From Alife Agents to a Kingdom of Queens
|
|
- Julius van der Woude
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 From Alife Agents to a Kingdom of Queens Bob Wansink 27 Mei 2010 Deze notitie is een vrije vertaling en uitleg van het gelijknamige artikel in Intelligent Agent Technology: Systems, Methodologies, and Tools van Han, J., Liu, J. & Cai, Q. [1]. In het artikel wordt een strategie besproken om het n-queens probleem op te lossen middels autonome agenten die de dames op een schaakbord voorstellen. De genoemde strategie leent veel basisconcepten van Natural Computing. 1 Introductie Het n-queens probleem wordt compact beschreven in Definitie 1: Definitie 1. Op een schaakbord van grootte n n willen we n dames plaatsen zodanig dat geen enkele dame een andere dame kan slaan. Uit deze definitie kan eenvoudig worden afgeleid dat elke dame in een eigen kolom en een eigen rij geplaatst moet worden; anders slaan ze elkaar. Het n- Queens probleem is een constraint-satisfaction probleem (CSP). Ten tijde van van het artikel [1] bestondt er al een aantal snelle algoritmen die oplossingen voor dit probleem konden genereren voor waardes van n > , zoals het algoritme van [2]. De focus van de strategie van [1] is echter het vinden van een oplossing van m-queens door gebruik te maken van de kennis over een oplossing van n-queens, waarbij m n. Dit artikel behandelt een oplossing die gebruik maakt van autonome, evoluerende agenten. Elke agent heeft de mogelijkheid zich in een speelveld te verplaatsen, zichzelf te reproduceren, of te overlijden. De agenten krijgen eenvoudige instructie-sets mee, waarmee zij hun beslissingen maken, en er is geen centrale aansturing van alle agenten nodig. Dit principe is geinspireerd op Survival of the Fittest en maakt gebruik van emergence. Emergence is het ontstaan van complex, georganiseerd gedrag bij een verzameling agenten die afzonderlijk vaak zeer eenvoudig gedrag vertonen. Een voorbeeld van emergence is een termiethoop, of het zoeken naar eten door een kolonie mieren. 1
2 2 Basisprincipes De strategie ziet het schaakbord als een leefomgeving. In deze leefomgeving kunnen agenten zichzelf verplaatsen. Elk locatie op het schaakbord houdt bij hoeveel locaties met agenten erop er op dat moment schaak zouden staan als er een agent op dat locatie zou zijn neergezet. Een oplossing voor dit probleem betekent dat alle locaties zonder agenten de waarde 0 hebben, en alle locaties met agents erop 1. Elke agent heeft een energie. Deze energie wordt aangemaakt als de agent in leven komt, en elke beweging die wordt uitgevoerd door een agent kost de agent energie. Zodra de energie onder een bepaald punt komt (bijvoorbeeld 0) overlijdt de agent en wordt hij van het bord verwijderd. Agenten kunnen enkel horizontaal in de leefomgeving bewegen. Agenten die elkaar kunnen slaan verliezen extra energie. Als een agent bijvoorbeeld op een locatie met waarde 3 komt te staan, zal hij 3 eenheden energie verliezen. Daarnaast zullen de agenten die de gegeven agent kunnen staan ook 1 eenheid energie verliezen. Dit is de drijfveer die het systeem naar een oplossing zal moeten sturen, omdat het uitkomen op een positie met waarde 0 de agent geen energie zal kosten. Agenten kunnen elkaar ook opeten. Dit gebeurt als ze gelijktijdig hetzelfde locatie bezetten. In dat geval wordt hun energie met elkaar vergeleken, en als het verschil boven een bepaalde grens komt eet de agent met meer energie de ander op, waarbij hij de energie van de andere agent aan zijn eigen energie toevoegt. Dit gedrag zal de agents met een goede strategie versterken, en agenten met een slechte strategie van het bord verwijderen. Elke agent kan een keuze maken uit verschillende bewegingsstrategieën. Willekeurig. De agent kiest willekeurig een locatie uit waarop hij kan staan. Deze strategie is toegevoegd om het systeem uit lokale optima te kunnen halen. Minste. De agent kiest uit alle locaties het locatie met de laagste waarde. Zo verliest de agent te allen tijde de minste energie. Samenwerkend. De agent krijgt een vector mee waarin voor elke rij wordt aangegeven of hij agenten in die rij wel of niet mag slaan. De agent zal dan een locatie proberen te vinden waarbij aan deze eisen wordt voldaan. Deze tactiek probeert het samenwerken van agenten op meerdere rijen te verbeteren. Het zal niet altijd mogelijk zijn om aan alle eisen van een vector te voldoen. Als meerdere agenten op een rij worden toegevoegd zal het systeem meer moeite moeten doen om een oplossing te vinden, omdat er veel meer locaties zullen zijn waar de agent schaak mee zal staan. Daartegenover zal staan dat het systeem sneller agenten met een slechte strategie zal verwijderen uit het systeem. Agenten met goede strategieën zullen vaak op dezelfde positie komen te staan, waardoor ze geen/weinig botsingen met elkaar zullen veroorzaken. Doordat meerdere agents op dezelfde rij naar hetzelfde locatie kunnen bewegen 2
