QuickScan energie en water. DCMR milieudienst Rijnmond

Transcriptie

1 DCMR milieudienst Rijnmond

2 m DCMR milieudienst Rijnmond Kwaliteitstoets Paraaf Autorisatie Paraaf Naam Koldo Verheij Naam Functie Tacï Schmidt Bureauhoofd KenV Auteur (s) :H.M. van Zoest Afdeling :Expertisecentrum Bureau :KenV Documentnummer : Datum :15 december 2011 DCMR Milieudienst Rijnmond Parallelweg 1 Postbus AV Schiedam T F E info@dcmr.nl W

3 Inhoud SAMENVATTING 5 1 AANLEIDING 6 2 TECHNIEKEN Omschrijving technieken Getijdenenergie Energie opwekking uit getijdenstromen Energie uit rivierstroming Energie uit hoogteverschil rivier Energie uit vrije stroming rivieren Thermische energie Andere technieken in het kort ~ Blauwe energie Aquatische energie Golfslagenergie 13

4 Samenvatting De quickscan energie en water is uitgevoerd in opdracht van de Stadsregio Rotterdam en heeft als doel het bekend maken van gemeenten in de regio Rijnmond met de technische mogelijkheden om oppervlaktewater te benutten als duurzame energiebron in het algemeen en specifiek met de toepassingsmogelijkheden in de stadregio Rotterdam. De technieken die aan de orde komen variëren van geheel nieuwe ontwikkelingen, tot technieken die al zijn toegepast in de stadsregio Rotterdam. De quickscan is in hoofdzaak gericht op energie uit getijdewerking, energie uit rivierstroming en benutting van oppervlaktewater voor (ruimte-)koeling. Tevens wordt kort ingegaan op enkele technieken met mogelijk potentie voor de stadsregio Rotterdam maar die nog sterk in ontwikkeling zijn, namelijk biomassa uit water en blauwe energie (opwekken van elektriciteit middels door membranen gescheiden zoet en zout water). Uit de quickscan komt naar voren dat ten aanzien van: Benutting getijdenwerking: Benutting van getijdenwerking in Nederland in ontwikkeling is. Dit geldt zowel voor de toepassing van turbines in een bestaande doorlaat van een dam / zeewering (met een stuwturbine) als voor de energiewinning uit vrije stroming (systeem dat los in de getijdenstroming staat). Enkele vrije stromingsturbines zijn reeds voor testen in werking, bijvoorbeeld in de Oosterschelde en de Westerschelde. De komende jaren wordt een stuwturbine geselecteerd en vervolgens getest in de Grevelingen- of Brouwersdam. Uiteindelijk zal deze turbine worden toegepast in een energiecentrale van ca. 60 MW in de Brouwersdam. In de stadsregio zijn geen mogelijkheden voor een stuwturbine; Voor vrije stromingsturbines (in getijdestroming) venwacht Tocardo (een leverancier van dergelijke turbines) binnen 3-5 jaar een kwh prijs van 0,10 euro te realiseren ( ongeveer vergelijkbaar met landwindturbines nu). Dergelijke turbines zijn mogelijk toepasbaar in de monding van de nieuwe waterweg/ter plaatse van de maasvlakte. Benutting vrije stroming rivieren: Er is op dit moment geen bewezen techniek beschikbaar die het mogelijk maakt om rendabel energie te winnen uit de vrije stroming van de rivier in de stadsregio Rotterdam (Oude Maas, Nieuwe Maas, Nieuwe waterweg, Noord). Dit komt met name door de te lage stroomsnelheid. Benutting thermische energie: Benutting van oppervlaktewater (rivieren) voor ruimtekoeling (eventueel in combinatie met venwarmen) een haalbare techniek is. Deze techniek kan rendabel worden uitgevoerd en wordt al toegepast in het Rijnmondgebied en daarbuiten. Deze vorm van duurzame energie is voor gemeenten in de stadsregio Rotterdam te overwegen. Tevens zijn hiervoor plassen / meren te benutten met voldoende diepte (een gerealiseerd project ontrekt het water op 30 meter diepte) en voldoende thermische capaciteit (en dus geen verstorende invloed op de watertemperatuur). In de stadregio lijkt de Zevenhuizerplas hieraan te kunnen voldoen (hierbij is overigens niet gekeken naar potentiële afnemers in de directe nabijheid). Benutting blauwe energie, aquatische biomassa (algen) en golfenergie: Van de kort behandelde technieken (blauwe energie, aquatische biomassa en golfslagenergie) kan worden geconcludeerd dat deze in de toekomst (na ontwikkeling tot een volwassen, bewezen techniek) mogelijk interessant kunnen zijn voor Nederland en deels ook voor de stadsregio Rotterdam (met name blauwe energie). Algemeen kan worden gesteld dat de actualiteit ten aanzien van energie uit water als volgt kan worden samengevat. Energie uit water is potentieel een aanvulling op de meer bekende duurzame energiebronnen zon en wind. De technieken om deze energie te kunnen benutten variëren van nieuw en in het beginstadium van ontwikkeling (bijvoorbeeld aan blauwe energie) tot reeds beproefd en rendabel toepasbaar onder de juiste condities, bijvoorbeeld thermische

