Landelijk Fietsplatform jaar in beeld. 15 km. 34 km. Romalo. Nieuwhof. Regardz Berghotel Amersfoort Golden Tulip Amersfoort

Transcriptie

1 D Regardz Hotel Ampt van Nijkerk Landelijk Fietsplatform km 25 jaar in beeld Romalo Gaste Nieuwhof 34 km Regardz Berghotel Amersfoort Golden Tulip Amersfoort Postillion Hotel Utrecht Bunnik Bergse Bossen Amrath Hotel Maarsbergen

2 Voorwoord In 2012 bestaat het Landelijk Fietsplatform 25 jaar als on afhankelijk coördinatiepunt voor het recreatieve fietsen. Op 5 februari 1987 werd de oprichtingsakte van de stichting gepasseerd en in mei van dat jaar gaf toenmalig minister Braks het officiële startschot. Zichtbaar voor het publiek en voor onze partners was en is het Fietsplatform vooral met de LF-routes. Een wijd vertakt netwerk van 4500 km hoogwaardige, bewegwijzerde lange-afstandroutes is ontwikkeld, inclusief routegidsen en -kaarten en een routeplanner. Het resultaat is een provincie- en zelfs landsgrensoverschrijdend route netwerk dat hoog wordt gewaardeerd en goed wordt gebruikt, met name voor meerdaagse tochten. De investeringen worden ruimschoots terugverdiend. Instrumentarium is ontwikkeld voor een efficiënt beheer van het netwerk en met zo n 120 partijen in heel Nederland zijn contracten gesloten wat betreft het onderhoud van de bebording. Vanuit een onafhankelijk landelijk overzicht gaf het Fietsplatform ook impulsen aan voorlichting en promotie van het recreatieve fietsen in ons land. Focus lag daarbij op het stimuleren van het gebruik van het fietsrouteaanbod het LF-net, maar de laatste jaren ook de regionale knooppuntnetwerken. De Fietsideeënkaart en de website nederlandfietsland.nl zetten het publiek op het spoor. In het kader van productontwikkeling en promotie is recentelijk ook gestart met het realiseren van een overzicht van fietsvriendelijke horeca en overnachtingsaccommodaties nabij de routes. Veel bedrijven en regionale initiatieven hebben zich inmiddels aangesloten bij het kwaliteitslabel Fietsers Welkom! Meer achter de schermen fungeerde het Fietsplatform als onafhankelijk kenniscoördinatie- en adviescentrum. We bundelen en verspreiden cijfers en feiten over het recreatieve fietsen en brengen daarmee de belangen, kan sen en bedreigingen in beeld. Geadviseerd hebben we ondermeer bij de landelijke uitrol van regionale knooppuntnetwerken in ons land. Er zijn nu zo n 50 aansluitende netwerken met een uniforme uitstraling. We gaven ook impulsen aan de belangenbehartiging. Aandacht ging daarbij met name uit naar goede toegankelijkheid van natuur en landschap. De provincies, initiatiefnemer ANWB, Fietsersbond, NTFU en RAI vereniging (afd. fietsen) waren de afgelopen jaren de belangrijkste partners van het Fietsplatform ze hadden een rechtstreekse vertegenwoordiging in het bestuur. Verder is intensief samengewerkt met de gastvrijheidsector, met strategische partners als het NBTC, VVV Nederland, RECRON en Koninklijke Horeca Nederland. Maar ook met organisaties op het gebied van natuur en landschap, gezondheid en mobiliteit. Deze veelheid van organisaties, maar ook het belang van het fietsen als vrijetijdsactiviteit (8,5 miljoen recreatieve fietsers, ruim 200 miljoen tochten per jaar, ruim 750 miljoen aan bestedingen onderweg) onderstrepen de noodzaak om op landelijk niveau kennis te bundelen en te delen en om activiteiten af te stemmen. Het Fietsplatform wil zich samen met de partners, de provincies en de regio s, én samen met vele vrijwilligers, blijven inzetten om de kwaliteit van de fietsroutestructuur te borgen en waar nodig te verbeteren. Verder ook om het gebruik van deze recreatieve routestructuur te stimuleren, zowel vanuit eigen land als voor het inkomend toerisme. Vanaf deze plaats wil ik alle personen en organisaties waarmee het Fietsplatform in de afgelopen jaren heeft samengewerkt van vrijwilligers tot en met financiële partners bedanken. We hopen ook de komende jaren te kunnen blijven rekenen op deze steun, zodat we samen ervoor kunnen zorgen dat miljoenen recreatieve fietsers kunnen blijven genieten van Nederland Fietsland. drs. Jan Dijkema, voorzitter 1987 Stichtingsakte Fietsplatform Eric Nijland eerste werknemer (coördinator/directeur) Samen met Stichting LAW naar kantoor in Nieuwegein Ad Snelderwaard in dienst (coördinator LF-routes) Minister Braks (Landbouw) geeft

3 Jubileumpublicatie 3 Inhoudsopgave Voorwoord 2 De ontwikkeling van het LF-netwerk 5 LF-publicaties 9 Regionale fietsroutenetwerken 13 Toegankelijkheid en barrières jaar recreatief fietsen en recreatieve fietsen 20 Fietsplatform als landelijk kenniscoördinatiepunt 22 Internationale samenwerking 24 De organisatie van het Fietsplatform 27 Het Fietsplatform in de toekomst 33 startschot Fietsplatform 1988 LF-basisgids deel 1 (NL Noord); 1e exemplaar voor staatssecretaris Evenhuis (EZ) Versterking bureau: Riet Hessel (adm. medew., tot juli 1990) 1989 LF-basisgids deel 2 (NL Zuid); netwerk NL compleet, 6.000

4 Cijfers en feiten over het LF-netwerk Percentage 18+ bekend met LF-net Percentage 18+ dat LF-routes gebruikt Aantal meerdaagse tochten via LF-routes Overnachtingen tijdens meerdaagse LF-tochten 2,8 miljoen 3,6 miljoen Economisch effect meerdaagse LF-tochten e 161 miljoen e 250 miljoen km beschreven routes 1e bewegwijzerde LF-route (Overijssel, opening 14 april door gedeputeerde Jan Dijkema) 1e bewegwijzerde thematische LF-route en 1e trajectgids (presentatie 22 april in Sluis) 1990 Overgangsjaar na driejarige

