worden uitgevoerd en welke mogelijkheden er zijn om deze opgave te koppelen en te verweven met ander doelstellingen. De gemeenten in het cluster MEDAL willen het gezicht van de versterkingsopgave zijn. Zij staan voorop bij het voeren van gesprekken met inwoners over het versterken in hun leefomgeving en hebben oog en aandacht voor de behoeften, belangen en beweegredenen van hun inwoners. Ze staan voor het waarborgen van veiligheid gekoppeld aan investeren in leefbaarheid en ze willen invloed op de keuzes en prioritering die daarmee samenhangen. Werk met werk maken - koppeling van doelstellingen De versterkingsopgave vraagt om snelheid; het aanbrengen van koppelingen door werk met werk maken kost tijd. Beide zijn nodig omdat veiligheid en leefbaarheid de basis vormen voor nieuw vertrouwen. Dit vraagt om een slimme koppeling van doelstellingen langs de volgende lijn: per woning, bouwblok of buurt wordt bepaald of aanpak vanuit veiligheidsperspectief urgent is. Door dit ook te doen voor de doelstellingen leefbaarheid (waaronder: onderwijs, zorg), cultuurhistorie, duurzaamheid en economie ontstaat het beeld van de gemeenschappelijke opgave: 1. urgent wat betreft veiligheid maar zonder andere doelstellingen versterken zonder meer (bijvoorbeeld:

11 aan deze straat met woningen gaat komende 10 jaar niets veranderen, dus kunnen ze zonder meer worden versterkt): enkelvoudig versterkingsproject 2. urgent wat betreft veiligheid en andere doelstellingen afstemmen belangen en urgenties, starten gebiedsproces voor het maken van afwegingen (bijvoorbeeld: in dit gebied zullen de winkels vertrekken door concentratie in het winkelgebied. Afstemming en fasering van de ingreep is nodig. Zo mogelijk deze winkels niet meer versterken als winkel, maar meteen geschikt maken voor bewoning): actiegebied versterking en leefbaarheid 3. niet urgent wat betreft veiligheid maar wel vanuit andere doelstellingen mee in dezelfde afstemming of gebiedsproces, maar zonder versterkingsperspectief of met een andere fasering: actiegebied leefbaarheid 4. niet urgent wat betreft veiligheid en andere doelstellingen geen actie. In het versterkingsprogramma is nu als eerste de categorie 1 (enkelvoudig versterkingsproject) aangewezen en worden voor de categorieën 2 en 3 actiegebieden aangewezen waarvoor een gebieds- / planproces gestart is/moet worden. In de actiegebieden gaat het niet alleen om woningen, maar ook om winkels en gebouwen met een bijzonder karakter: monumenten en beeldbepalende gebouwen. Gebiedsgericht werken De versterkingsopgave is in ons cluster, in en direct rond het kerngebied, zo omvangrijk dat gebiedsgericht werken nodig is. Het aantal woningen is groot, het eigen woningbezit is hoog (gemiddeld 70%), alle inwoners worden ermee geconfronteerd, gebieden zullen mogelijk van karakter gaan veranderen en ook als dat plaatselijk niet zo is, trekt er toch een circus van aannemers, inspecteurs en tijdelijke bouwplaatsen door de dorpen, buurten en wijken. Het koppelen met andere belangen kan betekenen dat er ruimte komt op plekken die niet bedacht en voorzien was waardoor elders wisselwoningen of andere bebouwing mogelijk worden. Dit overzicht ontstaat alleen als de opgave in samenhang per kern, wijk of deelgebied wordt bekeken. Erfgoed van de toekomst: de ruimtelijke versterkingsopgave Het Noord-Groningen van nu kent eeuwenoude kerkjes en kernen, naast de baksteenrode rijen wederopbouw en gedurfde en ook ingepaste uitbreidingswijkjes. Deze vormen samen het landschap van dorpen en stadjes dat we beschouwen als ons erfgoed. Nieuwe ingrepen door de versterkingsopgave dragen bij aan het Erfgoed van de Toekomst, aan de nieuwe ruimtelijke kwaliteit van Noord-Groningen. Wij de versterkingsopgave ook in dat licht zien. De gemeenten zullen een kwaliteitskader opstellen het versterken, vervangen, wijzigen en (nieuw)bouwen en het omgaan met erfgoed. gemeenten gaan met hun partners aan de slag ruimtelijke ingrepen te begeleiden en verbetering van de ruimtelijke kwaliteit te stimuleren. uit de unieke zoals willen voor En de om de