5 energie. Voor de stadregio kan worden geconcludeerd dat slechts het gebruik van thermische energie een bewezen techniek is die (onder de juiste condities) rendabel kan worden toegepast. In onderstaande tabel zijn de resultaten van de quickscan kort samengevat. In de eerste kolom zijn de onderzochte "bronnen" van energie weergegeven. Voor deze bronnen is beoordeeld: of er een bestaande techniek beschikbaar is die mogelijk kan worden toegepast in Nederland; of deze techniek kan worden toegepast in de stadsregio Rotterdam; of er een potentieel is in de regio (ongeacht de nu beschikbare en toepasbare technieken) Soort energie Getijdenenergie hoogteverschil (bijv tpv van dam) Getijdenenergie vrije stroming Rivier vrije stroming Bestaande techniek(en) beschikbaar Ja, nieuwe techniek, testen voor Nederlandse situatie nodig Ja, nieuwe techniek, testen voor Nederlandse situatie nodig Ja, nieuwe techniek, testen voor Nederlandse situatie nodig Bestaande techniek(en) toepasbaar in stadregio Nee Nader te onderzoeken, mogelijk ter hoogte van maasvlakte stroomsnelheid waarschijnlijk te laag Potentie in stadsregio (los van bestaande technieken) Rivier hoogte ter Ja Nee Nee plaatse van stuw Koude uit rivier Ja Ja Ja Koude uit meer / plas Ja mogelijk, onderzoek naar geschikte locatie nodig Mogelijk, onderzoek naar geschikte locatie nodig Blauwe energie Nee, nieuwe nog in ontwikkeling zijnde techniek Nee Ja Aquatische biomassa Golfslagenergie Nee, nieuwe nog in ontwikkeling zijnde techniek Ja, testen voor Nederlandse situatie nodig Nee Nee Nee Ja Ja Mogelijk, afhankelijk van ontwikkelde techniek, COs en restwarmte beschikbaar Nee 1 Aanleiding Het benutten van oppervlaktewater voor het opwekken van duurzame energie is - in tegenstelling tot andere mogelijkheden als windenergie, zonne-energie en biomassa - nog beperkt. Om meer bekendheid te geven aan deze vorm van duurzame energieopwekking en meer inzicht te verschaffen in de mogelijkheden voor toepassing van deze technieken in de stadsregio Rotterdam, is door de Stadsregio Rotterdam opdracht aan de DCMR verleend om dit met een quickscan in kaart te brengen. Hierbij is ook gekeken naar voorbeelden van toepassing van deze technieken in Nederland en specifiek in de stadregio Rotterdam. Ook is gevraagd om in te schatten in hoeverre deze technieken zijn toe te passen in de stadsregio. Kosten zijn niet opgenomen in deze quickscan. Deels is dit niet zinvol omdat de technieken nog onvoldoende zijn uitontwikkeld. Voor een ander deel is de toepassing maatwerk waardoor een eenduidige inschatting van kosten niet (eenvoudig) mogelijk is.

