Wijkgericht werken in Nieuwegein: Van wijkgericht naar opgavegericht

Transcriptie

1 Wijkgericht werken in Nieuwegein: Van wijkgericht naar opgavegericht Rekenkameronderzoek Nieuwegein 18 april 2012 Samenvatting en conclusies (1) Hoofdvraag: In hoeverre is de wijze waarop de gemeente wijkgericht werken oppakt adequaat? 1. 1 In hoeverre leidt wijkgericht werken tot: a) meer betrokkenheid van burgers; b) meer tevredenheid van burgers; c) minder problemen in wijken 2. 2 In hoeverre leidt wijkgericht werken tot betere bedrijfsvoering van de gemeente, specifiek voor: a) beleidsontwikkeling; b) inspraak; c) beheer 3. Realisatie van de gestelde doelen: 3 a) zijn er duidelijke doelen geformuleerd? b) is de raad betrokken bij het opstellen en evalueren van de doelen? c) worden de beoogde doelen gerealiseerd? 2

2 Samenvatting en conclusies (2) Ontwikkeling wijkgericht werken en beleid zijn vastgelegd in Wijk op Maat, 2009 Eind jaren 90 is Nieuwegein begonnen met wijkgericht werken en zijn de eerste wijknetwerken (overlegorgaan van betrokken burgers) ontstaan. De samenwerking met de wijknetwerken verliep in het begin moeizaam. Om dit te verbeteren is in 2005 een convenant vastgesteld waarin concrete samenwerkingsafspraken zijn vastgelegd. In 2006 is door het nieuwe college besloten het wijkgericht werken te versterken en meer inhoud te geven. Dit is uitgewerkt in de nota Wijk op maat: samen werken aan de wijk, wijkgericht werken in Nieuwegein (2009). In deze notitie zijn o.a. de volgende ambities opgenomen: Het verbeteren van de betrokkenheid van burgers en organisaties bij de eigen woon- en leefomgeving en bij het gemeentelijke beleid. Het vergroten van de invloed van de burgers op beleid ten aanzien van hun wijk. Bij het ontwikkelen van beleid de ideeën en initiatieven uit de wijken gebruiken. Het verbeteren van de communicatie tussen de gemeente en haar burgers. Het kweken van wederzijds begrip. Het uitwerken en toepassen van gemeentelijk beleid op wijkniveau. De uitvoering van het wijkgericht werken zoals vastgelegd in Wijk op maat bestaat uit een aantal onderdelen. De belangrijkste onderdelen zijn weergegeven in de paragraaf 1.2. In totaal wordt ongeveer euro per jaar vrijgemaakt voor de organisatie van het wijkgericht werken. De begroting en besteding zijn verder uitgewerkt in de paragraaf Samenvatting en conclusies (3) Uit: Wijk op maat, wijkgericht werken in Nieuwegein, 22 april is een manier van werken waarbij burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties zoals woningcorporaties, zorginstellingen, welzijnsorganisaties en onderwijsinstellingen meer betrokken worden bij de ontwikkelingen in hun wijk. Door middel van wijkgericht werken wil de gemeente de invloed en betrokkenheid bij de woon- en leefomgeving vergroten. Doel: het versterken van de leefbaarheid en de sociale samenhang in dewijken. Om het proces van wijkgericht samenwerken te versterken is een goede communicatie van belang. wijkgericht werken is geen statisch gegeven, maar een ontwikkeling waarmee we voortdurend inspelen op actuele maatschappelijke vraagstukken en op veranderende verhoudingen tussen bestuur en samenleving 4

3 Samenvatting en conclusies (4) Wijkgericht werken in Nieuwegein Nieuwegein heeft de instrumenten wijkplatforms, wijkmanagers, wijkontwikkelplannen en wijkwethouders geïntroduceerd om het wijkgerichte werken vorm te geven (zie paragraaf 1.2 voor verdere uitwerking). De beoogde wijkanalyses, visies en jaarplannen zijn nauwelijks gemaakt de afgelopen jaren. Dit past binnen de landelijke trend van het verminderen van plannen en visies. Ook in Nieuwegein is een verschuiving zichtbaar van het wijkgerichte werken gericht op het betrekken van inwoners bij het vergroten van de leefbaarheid en veiligheid naar het oplossen van stedelijke opgaven op wijkniveau, waaronder ook in het sociale domein. In de notitie Wijk op maat krijgt het wijkgerichte werken nog een met name fysieke invulling. Met het casusoverleg DNA-J en de introductie van de woonservicezones is een beweging ingezet naar het nieuwe wijkgericht werken in Nieuwegein. In de gemeenteraad worden deze voorbeelden echter, in tegenstelling tot het college, niet altijd gepercipeerd als onderdeel van het wijkgerichte werken. Het voorbeeld van DNA-J illustreert de verschuiving van wijkgericht naar opgavegericht werken goed. In Wijk op maat krijgt de wijkmanager alleen een adviserende rol in dit project. In de praktijk zit echter één van de wijkmanagers het casusoverleg voor (zie paragraaf 4.2 over DNA-J). 5 Samenvatting en conclusies (5) Conclusies Nieuwegein heeft de instrumenten wijkplatforms, wijkmanagers, wijkontwikkelplannen en wijkwethouders gekozen om het wijkgerichte werken vorm te geven De doelen die beoogd zijn met wijkgericht werken zijn geformuleerd in ambities. Deze ambities zijn niet SMART geformuleerd en daarom lastig te toetsen. (zie paragraaf 2.1) De raad is betrokken geweest bij het opstellen van de ambities van het wijkgericht werken. De laatste jaren is de raad naar het oordeel van sommige raadsleden over het algemeen onvoldoende betrokken bij het wijkgericht werken. Door de raad is hier ook niet actief op gestuurd. Een uitzondering zijn de issues die ambtelijk en bestuurlijk wel als wijkgericht werken worden gezien maar mogelijk door de raad niet. Een voorbeeld is de aanpak van jeugdoverlast in de wijken. (zie paragraaf 2.2) De ambities zijn vooral gericht op het vergroten van de betrokkenheid van burgers en dat wordt slechts ten dele bereikt. Circa de helft van de inwoners is bekend met het wijkplatform en een groot deel van de bewoners voelt zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in de wijk. Op basis van de beschikbare onderzoekgegevens lijkt er sprake van een onbenut potentieel van betrokken bewoners. (zie paragraaf 3.1) Vooral over de positie van de wijkplatforms blijken verschillende verwachtingen te bestaan. Dit is de basis voor teleurstellingen zowel bij de platforms als (deels) bij de ambtenaren in de gemeente. (zie paragraaf 3.3) De wijkmanager en de wijkwethouder spelen een versnellende rol bij het verkeer tussen de wijkplatforms en de ambtelijke organisatie. De wijkmanagers hebben niet alleen meer een adviserende rol maar ook steeds meer regie gekregen bij probleemsituaties. Ze zijn de linking pin tussen gemeente, partners en bewoners geworden. (zie paragraaf 4.1) 6