12 Versterkingsopgaven moeten goed ingepast worden waarbij ruimte ontstaat voor nieuwe iconen, nieuwe woonmilieus en woningtypen die onze kernen hun toekomstige beeld geven. Specifiek voor het erfgoed geldt dat het niet ondenkbaar is dat de versterkende maatregel dermate ingrijpend is dat het middel erger wordt dan de kwaal. Het is daarom noodzakelijk om de (ruimtelijke) kwaliteit binnen de uitvoering van de versterkingsopgave te bewaken: integraal en multidisciplinair. Dit geldt overigens ook voor de waardevermeerderingsregeling, evenals het traject van de HRBE s ( hoog risico bouwelementen ) en het steeds terugkomende schadeherstel na elke nieuwe aardbeving. De sociale versterkingsopgave We onderscheiden binnen de sociale versterkingsopgave twee sporen: 1. Aandacht voor de inwoner(s) binnen de versterkingsopgave 2. Het bieden van een perspectief voor het gebied als geheel Spoor 1. Aandacht voor de inwoner(s)binnen de versterkingsopgave Zodra we aan de slag gaan in het gebied met het versterken van de woningen, moet tegelijkertijd het gesprek met inwoners opgestart worden. Door serieus te luisteren naar de zorgen en wensen van mensen als ze naar hun eigen toekomst kijken, werken we aan de kwaliteit van de gekozen oplossingen, aan het behoud van de inwoners voor de regio en zetten we daadwerkelijk in op herstel van vertrouwen. Dit gesprek start op de dag waarop de versterking start en op twee niveaus: individueel en collectief. De individuele aanpak richt zich op het proactief meenemen van mensen die uit hun huis moeten tijdelijk of definitief voor de versterkingsopgave. En op mensen die kunnen blijven, maar wel al lang in onzekerheid zitten en bijvoorbeeld angst hebben. Dit vraagt om individuele gesprekken, zeker daar waar het gaat om de particuliere woningvoorraad (circa 70% van de woningen). De ervaring van het CVW leert dat bij particulier eigendom 1 op 1 inzet nodig is. Bij bezit van woningcorporaties is soms gesprek mogelijk in blokjes van 3-5 woningen. Vragen die spelen bij inwoners en die we kunnen verwachten gaan bijvoorbeeld over het eigendom / de huur en de financiële impact van de versterkingsopgave op de eigen woning. Of over de praktische aanpak van de versterking: kan ik hier blijven wonen of moet ik tijdelijk verhuizen? Daar waar mensen tijdelijk uit hun huis moeten, spelen er vaak zorgen rondom het dagelijkse gebruik van voorzieningen: onderwijs, zorg, sport, dagbesteding. Zeker voor kwetsbare doelgroepen is de eigen omgeving en bestaande sociale infrastructuur van groot belang. Denk hierbij aan dagelijks contact met buurtgenoten maar ook aan professionele ondersteuning zoals de jobcoach of remedial teaching die nu voorhanden zijn in de lokale school of het dorpshuis. Blijft dat (zorg)aanbod beschikbaar tijdens de opgave? En hoe geven we dat vorm in of bij tijdelijke huisvesting? Tevens hebben we inmiddels geleerd van de aanpak in de gemeente Loppersum dat bij de opgave veel verborgen sociale problematiek naar voren komt. Hier was en is ondersteuning vanuit het gemeentelijk sociaal domein nodig. De collectieve aanpak: richt zich op buurt-, dorp- en wijkniveau. Gelijktijdig met de versterkingsopgave van de huizen in het gebied, is er een versterkingsopgave voor de school, de voetbalkantine en het dorpshuis. Daarvoor willen we het gesprek opstarten met de inwoners. Wat behoort tot het DNA van het dorp? Wat willen ze absoluut behouden en wat niet? En als er veel individuele woningen versterkt worden, wat betekent dit voor de bereikbaarheid van het dorp en voor

13 de sociale samenhang? Wat kan een dorp aan? Dit gesprek moet gevoerd worden op buurt, dorp- of wijkniveau. In ieder deelgebied en iedere kern zal dit namelijk anders zijn. Spoor 2. Het bieden van een perspectief voor het gebied als geheel Naast het waarborgen van veiligheid, willen we de inwoners perspectief bieden. Het gevoel leeft dat de regio niet zelf het stuur in handen heeft en veel mensen geloven niet meer dat het goed gaat komen. Hier speelt de impact van de krimp en de relatief hoge werkloosheid een belangrijke rol, maar de aardbevingsproblematiek wordt gevoeld als het laatste zetje. Dit proces kan alleen worden gekeerd als mensen weer invloed krijgen op hun eigen toekomst en de opgave als een gedeelde en eigen opgave zien. Dit is daarmee een absolute voorwaarde voor een trots en kansrijk Groningen. Er zijn al talrijke leefbaarheidsprogramma's en initiatieven in het gebied. Hier sluiten we bij aan maar we zoeken ook aansluiting bij de kracht van het gebied. We richten ons op de energiemakers en de frisse denkers die een mooie toekomst voor zichzelf en het gebied zien en die deze energie