6 2 Technieken Energie uit water kent een aantal "hoofdvormen": 1. Strominqsenerqie: energie uit stromend water in rivieren of zeeën a. Getijdenenergie: energie uit stroming door getijdenwerking (vrije stroming of vanuit een bassin); b. Energie uit rivierstrominq: (vrije stroming of ter plaatse van een stuw) 2. Thermische energie: (warmte/koude): benutting van koude of "warmte" uit de rivier/zee; 3. Blauwe energie: (elektrochemisch of druk): met zout water en zoet water tezamen kan energie worden opgewekt; 4. Aguatische biomassa: kweek biomassa in water (kan o.a. worden benut voor energieopwekking betreft met name algen); 5. Golfslagenergie: energie uit golven (op zee). Er zijn diverse technieken ontwikkeld om bovenstaande energiebronnen te kunnen benutten. De toepasbaarheid van een techniek in Nederland / stadregio Rotterdam is uiteraard afhankelijk van de beschikbaarheid van de energiebron en de fase van ontwikkeling van een techniek om deze energiebron te benutten. In de uitwerking is hiermee rekening gehouden. In de uitwerking passeren de volgende technieken (ook vet aangegeven in voorgaande indeling) de revue: Getijdenenergie (vrije stroming of vanuit een bassin) Energie uit rivierstroming (vrije stroming of ter plaatse van een stuw) Thermische energie En in het kort nog toegelicht: - Blauwe energie - Aquatische biomassa - Golfslagenergie 2.1 Omschrijving technieken Getijdenenergie Getijdenenergie kan op twee manieren worden benut namelijk door gebruik te maken van de stroming die ontstaat bij de wisseling van de getijden of door gebruik te maken van het hoogteverschil in waterniveaus (bij eb en vloed). Een niveauverschil kan worden gerealiseerd met een bassin dat met vloed wordt gevuld en met eb leegstroomt via een (getijde)turbine (stuwturbine). Tevens kan energie worden opgewekt tijdens het vullen van het bassin (hiervoor zijn dan wei turbines nodig, die geschikt zijn voor twee stromingsrichtingen). Uit de stroming, als gevolg van de getijdenwisseling, kan energie worden gewonnen door plaatsing van een systeem in deze stroming, bijvoorbeeld een (vrije stromings)turbines. Deze turbines kunnen overigens ook ter plaatse van een doorlaat in een waterkering worden toegepast Turbines in waterkeringen Nederland beschikt over diverse natuurlijke bassins (bijv. het Haringvliet, het Grevelingenmeer, de Oosterschelde, het Lauwersmeer) die onder invloed zijn van het getij of daaraan kunnen worden blootgesteld en tevens op andere gronden geschikt zijn voor energieopwekking. Hierbij moet worden gedacht aan: voldoende hoogteverschil tussen eb/vloed en dat er geen belemmeringen zijn ten

7 aanzien van veiligheid, zoetwatervoorziening, e.d.. Het maatschappelijk potentieel van deze energiebron in Nederland wordt geschat op ca. 4 PJ^ De toepassing van een getijdencentrale in Nederland is nieuw. Een algemene inschatting van de kosten is daarom moeilijk. In Zeeland/Zuid Holland zijn vergevorderde plannen voor een testcentrale in de Grevelingendam of de Brouwersdam, deze ontwikkeling vindt plaats onder de naam Tidal Test Centre Grevelingen. De eerste stap is een selectie van een geschikte turbine. De gekozen turbine wordt geplaatst in één van de eerder genoemde dammen om daar getest te worden. De uiteindelijke centrale wordt geplaatst in de Brouwersdam (totaal vermogen: ca. 60 MW). Deze ontwikkeling is mogelijk/haalbaar omdat hierbij ook een plan om de waterkwaliteit te verhogen (o.a. voor mosselteelt) wordt uitgevoerd. Bovendien krijgt de centrale een pompfunctie waarmee de beveiliging tegen overstroming wordt verhoogd. De combinatie van doeleinden maakt het gehele project, dat ca. 460 miljoen bedraagt, haalbaar. Een dergelijke toepassing van turbines is in de regio niet mogelijk Energie opwekking uit getijdenstromen Voor de beschikbare turbines, die los in de getijdenstroming kunnen worden geplaatst, zijn grote stroomsnelheden (> 2 m/s) en behoorlijke diep water nodig (>10 meter). Getijdegeulen en openingen in (zee)keringen zijn veelal geschikte locaties. Het maatschappelijk potentieel wordt geschat op 3 PJ^ per jaar. Gezien de randvoorwaarden (diepte water en stroomsnelheid) zijn geschikte locaties voor plaatsing van deze turbines in de stadregio Rotterdam mogelijk beperkt aanwezig (uitgang nieuwe waterweg/ tweede maasvlakte). In Nederland worden diverse testen met vrije stromingsturbines uitgevoerd of gepland, zie voorbeelden. De verwachting van Tocardo (een leverancier van vrije stromingsturbines) is dat de kosten van deze techniek in 3 tot 5 jaar dalen van 0,20-0,35 euro/kwh naar 0,10 euro/kwh. - Maatschappelijk potentieel, ofwel gecorrigeerd voor technische rendementen en factoren die de inzet op locatie {on)mogelijk maakt. Cijfers en tekst zijn gebaseerd op rapportage van Deltares; - Deltares is een onafhankelijk toegepast kennisinstituut op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur. -1 PJ = jaarverbruik elektriciteit van ca huishoudens. Cijfers en tekst zijn gebaseerd op rapportage van Deltares "water als duurzame bron" Deltares is een onafhankelijk toegepast kennisinstituut op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur.