4 Samenvatting en conclusies (6) Het aantal problemen in de wijken waar het gaat om beheer en Openbare Orde en Veiligheid blijkt afgenomen de laatste jaren, maar op basis van dit onderzoek is het niet te beoordelen of de wijze waarop de gemeente uitvoering geeft aan wijkgericht werken effectief is. Het is lastig om het causale verband aan te tonen. (zie hoofdstuk 3) Als we kijken wat het effectiviteit van wijkgericht werken in termen van beleidsontwikkeling en inspraak is, wordt door beleidsmedewerkers gesteld dat de inhoudelijke bijdrage van burgers mogelijk tot een ander eindresultaat heeft geleid. Daardoor wordt beleid wellicht effectiever. Sommige medewerkers denken daarnaast ook dat in gevallen waarbij wijkplatforms bij beleidsontwikkeling zijn betrokken achteraf minder bezwaren worden ingediend. Of dit in het algemeen ook zo werkt is geen gedeeld beeld over: volgens de beleidsmedewerkers leidt inspraak van bijvoorbeeld het wijkplatform niet bij voorbaat tot afname van bezwaar bij individuele inwoners waar iets voor de deur gebeurt. Voor de beleidsuitvoering is niet aan te geven of dit (financieel) opweegt tegen de investeringen die met wijkgericht werken gemoeid zijn. Een voordeel van samenwerking met de wijkplatforms is wel dat de gemeente gebruik kan maken van de sociale infrastructuur voor de communicatie met burgers en zo mogelijk een grotere doelgroep bereikt. (zie paragraaf 4.2) Het is lastig te benoemen of de inzet van wijkgericht werken heeft geleid tot efficiencyverbetering. Volgens de betrokken beleidsmedewerkers kost beleidsvorming door participatie (aan de voorkant) meer tijd en geld. De methode en de kosten van de beleidsvorming zijn ook niet echt veranderd (zie paragraaf 4.2) 7 Samenvatting en conclusies (7) Aanbeveling: Herijk het beleid in lijn met voortschrijdende praktijk Net als veel andere gemeenten is Nieuwegein toe aan een herijking van het wijkgerichte werken. Dit hangt ook samen waarop de gemeente invulling wil geven aan het participatiebeleid (Handreiking Samen met de Stad). De herijking zou zich vooral moeten richten op: de scope van het wijkgerichte werken: minder gebaseerd op een door wijkgrenzen afgebakende aanpak en vertegenwoordiging. de rol van de wijkplatforms: welke rol denken zij zelf te willen spelen in de opgaven die de gemeente in de afzonderlijke wijken, buurten en straten heeft. Om het debat hierover te stimuleren hebben we enkele scenario s uitgewerkt die een basis zijn voor de discussie. Deze scenario s zullen wij bij de presentatie van het rapport aanbieden als basis voor een discussie over de mogelijke richtingen van de herijking. 8

5 Inhoudsopgave Inleiding Hoofdstuk 1: Toelichting wijkgericht werken in Nieuwegein 1.1 Ontwikkeling wijkgericht werken en beleid zoals vastgelegd in Wijk op Maat, Activiteiten en betrokkenen in de uitvoering van wijkgericht werken 1.3 Budget en besteding wijkgericht werken Hoofdstuk 2: Analyse doelen wijkgericht werken en betrokkenheid van de raad 2.1 Analyse doelen en beleid 2.2 Betrokkenheid raad bij totstandkoming en wijziging van beleid (kaderstellende rol) 2.3 Invulling van controlerende rol van de raad 2.4 Hoofdstuk 2: beantwoording deelvragen Hoofdstuk 3: Invloed wijkgericht werken op de samenleving 3.1 Betrokkenheid van burgers: feiten en cijfers 3.2 Betrokkenheid van burgers: praktijk en meningen 3.3 Betrokkenheid van burgers: rol van de wijkplatforms 3.4 Tevredenheid van bewoners en leefbaarheid van wijken: feiten en cijfers 3.5 Tevredenheid van bewoners en leefbaarheid van wijken: praktijk en meningen 3.6 Hoofdstuk 3: beantwoording deelvragen Hoofdstuk 4: Invloed wijkgericht werken op de bedrijfsvoering van de gemeente 4.1 Beoordeling effectiviteit wijkgericht werken en verschillende rollen daarin 4.2 Invloed wijkgericht werken op efficiëntie en effectiviteit beleid en uitvoering 4.3 Hoofdstuk 4: beantwoording deelvragen Hoofdvraag Bijlage: Ontwikkeling wijkgericht werken in Nederland 9 Inleiding Duiding: scope en aanpak Beperkte middelen; beperkte scope: Onderzoek in 14 dagen tijd verricht Twee wijken (Galecop en Doorslag), twee partners (woningcorporatie en politie) Scope: wijkwethouder, wijkmanager, wijkontwikkelplan en wijkplatforms Praktijkvoorbeelden: veiligheid, openbare ruimte Onderzoeksaanpak: Analyse activiteiten in twee wijken met wijkmanagers Dataverzameling en analyse Gesprek met raadsleden en analyse beleids- en raadsstukken Groepsgesprekken met twee wijken Groepsgesprek gemeente en partners Opstellen rapportage Hoor & Wederhoor: Gesprekken gemeente Groepsgesprek met drie andere wijken Bijstellen rapportage Publieke presentatie Toelichting onderzoeksaanpak: In dit onderzoek baseerden we ons in eerste instantie op twee wijken (Galecop en Doorslag). De conclusies werden in de breedte niet herkend tijdens de ambtelijke hoor- en wederhoorbijeenkomst en we hebben de uitkomsten daarop getoetst, en waar nodig aangepast, op basis van aanvullende gesprekken met de wijkplatforms van Zuilenstein/ Huis de Geer/ Blokhoeve, Hoog Zandveld/ Zandveld/ Lekboulevard en Fokkesteeg en betrokken ambtenaren. Daarnaast beslaat het onderzoek twee beleidsthema s: Openbare orde en Veiligheid (OOV) en Beheer Openbare Ruimte. De uitkomsten daarvan hebben we getoetst of aangevuld met informatie die we beschikbaar hadden over DNA-Jeugd (DNA-J). 10

6 Inleiding Afbakening In dit onderzoek sluiten we aan bij de uitgangspunten van de rekenkamercommissie. (Onderzoeksprogramma 2011 en 2012). Dit betekent bijvoorbeeld dat we het maatschappelijk belang centraal stellen ( Is het goed voor de gemeente boven doet het bestuur het goed en dat we toekomstgericht kijken naar verbetermogelijkheden ( leren boven afrekenen ). Het doel van dit onderzoek is inzicht te geven aan de raad en zo te leren voor de toekomst. Passend bij de ambitie van de rekenkamercommissie is dit onderzoek beknopt, in korte tijd uitgevoerd en minder uitgebreid en formeel. Onderdeel van de organisatie in wijken zijn de woonservicezones. Deze zijn ingericht vanuit de WMO. In hoofdstuk 2 is deze ontwikkeling kort toegelicht, maar we gaan hier in de analyse niet verder op in. Dit onderzoek is gebaseerd op bestaande onderzoeken (bijvoorbeeld Inwonersenquêtes) en op een beperkt aantal gesprekken en groepsbijeenkomsten. Er is gesproken met de wijkplatforms van de vijf hiervoor genoemde wijken, drie raadsleden, de verantwoordelijk wethouder, twee partners (woningcorporatie en politie) en betrokken ambtenaren (wijkmanagers en beleidsambtenaren van de genoemde beleidsthema s). In het onderzoek zijn de laatst beschikbare gegevens gebruikt. Gezien de beperkte tijd en de beperkte scope zijn we ons ervan bewust dat de uitkomsten misschien niet voor de hele gemeente Nieuwegein gelden. Het resultaat beschouwen wij daarom als een rode draad die leidt tot conclusies waar de gehele gemeente van kan leren. 11 Inleiding Wijkgericht werken in Nieuwegein De gemeente Nieuwegein zet sinds eind jaren 90 in op wijkgericht werken. Doelstelling is burgers, bedrijven en maatschappelijk partners meer te betrekken bij ontwikkelingen in de wijk en daarmee de zeggenschap te vergroten over de eigen leefomgeving. De officiële naam in Nieuwegein is wijkgericht samenwerken. Dit korten wij in deze rapportage af tot wijkgericht werken. Wijkgericht werken is in 2011 ruim zes jaar speerpunt van het collegebeleid. Dit is een natuurlijk moment om te evalueren of de gemeentelijke inspanningen tot de gewenste effecten leiden. De rekenkamercommissie Nieuwegein voert daarom een onderzoek uit naar de effectiviteit en efficiency van wijkgericht werken in Nieuwegein. Hiemstra & De Vries doet dit namens de rekenkamercommissie. Wijkgericht werken kan op vele manieren worden vormgegeven. Nieuwegein heeft de instrumenten wijkplatforms, wijkmanagers, wijkontwikkelplannen en wijkwethouders geïntroduceerd om het wijkgerichte werken vorm te geven. Door voortschrijdend inzicht is voor een aantal thema s, zoals extreme woonoverlast en de jeugdaanpak, gekozen om opgavegericht naar oplossingen te zoeken. Dit blijkt succesvol en wordt door het ambtelijk apparaat gezien als een verbreding van het wijkgericht werken. 12