5 Jubileumpublicatie 5 De ontwikkeling van het LF-netwerk pings), de mini-organisatie het Groene Fietsje en de ENFB. Deze laatste was echt al bezig om routes te maken: een auteurscollectief met vrijwilligers van de ENFB was al tot in detail lange-afstandfietsroutes aan het uitstippelen. Alle vier genoemde clubs sloten zich aan bij het Fietsplatform en waren bereid hun ideeën en know-how over te hevelen naar het Fietsplatform. Er kwam een projectgroep waarin deelnemers van zowel ANWB, Nivon, Het Groene Fietsje als ENFB zitting hadden. Schetsen voor een netwerk Voordat de routes werden uitgestippeld, moest iedereen het eens worden over de criteria waaraan de routes moesten voldoen. Dat lukte vrij snel. Om kort te gaan moesten de routes aantrekkelijk, afwisselend, rustig (dus met weinig autoverkeer), veilig en comfortabel (dus met een redelijk goede verharding) worden. Met beperkt omrijden: niet meer dan 25% langer dan de kortste fietsafstand tussen twee plaatsen. De routes moesten op elkaar aansluiten, zodat je door routes te combineren elke binnenlandse bestemming kon bereiken. Door ze langs belangrijke NS-stations te laten lopen werd goed voor- en natransport per trein verzekerd. Daarna is bepaald hoe het netwerk er door de wimpers gezien globaal uit moest gaan zien: op een A4-kaartje van Nederland werden langs de liniaal lijnen getrokken tussen belangrijke steden, recreatiegebieden, veren naar Waddeneilanden en grensovergangen. De twee jaar daarna werden alle lijntjes omgezet in echte routes met De oprichting van het Fietsplatform voert 25 jaar terug, naar het jaar Op 5 februari van dat jaar werden de statuten vastgesteld van de Stichting Landelijk Fietsplatform. Daarin stond als doel onder andere: bij te dragen aan de verbetering van de mogelijkheden voor het recreatief-toeristisch fietsen in Nederland en het stimuleren van deze activiteit, zulks in de ruimste betekenis. Het ontwikkelen van een netwerk van lange-afstandfietsroutes werd vanaf het begin gezien als belangrijk middel om aan dit doel te werken. Prioriteit ontwikkeling netwerk Een landsdekkend fietsroutenetwerk bestond immers nog niet, maar er waren vanuit verschillende hoeken al wel ideeën. Genoeg bewegwijzerde rondjes van a naar a, maar wie van a naar b wilde fietsen was in onbekend gebied aangewezen op utilitaire fietsbewegwijzering. En die stuurt je meestal langs drukke onaantrekkelijke wegen. Tijdens de tweede vergadering van het algemeen bestuur van het Fietsplatform op 3 april 1987 werd besloten om hoge prioriteit te geven aan het ontwikkelen van deze routes. Een extra medewerker werd hiervoor aangetrokken. Vier initiatieven gebundeld Het idee van een netwerk van lange-afstandfietsroutes was niet helemaal nieuw. Vier organisaties dachten al over het maken van zulke routes: de ANWB, het Nivon (fietsroutes tussen de Natuurvriendenhuizen en -cambeschrijvingen in twee richtingen. Om te beginnen door Nederland boven de Moerdijk. Buigen boven de kaart In het voorjaar van 1987 zijn diverse bijeenkomsten belegd waarbij steeds één gebied op de agenda stond. Aanwezig waren vrijwilligers die dat specifieke gebied goed kenden. De tafel lag vol met kaarten. Met aanwijzingen van de aanwezige deskundigen werd ingetekend hoe je het mooist van a naar b kon fietsen. Bij twijfel werden verschillende mogelijkheden getekend. Op de fiets moest dan worden uitgezocht wat de mooiste route was. De bijeenkomsten eindigden met het verdelen van werk. Iedereen nam een aantal trajecten onder zijn of haar hoede om deze in het veld te gaan verkennen en beschrijven. Routegidsen Vanaf de zomer druppelden de routebeschrijvingen van de vrijwilligers binnen, voorzien van kaarten met definitieve routetracés. Op het kantoortje in Nieuwegein werd alles gedaan om met dit materiaal een gids te maken. Teksten bewerken, een kaartondergrond zoeken (Smulders Kompas), een cartograaf (Carto Studio, dat toen net van start ging), een drukker en uitgever (Buijten & Schipperheijn). In april 1988 kon het eerste exemplaar van de gids Lange-afstandfietsroutes deel 1: Fietsvakanties boven de Moerdijk worden overhandigd aan staatssecretaris Evenhuis van Economische Zaken: een langwerpige plastic map met een boek en 23 losse kaarten. Een jaar startfase Symposium Nederland Fietsland in Assen, presentatie gelijknamige nota Vaststelling werkplan 1991/1995 (nov.) Voorzitter Rudi ter Heide stopt, Henk Pol voorzitter a.i. Statutenwijziging (nieuwe bestuurlijke structuur)

6 6 Landelijk Fietsplatform Bij oplevering van elke nieuwe route of gids wordt de publiciteit gezocht. v.l.n.r. 1 Overhandiging 1e Basisgids vakantiebeurs 2 Opening LF18 3 Opening LF3 Maasroute 4 Opening LF3 Hanzeroute 5 Opening LF15 door minister Van Aartsen 6 Opening LF9 7 Opening Rijndeltaroute door minister Verburg later, wederom na hard werken van vrijwilligers en op het bureau, verscheen Lange-afstandfietsroutes deel 2: fietsvakantieroutes door Midden- en Zuid-Nederland en aangrenzend Vlaanderen. Bewegwijzering Al in 1988 de eerste versie van de gids met LF-routes was nog volop in ontwikkeling werd gesproken over het bewegwijzeren van een LF-route; kijken hoe het publiek daarop reageert. Welke als eerste? De keuze viel meteen op LF1, niet voor niets nummer 1: de kust is de grootste toeristische magneet van Nederland, maar tussen de badplaatsen waar alle drukte zich concentreert liggen prachtige natuurgebieden waar je hele einden geen auto tegenkomt. In Overijssel werd hier anders over gedacht. Mede onder invloed van de fietsenthousiaste gedeputeerde Jan Dijke ma (25 jaar later de voorzitter van het Fietsplatform!) pakte deze provincie de primeur voor het bewegwijzeren van delen van LF-routes. Met succes: op 14 april 1989 werden in Delden de eerste bewegwijzerde LF-routetrajecten geopend: stukken van de LF8, LF14 en LF15 die samen een soort U vormen tussen Ommen, Holten, Enschede en Denekamp, samen driekwart van het latere Rondje Twente. Ruim een week later, op 22 april, werd op de Belgisch-Nederlandse grens de internationale route LF1 Noordzeeroute gepresenteerd. Hij ging later lopen tussen Den Helder en de Belgisch-Franse grens, maar in feite was op dat moment nog maar een klein stukje bewegwijzerd. De Noordzeeroute was ondanks de vele nog ontbrekende LF-knooppunten De bakermat van de fietsknooppunten zoals we die nu kennen ligt in Belgisch Limburg. In 1995 is in de regio Kempen en Maasland het eerste knooppuntennetwerk geopend: fietsers volgen bordjes van het ene naar het andere knooppuntnummer. Daarna heeft dit fenomeen zich verspreid over vrijwel heel Vlaanderen en Nederland. Het woord knooppunt werd echter al sinds 1988 gebruikt in de beschrijvingen van lange-afstandfietsroutes. Het zijn de punten waar je van de ene LF-route op de andere kunt overstappen. De beschrijvingen in de gidsen zijn verdeeld in stukjes van het ene naar het andere LF-knooppunt. De overeenkomst in terminologie is logisch: het LF-net is net als regionale fietsroutenetwerken bedoeld voor flexibel gebruik. Op elk knooppunt kun je kiezen hoe je verder gaat. Het verschil is dat de LF-routes een netwerk vormen op landelijk niveau, bedoeld voor lange-afstand fietstochten. bordjes meteen een groot succes: de voor de Nederlandse markt gedrukte routegidsjes waren aan het eind van het jaar uitverkocht. Dat smaakte naar meer. Naar een compleet bewegwijzerd LF-netwerk Na het succes van de Noordzeeroute werd besloten om projectsgewijs - meer LF-routes te bewegwijzeren. Elk project bestond uit het bewegwijzeren van een complete route, het uitgeven van een routegids en het regelen van tien jaar onderhoud. Het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV, de opvolger van Landbouw en Visserij) nam daarbij 75% van de kosten voor zijn rekening, de rest betaalden de provincies waar de route doorheen ging lopen. De insteek was om vanaf 1991 jaarlijks een nieuwe bewegwijzerde LF-route te openen: als eerste de LF4 Midden-Nederlandroute tussen Den Haag en Enschede. Via de LF40 wordt deze verbonden met de succesvolle Duitse route R(adweg) 1, die verder doorloopt naar het oosten. Ook de LF4 werd dus meteen onderdeel van een internationale route. In 1993 volgden de LF3 Maasroute (Arnhem Maastricht) en de LF14 Saksenroute (Lauwersoog Enschede), in 1995 de LF13 Schelde-Rheinroute (Middelburg Venlo, met aan de grens een aansluiting richting Duisburg). Hoe ver zou dit doorgaan? In 1996 werd door het Ministerie van LNV de landelijke hoofdroutestructuur van LF-routes vastgesteld. De totale lengte bedroeg aanvankelijk 3500 km, maar groeide uit tot 4500 km. De routes die deel uitmaakten van deze structuur konden rekenen op financiële steun van LNV. Al deze routes zijn in de jaren daarna bewegwijzerd. Populaire routes De bewegwijzerde LF-routes waren zeer succesvol en werden hoog gewaardeerd. Uit onderzoek dat in (april) Joop Borgman nieuwe voorzitter Presentatie LF4 Midden-Nederlandroute (Bunnik) Versterking bureau: Margreet Stam (adm. medew.) Landelijke fietsroutestructuur verankerd in rijksbeleid 1992 Presentatie LF18, laatste