8 Voorbeelden: Bij de Oosterscheldedam worden komend jaar testen uitgevoerd met 2 verschillende vrije stromingsturbine (Tocardo en Ecofys). Tevens zijn er plannen voor plaatsing van Tocardoturbines in het Marsdiep bij Texel (2013; 6 turbines van 200 kw/stuk; investering ca 4 miljoen euro) Een nieuw waterkrachtsysteem in ontwikkeling, het VIVACE-waterkrachtsysteem, lijkt breder inzetbaar in getijden- /rivierstroming. Dit systeem werkt namelijk bij een lagere stromingssnelheid en diepte (in vergelijking met een turbine). Deze techniek wordt nader toegelicht onder "energie uit vrije stroming rivieren" Energie uit rivierstroming Stromende water in de rivieren is een potentiële bron van energie. Met diverse technieken kan hieruit bruikbare energie worden opgewekt. Er zijn 2 hoofdtechnieken te onderscheiden. turbines ter plaatse van stuwen en sluizen (stuwturbines); turbines die vrij in de stroming van de rivier kunnen worden geplaatst Energie uit hoogteverschil rivier Turbines ter plaatse van stuwen en sluizen in de rivieren zijn voor de stadsregio Rotterdam niet interessant / niet van toepassing. Geschikte stuwen en sluizen bevinden zich verder stroomopwaarts waar regulering van de waterstand in de rivier vanwege groot verval nodig is Energie uit vrije stroming rivieren Er zijn geen geschikte turbines beschikbaar voor de lage stroomsnelheid in de rivieren binnen de stadregio Rotterdam. Een nieuw waterkrachtsysteem, dat gebruik maakt van de stroming van water, is het VIVACE systeem (Vortex Induced Vibrations Aquatic Clean Energy). Het systeem wijkt qua basistechiek af van de gebruikelijke systemen (die zijn gebaseerd op draaiende schroeven, schoepen, bladen). Dit systeem produceert energie door gebruik te maken van wervelingen van water rond een aantal cilinders waardoor deze gaan bewegen. Deze beweging wordt omgezet in elektriciteit. Het systeem is toepasbaar bij lagere stroomsnelheden dan gebruikelijk bij turbines (vanaf 1,0 m/s) daarnaast is een geringe diepte voldoende voor plaatsing, hierdoor zijn de plaatsingsmogelijkheden ten opzichte van de turbinetechniek ruimer. Andere voordelen ten opzicht van de gebruikelijke technieken zijn dat het systeem eenvoudiger, onderhoudsarmer en visvriendelijk is. Vooralsnog is het systeem in ontwikkeling. In 2012 staan testen met een demonstratiemodel (systeem van 1 kubieke meter met een vermogen van ca. 300 Watt) in Nederland op het programma. De planning is dat het systeem in 2013 op de markt komt. De stroomsnelheid in de rivieren van de stadsregio (Oude Maas, Nieuwe Maas, Spui en Nieuwe Waterweg) is zeer waarschijnlijk onvoldoende voor een goede werking van de VIVACE systeem. Op basis van een grove benadering kan worden gesteld dat de stromingssnelheid in deze rivieren voor een groot deel tussen de 0,5 en 1,0 m/s (op enkele plaatsen kan de snelheid boven de 1 m/s komen). Ondanks de lage snelheid waarbij het systeem kan werken, lijkt de techniek niet interessant voor toepassing in de rivieren binnen de regio. Voorbeeld: Casestudie toepassing VIVACE systeem in Nieuw waterweg in opdracht van gemeente Vlaardingen. De turbine zal niet rendabel zijn vanwege de te lage stroomsnelheid. Ook de toepassing in een schutsluis in Vlaardingen is niet interessant gebleken.