7 Inleiding: onderzoeksvragen van de Rekenkamer Hoofdvraag: In hoeverre is de wijze waarop de gemeente wijkgericht werken oppakt adequaat? 1. 1 In hoeverre leidt wijkgericht werken tot: a) meer betrokkenheid van burgers; b) meer tevredenheid van burgers; c) minder problemen in wijken 2. 2 In hoeverre leidt wijkgericht werken tot betere bedrijfsvoering van de gemeente, specifiek voor: a) beleidsontwikkeling; b) inspraak; c) beheer 3. Realisatie van de gestelde doelen: 3 a) zijn er duidelijke doelen geformuleerd? b) is de raad betrokken bij het opstellen en evalueren van de doelen? c) worden de beoogde doelen gerealiseerd? Toelichting wijkgericht werken in Nieuwegein In dit hoofdstuk geven we een algemene toelichting op het beleid en de organisatie van het wijkgericht werken in Nieuwegein. Dit hoofdstuk is beschrijvend en bevat geen conclusies en aanbevelingen 14

8 Hoofdstuk 1. Toelichting wijkgericht werken 1.1 Ontwikkeling wijkgericht werken en beleid zoals vastgelegd in Wijk op Maat, 2009 Eind jaren 90 is Nieuwegein begonnen met wijkgericht werken en zijn de eerste wijknetwerken (overlegorgaan van betrokken burgers) ontstaan. De samenwerking met de wijknetwerken verliep in het begin moeizaam. Om dit te verbeteren is in 2005 een convenant vastgesteld waarin concrete samenwerkingsafspraken zijn vastgelegd. In 2006 is door het nieuwe college besloten het wijkgericht werken te versterken en meer inhoud te geven. Dit is uitgewerkt in de nota Wijk op maat: samen werken aan de wijk, wijkgericht werken in Nieuwegein (2009). De volgende ambities zijn daarin opgenomen: Het verbeteren van de betrokkenheid van burgers en organisaties bij de eigen woon- en leefomgeving en bij het gemeentelijke beleid. Het vergroten van de invloed van de burgers op beleid ten aanzien van hun wijk. Bij het ontwikkelen van beleid de ideeën en initiatieven uit de wijken gebruiken. Het verbeteren van de communicatie tussen de gemeente en haar burgers. Het kweken van wederzijds begrip. Het uitwerken en toepassen van gemeentelijk beleid op wijkniveau. Omdat het vorige convenant (2005) onwerkbaar was, is in 2010 een nieuwe, versimpelde, samenwerkingsovereenkomst opgesteld met de wijkplatforms. De belangrijkste afspraken zijn: De gemeente verschaft het wijkplatform doelgerichte informatie ruim voordat de besluitvorming plaatsvindt. De gemeente informeert het wijkplatform over de gemeentelijke plannen en nota s die de woon- en leefomgeving beïnvloeden. De gemeente zorgt dat de wijkplatforms jaarlijks een overzicht ontvangen van de plannen en projecten die uitgevoerd worden in het komende jaar. Het platform krijgt een wijkbudget waarover ze zelf mogen beslissen. Dit wordt mede gefinancierd door de woningcorporaties. 15 Hoofdstuk 1. Toelichting wijkgericht werken 1.2 Activiteiten en betrokkenen in de uitvoering van wijkgericht werken (1) De uitvoering van het wijkgericht werken zoals vastgelegd in Wijk op maat bestaat uit een aantal onderdelen. De belangrijkste onderdelen zijn weergegeven op de volgende pagina s. (1.2) In totaal wordt ongeveer euro per jaar vrijgemaakt voor de organisatie van het wijkgericht werken. De begroting en besteding zijn verder uitgewerkt in 1.3 Wijkplatforms: Wijkplatforms bestaan uit actieve bewoners en daarnaast schuiven vertegenwoordigers van instellingen (politie, woningcorporatie, gemeente) aan. Tot 2007 was Movactor organisator en voorzitter van de platforms. In 2007 is gestart met verzelfstandiging van wijknetwerken naar wijkplatforms, met een eigen voorzitter. De rol van Movactor verschoof naar coach en ondersteuner en is inmiddels beperkt. Het wijkbudget van in totaal (2010) ontvangen de besturen van de wijkplatforms (naar rato van inwoners) vooraf. Zij verantwoorden achteraf hun activiteiten aan de gemeente. Als het budget niet is opgemaakt of is gereserveerd voor specifieke investeringen wordt het restant teruggevorderd door de gemeente. 16

9 Hoofdstuk 1. Toelichting wijkgericht werken 1.2 Activiteiten en betrokkenen in de uitvoering van wijkgericht werken (2) Wijkmanagers : De gemeente heeft 4 wijkmanagers, ieder verantwoordelijk voor meerdere wijken. Zij vallen onder de afdeling TVL. De wijkmanager moeten een scharnierfunctie vervullen tussen de gemeente en de wijk. Taken van een wijkmanager zijn: goede informatievoorziening van de gemeentelijke organisatie naar de wijkplatforms zorgen dat opmerkingen/ideeën uit de wijkplatforms op de juiste plek in de gemeente komen deels verantwoordelijk voor de wijkanalyses en taken ten aanzien van DNA-J, Woonoverlast, Zwerfafval, Buurtbemiddeling, Regisseurschap Multi Disciplinaire Overleggen (MDO) en Woonservicezones. overleggen met het bestuur, interne en externe relaties en wijkplatforms en zorgen voor een terugkoppeling en nazorg van deze overleggen signaleren van knelpunten en kansen in een wijk en hierover rapporteren en adviseren 17 Hoofdstuk 1. Toelichting wijkgericht werken 1.2 Activiteiten en betrokkenen in de uitvoering van wijkgericht werken (3) Wijkwethouders: Iedere wethouder is aanspreekpunt voor een aantal wijken en heeft als taak intensief contact te onderhouden met wijkplatforms, bewoners en organisaties uit de wijk. De wethouder neemt deel aan de vergaderingen van het wijkplatform. Wijkwethouders hebben in 2009 eenmalig een wijkbudget gekregen ( ) om problemen in hun wijk snel op te kunnen lossen. Dit budget is nu bijna op. Lijnafdelingen en partners: Wijkgericht werken moet een manier van werken zijn van de hele organisatie en is daarmee ook een verantwoordelijkheid van de lijnafdelingen in de gemeente. Ook partners hebben een actieve rol. De politie werkt met wijkagenten, en de woningcorporaties hebben bijvoorbeeld medewerkers leefbaarheid die actief in buurten en wijken werken. Movactor had een belangrijke rol in onder andere de ondersteuning van de wijkplatforms. Woonservicezones en wijkservicepunten De gemeente is opgedeeld in woonservicezones van één of meer wijken. De woonservicezone is een gebied waarin (zorg)organisaties in de wijk (zoals gemeente, Movactor, Woningcorporaties, Zorgspectrum) samenwerken. Doel is bewoners prettig en langer in hun eigen woonomgeving te laten wonen. Binnen de woonservicezones is een stuurgroep (wethouder en directeuren) en een taakgroep (uitvoerende medewerkers) ingesteld. De wijkmanager is voorzitter van de taakgroep. Doel van de taakgroep is concrete problemen op te lossen en kansen op te pakken. Daarnaast is er nog een klankbordgroep bestaande uit managers van de betrokken instellingen. In elke zone wordt een wijkservicespunt ingericht. Dit is een breed loket voor onafhankelijke hulp en dienstverlening van alle betrokken organisaties. 18