7 werd uitgevoerd, blijkt dat in dat jaar 2 miljoen mensen gebruik hebben gemaakt van LF-routes. Er werden meerdaagse tochten via LF-routes gemaakt. Ook bleek dat naarmate er meer bewegwijzerde LF-routes waren, er minder gebruik werd gemaakt van LF-routes die alleen aan de hand van kaarten en routebeschrijvingen konden worden gevolgd. Het gemak van doorfietsen zonder gepuzzel gaf vaak de doorslag. Een andere ontwikkeling die het gemak van de fietser diende was de aanleg van regionale netwerken van knooppuntfietsroutes. Wie tijdens het rijden van een LF-route los van de LF-route een plaatselijk ommetje wil rijden of een plek buiten de LFroute wil bezoeken, kon op steeds meer plaatsen gebruik maken van knooppuntroutes. In 2007 zijn daarom de resterende, beschreven routes overbodig verklaard en verwijderd uit de LF-gidsen. Er bestaan alleen nog bewegwijzerde LF-routes. Dat scheel Opheffen infrastructurele knelpunten LF-routes staan voor kwalitatief hoogwaardige routes. Het Fietsplatform heeft samen met de vrijwilligers bijgehouden waar er verbeteringen wenselijk zijn. Bijvoorbeeld in geval van onveilige oversteken. In de periode kreeg het Fietsplatform budget van het Rijk om deze verbeteringen te helpen realiseren. Toen het ILG-budget in 2007 zijn intrede deed, werd dit een provinciale taak. de enorm in de hoeveelheid werk en kosten: de beschrijvingen hoefden niet meer elke 3 jaar te worden herzien en de Basiskaart netwerk LF-routes werd een map met kaarten, zonder routebeschrijvingen. Synchronisatie met knooppuntroutes De LF-routes waren weliswaar de mooiste routes, die zonder compromis de mooiste trajecten volgden, maar langzaam groeide toch de overtuiging dat LF-routes de beste toekomstperspectieven hebben als ze worden afgestemd met de knooppuntroutes die heel Nederland veroverden. In 2009 is besloten in gebieden met fietsroutenetwerken de LF-routes te synchroniseren met knooppuntroutes: ze moesten helemaal gaan samenvallen met knooppuntroutes en LF- en knooppuntbordjes moesten boven elkaar komen te hangen. Overzichtelijk voor de fietsers en kostenbesparend bij het onderhoud, mits knooppunt- en LF-bordjes tegelijk door hetzelfde bedrijf worden onderhouden. Door een goede onderlinge afstemming zijn LFen de knooppuntroutes ook prima aanvullend op elkaar te gebruiken: overal kunnen fietsers dan overstappen van LF- naar knooppuntroutes en omgekeerd. In 2010 en 2011 is de synchronisatie grotendeels uitgevoerd. In overleg met gemeentes is overal gezocht naar het mooiste routetraject dat via knooppunten kan worden gevolgd. Als een LF-route veel onaantrekkelijker zou worden of onlogisch zou gaan lopen, is geprobeerd om de knooppuntroutes aangepast te krijgen. Inmiddels hangen bijna alle LF-bordjes boven knooppuntbordjes. Een naam voor een route De naam voor de eerste bewegwijzerde route was snel gevonden, want de route volgt de Noordzeekust. Er waren meer routes die snel een naam hadden, zoals de Zuiderzeeroute en Maasroute, met het gevolgde water als naamgever. De Maas- en Vestingroute volgt ook de Maas, maar verder stroomafwaarts, en werd later bewegwijzerd dan de Maasroute. De vestingstadjes langs de route verklaren de gekozen naam. De Oeverlandroute (LF7) loopt langs steeds ander water. Oeverland werd de verbindende naam. Ook de Rietlandroute loopt veel langs water, maar ook langs moeras. Bij sommige routes was het lastig een allesomvattend thema te vinden. Zo loopt De Midden-Nederlandroute door de meest uiteenlopende landschappen. Midden- Nederlandroute moest hij daarom maar gaan heten. Ondanks de weinig beeldende naam werd de route erg populair, waarschijnlijk mede omdat het pas de tweede bewegwijzerde LF-route was. Het lastigst was de naamgeving van de LF14 Saksenroute. Aanvankelijk kon geen beter bindend element worden bedacht dan dat hij globaal door Noordoost- Nederlands loopt. De bordjes Noord-Oostroute waren al gedrukt toen bedacht werd dat in Groningen, Drenthe en Overijssel Saksische dialecten worden gesproken en dat de naam Saksenroute de routelading beter dekte. Met stickers werd de naam op de bordjes vervangen. Bij sommige bordjes is dit te zien door verschil in verkleuring van stickers en bordjes of door loslatende stickers. Dan komt de naam Noord-Oostroute alsnog tevoorschijn. schakel in LF Rondje Twente Verhuizing Fietsplatform (en Stichting LAW) naar Amersfoort Werkplan 93/ 97: basisactiviteiten en LF-projecten 1993 Presentatie LF3 Maasroute (Nijmegen) Startschot fietsen van station naar station

8 8 Landelijk Fietsplatform Presentatie gids & arrangement Rondje Twente Presentatie LF14 Saksenroute (Rolde) 1994 Samenwerking met Postiljon hotelketen (arrangementen) Presentatie eerste onderzoek gebruik LF-routes Presentatie LF10 Waddenzeeroute