3 is het dus mogelijk om een oplossing te vinden voor het n-queens probleem met meer dan n agenten, omdat meerdere agenten op een locatie samen een dame representeren. 3 Implementatie De implementatie van het algoritme is relatief eenvoudig. Zolang er geen oplossing gevonden is zal het systeem elke agent aflopen. Voor elke agent wordt er een bewegingsstrategie gekozen, waarmee het systeem voor die agent een nieuwe positie kiest. Als deze positie de huidige positie is, gaat het systeem direct door naar de volgende agent, anders wordt er gekeken of er agenten zijn waarmee de huidige agent botst. Als er een botsing is wordt gecontroleerd of een van de agenten waarmee gebotst wordt opgegeten kan worden, en anders wordt energie in mindering gebracht. De pseudocode voor deze implementatie staat in de onderstaande figuur, afkomstig uit [1]. Belangrijk te vermelden is dat [1] een aantal belangrijke elementen van de implementatie niet benoemd. Zo wordt er gesproken over Agenten met een goede strategie. Volgens de bovenstaande pseudocode worden de strategieën echter in elke ronde opnieuw gekozen op basis van een waarschijnlijkheid p. Een agent zal dus steeds van strategie wisselen. De kansen waarmee bewegingsstrategieën worden gekozen worden per ronde bijgewerkt, en globaal is opgeslagen wat de maximale waarschijnlijkheid voor elke strategie is. Er staat echter niet uitgelegd hoe de waarschijnlijkheden worden bijgewerkt. Daarnaast benoemt het artikel niet hoe de vector voor de samenwerkende bewegingsstrategie wordt bepaald. De pseudocode initialiseert en werkt ook een timer bij die verder nergens in de code gebruikt wordt bij berekeningen of voor beslissingen. Belangrijker nog is dat het artikel stelt dat het naar een oplossing voor het n-queens probleem gaat met gebruik van de kennis over een oplossing voor m- Queens. Hiervoor is echter niets in de pseudocode te vinden; sterker nog, volgens het algoritme worden de agenten direct willekeurig verdeeld over het schaakbord, waarmee veel van de kennis over een voorgaande oplossing verloren gaat. Enkel 3
4 de waarschijnlijkheden van de strategieën worden in dat geval bewaard. De pseudocode geeft ook niet aan wanneer er naar een groter schaakbord wordt gestapt. Dit zou kunnen worden uitgelegd door het gehele systeem opnieuw op te starten met een nieuwe afmeting van het schaakbord, en bij de initialisatie van de agenten de waardes voor de bewegingsstrategieën in te stellen op de waardes die bij een voorgaande oplossing gevonden zijn. 4 Analyse De auteurs van [1] geven aan dat ze ten tijde van de publicatie van het artikel een oplossing voor het 1500-Queens probleem hebben gevonden in enkele honderden secondes. Onderstaande figuur toont een overzicht van de tijd in secondes dat het duurde om een oplossing te vinden voor de betreffende waarde van n, waarbij n van 100 naar 1500 loopt. Daarnaast gaat het artikel in op een aantal experimenten waarbij de verschillende strategische parameters die in het systeem in te voeren zijn worden geanalyseerd. Daarbij worden de volgende instellingen gebruikt: Exp. # dames # agenten # maxrandom-p maxleast-p maxcoop-p per runs rij Omdat in Experiment 1 het aantal agents op een rij 1 is, zijn alle agenten direct dames. Het opeten of overlijden van een agent zal het systeem dan direct in een toestand die geen oplossing mogelijk is brengen, waarna het opnieuw zal moeten beginnen met het vinden van een oplossing. Het heeft echter het voordeel dat er nooit horizontale botsingen zullen ontstaan. Experimenten 2 en 3 hebben meerdere agenten op een rij. Uit de experimenten blijkt dat de looptijd van het systeem korter wordt als het aantal agenten op een rij groter wordt en het aantal oplossingen dat het systeem moet zoeken voor een gegeven n groter wordt. De auteurs stellen dan ook dat het systeem voordeel heeft bij het plaatsen van meerdere agenten op een rij, en bij het werken met Survival of the Fittest. De auteurs onderzoeken ook wat de impact van de maximumwaardes voor 4
5 de waarschijnlijkheid van de verschillende bewegingsstrategieën is. Exp. N N(# agents per rij) # runs maxrandom-p maxleast-p maxcoop-p De resultaten van deze experimenten staan in de onderstaande figuur. De looptijd van Experiment 3 is beter dan die van Experiment 4. De auteurs geven hier aan dat dit komt omdat het systeem bij Experiment 3 de agenten minder random zal bewegen en dus slimmer naar een oplossing zal gaan. De significante verandering van maxcoop-p wordt verder niet bij deze conclusie meegenomen. De auteurs geven ook aan dat het systeem bij een waarde van 0 voor maxrandom-p soms geen oplossing kan vinden. De auteurs geven aan dat maxrandom-p een redelijke waarde moet krijgen, maar noemen geen exacte waardes. Om de impact van Least-p en Coop-p te onderzoeken voeren de auteurs een aantal experimenten uit. In alle experimenten wordt er maximaal 1 agent op elke rij geplaatst. Voor verschillende N wordt gekeken wat de looptijd van het systeem is. Volgens de resultaten uit de onderstaande tabel blijkt dat de looptijd van het systeem korter wordt (en dus de efficiëntie kleiner), als de waarschijnlijkheid een van deze twee bewegingsstrategieën te kiezen groter wordt. Dit is vooral merkbaar als N groot is. Ook geven de auteurs aan dat de looptijd van het systeem korter wordt als de som van de twee bewegingsstrategieën groter wordt, vooral als N groot is. Exp. N Least-p=(20,200) / Coop-p=150 Coop-p(20,200) / Least-p= Least P Coop P Least P Coop P Least P Coop P Least P Coop P De auteurs maken ook een vergelijking tussen Coop-p en Least-p. Uit hun experimenten blijkt dat de looptijd van het experiment korter is bij hoge waardes van Least-P. Ze geven aan dat Least-P een grotere impact heeft op de runtime 5