10 Hoofdstuk 1. Toelichting wijkgericht werken 1.3 Budget en besteding wijkgericht werken Het wijkgericht werken wordt gefinancierd vanuit een eigen budget. Er is geen bekostiging vanuit projecten. Het wijkbudget wordt mede gefinancierd door de woningcorporaties. In totaal wordt hiervoor door de drie woningcorporaties ruim per jaar overgedragen aan de gemeente (inkomsten). De begroting en de realisatie van wijkgericht werken zijn weergegeven in onderstaande tabel: Jaar Begroting Gerealiseerd Saldo kosten baten kosten baten Bedragen x 1000, bron: cijfers van de gemeente Nieuwegein In 2010 was sprake van een overschrijding van De oorzaak van de overschrijding is gelegen in een administratieve afwijking als gevolg van de reorganisatie tussen de afdeling Handhaving bebouwde omgeving, Stadstoezicht en Wijkgericht. Derhalve betreft het hier geen feitelijke maar slechts een administratieve overschrijding. Het wijkwethoudersbudget bedroeg incidenteel Daarvan is na 2011 nog over Analyse doelen wijkgericht werken en betrokkenheid van de raad In dit hoofdstuk gaan we in op de eerste twee deelvragen van onderzoeksvraag 3: a. Zijn er duidelijke doelen geformuleerd? b. Is de raad voldoende betrokken bij het opstellen (kaderstellende rol) en evalueren (controlerende rol) van de doelen en het beleid? 20

11 Hoofdstuk 2. Analyse doelen en betrokkenheid van de raad 2.1 Analyse doelen en beleid In Wijk op Maat zijn ambities opgenomen, zoals het verbeteren van de betrokkenheid van burgers en het vergroten van de invloed van burgers (zie pagina 9). Deze ambities zijn niet SMART geformuleerd. De rollen, taken en verantwoordelijkheden van de betrokkenen (binnen en buiten de gemeente) zijn globaal weergegeven en de overeenkomst met de wijkplatforms is algemeen geformuleerd. Heldere afspraken over informatie en participatie van wijkplatforms en buurtbewoners ontbreken (wie, waarover en wanneer). Er zijn in Wijk op Maat een aantal coördinatiemechanismen uitgewerkt die voor sturing moeten zorgen. In de praktijk blijken deze niet gerealiseerd te worden: In samenwerking met partners zouden er per wijk concrete wijkanalyses, -visies en -jaarplannen worden opgesteld. Dit is (met uitzondering van concept wijkanalyses in 2009) niet gebeurd. Wel zijn er analyses gemaakt door de Mitros in samenwerking met de gemeente en door Indigo in het kader van de woonservicezones. Het ontbreekt echter aan een duidelijke en gezamenlijke, integrale analyse van ontwikkelingen, kansen en bedreigingen en aan concrete verbeterplannen. Het BUS overleg (Berichten uit de Samenleving), bestaand uit het college samen met het directieteam, wijkmanagers en de directeuren van Movactor, woningcorporaties en de politie, zou regelmatig bijeen komen om berichten uit de samenleving en de meer complexe problemen te bespreken. Het overleg is opgeheven. De reden die hiervoor door bestuurders wordt gegeven is dat dit door succes, onder meer verbetering van de meldingenlijn en de wijkmanagers, overbodig is geworden. De Stuurgroep Wijkgericht Werken (bestaand uit de wethouder, teamleider TVL, de directeuren van de woningcorporaties en Movactor en vertegenwoordigers van de wijkplatforms en de politie) is de afgelopen jaren niet bijeen gekomen. Doel was afstemming van beleid en integrale coördinatie (vier keer per jaar). Als reden hiervoor wordt het ontbreken van knelpunten opgegeven. 21 Hoofdstuk 2. Analyse doelen en betrokkenheid van de raad 2.2 Betrokkenheid raad bij totstandkoming en wijziging van beleid (kaderstellende rol) De raad heeft een actieve rol gehad in de ontwikkeling van wijkgericht werken en in de totstandkoming van het eerste convenant met de wijknetwerken (2005). Sinds 2006 is de rol van de raad beperkt. In 2006 is in de collegeonderhandeling besloten dat wijkplatforms een andere rol moeten krijgen door o.a. verzelfstandiging. De raad is hierbij niet betrokken. Het beleidsplan is in 2008 en 2009 besproken in de commissie en vastgesteld in de raad. De huidige raad is beperkt betrokken bij het wijkgericht werken. Het is één keer onderwerp van gesprek geweest (zie volgende pagina), met de aanpassing van het samenwerkingsconvenant als concrete beleidswijziging. In het collegeprogramma (2010) is afgesproken burgers beter te betrekken bij besluitvorming van de raad. Volgens de betrokken raadsleden heeft dit over het algemeen niet geleid tot verbetering (het speelplaatsenbeleid wordt als positieve uitzondering genoemd). Duidelijke afspraken over burgerparticipatie worden gemist. In de programmabegroting 2009 is aangegeven dat hiervoor in 2009 een beleidskader zou worden vastgesteld. In de programmabegroting 2011 staat dat de participatienota begin 2011 klaar moet zijn. Recent is de Handreiking Samen met de Stad aan de raad gestuurd. Doel van deze handreiking is het verbeteren van de kwaliteit van inspraak- en burgerparticipatietrajecten. 22