9 Jubileumpublicatie 9 LF-publicaties De ontwikkeling van het netwerk van lange-afstandfietsroutes liep lange tijd parallel aan het uitgeven van routegidsen: elke gemaakte stap ging gepaard met het uitgeven van een gids. Bij voorkeur vóór het begin van het fietsseizoen en tegelijk met beurzen die belangrijk zijn voor fietsers, zoals de Fietsvakantiebeurs (t/m 2004) en (vanaf 2005) de Fiets- en Wandelbeurs. Zo wist het publiek wat het Fietsplatform voor ze deed en konden ze gebruik maken van de vruchten van dit werk. Basisgidsen Begin 1988 verscheen de eerste gids, waarin de eerste versie van de noordelijke helft van het netwerk beschreven werd. De routes konden worden gevolgd met behulp van kaarten met een vrij kleine schaal (1: ) in tweekleurendruk (zwart en blauw!) en aan de hand van beschrijvingen in twee richtingen. Ondanks het onhandige langwerpige formaat waren de gidsen een succes: van deel 1 werden in 1988 al ruim exemplaren verkocht. Door het succes durfde de uitgever het aan om een jaar later deel 2 uit te brengen met full colourkaarten. Van dit deel werden in 1989 bijna exemplaren verkocht. van de gidsen veranderden regelmatig. De betekenis van LF-routes veranderde al bij de eerste herziening in 1991 en 1992 van Lange-afstandfietsroutes in Landelijke Fietsroutes. Het formaat werd compacter: A5. Later kwam er keuze in de uitvoering: geniet, met spiraalband, combi (deel 1 en deel 2 samen) of op CD-rom. De gidsen gingen, toen er ook andere soorten LF-gidsen verschenen, basisgidsen heten om aan te geven dat deze gidsen een overzicht geven van het hele LF-netwerk. Omdat steeds meer LF-routes bewegwijzerd werden, hoefden steeds minder routes van straat tot straat te worden beschreven. Nadat in 2007 was besloten om voortaan alleen verder te gaan met bewegwijzerde LF-routes, konden de fietsinstructies helemaal vervallen. De zeer compacte Basiskaart netwerk LF-routes uit 2012 bestaat uit losse kaarten, voor het eerst in de gedetailleerde schaal 1: , met een dun boekje. Tot en met 2011 vonden ruim van deze basisproducten hun weg naar de vakantiefietser. Trajectgidsen De bewegwijzering in 1989 van de eerste route, LF1 Noordzeeroute, betekende de geboorte van een nieuw type gids, de trajectgids, waarin één bewegwijzerde route grondig werd beschreven. Beschrijvingen en foto s van wat onderweg te zien is, lijsten met bezienswaardigheden, overnachtingadressen en VVV-kantoren, kortom alles wat het fietsen en plannen van de route gemakkelijker en nóg prettiger kan maken. Bij de opening van elke nieuwe route kwam er een bijbehorend boekje uit. Tot en met 2004 verschenen op deze manier gidsjes over 15 routes. Vooral gidsen over vroeg bewegwijzerde routes, zoals de LF1 Noordzeeroute, LF4 Midden-Nederlandroute en LF3 Maasroute moesten snel en verschillende keren worden herdrukt. De gidsen zijn regelmatig herdrukt, allebei gemiddeld één keer per drie jaar. Elke nieuwe editie kreeg actuele routes, beschrijvingen en kaarten, waarin nieuwe inzichten en paden waren verwerkt. De naam en de uitvoering (Nieuweschans) Knelpuntennota (basis: inventarisatie vrijwilligers) Structuurschema Groene Ruimte: investeren in landelijke netwerken wandelen, fietsen en varen 1995 Bezoek buitenlandse delegatie aan NL (Zwitserland legt basis

10 Nieuwe wegen voor LF-info Het Fietsplatform heeft nooit als doel gehad om zelf exclusief de informatie over LF-routes te verspreiden door zoveel mogelijk gidsen uit te geven, maar wil vooral zoveel mogelijk mensen laten genieten van de LF-routes. Daarom is het een goede zaak dat alle belangrijke uitgevers van landsdekkende reeksen (fiets-)kaarten: de ANWB, Buijten & Schipperheijn, Falk, inmiddels de LF-routes op hun kaarten tonen. Routeplanner In het jaar 2000 staken het NBT (Nederlands Bureau voor Toerisme), uitgeverij Buijten & Schipperheijn (die de rechten had op de routebeschrijvingen die ze publiceerde) en het Fietsplatform know-how en geld in het ontwikkelen van een online-routeplanner op basis van alle LF-routes van dat moment, zowel bewegwijzerd als alleen beschreven. Op 1 maart 2001 was de eerste versie van deze planner online. Stukjes routebeschrijvingen uit de basis gidsen werden onder elkaar gezet tot een beschreven route op maat zonder dat fietsers nog hoefden te bladeren in gidsen. Verder kon allerlei aanvullende informatie in de buurt van de geselecteerde route worden gegenereerd, zoals door het NBT geleverde gegevens over horeca. De planner werd veel geraadpleegd: in 2002 al bezoekers! Sinds 2009 zijn de LF-routes te gebruiken via een recreatieve routeplanner die samen met de Fietsersbond is ont wikkeld. Een voordeel vergeleken bij de eerste online- Promotie van de LF-routes Het Fietsplatform wil samen met toeristische promotieorganisaties het gebruik van de landelijke LF-routes en de hiermee samenhangende regionale knooppuntroutes verder stimuleren. De toegevoegde waarde van het Fietsplatform is om binnen het grote aanbod aan producten en diensten overzicht te bieden en daarmee de fietser op weg te helpen. Internet en de Fietsideeënkaart (zie kader) vormen de belangrijkste pijlers voor de promotie. De eerste website van het Fietsplatform werd gelanceerd in 1999, bij de opening van de LF2. De site heeft diverse verbeteringsslagen gehad en wordt ter gelegenheid van het jubileum in 2012 volledig vernieuwd. De (route) informatie voor fietsers is na verloop van tijd onder gebracht in de goed bezochte portal De jaarlijkse deelname aan de Fiets- en Wandelbeurs, advertentieplaatsingen, verzending van digitale nieuwsbrieven en persberichten en het aangaan van joint promotion activiteiten dragen ook bij aan het promoten van het recreatief fietsen in Nederland. voor Veloland Schweiz) Presentatie LF13 Schelde-Rheinroute (Oirschot) Versterking bureau: Myron ter Haar (projectmedewerker)1996 Decentralisatieafspraken Rijk - provincies. LF-net blijft bij Fietsplatform. LNV: budgetfinanciering

11 Jubileumpublicatie 11 planner is dat fietsers kunnen kiezen uit een route op basis van alleen LF-routes, alleen knooppunt routes of beide. Ook kan op de kaart van de planner zo ver worden ingezoomd, dat alle details te zien zijn. Hoe verder met papieren uitgaven? Het resultaat van de brede verspreiding van info over de LF-tracering was, dat er minder LF-gidsen werden verkocht. Deze gidsen bieden wel extra informatie over bijvoorbeeld wat je langs de route ziet en waar je kunt overnachten, maar niet iedere LF-fietser vindt het daarom nodig om deze gidsen te kopen. Het Fietsplatform is geleidelijk afgestapt van het beleid dat elke bewegwijzerde LF-route moet zijn weergegeven in een trajectgids die deze route gedetailleerd beschrijft. In 2007 en de jaren daarna zijn luxe mapjes uitgegeven met onscheurbare, watervaste kaarten waarin combinaties van LF-routes werden beschreven. Bijvoorbeeld de Noord-Zuidroute, waarin de LF3 Maasroute, De Fietsideeënkaart Deze kaart, die het Fietsplatform sinds 1996 bijna elk jaar heeft uitgegeven, is binnen de uitgaven van het Fietsplatform een categorie op zichzelf. De Fietsideeënkaart laat de rol van het Fietsplatform zien als ver zamelaar en verspreider van informatie over de recreatieve fietsmogelijkheden in Nederland. De kaart geeft voor slechts enkele euro s steeds actuele informatie over fietsroutes, zowel LF-routes als rondritten en knooppuntnetwerken. Verder over onder andere fietskaarten, -gidsen en atlassen, fietsvriendelijke overnachtingadressen, fietsverhuur en evenementen. In de losse verkoop werden lange tijd jaarlijks tussen en exemplaren verkocht. Speciale acties, zoals in 2003 toen een zorgverzekeraar alle klanten een kaart toestuurde, zorgden voor pieken tot boven Rietlandroute, Maasroute en LF6 werden gecombineerd tot één uitdagende route van het uiterste noorden naar het uiterste zuiden van Nederland. Twee gidsen werden gecombineerd tot één. Deze gidsen zijn goed ontvangen, maar de opbrengsten dekten de kosten onvoldoende. Enkele gidsen zijn uit de handel genomen toen door de synchronisatie met knooppuntroutes de LF-routes in deze gidsen teveel waren veranderd. Ze zijn niet vervangen door nieuwe edities. Omdat veel fietsers nu ook via internet informatie vinden, onder meer via onze eigen site nederlandfietsland.nl, is het met de Fietsideeënkaart gegaan zoals met meer papieren producten. De oplage ligt nu op ongeveer exem plaren per jaar, nog steeds respectabel. Het Fietsplatform is al met al terughoudender geworden in haar uitgavenbeleid. De belangrijkste uitgaven zijn nu de nog steeds succesvolle Basiskaart met het complete overzicht van LF-routes en de ook al verschillende malen herziene Ronde van Nederland, die LF-routes combineert tot een uitdagende fietsronde van 1300 kilometer langs de grenzen van ons land. Fietsplatform gaat knelpuntenbudget beheren 1e Fietsideeënkaart Presentatie LF3 Hanzeroute (Deventer) Presentatie Zuiderzeeroute als grote fietsronde (Enkhuizen) 1e vrijwilligersdag 1997 Verennota (i.s.m. Stichting LAW en