en inzet met andere willen delen. Dit zal per gebied verschillen. Om het te kunnen realiseren is een stimuleringsfonds sociale energie nodig waaruit initiatieven gesteund kunnen worden. Beginnen bij de inwoners nieuw gereedschap Zoals gezegd: de hele operatie begint en eindigt bij mensen en moet gebaseerd zijn op het absorptievermogen van de dorpen, wijken en buurten en moet houvast geven voor zowel projectmatige aanpak als eigen initiatief. Dit betekent dat er meerdere organisatie- en procesmodellen ontwikkeld moeten worden die naast elkaar kunnen worden gebruikt afhankelijk van het betreffende gebied en de doelgroepen. Hierbij moet oog zijn voor het welbevinden van onze inwoners. Uit de huidige monitorresultaten is al bekend dat de aardbevingen hierop een negatief effect hebben. De gekozen aanpak moet bijdragen aan een uiteindelijke kentering van dit gevoel en op termijn herstel van vertrouwen. Van: naar: Hiertoe bekijken we de versterkingsopgave niet alleen als reeks risico versterking bewoners, maar juist ook geredeneerd vanuit de bewoners. Inzicht in de versterkingsopgave betekent dan inzicht in de veranderingen in het wonen en woongenot van de inwoner, in het eigendom van de woning, in mogelijkheden om te kunnen blijven wonen of in de noodzaak om tijdelijk of definitief te moeten verhuizen. En verder: in hoeverre verandert de woonomgeving en ook de samenstelling van de buurt? Hoe wordt de versterkingsoperatie uitgevoerd? Inwoners zullen over die aspecten van de versterkingsopgave vroeg kunnen meedenken zodat er nog keuzes te maken zijn. In ieder deelgebied

14 en iedere kern zullen de kaders en de ruimte voor invloed op die aspecten weer anders zijn. De treden van de participatieladder helpen hierbij te bepalen welke vragen door wie beantwoord worden. Nieuwe rol van bewoners Niet alleen zorgt de versterking voor een gesprek vanuit de overheid met de inwoners, er zijn talloze plekken en kernen waar inwoners al werken aan een eigen dorpsvisie, zorgcoöperatie of dorpshuis. En er zijn inwoners die zelf in meer of mindere mate - de regie van de versterking van hun woning in handen willen hebben. In dat geval participeert de overheid in het proces van de bewoners. De treden van de overheidsparticipatieladder helpen om te bepalen wat de rol- en taakverdeling tussen inwoners en overheid is.

15 Leren van voorbeelden Gronings Gereedschap voor de particuliere woningvoorraad In 2014 namen de provincie Groningen en de drie krimpgebieden Eemsdelta, De Marne en Oost- Groningen het initiatief tot het Experimentenjaar voor de Particuliere woningvoorraad in krimpgebieden. Het resultaat daarvan het Gronings Gereedschap ontstond uit ca. 10 experimenten, expertmeetings, een focusgroep en diverse verkenningen. De lessen van het Gronings Gereedschap kunnen interessant zijn voor de versterkingsopgave. Zeker als we kijken naar de verhouding corporatie en particulier bezit in het cluster: 30% - 70%. Voor de particuliere woningvoorraad geldt dat de persoonlijke benadering een essentieel element is. Een effectieve aanpak van particuliere woningen in een krimpgebied vergt als eerste een fijnmazige analyse van de woningvoorraad, van de situatie op de markt en daarbij meteen een vroeg gesprek met inwoners over hun woonomgeving en de opgave en ontwikkelingen daarbinnen. Juist in zo n gesprek kunnen problemen, knelpunten, oplossingen en eigen initiatief ontstaan van waaruit de eigenaren in beweging komen en mee kunnen werken aan verbetering van hun woonomgeving. Het Gronings gereedschap betreft drie opgaven in de koopsector: 1. woningonttrekking ofwel sloop; 2. rotte kiezen, waarbij soms sloop of onttrekking en soms behoud en verbetering het juiste medicijn zijn; en 3. woningverbetering, met nadruk op toekomstbestendig maken, aanpassen aan de vraag en energiezuinig maken van de woning. Ook in ons cluster zullen woningonttrekking en sloop aan de orde zijn. Het is nodig om een transitiefonds in te richten om dit op te lossen. Lastig punt in het kerngebied is dat de versterkingsopgave de eerste 5 10 jaar een beslag legt op leegstaande woningen als tijdelijke of wisselwoning, zodat naar verwachting pas na afronding van de versterkingsopgave 5 10% van de woningen op de markt komt. In die situatie moet een regionaal woonbedrijf of transitiefonds tot aankoop en onttrekking van het lege vastgoed kunnen komen.