12 Hoofdstuk 2. Analyse doelen en betrokkenheid van de raad 2.3 Invulling van controlerende rol van de raad Zoals aangegeven is het beleid niet SMART geformuleerd en daarmee moeilijk toetsbaar. Ook in de programmabegroting zijn nauwelijks concrete indicatoren benoemd. Onder het programma een betrokken samenleving zijn alleen normen vastgesteld voor: 1) % mensen dat gemeentelijk nieuws volgt; 2) aantal bezoekers van de website; 3) % mensen dat trots is op de stad. Hierbij is niet aangesloten bij de ambities zoals geformuleerd in Wijk op Maat of bij de beschikbare cijfers uit bijvoorbeeld de inwonersenquête. De door ons geïnterviewde raadsleden geven aan dat het doel en de werkwijze van wijkgericht werken (en de specifieke onderdelen daarin) voor de raadsleden onvoldoende helder zijn. Ook geven ze aan dat de informatievoorziening te beperkt is (P&C) maar dat ze zelf ook niet actief hebben gevraagd om informatie om de controlerende rol te kunnen vervullen. Er wordt wel veel onderzoek gedaan naar de betrokkenheid van burgers en de leefbaarheid en veiligheid van wijken (bijvoorbeeld de inwonersenquête en de leefbaarheidsmonitor). De betekenis van deze onderzoeken voor het beleid van wijkgericht werken is de afgelopen jaren echter niet expliciet besproken in de raad. Na het vaststellen van het beleidsplan Wijk op Maat in 2009 is het wijkgericht werken één keer expliciet onderwerp van gesprek geweest in de raad: aanwezigheid van wijkwethouders bij wijkplatformvergaderingen (ingezonden brief PvdA, 2010) Het wijkwethouderbudget (2009) zou na 1 jaar door de raad worden geëvalueerd. Dit is niet expliciet gedaan. De reden hiervan is niet bekend. 23 Hoofdstuk 2. Analyse doelen en betrokkenheid van de raad 2.4 Hoofdstuk 2: beantwoording deelvragen: a. Zijn er duidelijke doelen geformuleerd? Er zijn geen duidelijke doelen geformuleerd. Wel zijn er in Wijk op Maat ambities benoemd die met name gericht zijn op de betrokkenheid van burgers. Aangezien de ambities niet SMART zijn geformuleerd wordt het lastig om te meten of de ambities gerealiseerd zijn. Er liggen echter kansen voor verbetering gezien het feit dat 83% van de inwoners aangeeft zich medeverantwoordelijk te voelen voor de leefbaarheid en veiligheid van zijn/haar wijk. b. Is de raad voldoende betrokken bij het opstellen (kaderstellende rol) en evalueren (controlerende rol) van de doelen en het beleid? De raad is in haar kaderstellende rol betrokken geweest bij de eerste ontwikkelingen van het wijkgericht werken ( eerste convenant). Vanaf 2006 is die betrokkenheid afgenomen. Ten aanzien van de controlerende rol van de raad blijkt dat daar in de praktijk weinig invulling aan wordt gegeven. Dit lijkt te verklaren door onduidelijkheid over de doelen en de werkwijze van het wijkgericht werken en een beperkte (gevraagde/ongevraagde) informatievoorziening. Opvallend is dat opgavegerichte beleidsthema s (issues) die ambtelijk en bestuurlijk als onderdeel van wijkgericht werken worden gezien mogelijk niet door de raad als zodanig worden gepercipieerd. Daardoor zijn onderwerpen als extreme woonoverlast en DNA-J wel aan de orde geweest in de raad, maar worden ze door raadsleden niet altijd als onderdeel van wijkgericht werken gezien. 24

13 3. Invloed wijkgericht werken op de samenleving In dit hoofdstuk gaan we in op onderzoeksvraag 1, achtereenvolgens op de (ontwikkeling van) betrokkenheid van burgers en wijkplatforms en op de tevredenheid en leefbaarheid van wijken. Beide delen bestaan uit de volgende onderdelen: - feiten en cijfers uit eerder onderzoek - analyse praktijk en mening van betrokkenen In het onderdeel over betrokkenheid gaan we specifiek in op de rol van de wijkplatforms 25 Hoofdstuk 3. Invloed wijkgericht werken op de samenleving 3.1 Betrokkenheid van burgers: feiten en cijfers Ongeveer 40% van de bewoners voelt zich betrokken bij de gemeente en het gemeentelijk beleid. Dit is de afgelopen jaren iets verminderd (zie onderstaande figuur). Bron: Inwonersenquête eindrapport 2010, april Bijna de helft van de bewoners (45% in 2010) kent het Wijkplatform. 16% (2009) van de bewoners geeft aan de afgelopen maanden een gemeentelijke inspraakbijeenkomst bezocht te hebben (breder dan wijkplatformvergaderingen). Deze 16% lijkt hoog in verhouding tot cijfers van andere gemeenten en dit is in de afgelopen jaren sterk verbeterd (van 9% in 2007 tot 16% in 2009). Vanaf 2010 is de inzet op participatie versterkt, waardoor dit percentage mogelijk verder zal groeien. De betrokkenheid is leeftijdsafhankelijk. Jongeren (25-35 jaar) zijn duidelijk minder betrokken (In 2009 bezocht 9% van de jongeren een inspraakbijeenkomst, t.o.v. 16% van de totale bevolking). De tevredenheid over inspraakbijeenkomsten neemt toe: 45% van de deelnemers was in 2007 tevreden, in 2009 was dit 55%. Er is wel veel potentie onder betrokken burgers : 83% van de inwoners voelt zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid en veiligheid van zijn/haar wijk 26

14 Hoofdstuk 3. Invloed wijkgericht werken op de samenleving 3.2 Betrokkenheid van burgers in de onderzochte wijken: praktijk en meningen Sinds 2009 is er op de volgende onderwerpen formeel inspraak gezocht door de gemeente: Het beleid impuls spelen (inspraak over besteding aanvullende middelen, waar en waaraan) en hondenpoepbeleid (inspraak over onder andere de locatie van uitlaatveldjes) Beheer Openbare Ruimte: wijkschouwen (vooral gericht op concrete actiepunten), Nieuwegein Groen en inspraak in differentiatie onderhoudsniveau van groen (A, B OF C). Ruimtelijke ontwikkelingen: In Galecop is bij de herinrichting van het winkelplein inspraak gezocht met het wijkplatform en winkeliers. In Doorslag was geen groot ontwikkelingsproject. Ten opzichte van het totale beleid van de gemeente is dit beperkt en vooral gericht op de fysieke leefomgeving (en niet het sociaal-maatschappelijk domein). Het is wel geprobeerd om wijkplatforms te laten adviseren over beleidsstukken maar in de praktijk bleek dat platforms dit te vergaand vonden en het ambtelijk niet tot de gewenste resultaten leidde. De tevredenheid over, en het succes van, inspraakprocedures verschilt: Positief: Impuls spelen is door de verschillende betrokkenen goed gewaardeerd en veel burgers hebben geparticipeerd (ruim 200 in Galecop, ongeveer 30 in Doorslag). Ook over de participatie bij het Winkelplein zijn zowel de gemeente als de burgers enthousiast. Het idee van de wijkschouw wordt ook positief beoordeeld Negatief: Hondenpoepbeleid kostte veel tijd maar heeft volgens de gemeente veel, maar niet altijd bruikbare input opgeleverd. Differentiatie onderhoudsniveau groen wordt niet goed beoordeeld: de gemeente denkt dat burgers geen verantwoordelijkheid willen nemen voor echte keuzes (hier minder, daar meer). Platforms bevestigen dat dit lastig is, maar geven aan dat er bij hun ook ontevredenheid bestaat over het afgesproken niveau B dat de gemeente zou realiseren. De afhandeling van de wijkschouwen wordt door de platforms niet goed beoordeeld (snelheid en terugkoppeling is onvoldoende). 27 Hoofdstuk 3. Invloed wijkgericht werken op de samenleving 3.2 Betrokkenheid van burgers: praktijk en meningen (2) Duidelijk participatiebeleid wordt door iedereen gemist. In het collegeprogramma staat nu dat bij de start van beleidsvorming wordt bepaald welke interactie gekozen wordt. Dit gebeurt niet consequent en is volgens de betrokkenen nog teveel van toeval afhankelijk. In 2009 is door de ambtelijke organisatie een concept participatienota ontwikkeld maar deze is niet voorgelegd aan de raad. De reden daarvoor is onder meer de bestuurswisseling. Recent is echter de Handreiking Samen met de Stad aan de raad gestuurd. Doel van deze handreiking is het verbeteren van de kwaliteit van inspraak- en burgerparticipatietrajecten. De raad noch de wijkplatforms zijn expliciet betrokken geweest bij het opstellen van deze handreiking. 3.3 Betrokkenheid van burgers: rol van de wijkplatforms (1) De deelname van burgers aan wijkplatforms is beperkt. Bepaalde actuele thema s trekken tijdelijk meer bewoners, maar het beeld is dat daarvan slechts een paar bewoners ook blijvend actief wordt. Gemeente, partners en wijkplatforms zien wijkplatforms niet als een afspiegeling van de wijk, maar als een belangrijk orgaan om te weten wat er speelt in de wijk. De platforms proberen wel een representatie van de buurten te realiseren. Dit lukt gedeeltelijk maar het blijkt erg moeilijk nieuwe mensen te vinden voor de wijkplatforms. Dit geldt specifiek voor jongeren. Zowel bij ambtenaren van de gemeente als bij de wijkplatforms bestaat onduidelijkheid over de rol van de wijkplatforms. De samenwerkingsovereenkomst biedt onvoldoende duidelijkheid over de rechten en plichten van wijkplatforms. Het ontbreekt aan concrete afspraken over bijvoorbeeld betrokkenheid bij (beleids)ontwikkelingen en tegelijkertijd lijkt de afspraak nu dat de gemeente de platforms overal in een vroeg stadium over moet informeren. Dit lijkt niet reëel. 28