12 12 Landelijk Fietsplatform LF-netwerk geen regionaal netwerk, geen plannen regionaal netwerk in onderzoek regionaal netwerk in uitvoering regionaal netwerk gereed Vereniging Vrienden van de Voetveren) Start inspectie en klein onderhoud LF-routes door vrijwilligers 1998 Opening LF15 Boerenlandroute (Schokland, minister Van Aartsen) Oplevering LF3 Rietlandroute Verhuizing binnen Amersfoort

13 Jubileumpublicatie 13 Regionale fietsroute netwerken Het idee om netwerken van knooppuntroutes te bewegwijzeren is geboren in Belgisch Limburg. Na de mijnsluitingen in de jaren 80 en de narigheid als gevolg daarvan, bedacht mijningenieur Hugo Bollen een plan om met niet uitgegeven overheidsgeld voor de mijnsluitingen een nieuwe impuls te geven aan Belgisch Limburg. Er werden tientallen kilometers nieuwe fietspaden aangelegd en er werd een nieuw bewegwijzeringsysteem bedacht waarmee fietsers mooie paden en weggetjes zouden kunnen vinden. Kenmerken van het systeem zijn: Het bestaat uit in twee richtingen bewegwijzerde verbindingen tussen genummerde knooppunten. Op de routebordjes staat het knooppuntnummer waar naartoe wordt gefietst. Op elk knooppunt staat een overzichtskaart en kan gekozen worden uit meestal twee of drie nummers voor het vervolg van de tocht. De kaart geeft ook de lengte van alle trajecten tussen twee knooppunten, zodat fietsers kunnen uitrekenen hoe lang een gepland rondje is. Fietsers kunnen uit het netwerk zelf hun fietstocht samenstellen; een routebeschrijving bestaat uit een rijtje achter elkaar te volgen nummers. Het idee slaat aan Het eerste fietsroutenetwerk Kempen en Maasland werd in 1995 geopend. Jaarlijks maken meteen ruim fietsers gebruik van de routes. Fietsers worden vooral aangetrokken door de flexibiliteit van het systeem, het gemak van de bewegwijzering en de goede informatie bij de knooppunten: aan de hand van de overzichtskaarten kan de route telkens weer opnieuw worden aangepast. Na het eerste netwerk kwam er al snel navolging. Beleidsmakers werden aangetrokken door het succes en de wetenschap dat de investering dankzij de bestedingen van fietsers zichzelf snel terugverdient. In de daaropvolgende jaren is heel Vlaanderen bedekt met fietsroutenetwerken, in totaal kilometer. Ook in de Duitstalige Oostkantons zijn intussen knooppuntroutes aangelegd met een totale lengte van 850 kilometer. Nederland volgt aarzelend De eerste gebieden in Nederland met fietsroutenetwerken grenzen waarschijnlijk niet toevallig aan België. Midden-Limburg had in 1999 de primeur. En met succes: al snel maakten 1,8 miljoen mensen per jaar gebruik van de routes. Door dit succes volgden al snel andere regio s in Limburg en Noord-Brabant, maar de rest van Nederland aarzelde aanvankelijk nog. Het rapport Dolen zonder dwalen, dat in 2004 wordt uitgebracht door het OSO (Overleg Samenwerkingsorganen Openluchtrecreatie) noemt bezwaren en problemen die volgens de makers kleven aan knooppunten. Zoals het feit dat nummers voor fietsers geen betekenis hebben en geen relatie met de omgeving. Dit in tegenstelling tot themaroutes, die verwijzen naar bijvoorbeeld natuurgebieden. Ook zou de gebruiker van knooppunten door de abstracte verwijzingen na een tijdje niet meer weten waar hij of zij zich bevindt. Voorstanders van knooppuntroutes brachten hier tegen in dat knooppuntroutes overal waar ze bestaan goed worden gebruikt en dat alleen al daaruit blijkt dat het publiek er goed mee overweg kan. Uiteindelijk trok dit laatste argument steeds meer regio s over de streep, die allemaal hun eigen netwerk gingen realiseren. Positie Fietsplatform Het Fietsplatform nam altijd een neutraal standpunt in waar het ging over het wel of niet ontwikkelen van knooppuntroutes. Dat moest elke regio of provincie zelf bepalen. Maar het Fietsplatform benadrukte wel altijd dat als je besluit om knooppuntroutes te ontwikkelen, je het goed moet doen en niet zelf het wiel opnieuw moet gaan uitvinden. Daarom werd gefocust op kennisbundeling en verspreiding over dit onderwerp. In 2004 publiceerde het Fietsplatform de brochure Informatie knooppuntnetwerken. Hierin werd info verstrekt over de relatie met andere soorten bewegwijzerde fietsroutes, van Bergstraat naar Berkenweg (samen met St. LAW) Versterking bureau: Janiet Kempen (bureaumanager) Nota Nederland Fietsland 1998 Presentatie themaroute en gids LF-Ronde van Nederland Start INTERREG-project North Sea Cyle