6 van het systeem dan Coop-P. Dit wordt in de onderstaande tabel weergegeven. Exp. N Coop-P Least-P Tijd(s) 9(1) (2) (3) (1) (2) (3) Andere CSPs Naast de specifieke implementatie voor het n-queens probleem hebben de auteurs ook een model gemaakt voor een gegeneraliseerde CSP. Zij modelleren een dergelijk als P = (X,D,R). Hierbij is X een verzameling variabelen X = {x 1,x 2,...,x n }, D een verzameling domeinen D = {d 1,d 2,...,d n }, en een set beperkingen R = {r 1,r 2,...,r n }. Elke beperking is een beperking die tussen twee variabelen geldt. Een oplossing is een toewijzing van waardes {a 1,a 2,...,a n } aan {x 1,x 2,...,x n }, waar a i d i en waarin aan alle beperkingen in R wordt voldaan. Als we het ALife systeem naar dit model moeten vertalen is P het hele systeem. De elementen van X zijn dan de agenten van een rij en de elementen in D zijn de locaties op een rij. R noteert het aantal botsingen van elke agent in X. 6 Conclusies Het gebruik van autonome, evoluerende agenten kan oplossingen genereren voor CSP s zoals het n-queens probleem. Door gebruik te maken van eenvoudige agenten is het gedrag van het systeem eenvoudig aan te sturen, maar is het systeem wel instabieler. Daarnaast is de implementatie van de oplossing geheugenintensief. Zo moet er voor elk locatie op het speelbord worden bijgehouden hoeveel locaties met agents daarmee botsen en moet er voor elke agent een vector worden bijgehouden met daaron voor welke rijen die agent rekening moet houden bij de samenwerkende bewegingsstrategie. Het systeem heeft daardoor een complexiteit van minstens O(2n 2 ). De auteurs geven aan dat er onderzoek nodig is voor het implementeren van een systeem dat grotere waardes van n aan kan, voor andere bewegingsstrategieën voor agenten, voor een mutatie en reproductie mechanisme voor agenten, en voor een systeem dat voor andere CSP s kan worden ingezet. 6
7 Referenties [1] Han, J., Liu, J. and Cai, Q: From Alife Agents to a Kingdom of Queens, Intelligent Agent Technology: Systems, Methodologies, and Tools, pp (1999). [2] Sosic, R. and Gu, J. Efficient Local Search with Conflict Minimization: A Case Study of the n-queens Problem., IEEE Transactions on Knowledge and Data Engineering, 6(5): (1994). 7
n-queens Local Search met Conflict Minimalizatie
n-queens Local Search met Conflict Minimalizatie Efficient Local Search with Conflict Minimalization: A Case Study of the n-queens Problem, door Rok Sosič en Jun Gu. Sjoerd van Egmond svegmond@liacs.nl
Nadere informatieHet Queens n 2 graafkleuring probleem
Het Queens n 2 graafkleuring probleem Wouter de Zwijger Leiden Institute of Advanced Computer Science Universiteit Leiden Niels Bohrweg 1 2333 CA Leiden The Netherlands Samenvatting In dit artikel behandelen
Nadere informatieLocal search. Han Hoogeveen CGN A februari, 2009
1 Local search Han Hoogeveen CGN A312 j.a.hoogeveen@cs.uu.nl www.cs.uu.nl/docs/vakken/opt/colleges.html 4 februari, 2009 2 Inhoud vandaag In totaal vier uur Slides staan al op het web www.cs.uu.nl/docs/vakken/opt/colleges.html
Nadere informatien-queens minimale dominantie verzamelingen Chessboard Domination on Programmable Graphics Hardware door Nathan Cournik
n-queens minimale dominantie verzamelingen Chessboard Domination on Programmable Graphics Hardware door Nathan Cournik Rick van der Zwet 4 augustus 2010 Samenvatting Dit schrijven zal
Nadere informatieIn Vlaanderen bestaat er nog geen leerlijn programmeren! Hierdoor baseren wij ons op de leerlijn die men in Nederland toepast voor basisscholen.
Leerlijn programmeren In Vlaanderen bestaat er nog geen leerlijn programmeren! Hierdoor baseren wij ons op de leerlijn die men in Nederland toepast voor basisscholen. Deze leerlijn is opgebouwd aan de
Nadere informatieLocal search. Han Hoogeveen. 21 november, 2011
1 Local search Han Hoogeveen 21 november, 2011 Inhoud vandaag 2 Inhoud: Uitleg methode Bespreking oude opdrachten: ˆ Bezorgen wenskaarten ˆ Roosteren tentamens Slides staan al op het web www.cs.uu.nl/docs/vakken/opt/colleges.html
Nadere informatieProgrammeren A. Genetisch Programma voor het Partitie Probleem. begeleiding:
Programmeren A Genetisch Programma voor het Partitie Probleem begeleiding: Inleiding Het Partitie Probleem luidt als volgt: Gegeven een verzameling van n positieve integers, vindt twee disjuncte deelverzamelingen
Nadere informatieOnafhankelijke verzamelingen en Gewogen Oplossingen, door Donald E. Knuth, The Art of Computer Programming, Volume 4, Combinatorial Algorithms
Onafhankelijke verzamelingen en Gewogen Oplossingen, door Donald E. Knuth, The Art of Computer Programming, Volume 4, Combinatorial Algorithms Giso Dal (0752975) Pagina s 5 7 1 Deelverzameling Representatie
Nadere informatieMijn project noemt Het Wari-spel. De doelgroep van mijn programma is iedereen die houdt van strategische spelen.
Voorstel project Mijn project noemt Het Wari-spel. De doelgroep van mijn programma is iedereen die houdt van strategische spelen. Het doel van mijn project is de spelers een ontspannende, plezierige en
Nadere informatieObjectgeoriënteerd Programmeren: WPO 4B
Objectgeoriënteerd Programmeren: WPO 4B 1. Inhoud Polymorfie 2. Oefeningen A: Polygon A: Rekenmachine A: Infection A: Waves E: Snake X: Pacman X: Planetendans 2.1 A: Polygon Herneem de opgave Polygon van
Nadere informatieTwaalfde college complexiteit. 11 mei 2012. Overzicht, MST
College 12 Twaalfde college complexiteit 11 mei 2012 Overzicht, MST 1 Agenda voor vandaag Minimum Opspannende Boom (minimum spanning tree) als voorbeeld van greedy algoritmen Overzicht: wat voor technieken
Nadere informatieModelleren C Appels. Christian Vleugels Sander Verkerk Richard Both. 2 april 2010. 1 Inleiding 2. 3 Data 3. 4 Aanpak 3
Modelleren C Appels Christian Vleugels Sander Verkerk Richard Both 2 april 2010 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Probleembeschrijving 2 3 Data 3 4 Aanpak 3 5 Data-analyse 4 5.1 Data-analyse: per product.............................