16 Voor rotte kiezen is soms een glorieuze tweede carrière weggelegd, als woning, atelier, B&B, dorpshuiskamer of als tuinhuis van de buren, andere keren is het opruimen of slopen de beste stap. Steeds zijn hier afwegingen van behoud, erfgoed, gebruik en dorpsgezicht en kosten en beperkingen aan de orde. Rotte kiezen zullen zoveel mogelijk tijdens de uitvoering van de versterkingsopgave moeten worden aangepakt (verbeterd en door- of herbestemd of gesloopt). Zij zijn onderdeel van de actiegebieden die de gemeenten hebben gemarkeerd en/of nog zullen markeren. Voor de eigenaren van een koopwoning kan net als voor huurders het zuiniger maken van de woning en duurzaam verlagen van de woonlasten een belangrijke meerwaarde vormen. Eigenaarbewoners bevinden zich in zeer verschillende financiële situaties. Ook de veelzijdigheid van het eigenwoningbezit maakt het lastig om met enkele eenvoudige oplossingen te komen. Toch pleiten we ervoor om voor de koopvoorraad enkele totaalpakketten (aanleg, onderhoud, aflossing en rente) voor woningverbetering en verduurzaming op te stellen en die beschikbaar te stellen aan alle eigenaren van een te versterken woning. We beseffen dat we op zoek zijn naar nieuw gereedschap, naar nieuwe werkwijzen die ondanks de grote noodzaak van snelheid, technische precisie vooral inwoners kan verbinden met deze opgave die zo diep ingrijpt in hun leefomgeving. Dit nieuwe gereedschap zal deels een nieuwe balans tussen overheid en inwoners vragen. Derde en laatste vraag in de clusteraanpak betreft de praktische kant van de zaak: wat is er naar het huidige inzicht nodig om de klus te klaren. In het onderstaande, waarbij de hiervoor beschreven werkwijze op het grondgebied en de opgave van het cluster wordt toegepast, wordt deze vraag van een antwoord voorzien. 3. De werkwijze toegepast; uitwerking van de versterkingsopgave voor het cluster MEDAL Het bovenstaande is voor het grondgebied van het cluster in de praktijk gebracht. De gemeenten hebben allereerst inzicht gegeven in de eigen versterkingsopgave met prioriteiten en koppelkansen. Hoe ziet de versterkingsopgave er per gemeente uit voor de korte termijn (prioriteiten en urgentie programma 2016, 2017 en 2018) en de langere termijn? Welke koppelingen met andere beleidsdoelstellingen liggen voor de hand per dorp, wijk en/of gebied? Zijn er daarnaast nog specifieke (gemeentelijke) prioriteiten of onderwerpen die om aandacht vragen? Hierbij is de methodiek uit deze notitie gebruikt om tot urgentie en prioritering in de versterkingsopgave te komen. In grote lijnen geeft dat het volgende beeld:

17 In het onderstaande wordt per gemeente kort ingegaan op de keuzes, prioritering en bijzonderheden. Voor het cluster als geheel is een tabel samengesteld en toegevoegd waarin het versterkingsprogramma in aantallen, per type, per gemeente en voor het geheel als cluster is weergegeven voor de jaren 2016, 2017 en Daarbij wordt ook inzicht geboden in het resterende programma per gemeente voor de periode na 2018 en wordt naast versterken ook gekeken naar sloop aangezien slopen van niet te versterken woningen per saldo ook het versterken van de voorraad betekent. Zoals eerder opgemerkt richt het cluster zich hierbij in eerste instantie op gebouwen uit de derde categorie; urgentie vanuit functie, type en locatie in de vorm van woongebouwen en gebouwen met een verblijfs- en publieksfunctie die niet vallen onder categorie 1 en 2 1. Voor de volledigheid is wel het totaal aantal gebouwen niet zijnde woningen in een tabel opgenomen. Hierbij is het volgende van belang. Los van de positie van iedere gemeente afzonderlijk wordt vanuit het cluster als geheel de nadruk gelegd op de collectieve verantwoordelijkheid. Kort gezegd betekent dit dat de aandacht in eerste instantie uit zal moeten gaan naar die plekken waar de risico s het grootst zijn. Voor zover het grondgebied van het cluster is gelegen binnen het kerngebied van de PGAcontouren hebben