14 de kosten en de uitvoering. Verder noemde het Fietsplatform een aantal aandachtspunten waarop gelet moet worden om een kwalitatief goed fietsroutenetwerk te kunnen ontwikkelen. In het rapport Regionale fietsroutenetwerken uit 2006, opgesteld in overleg met organisaties die betrokken zijn bij het uitvoeren van deze bewegwijzeringprojecten, gaat het Fietsplatform een stap verder en doet het aanbevelingen voor het ontwerpen en bewegwijzeren van de routes. Punten die aan de orde komen zijn zaken als de maaswijdte, kwaliteit, veiligheid van de routes, maar ook de uitvoering van de bewegwijzering en de aansluiting op aangrenzende gebieden. Fietsers willen namelijk niet binnen de grenzen van een regio blijven, maar onbelemmerd doorrijden en dan niet onaangenaam worden verrast door slechte of ontbrekende aansluitingen. Uiteindelijk heeft het Fietsplatform vanuit zijn onafhankelijke, adviserende rol in veel regio s en provincies actief meegedacht bij de introductie van knooppuntroutes. De nieuwe standaard Nu de deken van fietsroutenetwerken vrijwel over heel Nederland is uitgerold, zijn deze routes in feite dé landelijke standaard geworden. Het is nog niet zo dat je als recreatieonderneming geen bezoek van recreatiefietsers meer hoeft te verwachten als je niet aan of in de buurt van een knooppuntroute gevestigd bent, maar het scheelt ook weer niet heel veel. Veel fietsers vallen voor het gemak van de bewegwijzering en de flexibiliteit. Dankzij de overzichtspanelen op de knooppunten hoef je eigenlijk geen kaart mee te nemen, maar áls je een kaart hebt uit een landsdekkende reeks of het nu van de ANWB, Falk, Buijten & Schipperheijn of het Fietsplatform is: de knooppuntroutes staan erop. Uitgevers van fietsroutegidsen baseren de themaroutes die ze publiceren steeds meer op knooppunten. Dat scheelt werk voor het maken van routebeschrijvingen en is ook fijn voor de gebruikers van de gidsen. Die hoeven hun gids niet voortdurend in weer en wind te raadplegen. Dit wetende rust bij de beheerders van de fietsroutenetwerken een grote verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de beste routes worden gevolgd en de bewegwijzering tiptop is. De rol van provincies De meeste Nederlandse provincies hebben een coördinerende rol gespeeld bij de ontwikkeling van fietsroutenetwerken. Enkele keren, zoals in Groningen, Zeeland en Utrecht, door één netwerk voor de hele provincie te laten ontwerpen. In andere provincies stelde men criteria vast die de regio s moesten hanteren bij het uitwerken van deelnetwerken. Dan ging het over zaken zoals de uitvoering, aansluiting op aansluitende regio s en het regelen van het onderhoud van de bewegwijzering. Bijna altijd waren de aanwijzingen in lijn met de aanbevelingen van het Fietsplatform. Zijn we nu klaar? Als de laatste nu nog lege gaten zijn gevuld met knooppuntroutes, kunnen de routemakers dan tevreden achterover leunen? Natuurlijk niet, al is het maar omdat er voortdurend inspanningen nodig zijn om de kwaliteit op peil te houden. Bijvoorbeeld door regelmatig verdwenen, beschadigde of vieze bordjes te vervangen of op te knappen. Ook de informatievoorziening voor zowel publiek als beleidsmakers is essentieel. Naast goede, actuele kaarten helpt de met behulp van het Fietsplatform door de Fietsersbond gerealiseerde Fietsrouteplanner (nederlandfietsland.nl/fietsrouteplanner) daarbij goed. Verder heeft het Fietsplatform in 2012 in samenwerking met alle fietsregio s een routedatabank opgezet. Alle door In de provincie Zuid-Holland hebben soms zeer kleine regio s van slechts enkele gemeenten hun eigen netwerkjes gerealiseerd. Dit heeft hier en daar tot problemen geleid. Als een miniregio grenst aan buurregio s waar tegelijk wordt gewerkt aan een knooppuntnetwerk, dan is er een grote kans op slechte aansluitingen. Zeker als er bijvoorbeeld details verander, net voordat de bordjes de grond in gaan. Inmiddels is de provincie Zuid-Holland bezig om de problemen in beeld te brengen en op te lossen. Ook hier adviseert het Fietsplatform. Route1999 Opening LF2 Stedenroute (Gouda, staatssecretaris Geke Faber) Presentatie 1e website Presentatie LF7 Oeverlandroute Platformbijeenkomst en excursie in Thorn: knooppuntnetwerken. Start onafhankelijke adviesrol (ok

15 Jubileumpublicatie 15 de regio s geleverde gegevens over de tracering van knooppuntroutes zijn omgezet in GIS en kunnen nu bijvoorbeeld worden geleverd aan beleidsmakers. Dit kan er bijvoorbeeld toe bijdragen dat bij het ontwikkelen van ruimtelijk beleid de kwaliteit van knooppuntroutes beter wordt gewaarborgd. Kwaliteitsverbetering In de adviesnotitie Recreatieve fietsroutenetwerken, welke kant op? (maart 2011) stond het Fietsplatform stil bij de stand van zaken op dat moment en werden aanbevelingen gedaan voor verdere verbeteringen van de regionale fietsroutenetwerken. De belangrijkste daarvan zijn: De aantrekkelijkheid en de maaswijdte van de routes kunnen soms beter. Ook moeten nieuwe mogelijk he den zoals pas aangelegde fietspaden in de netwerken worden opgenomen. Advies: netwerken elke vijf jaar actualiseren. Netwerken sluiten niet altijd goed op elkaar aan. Soms worden bijvoorbeeld foute nummers op de bordjes vermeld, soms ontbreken verbindingen. Advies: dit systematisch landelijk checken (de totale lengte van de binnengrenzen tussen netwerken onderling bedraagt LF- en knooppuntroutes, twee (bijna) landsdekkende netwerken Anno 2012 heeft bijna heel Nederland regionale fietsroutenetwerken De laatste twee punten hierboven de onderlinge afstem- én is er een landelijk netwerk van ming van tracé en bewegwijzering zijn samen te vatten LF-routes. Hoe verhouden die twee soorten routes zich onder de term synchronisatie. Dankzij de synchronisatie tot elkaar? Het belangrijkste verschil is dat de LF-routes van LF- en knooppuntroutes zijn beide soorten routes vooral bedoeld zijn voor fietsers van lange afstanden, goed met elkaar te combineren, bijvoorbeeld om een bestemming veelal weekend- of vakantiefietsers, en de regionale te bereiken die niet aan een LF-route ligt, en netwerken voor dagtochtfietsers. Daarnaast zijn er ziet de bewegwijzering er in het veld overzichtelijk uit. belangrijke overeenkomsten: Verder kan het onderhoud van de bordjes efficiënt plaats Bij beide systemen is het mogelijk om routes op maat vinden, mits beide soorten bordjes tegelijk door dezelfde samen te stellen. organisatie worden onderhouden. De LF-routes vallen bijna overal samen met knooppuntroutes, Belangrijk is wel dat de beide soorten bewegwijzering waardoor het mogelijk is om beide soorten naast elkaar blijven bestaan. Wie als lange-afstandfietser routes met elkaar te combineren. een LF-route volgt, kan honderden kilometers hetzelfde De routebordjes van LF- en knooppuntroutes zijn bordje volgen. Daarvoor in de plaats een ellenlange reeks boven elkaar bevestigd. knooppuntnummers volgen zou erg onhandig zijn kilometer!) en een actieprogramma opstellen en Knooppuntroutes in cijfers uitvoeren. De systematiek van de bewegwijzering is niet overal gelijk. Behalve de hierboven al genoemde systematische verschillen is er bijvoorbeeld ook verschil in de dichtheid aan bordjes: waar de ene bewegwijzeraar vindt dat de fietser geen bordje nodig heeft, plaatst zijn collega soms wel een bordje. Aantal netwerken Aantal knooppunten Lengte knooppuntroutes Gem. lengte tussen knooppunten Binnengrenzen tussen routenetwerken km 3,95 km km (gegevens maart 2012) tober) Voorzitter Joop Borgman overlijdt, Frans de Kok voorzitter a.i Versterking bureau: Anita Bakker (medew. voorlichting en promotie) Presentatie LF12 Maas- en Vestingroute (Heusden) Voorbeeldenboek stad-landverbindingen

16 (i.s.m. Wandelplatform-LAW) (nov.) Anneke van Dok nieuwe voorzitter Versterking bureau: Jantien van de Brug (projectmedew.) 2001 Presentatie Nederlands-Duitse LF16 Vechtdalroute (Nordhorn) 1e Stadrecreatiekaart: Amersfoort