Nadere informatieComputationele Intelligentie
Computationele Intelligentie Uitwerking werkcollege Representatie, Ongeïnformeerd zoeken, Heuristisch zoeken 1 lokkenwereld a. De zoekboom die door het dynamische breadth-first search algoritme wordt gegenereerd
Nadere informatieEen Stelling over Priemgetallen Bewezen op een Schaakbord Seminar Combinatorial Algorithms (voorjaar 2010)
Een Stelling over Priemgetallen Bewezen op een Schaakbord Seminar Combinatorial Algorithms (voorjaar 2010) Johan de Ruiter, johan.de.ruiter@gmail.com 27 april 2010 1 De stelling van Fermat over de som
Nadere informatieKlonen. Het doel is om de appel op te eten. Iedere keer dat de slang de appel eet, groeit hij één vakje langer.
Snake [v2] Voorkennis: Zend Signaal, Variabelen Leerdoelen: Klonen Introductie Snake is een spel waarbij een slang kronkelt. Hij is bestuurbaar met de pijltoetsen en kan alleen op een grid bewegen. Oftewel
Nadere informatieCover Page. Author: Zhiwei Yang Title: Meta-heuristics for vehicle routing and inventory routing problems Issue Date:
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43073 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Zhiwei Yang Title: Meta-heuristics for vehicle routing and inventory routing problems
Nadere informatieJijbent.nl: spelregels pente. Jacob Jan Paulus (Paulus) Copyright 2017 Jijbent.nl
Jijbent.nl: spelregels pente Jacob Jan Paulus (Paulus) Copyright 2017 Jijbent.nl Inhoud Spelregels pente...1 Doel van het spel...1 Bord...1 5 of meer op een rij...2 Stenen slaan...2 Strategie...3 Slot
Nadere informatieOptimalisering en Complexiteit, College 2. Han Hoogeveen, Utrecht University
Optimalisering en Complexiteit, College 2 Han Hoogeveen, Utrecht University Inhoud vandaag Inhoud: Uitleg methode Bespreking oude opdracht: Bezorgen wenskaarten Slides staan al op het web www.cs.uu.nl/docs/vakken/opt/colleges.html
Nadere informatieKunstmatige Intelligentie (AI) Hoofdstuk 6 van Russell/Norvig = [RN] Constrained Satisfaction Problemen (CSP s) voorjaar 2015 College 7, 31 maart 2015
AI Kunstmatige Intelligentie (AI) Hoofdstuk 6 van Russell/Norvig = [RN] Constrained Satisfaction Problemen (CSP s) voorjaar 2015 College 7, 31 maart 2015 www.liacs.leidenuniv.nl/ kosterswa/ai/ 1 Introductie
Nadere informatieOptimalisering en Complexiteit, College 1. Han Hoogeveen, Utrecht University
Optimalisering en Complexiteit, College 1 Han Hoogeveen, Utrecht University Gegevens Docent : Han Hoogeveen : j.a.hoogeveen@uu.nl Vak website : http://www.cs.uu.nl/docs/vakken/opt/ Student assistenten
Nadere informatieJijbent.nl: spelregels go-moku. Sjoerd Hemminga (sjoerdje) Copyright 2017 Jijbent.nl
Jijbent.nl: spelregels go-moku Sjoerd Hemminga (sjoerdje) Copyright 2017 Jijbent.nl Inhoud Spelregels go-moku...1 Doel van het spel...1 Winstkansen...1 Strategie...3 i Spelregels go-moku Doel van het spel
Nadere informatie-
Een strategisch spel voor 2 spelers - vanaf 8 jaar. Duurtijd: ca. 30 minuten. 1 houten spelbord (dit spel maakt geen gebruik van de rode stippen op het spelbord) 14 lichte pionnen 14 donkere pionnen De
Nadere informatieUser Profile Repository Testrapportage kwaliteit
CatchPlus User Profile Repository Testrapportage kwaliteit Versie 1.1 User Profile Repository Testrapportage kwaliteit Versie: 1.1 Publicatiedatum: 20-4-2012 Vertrouwelijk GridLine B.V., 2012 Pagina 1
Nadere informatieComputationele Intelligentie
Computationele Intelligentie Uitwerking werkcollege Representatie, Ongeïnformeerd zoeken, Heuristisch zoeken 1 lokkenwereld a. De zoekboom die door het dynamische breadth-first search algoritme wordt gegenereerd
Nadere informatieHandleiding RoosterGenerator
Inleiding Handleiding RoosterGenerator, deel II Handleiding RoosterGenerator Deel II: Aan de slag met RoosterGenerator De module RoosterGenerator is bedoeld als aanvulling op het maken van een competitie
Nadere informatieInformatica: C# WPO 12
Informatica: C# WPO 12 1. Inhoud Datacontainers, bestanden uitlezen, bestanden schrijven en data toevoegen aan en bestand, csv-bestanden 2. Oefeningen Demo 1: Point2D Demo 2: Notepad Demo 3: Read CSV-file
Nadere informatieHopfield-Netwerken, Neurale Datastructuren en het Nine Flies Probleem
Hopfield-Netwerken, Neurale Datastructuren en het Nine Flies Probleem Giso Dal (0752975) 13 april 2010 Samenvatting In [Kea93] worden twee neuraal netwerk programmeerprojecten beschreven, bedoeld om studenten
Nadere informatieVoorbeeldvraag 1. Welke uitspraak is JUIST:
Voorbeeldvraag 1 Welke uitspraak is JUIST: 1. De basisstelling van Nicolas Carr (auteur van "IT doesn't matter") is dat de investeringen die in IT gedaan worden niet opwegen tegen de voordelen ervan. Het