alle gemeenten gesteld dat de versterkingsopgave in een periode van 5 jaren afgerond moet zijn. Daarbij zal meteen vanaf de start ingezet moeten worden op risico s buiten het kerngebied die eveneens directe aandacht vragen (hoogbouw en gestapelde bouw) of bijzonderheden in de vorm van grote aantallen schademeldingen. Voor zover het grondgebied buiten het kerngebied is gelegen dient de versterkingsopgave in een periode van 10 jaren te worden afgerond. Hiermee is de clusterbijdrage niet alleen gebaseerd op de gemeentelijke verantwoordelijkheden voor het eigen grondgebied maar geeft het cluster ook vorm aan de gedeelde verantwoordelijkheid als regio. Gemeente Loppersum De gemeente Loppersum ligt geheel in het gebied met de grootste risico's en gaat er op basis van de huidige inzichten vanuit dat vrijwel het gehele gebouwenbestand moet worden versterkt. 1 Gebouwen en noodzakelijke structuren in geval van een ramp (veiligheidsregio en rampenplan), schoolgebouwen (sectorale aanpak versterking schoolgebouwen), zorginstellingen (sectorale aanpak versterking zorgvastgoed) en risicovolle bedrijven (risicoanalyses ten aanzien van aanwezige risicovolle bedrijven en infrastructuur).

18 De gemeente legt daarom een absolute prioriteit bij veiligheid en maximale urgentie en kiest daarom ook voor een planperiode die zo kort mogelijk is, waarbinnen het gebouwenbestand (circa 4500 panden, waarvan 4243 woningen) daadwerkelijk wordt versterkt. De fasering is op deze visie gebaseerd. De gemeente wil in alle dorpen tegelijk beginnen met gebiedsprocessen waarbij gewerkt wordt met DorpsVersterkingsTeams, die multidisiplinair werken en herkenbaar in de dorpen aanwezig zijn. De gemeente Loppersum vraagt specifieke aandacht voor koppelingen met duurzaamheid en energietransitie, een groenere en duurzamer woonomgeving, concentratie en veiligheid van winkelvoorzieningen, cultuur-historisch erfgoed, economische ontwikkeling en de positie van het MKB binnen de gemeente. De gemeente Loppersum telt 4243 woningen, deze worden volgens het programma van de gemeente allemaal versterkt of gesloopt. De verdeling over de verschillende woningtypes ziet er als volgt uit: Gemeente Loppersum woningtype Versterkings-/sloop programma Aantal woningen per Sociale huur eengezins 2 onder 1 kap Koop of part huur rijtjeswoning gestapeld eengezins vrijstaand onder 1 kap rijtjeswoning gestapeld 44 Totaal Gemeente Eemsmond De gemeente Eemsmond ziet een versterkingsopgave die begint in het gedeelte van de gemeente dat ligt binnen het A-gebied op de PGA-contourenkaart en bij de rijwoningen. De gemeente kiest in de eerste jaren voor grotere aantallen dan in de latere jaren aangezien dan de lastiger te versterken panden aan de beurt zullen komen. Voor Uithuizen en Uithuizermeeden benoemt de gemeente de centrumgebieden als actiegebied, waar zeer snel duidelijkheid moet zijn over risico s en mogelijkheden tot koppeling. De gemeente wil al in 2016 aan het werk met het oplossen van 12 rotte kiezen. De gemeente Eemsmond heeft als doel om alle woningen bij de versterking ook te verduurzamen: energiezuinig en hernieuwbare energie. Hiervoor dienen toepasbare pakketten beschikbaar te zijn. De gemeente Eemsmond presenteert een gedetailleerd versterkingsprogramma, per dorp uitgewerkt in concrete projecten. Het accent ligt op de gestapelde bouw, de rijtjeswoningen en twee-onder-éénkap-woningen. De meeste projecten zien we in Uithuizen, Uithuizermeeden, Roodeschool, Usquert, Zandeweer en Kantens. Gemeente Eemsmond woningtype Versterkings-/sloop programma Aantal woningen per Sociale huur eengezins 2 onder