15 Hoofdstuk 3. Invloed wijkgericht werken op de samenleving 3.3 Betrokkenheid van burgers: rol van de wijkplatforms (2) De vijf platforms waarmee wij hebben gesproken verschillen onderling ook in professionaliteit, draagvlak in de wijk en in de rol die ze willen spelen. Dit maakt het voor de gemeente moeilijk ze goed en consequent te betrekken. Waar het ene platform het primaire aanspreekpunt en doorgeefluik wil zijn voor gemeente en burgers, kiest het andere platform voor een rol om burgers met elkaar te verbinden door evenementen te organiseren en te stimuleren. De gemeente wil communicatie en participatie juist gaan verbreden (via andere, directe kanalen). Dit vraagt duidelijkere afstemming en afspraken met de wijkplatforms Volgens de medewerkers van de gemeente richten wijkplatforms zich te veel op simpele beheer vragen. Hier is de meldingenlijn voor. De gemeente probeert wijkplatforms mee te laten denken in strategische leefbaarheid vraagstukken, maar geeft aan dat de platforms dit over het algemeen nu niet kunnen. Opvallend is dat ook de platforms aangeven dat ze dit willen maar dat de gemeente dit niet of te langzaam/bureaucratisch doet. Dat is voor gewone inwoners niet te doen. Concrete vragen en initiatieven van platforms, bijvoorbeeld over jongerenoverlast, de verkeerssituatie (van zebrapad tot A12) of een skatepark verzanden volgens de platforms te vaak in stroperige procedures. De gemeente wordt hierbij niet als burgergericht ervaren en duidelijke communicatie wordt gemist Nee is ook een goed antwoord. De wijkplatforms vinden over het algemeen dat de samenwerking met de wijkmanagers goed verloopt. Waar ze minder tevreden over zijn is de interactie met andere ambtenaren. Ze worden te weinig betrokken bij- en geïnformeerd over- (beleids)ontwikkeling, informatie komt niet of laat en afspraken worden niet altijd nagekomen. Op het vlak van beheer gaat het inmiddels beter, maar ten aanzien van bouwprojecten en ruimtelijke ontwikkeling verloopt het contact moeizaam. Dit leidt tot ontevredenheid bij de wijkplatforms. 29 Hoofdstuk 3. Invloed wijkgericht werken op de samenleving 3.3 Betrokkenheid van burgers: rol van de wijkplatforms (3) In het wijkplatform Doorslag bestaat er ontevredenheid over de samenwerking met de gemeente. Om die reden heeft het wijkplatform het overleg met de gemeente in december 2011 officieel opgeschort. Zij geven als voorbeeld het uitblijven van overleg over de jongerenoverlast en de slechte communicatie van gemeente over bijvoorbeeld verschillende parkeeraangelegenheden en aanpassingen van verkeerssituaties. Inmiddels zijn de verhoudingen tussen het platform en de gemeente genormaliseerd en zijn de partijen weer met elkaar in gesprek. Opvallend is dat er met de vijf wijkplatforms nauwelijks gesproken wordt over de rol en functie van wijkplatforms en over hoe en wanneer zij betrokken willen worden. De dit jaar georganiseerde bijeenkomsten (in plaats van het afgelaste congres) zijn vooral gericht op ondersteuning en opleiding van de platforms. Er is geen discussie geweest over het doel en de werkwijze van wijkgericht werken en de samenwerking tussen gemeente en platforms. Belangrijk aandachtspunt is dat de ondersteuning van de platforms door opbouwwerkers van Movactor in 2011 is wegbezuinigd door de gemeente. Hierdoor missen de wijkplatforms komende jaren de professionele ondersteuning die volgens een aantal betrokkenen (platforms, wijkmanagers, beleidsambtenaren en partners) nodig is om een goede rol te kunnen vervullen en de noodzakelijke ontwikkeling te realiseren. De ontwikkeling van participatie, maar ook de ontwikkeling van goed lopende buurtcentra (servicepunten) staat hierdoor onder druk. 30

16 Hoofdstuk 3. Invloed wijkgericht werken op de samenleving 3.4 Tevredenheid van bewoners en leefbaarheid van wijken: feiten en cijfers Bewoners zijn over het algemeen tevreden met hun woonomgeving en de leefbaarheid van de gemeente (rond de 7,2/7,3). De ontwikkeling hierin is echter beperkt (cijfers ongeveer gelijk) en slechts 10% van de inwoners vindt dat hun wijk positief is ontwikkeld (30% negatief, 60% neutraal). Iets minder dan de helft van de bewoners vindt dat de gemeente genoeg aandacht heeft voor problemen in de wijk. Dit verbetert langzaam maar in 2010 is dit weer iets gedaald (zie figuur) Bron: Inwonersenquête eindrapport 2010, april 2011 Wat opvalt is dat de tevredenheid over het onderhoud van de openbare ruimte aanzienlijk stijgt. In 2006 was slechts 35% tevreden, in 2009 was dit gestegen tot 50%. Ook voelen steeds meer bewoners zich veilig in de gemeente Nieuwegein. In 2007 voelt nog 28% van de bewoners zich onveilig in de wijk, in 2010 daalde dit tot 22%. Dit lijkt direct samen te hangen met de daling van het aantal incidenten in wijken: van ruim 7000 in 2004 tot 5500 in Deze daling zit met name in verkeer en diefstal. De meldingen van vandalisme en verloedering nemen toe. 31 Hoofdstuk 3. Invloed wijkgericht werken op de samenleving 3.5 Tevredenheid van bewoners en leefbaarheid van wijken: praktijk en meningen Het is niet mogelijk concreet aan te geven wat het effect is geweest van het wijkgericht werken op de (ontwikkeling van) tevredenheid van burgers en de leefbaarheid in de wijk. Alle betrokkenen geven aan dat dit eerder samenhangt met (andere) landelijke en lokale ontwikkelingen en investeringen. Alle betrokkenen onderstrepen dat het beheer van de openbare ruimte in de afgelopen jaren is verbeterd. De stijging van de tevredenheid van bewoners tussen 2006 en 2009 is volgens de medewerkers te verklaren door extra investeringen vanuit Nieuwegein Groen en door het goed functioneren van de meldingenlijn. De wijkmanager heeft hier een rol in gehad. Volgens de medewerkers hebben de aandacht voor de vragen/ideeën die uit de wijkplatforms en bijvoorbeeld de wijkschouwen komen een positief effect gehad. De wijkplatforms geven ook aan dat het onderhoud van de openbare ruimte is verbeterd en dat de meldingenlijn beter werkt. Zij zijn echter nog steeds kritisch over de kwaliteit van het onderhoud en ook op de manier waarop er op vragen en klachten wordt gereageerd (via meldingenlijn). De mening van de wijkplatforms van Galecop en Doorslag over OOV wordt gedomineerd door parkeerproblematiek. Dit wordt volgens hen nu onvoldoende snel en goed opgelost. In Doorslag is deze problematiek zoals aangegeven zodanig geëscaleerd dat het wijkplatform het overleg met de gemeente eind vorig jaar tijdelijk heeft opgeschort. De deelnemers aan de wijkplatforms zijn over het algemeen minder positief over de terugkoppeling door en de samenwerking met ambtenaren van vakafdelingen van de gemeente. Zij voelen zich niet serieus genomen en zijn gefrustreerd over de rol die zij hebben en krijgen in het wijkgericht werken. Over de wijkmanagers zijn zij wel positief. 32