Nadere informatieKunstmatige intelligentie (AI) dr. Walter Kosters, Universiteit Leiden Gouda woensdag 17 oktober 2007 www.liacs.nl/home/kosters/gastlessen/ 1 Films 2 Introductie Kunstmatige intelligentie (AI, Artificial
Nadere informatieSoftware Test Plan. Yannick Verschueren
Software Test Plan Yannick Verschueren Maart 2015 Document geschiedenis Versie Datum Auteur/co-auteur Beschrijving 1 November 2014 Yannick Verschueren Eerste versie 2 December 2014 Yannick Verschueren
Nadere informatieStarters Handleiding DuboCalc Project versie 4.0 21 juni 2015. DuboCalc Project 4.0 StartersHandleiding
Starters Handleiding DuboCalc Project versie 4.0 21 juni 2015 DuboCalc Project 4.0 StartersHandleiding Inhoud 1 Aan de slag met DuboCalc Project... 5 1.1 Wat is DuboCalc Project?... 5 1.2 Starten van
Nadere informatieWachten in de supermarkt
Wachten in de supermarkt Rik Schepens 0772841 Rob Wu 0787817 22 juni 2012 Begeleider: Marko Boon Modelleren A Vakcode: 2WH01 Inhoudsopgave Samenvatting 1 1 Inleiding 1 2 Theorie 1 3 Model 3 4 Resultaten
Nadere informatiePracticumopgave 3: SAT-solver
Practicumopgave 3: SAT-solver Modelleren en Programmeren 2015/2016 Deadline: donderdag 7 januari 2016, 23:59 Introductie In het vak Inleiding Logica is onder andere de propositielogica behandeld. Veel
Nadere informatieSoftware Test Plan. Yannick Verschueren
Software Test Plan Yannick Verschueren November 2014 Document geschiedenis Versie Datum Auteur/co-auteur Beschrijving 1 November 2014 Yannick Verschueren Eerste versie 1 Inhoudstafel 1 Introductie 3 1.1
Nadere informatieAXIOM. Spelconcept en ontwerp door Michael Seal. World Copyright 1988 / 1993 All rights reserved
AXIOM Spelconcept en ontwerp door Michael Seal World Copyright 1988 / 1993 All rights reserved AXIOM Patent No. 2221399 Trademark and Design Registration Pending M.C. Seal Seventh Seal Abstract Games 3
Nadere informatieGenetische algoritmen in Java met JGAP
Genetische algoritmen in Java met JGAP Inleiding JGAP, uitgesproken als "jee-gep", is een framework voor het implementeren van genetische algoritmen en het gebruik ervan in Java. Genetische algoritmen
Nadere informatieInformatica: C# WPO 13
Informatica: C# WPO 13 1. Inhoud Bestanden uitlezen, bestanden schrijven en data toevoegen aan een bestand, csv-bestanden 2. Oefeningen Demo 1: Notepad Demo 2: Read CSV-file Demo 3: Write CSV-file A: Plot
Nadere informatieDuration: 2 hrs; Total points: 100 No documents allowed. Use of electronic devices, such as calculators, smartphones, smartwatches is forbidden.
: Computationele Intelligentie (INFOBCI) Midterm Exam Duration: hrs; Total points: No documents allowed. Use of electronic devices, such as calculators, smartphones, smartwatches is forbidden. Question
Nadere informatieElke groep van 3 leerlingen heeft een 9 setje speelkaarten nodig: 2 t/m 10, bijvoorbeeld alle schoppen, of alle harten kaarten.
Versie 16 januari 2017 Sorteren unplugged Sorteren gebeurt heel veel. De namen van alle leerlingen in de klas staan vaak op alfabetische volgorde. De wedstrijden van een volleybal team staan op volgorde
Nadere informatieDatastructuren en Algoritmen
Datastructuren en Algoritmen Tentamen Vrijdag 6 november 2015 13.30-16.30 Toelichting Bij dit tentamen mag je gebruik maken van een spiekbriefje van maximaal 2 kantjes. Verder mogen er geen hulpmiddelen
Nadere informatieDe statespace van Small World Networks
De statespace van Small World Networks Emiel Suilen, Daan van den Berg, Frank van Harmelen epsuilen@few.vu.nl, daanvandenberg1976@gmail.com, Frank.van.Harmelen@cs.vu.nl VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM 2 juli
Nadere informatie2. Wat ik speel is goed voor mijn partner (speler schuin tegenover)
TAC (Tactic) Het spel Strategie: Doel: 1. Wat ik speel is goed voor mijzelf 2. Wat ik speel is goed voor mijn partner (speler schuin tegenover) 3. Wat ik speel berokkent mijn tegenstanders schade Door
Nadere informatieHET WINNEN VAN HET SPEL. Winnaar is de speler die als eerste 5 of meer schijven op een rij heeft.
HET WINNEN VAN HET SPEL Winnaar is de speler die als eerste 5 of meer schijven op een rij heeft. 1 LIJST VAN ONDERDELEN Het spel bestaat uit de volgende onderdelen 5 speelborden in verschillende grootten
Nadere informatieSnake met Scratch. Stap voor stap. Pagina 1 van 15
Snake met Scratch Stap voor stap Pagina 1 van 15 1. Introductie Met deze handleiding gaan we vandaag aan de slag om stap voor stap het klassieke spel Snake te bouwen met Scratch! Spelregels De spelregels
Nadere informatieRush Hour: pad-planning met een robot-arm
Rush Hour: pad-planning met een robot-arm 24 juni 2016 Student: Nils Hulzebosch 10749411 Sjors Witteveen 10808493 Practicumgroep: F Docent: Arnoud Visser 1 Introductie Voor het vak Zoeken, Sturen en Bewegen
Nadere informatieSommige praktische IP problemen kunnen worden geformuleerd als optimalisering op een netwerk.