19 Koop of part huur kap/vrijstaand rijtjeswoning gestapeld eengezins vrijstaand onder 1 kap rijtjeswoning gestapeld 331 Totaal Gemeente Delfzijl De gemeente Delfzijl heeft als prioriteiten de veiligheid en versterking van hoogbouw (>4 lagen) en gestapelde bouw (<4 lagen) en de veiligheid van industrie, in het bijzonder het chemiepark. Het versterken van de hoogbouw kan ook inhouden dat hoogbouw en gestapelde bouw gesloopt wordt. Daarnaast wil de gemeente Delfzijl in gesprek met inwoners in wijken en dorpen om de versterkingsopgave daar vorm te geven middels dorps- en wijkplannen en te verbinden met de leefbaarheidsprogramma s en de prioriteiten uit de actieprogramma s. Bij de versterkingsopgave ligt het accent op het Centrum, Delfzijl-Noord, Zandplatenbuurt, Farmsum, Tuikwerd, Spijk en Wagenborgen. Specifieke aandacht wordt nog gevraagd voor de zorgwoningen. Voor de aanpak van vrijstaande koopwoningen richt het programma zich op de dorpen in het noordelijk deel van de gemeente, waaronder Spijk, en op Woldendorp in het zuidelijk deel van de gemeente omdat zich daar veel schadegevallen voordoen. Gemeente Delfzijl woningtype Versterkings-/sloop programma Aantal woningen per Sociale huur eengezins 2 onder 1 kap Koop of part huur rijtjeswoning gestapeld eengezins vrijstaand onder 1 kap rijtjeswoning gestapeld Totaal Gemeente Appingedam

20 De gemeente Appingedam kiest voor een integrale benadering van de versterkingsopgave. Aan de ene kant met het historisch centrum als speerpunt waar allereerst wordt ingezet op een cultuurhistorisch onderzoek en vervolgens enkele projecten met Rijksmonumenten en winkelpanden om gevoel en vertrouwen te krijgen in de versterkingsopgave in dit kwetsbare gebied. Aan de andere kant, voor de woonwijken, een integratie van de bestaande herstructureringsplannen met de versterkingsopgave, gekoppeld aan duurzaamheidsvoorzieningen, zorgoplossingen en herinrichting van de openbare ruimte. Het merendeel van het programma voor de komende drie jaar zijn rijtjes in twee lagen met kap die inmiddels voor de woningcorporaties zijn doorgerekend. Gestart wordt in Opwierde Zuid. Hiermee wordt een project aangeleverd waarin sprake is van zowel corporatiebezit als particulier bezit met vergelijkbare kenmerken. Deze aanpak wordt vervolgens toegepast op andere gebieden in de gemeente met dezelfde samenstelling. De eerste jaren in een verhouding 2/3 huurwoningen en 1/3 koopwoningen waarbij combinaties worden gezocht met incidentele sloop en nieuwbouw waardoor een verdere differentiatie in de woningvoorraad ontstaat en de leefbaarheid wordt versterkt. Voor de vrijstaande woningen is van belang te melden dat de gemeente ruimte wil bieden voor de mogelijkheden vanuit versterken op bestelling of heft in eigen hand. Afhankelijk van de belangstelling zouden de eerste projecten vanaf 2016 kunnen gaan lopen. Gemeente Appingedam woningtype Versterkings-/sloop programma Aantal woningen per Sociale huur eengezins 2 onder 1 kap Koop of part huur rijtjeswoning gestapeld eengezins vrijstaand onder 1 kap rijtjeswoning gestapeld totaal Gemeente De Marne De gemeente De Marne heeft op basis van de huidige beschikbare gegevens en contouren geen informatie over de versterkingsopgave; het CVW kan op dit moment geen zekerheid geven over nut en noodzaak en aard van verstevigen in de buitenste contour. Een groot deel van de inwoners heeft te maken met schade zoals blijkt uit het aantal schademeldingen (ruim 27% van de gehele voorraad). Dit vraagt om een adequate behandeling van onze inwoners: hoe krijgen deze mensen weer regie over hun eigen woning en hoe is het met risico s en veiligheid gesteld op deze plek binnen de contouren? Gezien de omgang en de prioriteit van de demografische ontwikkelingen heeft de gemeente in 2011 fors ingezet op haar woon-en leefbaarheidsbeleid. De gemeente wil, ook nu versterking en schadeherstel in de binnenste cirkels alle aandacht van haar corporatie vraagt, haar leefbaarheidsprogramma samen met de corporatie onvertraagd kunnen uitvoeren. Er wordt dan ook aandacht gevraagd voor het feit dat de corporatie in staat gesteld moet worden ook buiten het kerngebied te investeren. De gemeente zet in op een combinatie van schadeherstel, levensloopbestendig maken, energietransitie en verbeteren en verkleinen van de woningvoorraad. Daarbij wil ze graag fungeren als voorbeeldgebied voor gebiedsprocessen en particulier initiatief in de versterkingsopgave