17 Jubileumpublicatie 17 Toegankelijkheid en barrières Veel factoren bepalen tezamen of het aantrekkelijk is om in een bepaald gebied te fietsen: in de eerste plaats gaat het om de landschappelijke aantrekkelijkheid. Maar ook de aanwezigheid van rustige, veilige, comfortabele wegen en paden, en goede bewegwijzering spelen een rol. Bij voorkeur stap je thuis al op de fiets en begint dan meteen het genieten. Als men zich eerst langs drukke wegen door een onaantrekkelijk gebied moet worstelen, wordt het al snel aantrekkelijker om eerst met de fiets achterop de auto een eind de stad uit te rijden. De fietskwaliteit van een regio maak je in de natuur, op het platteland én in de stad. Nederland fietsland Vanaf kort na de oprichting bracht het Fietsplatform fietsland Nederland in kaart: hoe is de stand van zaken met betrekking tot fietsmogelijkheden en -voorzieningen, sluit het aanbod goed aan op de vraag, wat zijn de kansen en bedreigingen? Op dit soort vragen geeft het Fietsplatform van tijd tot tijd antwoord. Dat gebeurde voor het eerst in de nota Nederland Fietsland Toen al werd de aandacht gevestigd op de barrièrewerking van waterwegen, spoorwegen en snelwegen voor de Nederlandse fietser. De mogelijkheden om deze te kruisen zijn beperkt, omdat deze kruisingen meestal ongelijkvloers en daarom duur zijn. De kruisingsmogelijkheden zijn sterk bepalend voor de routemogelijk heden binnen een gebied, zowel voor fietsers als voor wandelaars en ruiters. Het belang van veren Rivieren en andere brede waterlopen zijn al sinds mensenheugenis belangrijke natuurlijke barrières. De Romeinen bijvoorbeeld wisten dit al en gebruikten de Rijn als noordgrens van hun rijk. De rivier hield de barbaren uit het noorden tegen. We willen tegenwoordig echter graag bezoekjes brengen aan de overkant van de rivier. Tot halverwege de twintigste eeuw gebeurde dat hoofdzakelijk met veerpontjes: elk dorp aan een rivierdijk had wel een veerdienst naar de andere kant. Om de massa s auto s uit de periode daarna beter te kunnen bedienen werden bruggen over de rivieren gebouwd. Tegelijk verdwenen veerponten, meer dan er bruggen bij kwamen. Auto s kunnen tenslotte gemakkelijk een stukje omrijden. Toen in de jaren 70 wandelen en fietsen populaire vrijetijdsbestedingen werden, realiseerde men zich hoe belangrijk overzetveren zijn. Zonder deze veren moet worden omgereden, bijna altijd via drukke oeververbindingen. De in 1982 opgerichte Vereniging Vrienden van de Voetveren wist het tij te keren. Het aantal veren bleef stabiel. Hier en daar kwamen zelfs nieuwe veren in de vaart. Het voortbestaan van pontjes was echter onzeker, als werd gedreigd met het inkrimpen of stopzetten van subsidies. En dat terwijl fiets- en wandelroutes juist bij voorkeur pontjes gebruiken om rivieren over te steken. Het voortbestaan van kwaliteitsroutes is afhankelijk van het voortbestaan van de veren. In 1997 publiceerden de Vereniging Vrienden van de Voetveren, de Stichting Lange-Afstand-Wandelpaden (de voorloper van Stichting Wandelnet) en het Fietsplatform de nota Overzetveren onmisbare schakels in het netwerk van landelijke fietsen wandelwegen. In de nota wordt aan bestuurders gevraagd om een structureel subsidiebeleid tot stand te brengen om het voortbestaan van de ponten en daarmee van goede routes te waarborgen. 1e digitale fietsrouteplanner op basis van LF-net Start reconstructieprogramma bewegwijzerde LF-routes Start INTERREG-project internationale Rijnroute 2002 Start samenwerkingsproject Fietsen zonder barrières Start samenwerk

18 Kruisingen verdwijnen Nieuwe wegen en spoorwegen worden meestal dwars door bestaande structuren van wegen en paden aangelegd. Doorgaans verdwijnen dan veel bestaande kruisingen en komen er enkele nieuwe voor terug. De redenen daarvoor zijn veiligheid en kostenbesparing. Met ongelijkvloerse kruisingen voorkom je aanrijdingen, maar deze kruisingen zijn veel duurder dan de opgeheven gelijkvloerse kruisingen. Vaker verdwijnen er kruisingen zonder dat daar de aanleg van een nieuwe (spoor-)weg voor nodig is. Tussen 1980 en 2010 zijn maar liefst 1350 gelijkvloerse spoorwegovergangen opgeheven, waarvoor in de plaats maar weinig ongelijkvloerse spoorwegkruisingen zoals tunneltjes zijn gebouwd. Om de veiligheid te verbeteren wilde de beheerder van het spoorwegnet af van de gelijkvloerse overwegen. Tegenwoordig worden er minder vaak geheel nieuwe autowegen aangelegd, maar wel worden bestaande provinciale wegen opgewaardeerd van 80- naar 100-kilometer-wegen. Meestal wordt daarbij het aantal kruisingen ver minderd om de veiligheid en doorstroming te verbeteren. Hokken en snippers ontstaan Het resultaat van wat hierboven is beschreven, wordt wel verhokking of versnippering genoemd. Kruisingsarme snelwegen, spoorwegen en kanalen verdelen Nederland als het ware in hokken waar je moeilijk in en uit komt door het beperkte aantal in- en uitgangen. Ofwel, zoals het Fietsplatform het vaak in beeldspraak heeft omschrev.l.n.r. Expertiseberaad ecoducten Toegankelijkheid fietsers voor drukke weg ven: Nederland dreigt van een fietsland een land van fietseilandjes te worden. Vooral voor langzaam verkeer zoals fietsers en wandelaars is dat bezwaarlijk, omdat enkele kilometers omfietsen of omlopen zwaarder aantikt dan voor gemotoriseerd verkeer. En als je wilt fietsen of wandelen voor rust en ontspanning, dan is het niet prettig als je samen met al het andere verkeer wordt gedirigeerd naar grote, drukke viaducten of tunnels. Maar ja, het alternatief is in je hok te blijven. Stuurgroep Het Fietsplatform, Wandelplatform (nu: Wandelnet) en de Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie (KNHS) zagen de hierboven beschreven ontwikkelingen met lede ogen aan en vreesden voor de gevolgen als spoorbeheerder Prorail net zo enthousiast als voorheen door zou gaan met het sluiten van overwegen. De Stuurgroep Infrastructurele Barrièrevorming werd opgericht. Vertegenwoordigers van de Rijksoverheid, spoorbeheerder Prorail en de genoemde fiets-, wandelen ruiterorganisaties treffen elkaar hierin. Afgesproken is dat bij de aanpak van spoortrajecten vooraf gekeken wordt naar het recreatieve belang van paden en wegen voor langzaam verkeer die worden gekruist. Belangrijke verbindingen kunnen dan worden gered of vervangen door een ongelijkvloerse kruising. Ook kunnen bij het uitvoeren van dergelijke projecten tegelijk ontbrekende nieuwe schakels voor langzaam verkeer worden aangelegd. Dat is veel voordeliger dan achteraf. Oplossingen In de brochure De weg van de minste weerstand over infrastructurele barrières voor wandelaars, fietsers en ruiters, een gezamenlijke uitgave van Fietsplatform, Wandelplatform en Hippische Sportfederatie uit 2010, worden concrete oplossingen in beeld gebracht voor de hierboven genoemde problemen. De oplossingen zijn in twee groepen te verdelen: ingsproject Recreatie en overwegen Stadrecreatiekaart Hengelo-Enschede Presentatie LF20 Flevoroute (Urk) Adviesnotitie knooppuntnetwerken Versterking bureau: Femke van Hamond (medew. voorlichting en promotie) 2003 Plat