Netwerkanalyse (H3) Sommige praktische IP problemen kunnen worden geformuleerd als optimalisering op een netwerk. Deze problemen kunnen vaak als continu LP probleem worden opgelost. Door de speciale structuur
Nadere informatieJijbent.nl: spelregels Shogi. Bram Schoonhoven Copyright 2017 Jijbent.nl
Jijbent.nl: spelregels Shogi Bram Schoonhoven Copyright 2017 Jijbent.nl Inhoud Spelregels Shogi...1 Startopstelling en doel van het spel...1 Het verplaatsen van de stukken...2 Promoveren...6 Terugplaatsen
Nadere informatieAlgoritmes in ons dagelijks leven. Leve de Wiskunde! 7 April 2017 Jacobien Carstens
Algoritmes in ons dagelijks leven Leve de Wiskunde! 7 April 2017 Jacobien Carstens Wat is een algoritme? Een algoritme is een eindige reeks instructies die vanuit een gegeven begintoestand naar een beoogd
Nadere informatieSchaken op de basisschool Werkboek 1, les 4: Veilig (1) zet je eigen stukken veilig
Schaken op de basisschool Werkboek 1, les 4: Veilig (1) zet je eigen stukken veilig Extra spullen - 8 groene en 8 rode magneten. Voor de trainer Deze les introduceert het begrip veilig. Een veilige zet
Nadere informatie9. Strategieën en oplossingsmethoden
9. Strategieën en oplossingsmethoden In dit hoofdstuk wordt nog even terug gekeken naar alle voorgaande hoofdstukken. We herhalen globaal de structuren en geven enkele richtlijnen voor het ontwerpen van
Nadere informatieOpdracht 1 Topics on Parsing and Formal Languages - fall 2010
Opdracht 1 Topics on Parsing and Formal Languages - fall 2010 Rick van der Zwet 13 november 2010 Samenvatting Dit schrijven zal uitwerkingen van opgaven behandelen uit het boek [JS2009]
Nadere informatieHoofdstuk 23: Eenvoudig taken automatiseren met macro s
Hoofdstuk 23: Eenvoudig taken automatiseren met macro s 23.0 Inleiding Macro s kunnen gebruikt worden om wat je doet in Word te automatiseren. Ze kunnen geschreven worden met Visual Basic for Applications
Nadere informatieProject: Kennisdocument Onderwerp: p90 Datum: 23 november 2009 Referentie: p90 onzekerheid Wat betekent de p90 (on)zekerheid?
Project: Kennisdocument Onderwerp: p90 Datum: 23 november 2009 Referentie: p90 onzekerheid Wat betekent de p90 (on)zekerheid? De p90 onzekerheid staat in het kader van de garantieregeling voor aardwarmte
Nadere informatieZoemzinnen. Algemene info. Functies met een variabel aantal argumenten
Zoemzinnen Functies met een variabel aantal argumenten Bij het definiëren van een functie leg je in principe vast hoeveel argumenten er aan de functie moeten doorgegeven worden. Dit aantal correspondeert
Nadere informatieGegevensverzameling en gegevensverwerking
Gegevensverzameling en gegevensverwerking DefDocGeg: Definitie en documentatie van gegevensverzamelingen en gegevensverwerking binnen Helperzorg, opgesteld binnen de context van de AVG Dit document geeft
Nadere informatieStacks and queues. Hoofdstuk 6
Hoofdstuk 6 Stacks and queues I N T R O D U C T I E In dit hoofdstuk worden drie datastructuren stack, queue en deque behandeld. Om deze datastructuren te implementeren, worden onder andere arrays en linked
Nadere informatieInstructie. Planning
Instructie Planning 21 juli 2016 Inhoud 1 Inleiding... 3 1.1 Doelgroep... 3 1.2 Gerelateerde documenten... 3 2 Cursussen inplannen... 3 3 Planningsmodule... 6 3.1 Filteren van gegevens... 7 4 Docentenrooster...
Nadere informatieWinnaar wordt die speler die zijn bes chaving zo gebalanceerd mogelijk uitbouwt (zonder ergens een beetje zwak te worden).
Euphrat &Tigris Auteur: Reiner Knizia Uitgegeven door Hans im Glück, 1997 2 tot 4 spelers vanaf 12 jaar. Spelmateriaal 153 civilizatie-plaatjes (bevolking, religie, landbouw en markt) 8 catastrofe-kaarten
Nadere informatieBij het opstarten van dit onderdeel van het programma zal het laatst ingevoerde plan worden weergegeven.
Detail Planner De Detail Planner is ontworpen om het bereik voor X aantal vlakken in te schatten, op basis van de gemiddelde waarden van de Passanten / OTS / VAC voor een geselecteerd formaat, regio, maand,
Nadere informatieAPPENDIX 3. Visueel voetmodel ter simulatie van voetkinematica aan de hand van planetaire drukdata (Friso Hagman)
APPENDIX 3. Visueel voetmodel ter simulatie van voetkinematica aan de hand van planetaire drukdata (Friso Hagman) 1. Introductie De doelstelling van het SIMKINPRES-project is het ontwikkelen van een klinisch
Nadere informatieVirtueel Geheugen en demand paging (1)
Virtueel Geheugen en demand paging (1) Programma's zijn vaak niet in hun geheel in het geheugen nodig, vanwege: zelden gebruikte onderdelen groter gedeclareerde arrays dan nodig als programma helemaal
Nadere informatieBEWAKEN Nedap healthcare Deze PDF is gegenereerd op
BEWAKEN Nedap healthcare Deze PDF is gegenereerd op 31-08-2017 Table of Contents Introductie... 3 Wat is bewaken?... 4 Dashboard... 5 Controle op bandbreedte/leverbetrouwbaarheid (verschil legitimatie
Nadere informatieHERGEBRUIK VAN REQUIREMENTS
HERGEBRUIK VAN REQUIREMENTS EEN PRAKTISCHE AANPAK BUSINESS ANALYSE CENTER OF EXCELLENCE - SYNERGIO Inhoudsopgave 1 HERGEBRUIK VAN REQUIREMENTS... 3 1.1 GEBRUIKEN VERSUS HERGEBRUIKEN... 4 2 STRATEGIE...