21 Gemeente De Marne woningtype Versterkings-/sloop programma Aantal woningen per Sociale huur eengezins 2 onder 1 kap 1180 Koop of part huur rijtjeswoning gestapeld 70 eengezins vrijstaand onder 1 kap rijtjeswoning gestapeld 30 Totaal Samenvatting programma versterking woningvoorraad De per gemeente ontwikkelde programma s en projecten voor de versterking van de woningvoorraad voor de jaren 2016, 2017 en 2018 zijn samengevat in het overzicht op de volgende pagina. Bij deze opsomming past een belangrijke relativering. De onzekerheden met betrekking tot het gepresenteerde programma nemen in de loop der tijd fors toe. In feite is op basis van de huidige inzichten alleen met enige zekerheid een uitspraak te doen over het programma voor Het programma voor 2017 en 2018 zal in toenemende mate betrekking hebben op het particuliere bezit in het bestand vrijstaande en twee-onder-één-kap woningen. Op dit moment is niet of moeilijk in te schatten of de ambitie ten aanzien van de genoemde aantallen waar te maken is. Het cluster hecht eraan om deze onzekerheid in alle externe uitingen duidelijk te markeren. Het is niet erg om ambitieus te zijn maar op het moment dat ambitie verward wordt met een belofte en deze niet kan worden waargemaakt is het herstel van vertrouwen ver te zoeken.

22

23 Versterking overig vastgoed Hoewel het versterken van de woningvoorraad centraal staat in deze rapportage, verdient ook de versterking van het overige vastgoed aandacht. De volgende inventarisatie geeft een overzicht van het aantal en type panden per gemeente. Panden, niet zijnde woningen Appingedam Delfzijl Eemsmond Loppersum basisschool, creche, peuterspeelzaal, VO Sociaal-kulturele voorziening, ontmoetingsruimte, wijk-buurt Horeca voorziening, cafe, hotel, pension, snackbar Clubhuis, verenigingsgebouw Kerkgebouw Kantoorpand, incl gemeentehuis Medische voorziening, Praktijkruimte arts, tandarts e.d Verpleeghuis, verzorgingshuis Ziekenhuis 1 Sporthal/Sportzaal/overige sportaccommodatie Autobedrijf, garage, benzinestation Agrarisch bedrijf, boerderij Winkel Fabriek, productiebedrijf, electriciteitscentrale Bedrijfspand overig, opslag, distributie Brandweerkazerne NS Station windmolen (traditioneel) totaal aantal panden Voor de versterking van schoolgebouwen en verzorgings- en verpleeghuizen lopen andere programma trajecten, daarom blijft de versterkingsopgave van deze gebouwen hier buiten beschouwing. Alle overige gebouwen, zoals winkels, kantoren, overige bedrijfsgebouwen, sport- en verenigingsgebouwen en dergelijke vragen om maatwerk. Per geval moet worden bekeken wat de bouwkundige staat is en welke maatregelen moeten worden getroffen om het betreffende gebouw te versterken, dan wel te slopen en nieuw te bouwen. Ook hier moet een koppeling worden gelegd met de opgaven op het gebied van leefbaarheid en bevolkingskrimp. De eerste projecten kunnen in 2016 worden voorbereid en uitgevoerd. Overige onderwerpen en prioriteiten Naast de inbreng die specifiek is voor het cluster zijn er de afgelopen weken diverse onderwerpen gepasseerd die eveneens zeer relevant worden geacht maar waarbij de verwachting is dat deze centraal en voor alle betrokken gemeenten van inhoud, aanpak of nader onderzoek worden voorzien. Deze hebben niet alleen betrekking op het versterken gericht op een veiliger Groningen maar zien ook op het kansrijk maken van het gebied. In het onderstaande worden ze zekerheidshalve genoemd: Systeemflexibilisering en juridische belemmeringen (bestemmingsplannen, welstand, vergunningen) Vanuit het cluster wordt de noodzaak gezien om alle bestaande van toepassing zijnde regelingen en voorschriften tegen het licht te houden. Verwacht wordt dat het nodig is aanpassingen door te voeren die de flexibiliteit verhogen, waar mogelijk procedures verkorten, onnodige belemmeringen oplossen waarbij voldoende waarborgen in de zin van rechtszekerheid en het realiseren van ruimtelijke kwaliteit resteren. Cultuurhistorische verkenning, waardestelling en bescherming