17 Hoofdstuk 3. Invloed wijkgericht werken op de samenleving 3.6 Hoofdstuk 3: beantwoording deelvragen In hoeverre leidt wijkgericht werken tot: a) meer betrokkenheid van burgers? Wijkgericht werken lijkt op basis van individuele voorbeelden een beperkte positieve invloed te hebben op de betrokkenheid van burgers, maar het potentieel (wijkplatforms en bewoners die aangeven betrokken te willen zijn) wordt nog onvoldoende benut. Op bijeenkomsten die gericht zijn op één thema (ad hoc) is over het algemeen sprake van een hoge opkomst. In de wijkplatforms is het lastig om een afspiegeling van de wijk te realiseren. Daarnaast bestaat er onduidelijkheid over de positie van wijkplatforms. Dat richt zich specifiek op in welke gevallen en in welke mate zij op welke manier betrokken worden bij beleidsvorming en/of uitvoering. Tot slot waren er tot voor kort geen duidelijke spelregels voor participatie. b) meer tevredenheid van burgers? De tevredenheid van de wijkplatforms is over het algemeen goed waar het gaat om de wijkwethouders en de wijkmanagers en minder waar het gaat om de communicatie met sommige vakafdelingen van de gemeente. Er bestaat als gevolg van onduidelijkheid over de rol van wijkplatforms zowel bij de platforms als bij sommige ambtenaren ontevredenheid over de samenwerking. De tevredenheid over inspraakprocedures wisselt. c) minder problemen in wijken? Het aantal problemen in de wijk lijkt op basis van de Leefbaarheidsmonitor en Veiligheidsmonitor te zijn afgenomen waar het gaat om beheer en OOV. De leefbaarheid is qua beheer verbeterd in de afgelopen jaren. Het causaal verband met het wijkgericht werken is lastig aan te tonen. Dat geldt hetzelfde voor Openbare Orde en Veiligheid: het veiligheidsgevoel neemt toe en er is sprake van een afname van het aantal incidenten. Maar een directe link met het wijkgericht werken is niet hard te maken, maar zeker ook niet uit te sluiten. 33 Invloed wijkgericht werken op de samenleving 4. Invloed wijkgericht werken op de bedrijfsvoering van de gemeente In dit hoofdstuk gaan we in op onderzoeksvraag 2. We beoordelen achtereenvolgens - de effectiviteit van wijkgericht werken en de verschillende onderdelen daarin - de invloed van wijkgericht werken op de effectiviteit en efficiency van beleid en uitvoering (Beheer, OOV) 34

18 Hoofdstuk 4. Invloed wijkgericht werken op de bedrijfsvoering 4.1 Beoordeling effectiviteit wijkgericht werken en verschillende rollen daarin (1) Wijkmanagers Wijkmanagers hebben volgens alle betrokkenen een belangrijke rol voor burgers, gemeente en partners. Ze hebben veel kennis van de wijken en zijn een doorgeefluik van en naar de samenleving. Ze zijn de afgelopen jaren steeds beter in hun rol gegroeid. Over de invulling van de rol zijn de meningen verdeeld: Er bestaat onduidelijkheid over de taken van de wijkmanager. Dit lijkt mede een gevolg van het ontbreken van wijkvisies en plannen, maar ook van het feit dat de wijkmanager steeds meer een rol krijgt ten aanzien van specifieke onderwerpen. In 2008 zijn de Wijkmanagers gestart met de ontwikkeling van leefbaarheid en participatie van de wijk (in plaats van alleen beheer). Dit wordt als een positieve ontwikkeling gezien. Hoe goed en snel dit gaat verschilt volgens de ondervraagden wel per wijkmanager. De wijkmanager moet volgens de betrokkenen optreden als een coördinator/regisseur in de wijk. Dit lukt nu onvoldoende. De wijkmanagers krijgen en nemen hiervoor geen positie in de organisatie (doorzettingsmacht). Na grote onrust in Doorslag (de genoemde jongerenoverlast) is in november 2011 in overleg met de burgemeester besloten de rol van de wijkmanager te vergroten. Hij krijgt als regisseur de verantwoordelijkheid om andere partijen aan te sturen bij het oplossen van problemen. Alle betrokkenen zien dit als een goede ontwikkeling en de verwachting is dat samenwerking hierdoor verbeterd. Intern loopt de afstemming met met name Beheer goed. Wat goed werkt is dat er expliciete coördinatoren per wijk op managementniveau zijn benoemd. Ook de afstemming met Openbare Orde en Veiligheid wordt over het algemeen positief beoordeeld. 35 Hoofdstuk 4. Invloed wijkgericht werken op de bedrijfsvoering 4.1 Beoordeling effectiviteit wijkgericht werken en verschillende rollen daarin (2) Wijkmanager (vervolg) Met andere onderdelen van de organisatie is de samenwerking nog minder goed ontwikkeld en is verdere verbetering mogelijk. Twee voorbeelden zijn: Het stoppen van de ondersteuning van wijken en wijkplatforms door opbouwwerkers van Movactor (bezuiniging van de gemeente). Niet alle wijkmanagers zijn hierbij betrokken geweest en sommigen kwamen hier pas in het wijkplatform achter. Op verschillende beleidsterreinen wordt vanuit beleid weliswaar stevig samengewerkt met de wijkmanagers (voorbeelden hiervan zijn het project Jeugdoverlast DNA-J en de betrokkenheid van de wijkmanagers in de woonservicezones), maar de samenwerking zou verder uitgebouwd kunnen worden wanneer de kennis van de wijkmanagers nog beter beschikbaar komt voor het opstellen van beleid. Samenwerking tussen wijkmanager en partners (woningcorporatie, politie) is volgens de wijkmanager en de betrokken partners over het algemeen goed, maar dit kan volgens de partners wel nog beter. Er zijn te veel algemene/structurele overleggen die veel tijd kosten maar waar niets wordt opgelost: sterker deze overleggen vertragen concrete aanpak van problemen. Overleggen/samenwerking moet flexibeler en rond concrete casuïstiek worden georganiseerd (Multi Disciplinair Overleg) waardoor snel actie ondernomen kan worden. Een voorbeeld van een project waar gewerkt wordt met MDO is Wisselgeld (intensieve begeleiding Roma). Hier wordt vanuit concrete opgaven samengewerkt en afhankelijk van de opgave wordt dit op wijk, straat of bijvoorbeeld huishoudenniveau georganiseerd. Ook de gemeente geeft aan dat ze bijvoorbeeld de aanwezigheid bij wijkplatforms breder en flexibeler wil organiseren door afhankelijk van de concrete agenda andere medewerkers te laten deelnemen. Dit lijkt een goed idee. 36