Nadere informatieOpdracht 1 Topics on Parsing and Formal Languages - fall 2010
Opdracht 1 Topics on Parsing and Formal Languages - fall 2010 Rick van der Zwet 8 december 2010 Samenvatting Dit schrijven zal uitwerkingen van opgaven behandelen uit het boek [JS2009]
Nadere informatieNieuwe Sales Forecast en Demand Planning op het HANA platform
Nieuwe Sales Forecast en Demand Planning op het HANA platform Al meer dan tien jaar geleden lanceerde SAP APO, het supply chain planning systeem wat in vele bedrijven wereldwijd wordt gebruikt voor sales
Nadere informatieLeadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans
Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans LEADERSHIP IN PROJECT-BASED ORGANIZATIONS Dealing with complex and paradoxical demands Leiderschap
Nadere informatieHANDLEIDING FLEETCALCULATOR WWW.DUTCHLEASE.NL
HANDLEIDING FLEETCALCULATOR WWW.DUTCHLEASE.NL Deze handleiding geeft een beschrijving van de mogelijkheden van de webcalculator. De volgorde van de onderwerpen is gelijk aan het proces dat wordt doorlopen
Nadere informatieWarehousing. Richard Both, Tom Slenders 22 oktober 2009
Warehousing Richard Both, Tom Slenders 22 oktober 2009 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Probleemstelling 2 3 Aannames 2 4 Strategieën en hypotheses 3 4.1 Unity picking.......................................
Nadere informatieHet Versacom systeem is gedefinieerd in DIN 43861, deel 301 als "transfer protocol A".
Versacom Het Versacom protocol (Versatile Communication) wordt gebruikt voor het op afstand programmeren van intelligente ontvangers. Dit protocol verstuurt schakelprogramma's, agenda- en vakantie periodes
Nadere informatieThe knight s tour. Het paard in schaken beweegt als volgt: Steeds 1 vakje in een richting en 2 in een andere richting, of omgekeerd.
The knight s tour In het Engels heet een paard uit schaken een Knight (Ridder). In het begin zaten er namelijk ridders op de paarden. (link wiki) Stel, je bent een paard uit het schaakspel en je staat
Nadere informatieIn dit project leer je hoe je een spel maakt waarbij je gekleurde stippen moet vangen met het goede deel van de controller.
Stap 1 Inleiding In dit project leer je hoe je een spel maakt waarbij je gekleurde stippen moet vangen met het goede deel van de controller. Uitdagingen Naar links draaien - code maken om de controller
Nadere informatie10. Module Volume Berekening... 1
10. Module Volume Berekening... 1 10.1. Inleiding...1 10.2. Icoonomschrijving...2 10.2.1. Nieuw... 3 10.2.2. Herstellen... 3 10.2.3. Wijzig... 3 10.2.4. Aanpassen... 4 10.3. Volume...5 10.3.1. Ontwerphoogte...
Nadere informatieEmissiescan Logistiek voor (potentiële) Lean & Green Awardwinnaars. Beschrijving & case
voor (potentiële) Lean & Green Awardwinnaars Beschrijving & case Inhoud Inhoud beschrijving Emissiescan Logistiek Kern van de tool Aanpak Mensen & middelen Resultaat Toepassing Aanvullende informatie 2
Nadere informatieSchonen patiëntenbestand
Schonen patiëntenbestand Beschrijving programmatuur t.b.v. het schonen van het patiëntenbestand (apothekersversie) HET SOFTWAREPAKKET VOORDEZORG Versie 1.8 WIJ GARANDEREN HETBESTE SYSTEEM VOOR DE ZORG
Nadere informatieSchaken op de basisschool Werkboek 1, les 2: De Dame, Koning en het Paard
Schaken op de basisschool Werkboek 1, les 2: De Dame, Koning en het Paard Extra spullen - Voor elk kind 1 exemplaar van Werkboek 1: voor beginners in groepen 3, 4 en 5. - Schaakbordjes 5x5. Een pdf staat
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Dutch summary)
Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Ditproefschriftpresenteerteen raamwerk voorhetontwikkelenvanparallellestreaming applicaties voor heterogene architecturen met meerdere rekeneenheden op een chip.
Nadere informatieWelkom. 11 april 2019
Welkom 11 april 2019 Thema APMP Congres Overleef je?! Inkoop en verkoop noodgedwongen in het huwelijksbootje? 2 Workshop Inkopers en verkopers zijn de gatekeepers voor hun organisaties. Ze zitten in de
Nadere informatieA. Week 1: Introductie in de statistiek.
A. Week 1: Introductie in de statistiek. Populatie en steekproef. In dit vak leren we de basis van de statistiek. In de statistiek probeert men erachter te komen hoe we de populatie het beste kunnen observeren.