24 Om de opgave te kunnen klaren is het noodzakelijk dat de informatie rond erfgoed snel inzichtelijk wordt en beschikbaar komt. Daarbij wordt het als noodzakelijk gezien processen rond erfgoed te versnellen en procedures te flexibiliseren, met behoud van kwaliteit en voldoende draagvlak. Samengevat zou de inzet gericht moeten zijn op het: - Opstellen cultuurhistorische verkenning met waardenkaart (in GIS) als ruimtelijk strategische onderlegger voor alle ruimtelijk beleidsmatige regelingen / instrumenten / beslissingen en de uitvoeringsprocedures. - Waardenstelling op objectniveau waarbij goed zicht ontstaat op de bestaande conditite van het pand. - Integraal en multidisciplinair adviseren in de vroegste fase van planontwikkeling - Ontzorgen van eigenaren / bewoners: begeleiden in plaats van toetsen. Agrarische bedrijfsbebouwing en bijzondere aandacht bij het vrijkomen hiervan Een groot deel van het cluster betreft landelijk gebied. Er zal specifieke aandacht moeten zijn voor het versterken van agrarische bedrijfsbouwing met behoud en versterking van de gebruiksmogelijkheden voor de agrarische ondernemers alsook het behoud van dit deel van ons cultuurhistorisch erfgoed. Dit laatste geldt ook voor vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing waarbij het zonder al teveel beleidsmatige beperkingen mogelijk moet zijn deze van een nieuwe invulling en bestemming te voorzien. Behalve dat hier een ruimtelijk vraagstuk is op te lossen, betekenen ruimere bestemmingsmogelijkheden ook dat de randvoorwaarden voor (kleinschalige) economische ontwikkelingen vergroot worden (zie Economie en Arbeidsmarkt) Nulmeting en maatregelen ten aanzien van kunstwerken, waterkeringen, leidingen en infrastructuur Vanuit het cluster wordt verwacht dat alle noodzakelijke versterkingsmaatregelen ten aanzien van deze specifieke vormen van ondergrondse en bovengrondse infrastructuur en voorzieningen in beeld worden gebracht en worden toegepast. Economie en arbeidsmarkt Werkgelegenheid en economische groei zijn voorwaardelijk voor de toekomst van het gebied. Vanuit het perspectief van een kansrijk Groningen dienen deze onderwerpen alle aandacht te krijgen. Vanuit de Economic Board is er aandacht voor de economische ontwikkeling in het gebied als geheel. Dit juichen wij toe. Het gebied kent echter ook een economisch perspectief op een heel ander schaalniveau: kleinschalige en (veelal) krimpresistentie ondernemerschap oftewel Cottage Industries. Het laatste decennium is deze groep ondernemers zeer sterk gegroeid en kennen onze dorpen (met name de kleinere) aantrekkingskracht op deze groep. Het gaat hier veelal om ondernemers in de ICT en creatieve hoek. Hoewel kleinschalig is deze groep economisch juist zeer interessant. Immers waar in de oude sectoren een nominale investering een bepaald effect op de werkgelegenheid kent, is deze in de Cottage Industries ondernemingen een fractie groter. Ook moet niet onderschat worden welk effect deze ondernemers vaak hebben op hun directe omgeving doordat zij hun netwerk, kennis en kunde inzetten om hun directe leefomgeving positief te beïnvloeden. Energiestransitie en duurzaamheid Voor de toekomst ziet het cluster het perspectief van een regio die sterk verduurzaamd is, gebruik maakt van alternatieve energiebronnen en niet langer afhankelijk is van aardgas. Hiermee wil de regio voorop lopen op nationaal niveau en daarmee koploper worden op wetenschappelijk en economisch gebied (werkgelegenheid). Wanneer we rond 2025 terugkijken op de periode die we nu in gaan en op de resultaten van het versterkingsprogramma, dan zien we een duurzame regio waar voor het wonen alleen nog maar hernieuwbare energie gebruikt wordt. Die ambitie willen de gemeenten en corporaties uitdragen en