19 Hoofdstuk 4. Invloed wijkgericht werken op de bedrijfsvoering 4.1 Beoordeling effectiviteit wijkgericht werken en verschillende rollen daarin (3) Wijkwethouders De Wijkwethouders hebben een versnellende rol bij het verkeer tussen de wijkplatforms en de ambtelijke organisatie. Volgens het collegeakkoord zouden wethouders aanwezig zijn bij de wijkplatformoverleggen om bestuurders dichterbij de burgers te laten staan. De wijkplatforms hechten hier veel waarde aan maar de feitelijke aanwezigheid verschilt per wethouder. De platforms zien dit als een duidelijke meerwaarde. Het wijkwethouderbudget waarmee ze eigen inhoudelijke keuzes kunnen maken is op en zal niet opnieuw worden aangevuld. De inhoudelijke rol is hiermee beperkt. Waar wijkwethouders een rol nemen door inhoudelijk mee te praten leidt dit soms tot verwarring, bijvoorbeeld over de verhouding met vakwethouders (bijvoorbeeld bij toezeggingen). Het is belangrijk dat verwachtingen daarover worden gemanaged. Volgens de wijkplatforms is de wijkwethouder wel belangrijk om dingen gedaan te krijgen. Zij ervaren de gemeentelijke organisatie nog vaak als stroperig en niet burgergericht. na inmenging van de wethouder kan het ineens wel snel geregeld worden. Wijkbudget wijkplatforms Het wijkbudget wordt besteed aan o.a. straatactiviteiten en een wijkkrant, maar ook aan investeringen in de wijk, zoals speelplaatsen. Dit wordt door de wijkplatforms en de wijkmanagers als nuttig en noodzakelijk ervaren om de leefbaarheid in wijken te verbeteren en om communicatie in de wijk, en de bekendheid van het wijkplatform, te ondersteunen. Volgens de wijkmanagers vinden sommige platforms het nog wel lastig het budget goed te besteden. Ze weten niet altijd goed hoe hier mee om te gaan en krijgen het geld niet altijd op. Ook hierin kan professionele ondersteuning van een opbouwwerker een rol spelen. 37 Hoofdstuk 4. Invloed wijkgericht werken op de bedrijfsvoering 4.2 Invloed wijkgericht werken op effectiviteit beleid en uitvoering (1) Efficiëntie en effectieve beleidsontwikkeling In andere gemeenten (bijvoorbeeld Zwolle) wordt wijkgericht werken de laatste jaren expliciet ingezet om de kosten van beleidsvorming te verlagen, door het oplossen van opgave centraal te stellen, en minder beleid en papier te maken. In Nieuwegein is het verlagen van kosten van beleidsvorming geen doel van wijkgericht werken. Het is lastig te benoemen of de inzet van wijkgericht werken heeft geleid tot efficiëntere beleidsvorming voor Beheer en OOV. Volgens de betrokken beleidsmedewerkers kost beleidsvorming door participatie (aan de voorkant) meer tijd en geld. De manier en de kosten van de beleidsvorming zijn ook niet echt veranderd, maar inhoudelijk wordt wel een bijdrage geleverd door burgers. Daardoor wordt beleid mogelijk wel effectiever. Daarnaast denken medewerkers dat aan de achterkant de kans op dure bezwaarprocedures afneemt. Bij bijvoorbeeld de bomenlijst waar burgers actief bij zijn betrokkenen waren er achteraf minder bezwaarschriften. Of dit kostenefficiënt is geweest is echter niet aan te geven. Of dit in het algemeen ook zo werkt is geen gedeeld beeld over: volgens de beleidsmedewerkers leidt inspraak van bijvoorbeeld het wijkplatform niet bij voorbaat tot afname van bezwaar bij individuele inwoners waar iets voor de deur gebeurt. Efficiënte en effectieve uitvoering Wijkgericht werken kan ook bijdragen aan de effectiviteit van uitvoering door betere prioritering (niet meer alles doen), effectievere afstemming en door het vergroten van zelfredzaamheid van bewoners (minder zelf doen). Ook dit is geen expliciete doelstelling in Nieuwegein In de praktijk lijkt dit soms wel te werken, maar het is niet aan te geven of dit (financieel) opweegt tegen de investeringen die met wijkgericht werken gemoeid zijn. Een groot voordeel van de wijkplatforms is de infrastructuur die ze hebben opgebouwd in de wijk waardoor de gemeente via hen gemakkelijker in contact kan komen met specifieke groepen burgers. Op de volgende pagina s staat een aantal concrete voorbeelden. 38

20 Hoofdstuk 4. Invloed wijkgericht werken op de bedrijfsvoering 4.2 Invloed wijkgericht werken op effectiviteit beleid en uitvoering (2) Voorbeelden in Beheer Openbare Ruimte: Prioritering en differentiatie: Er is geprobeerd in overleg met wijkplatforms tot differentiatie van beheer te komen. Zoals aangegeven is dit niet goed gelukt en de kosten van beheer zijn volgens de betrokken medewerkers niet of nauwelijks afgenomen. Door input van de wijkmanagers en bijvoorbeeld de wijkschouw worden wel concrete problemen aangepakt die burgers belangrijk vinden. Dit zorgt voor effectievere uitvoering (meer tevredenheid). Zelfredzaamheid: Meer dan de helft van de burgers geeft aan mee te willen helpen aan het onderhoud van groen in de wijken. Het blijkt echter lastig burgers daadwerkelijk te laten participeren. Nog maar 8% doet dit ook werkelijk. Gladheidbestrijding en het opruimen van bladafval en zwerfvuil doen burgers wel actiever (respectievelijk 76% en 50%). Voorbeelden in Openbare orde en Veiligheid Prioritering en differentiatie: Alle betrokkenen vinden dat door de samenwerking in de wijken tussen politie, gemeente en partners overlast (beter en sneller) opgelost kan worden. Dit lukt gedeeltelijk, maar dit kan effectiever. De nieuwe rol van de wijkmanager (sturende regisseur) moet hieraan bijdragen Zelfredzaamheid: een groot deel van de bewoners (In %) voelt zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid en veiligheid van zijn/haar wijk. Nieuwegein was in 2004 de eerste gemeente waar Burgernet werd gestart. Hierdoor fungeren burgers als vele extra ogen en oren op straat. Na een grootscheepse wervingscampagne is het deelnemersaantal van Burgernet in 2010 verdubbeld van zo'n 1600 deelnemers tot ruim 3160 mensen. 39 Hoofdstuk 4. Invloed wijkgericht werken op de bedrijfsvoering 4.2 Invloed wijkgericht werken op effectiviteit beleid en uitvoering (3) Andere voorbeelden: DNA-J, een stadsbrede aanpak gericht op het terugdringen van jeugdoverlast in de wijken Prioritering en differentiatie: Door de actieve bijdrage van het Wijkmanagement is er sprake van een duidelijke wederzijdse beïnvloeding van taken tussen de wijken en DNA-J. De partners van DNA-J en het wijkmanagement wisselen intensief informatie uit en koppelen dit terug naar de bewoners. Dit gebeurt in zowel de wijkplatforms als in specifieke bewonersbijeenkomsten. Er is in 2008 en 2009 extra aandacht besteed aan de wijkwinkelcentra van Galecop en Hoog Zandveld. Deze wijken waren uitgekozen vanwege respectievelijk de opkomende softdrugshandel en een jonge aankomende groep hangjongeren. Na de nodige investeringen op deze locaties was er toen geen sprake meer van (zichtbare) problemen. Zelfredzaamheid: het doel van De Nieuwegeinse Aanpak voor de Jeugd, namelijk om in 2 jaar het aantal overlastmeldingen met 20% terug te dringen, is ruimschoots gehaald. In 2009 zijn de overlastcijfers ten opzichte van 2007 met 29% gedaald. Opvallend was dat het aantal meldingen in de betreffende periode duidelijk was afgenomen. Ook was opvallend dat bewoners wel aangeven overlast te ervaren, maar bij doorvragen bleken ze geen meldingen te doen, omdat ze de overlast hiervoor niet ernstig genoeg vonden. 40