Nadere informatieRobuustheid regressiemodel voor kapitaalkosten gebaseerd op aansluitdichtheid
Robuustheid regressiemodel voor kapitaalkosten gebaseerd op aansluitdichtheid Dr.ir. P.W. Heijnen Faculteit Techniek, Bestuur en Management Technische Universiteit Delft 22 april 2010 1 1 Introductie De
Nadere informatieExamen Discrete Wiskunde donderdag 7 maart, 2019
Examen Discrete Wiskunde 2018-2019 donderdag 7 maart, 2019 De opgaven dienen duidelijk uitgewerkt te zijn en netjes ingeleverd te worden. Gebruik hiervoor de ruimte onder de vraag; er is in principe genoeg
Nadere informatieRecursion. Introductie 37. Leerkern 37. Terugkoppeling 40. Uitwerking van de opgaven 40
Recursion Introductie 37 Leerkern 37 5.1 Foundations of recursion 37 5.2 Recursive analysis 37 5.3 Applications of recursion 38 Terugkoppeling 40 Uitwerking van de opgaven 40 Hoofdstuk 5 Recursion I N
Nadere informatieDatastructuren Uitwerking jan
Datastructuren Uitwerking jan 2015 1 1a. Een abstracte datastructuur is een beschrijving van een datastructuur, met de specificatie van wat er opgeslagen wordt (de data en hun structuur) en welke operaties
Nadere informatieHersenkrakers: De computer lost het voor je op
Hersenkrakers: De computer lost het voor je op (Profielwerkstukthema gebaseerd op graaftransformaties) Hoe zet je acht koninginnen op een schaakbord, zodat ze elkaar niet kunnen slaan? Of hoe zorg je dat
Nadere informatieUitwerking tentamen Analyse van Algoritmen, 29 januari
Uitwerking tentamen Analyse van Algoritmen, 29 januari 2007. (a) De buitenste for-lus kent N = 5 iteraties. Na iedere iteratie ziet de rij getallen er als volgt uit: i rij na i e iteratie 2 5 4 6 2 2 4
Nadere informatieSpelregels schaken. Doel van het spel
Spelregels schaken Schaken is een bordspel voor 2 personen, waarbij de ene speler met wit speelt en de ander met zwart. Aan het begin van het spel hebben beide spelers 16 stukken: 1 koning, 1 dame, 2 torens,
Nadere informatieBINNENKOMENDE EN BUITENGAANDE SPECIMENS WETENSCHAPPELIJKE DIENST PATRIMONIUM
Deze instructie beschrijft de traceerbaarheid van binnenkomende/uitgaande specimens in de bewaarplaatsen waarvoor de Wetenschappelijk Dienst Patrimonium verantwoordelijk is. Twee registratiemethoden worden
Nadere informatieOpgave 1. (4 punten) Inleiding: Vraag: Hints: (maximaal 2 bonuspunten) Tentamen Algoritmiek voor Biologen
Opgave 1. (4 punten) Elk jaar verliest een boom al z'n bladeren. Een boom begint op dag D met B bladeren. Op de eerste dag is voor elk blad dat aan de boom zit de kans op afvallen 0.03. Voor elke volgende
Nadere informatie3 november 2014. Inleiding
3 november 2014 Inleiding In 2006 publiceerde het KNMI vier mogelijke scenario s voor toekomstige veranderingen in het klimaat. Het Verbond van Verzekeraars heeft vervolgens doorgerekend wat de verwachte
Nadere informatieRapportage onderzoeksproject Genieten aan tafel Een toegepast onderzoek naar maaltijdbeleving in verpleeghuizen
Rapportage onderzoeksproject Genieten aan tafel Een toegepast onderzoek naar maaltijdbeleving in verpleeghuizen De samenvatting van de interventie Genieten aan tafel die in zorginstellingen is uitgevoerd,
Nadere informatiecase: toestandsdiagrammen
Hoofdstuk 13 case: toestandsdiagrammen In dit hoofdstuk wordt het maken van de eerste versie van de toestandsdiagrammen voor het boodschappensysteem van Hans en Jacqueline uitgewerkt. 13.1 Vind klassen
Nadere informatieCentrale label management systemen
Centrale label management systemen Data-driven versus layout-driven label management Datum: 03-november-2010 Auteur: Jack de Hamer M.Sc. Versie: 2.1 Status: Final Pagina 1 van 7 Introductie Simpel gezegd
Nadere informatieBedrijfseconomie. DC methode Omzet:... Variabele kosten...+ Dekkingsbijdrage... Constante kosten...-- Resultaat
Marketing Stimulus respons model Auteur: A. Kotler Beschrijving: Bij het consumeren van een product vanuit de afnemer, wordt de consument beïnvloed door verschillende factoren. Het aankoop gedrag heeft
Nadere informatiesimplebim KUBUS templates
Om het gebruik van simplebim voor Nederlandse en Belgische bedrijven te vergemakkelijken heeft KUBUS een aantal templates samengesteld. Door gebruik van deze templates is een efficiëntere inzet van simplebim
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Het voornaamste doel van dit proefschrift is nieuwe methoden te ontwikkelen en te valideren om de effectiviteit van customization te kunnen bepalen en hoe dataverzameling kan worden verbeterd. Om deze
Nadere informatieUitleg van de Hough transformatie
Uitleg van de Hough transformatie Maarten M. Fokkinga, Joeri van Ruth Database groep, Fac. EWI, Universiteit Twente Versie van 17 mei 2005, 10:59 De Hough transformatie is een wiskundige techniek om een
Nadere informatieSchaken op de basisschool Werkboek 1, les 2: De Dame, Koning en het Paard
Schaken op de basisschool Werkboek 1, les 2: De Dame, Koning en het Paard Extra spullen - Voor elk kind 1 exemplaar van Schaken op de basisschool. Werkboek 1: voor beginners in groepen 3, 4 en 5. - Schaakbordjes
Nadere informatieVang de stippen. Inleiding. Scratch. In dit project leer je een spel te maken waarin je met een controller de juiste kleur van stippen moet aantikken.
Scratch 2 Vang de stippen All Code Clubs must be registered. By registering your club we can measure our impact, and we can continue to provide free resources that help children learn to code. You can
Nadere informatieER-modeling. Wat is ER-modeling? ERD & relationeel model. ER-benadering DMO Datamodellering 2008
ER-modeling Datamodellering 2008 1 Wat is ER-modeling? ER-modelleren: top-down benadering bedacht door P. Chen 1976, paper in ACM Transactions on Database Systems Codd (Relationeel Model) aanvankelijk
Nadere informatieER-modeling. Datamodellering Wat is ER-modeling?
ER-modeling Datamodellering 2008 1 Wat is ER-modeling? ER-modelleren: top-down benadering bedacht door P. Chen 1976, paper in ACM Transactions on Database Systems Codd (Relationeel Model) aanvankelijk
Nadere informatieSpider Solitaire is NP-Compleet
Spider Solitaire is NP-Compleet Kenneth Verstraete 21 april 2016 1 Inleiding Spider Solitaire is een populair kaartspel dat alleen gespeeld wordt. Het werd/wordt standaard bij o.a. Microsoft Windows meegeleverd.
Nadere informatie