19 Jubileumpublicatie 19 Toch gelijkvloers kruisen De beveiliging van overwegen en kruisingen kan worden verbeterd met bijvoorbeeld klaphekjes, waarschuwingen en automatische slagbomen. Kruisingen met drukke wegen worden veiliger met middenbermen (zodat je in twee delen kunt oversteken) en verkeersdrempels op de kruisingen (zodat het verkeer snelheid mindert). Ongelijkvloers kruisen Dit soort oplossingen bereik je met tunnels en viaducten. Deze zijn vaak duur, maar er zijn ook creatieve, voordelige oplossingen voorhanden. Er zijn bijvoorbeeld goedkope betonnen prefabtunnels die onder bestaande wegen en spoorwegen door kunnen worden getrokken. Ook kan worden aangehaakt op bestaande ongelijkvloerse kruisingen zoals bruggen boven waterlopen. Vaak is er ruimte om naast of boven het water een voorziening voor wandelaars en fietsers toe te voegen. Een relatief nieuw idee, nog volop in discussie, is het openstellen van ecoducten voor fietsers en wandelaars. De ecoducten zijn bedoeld om barrières op te heffen voor wilde dieren, maar met weinig meerkosten kunnen die zodanig worden ingericht dat recreanten en dieren elkaar niet bijten. Een mooi voorbeeld dat natuur en recreatie goed samen kunnen gaan is de terugkeer van het wilde zwijn op de Utrechtse Heuvelrug. De sprong van de Veluwe naar de Utrechtse Heuvelrug werd gemaakt via een fietstunnel onder de A12! Helaas duurde de terugkeer maar kort: het koppel is afgeschoten door een boer. Van idee naar beleid Het Fietsplatform probeert samen met partnerorganisaties onderwerpen die bij het maken van plannen te vaak vergeten worden, op de agenda te krijgen. Het doel is dat de gesignaleerde thema s uiteindelijk een vanzelfsprekende rol krijgen tijdens de planvorming. Het is daarom goed om te zien dat de CROW, het nationale kenniscentrum voor infrastructuur, vervoer en openbare ruimte, in 2011 twee publicaties heeft uitgegeven die handvatten geven om beter doorlaatbare infrastructuur te bouwen. In de Stadrecreatiekaarten Soms wordt ten onrechte gedacht dat je pas ver van huis aangenaam kunt wandelen, fietsen of anderszins buiten zijn. Vooral stadsbewoners denken dat, maar zeker niet altijd terecht. Door gebrek aan informatie en ingesleten reisgewoontes kunnen prachtige mogelijkheden dicht bij huis zomaar over het hoofd worden gezien. De sinds 2001 in verschillende steden verschenen Stadsrecreatiekaarten, waarvoor het Fietsplatform het initiatief heeft genomen, proberen dit beeld te corrigeren. De kaarten laten de routes en andere recreatiemogelijkheden zien in een straal van 15 kilometer vanaf het stadscentrum, zeg maar het gebied dat een fit iemand op een vrije middag vanaf huis heen en weer kan fietsen. Voor veel mensen is het een eye-opener om te zien hoeveel natuur gebieden, mooie landschappen en leuke plaatsjes publicatie Recreatieve stad-landverbindingen worden aanbevelingen gedaan om het maken van een ommetje te voet of op de fiets vanuit huis te bevorderen. In Barrièrewerking van lijninfrastructuur wordt aangegeven hoe lijninfrastructuur (onder andere wegen en spoorwegen) zodanig kan worden aangelegd, dat ze geen barrière gaan vormen. De uitgaven zijn vooral bestemd voor beleidsmakers en verkeerskundigen, dus er is goede hoop dat de richtlijnen in de boeken hun weerslag zullen krijgen in beter doorlaatbare nieuwe (spoor-)wegen. er binnen handbereik zijn. Na de eerste uitgave over Amersfoort, die huis aan huis is verspreid, heeft het Fietsplatform diverse andere steden zo in kaart gebracht. Tegenwoordig realiseert cartograaf Falk deze kaarten met steeds weer andere gemeenten. formbijeenkomst en excursie in Baarn: GPS Stadrecreatiekaarten Utrecht en Venlo 2004 Studiedag Zicht op Nederland Fietsland in Amersfoort Nota Inzicht in Nederland Fietsland 2004 Pilotproject benchmark fietsregio s Presentatie

20 20 Landelijk Fietsplatform 25 jaar recreatief fietsen en recreatieve fietsen De recreatiefiets in de zin van een fiets speciaal bestemd voor recreatieve tochten was 25 jaar geleden nog betrekkelijk nieuw. Tot ver in de twintigste eeuw bezaten de meeste fietsers niet meer dan één fiets die voor alle mogelijke doeleinden werd gebruikt. Fietsen waren allesfietsen en fietsvakanties deed men op een stalen ros met canvas tassen. Maar toen het Fietsplatform begon, had een beetje fietser al een fiets voor thuis én een vrijetijdsfiets. Daarna hebben de ontwikkelingen bepaald niet stilgestaan. Meer luxe en meer keuze Ongeveer tot in de jaren 70 van de vorige eeuw deed men alle soorten ritten op dezelfde fiets: woon-werk, school, winkelen, recreatie, noem maar op. Voor de fietsvakantie werden degelijke canvas tassen over de bagagedrager gehangen. Alleen echte sporters gebruik ten naast hun gewone fiets een racefiets voor als er snel moest worden gefietst. In 1987, 25 jaar geleden, was de keuze in fietsen een stuk beperkter. Naast gewone fietsen al dan niet met versnellingen had je racefietsen en daarmee hield het wel zo n beetje op. Tegenwoordig hebben veel fietsers verschillende fietsen voor verschillende doeleinden. Voor dicht bij huis een gewone fiets die tegen een stootje kan en niet gewild is bij het dievengilde. En speciale fietsen voor speciale gelegenheden. Een keuze uit het aanbod anno 2012 waaruit de recreërende fietser kan kiezen. Toer- of trekkingfietsen, soms ook randonneurs genoemd. Zeer geschikt voor de vakantiefietser. Kenmerkend zijn de rekjes die ervoor te zorgen dat zowel voor als achter bagage kan worden opgehangen; verder het sterke frame dat al die extra bagage goed kan trotseren, de vele versnellingen en de extra bidonhouder. Racefietsen. De hele vormgeving is gericht op snelheid, maar ze worden allang niet meer louter gebruikt om wedstrijden mee te winnen. Op vakantie gebruiken fietsers ze bijvoorbeeld om berghellingen mee te Paden voor toeristisch fietsen Al zolang er fietsen zijn, zijn er fietspaden nodig om te kunnen genieten van het fietsen. Tegenwoordig is dat vooral nodig om veiligheidsredenen en om te kunnen recreëren zonder verkeerslawaai. Een eeuw geleden ging het vooral om de slechte begaanbaarheid van veel wegen. Hobbelige kasseien of mul zand maakten het fietsen over veel wegen onmogelijk of anders in ieder geval onplezierig. Lange tijd was de overheid niet genegen om de fietser te helpen aan de zo gewenste fietspaden. Het initiatief moest lange tijd komen van particuliere organisaties. In 1898 kwam het eerste door de ANWB bedwingen of andersoortige prestaties te leveren. Ze worden steeds lichter en sneller. Mountainbikes, ook wel MTB of ATB (All Terrain Bike) genoemd, speciaal gemaakt om off-road te fietsen of over onverharde, hobbelige paden. Kenmerkend zijn de brede banden met veel profiel voor meer grip, de vering en de brede sturen voor een goede controle. Hybride fietsen. De naam geeft aan dat het om een tussenvorm gaat. Veelal tussen een mountainbike en een stadsfiets. Zeg maar een mountainbike light. De uitvoeringen lopen sterk uiteen. Ligfietsen. Zijn er in vele gedaantes, maar altijd heeft de fietser een liggende houding en is de ketting lang, -toen nog een zuivere Wielrijdersbond- gefinancierde fietspad tot stand, langs de Stadhouderslaan in Den Haag. Belangrijk ook waren de regionale fietspadenverenigingen die zelf fietspaden naar en door natuurgebieden lieten aanleggen en onderhouden, waar mensen konden genieten van de natuur én van het fietsen. Vooral in Drenthe is veel bereikt door achtereenvolgens vereniging Het Fietspad (vanaf 1906), Stichting Het Drentse Fietspad (vanaf 1916) en de Provinciale Drentsche Rijwielpadvereeniging (vanaf 1940). Het gaat over 400 kilometer fietspad, verspreid over de hele provincie. onderzoek gebruik en waardering LF-routes Presentatie LF9 NAP-route (Amersfoort) Stadrecreatiekaarten Leeuwarden en Winschoten Routenetwerk opgenomen in Agenda Vitaal Platteland (LNV) en rijksnota s (Ruimte/Mobiliteit) LNV