9 2.1.3 Thermische energie De rivier kan in principe worden gebruikt voor koeldoeleinden en verwarming. Bij verwarming wordt de in het water aanwezige warmte onttrokken en met een warmtepomp^ in temperatuur verhoogd tot een waarde die geschikt is voor (laag temperatuur) ruimtevenwarming. In het geval van koeling met rivierwater kan direct met de beschikbare temperatuur worden gekoeld of nog worden nagekoeld met een conventionele koelmachine. Factoren als de gemiddelde temperatuur van het rivierwater en het ontwerp van het koelsysteem (benodigde temperatuur van koelmedium t.b.v de ruimtekoeling) spelen hierbij een rol. Dergelijke systemen kunnen rendabel worden toegepast bij grote koelbehoefte (vanaf ca. 2 MW koelvermogen, schatting Eneco). Voorbeelden: In het Rijnmondgebied wordt deze techniek al voor diverse verblijfsruimte (kantoren, woontorens, e.d.) toegepast. Het gaat hier om afnemers die direct aan de Maas of zelf op de Maas (SS Rotterdam) zijn gelegen en tevens een behoorlijke koelvermogen behoeven (kleinste is 1,25 MW). Deze projecten zijn uitgevoerd in beheer van Eneco.: SS-rotterdam (2009): Koudecentrale: 2,3 MW, Maaswater gebruikt voor koeling koudemachines, CO2 besparing 44% New Orleans 2010 (woontoren): Koudecentrale: 1,25 MW, indien Maaswater voldoende koud (<10 graden Celsius) directe koeling met Maaswater, daarboven nagekoeld met mechanische koeling. CO2 besparing 45%. De Rotterdam (2013): Koudecentrale 6 MW, indien Maaswater voldoende koud (<10 graden Celsius) directe koeling met Maaswater, daarboven nagekoeld met mechanische koeling. CO2 besparing 44%. EnecoMaaskoudenet (Central district. Coolsingel, Schiedamsedijk): Integrale warmte en koudeoplossing voor nieuwe en bestaande bouw door koeling met Maaswater en warmte via bestaande stadsverwarming. 56% C02-besparing t.o.v conventionele methoden (CV-verwarming en compressiekoeling); Medio 2011 is de nieuwe stadswerf van Capelle a/d IJssel opgeleverd. Voor verwarmen en koelen wordt gebruik gemaakt van rivierwater uit de Hollandse IJssel. Maastoren (2010): Warmte en koudevoorziening door gebruik van maaswater in combinatie met een warmtepomp. De brug (2005, kantoorgebouw Unilever): Ruimtekoeling met maaswater Mogelijke nieuwe project waarbij koeling met maaswater zal worden toegepast: Gebouwen: 100 hoog en het Vopak gebouw. Naast individuele koelsystemen hebben Eneco en de gemeente Rotterdam een plan ontwikkeld voor een Maaskoudenet (zie voorbeeld), gekoeld met rivierwater. De koude uit de rivier kan hiermee ook op grotere afstand van de rivier worden benut. Dit project is onder de huidige (vastgoed)marktomstandigheden niet haalbaar en is voorlopig in de ijskast gezet. Een variant op koeling met rivierwater is koeling met koude uit (diep) stilstaand water uit bijvoorbeeld een meer/plas. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het feit dat de temperatuur op de bodem van stilstaand water aanzienlijk lager is. Deze "koude" kan worden benut voor koeling. Om een dergelijk systeem te kunnen toepassen moet het meer wel diep zijn en voldoende thermische capaciteit hebben (beperkte invloed systeem op temperatuur in plas). In de stadregio lijkt de Zevenhuizerplas 3 Een warmtepomp is vergelijkbaar met een koelkast. Een koelkast onttrekt warmte uit de koelkast en laat deze weer los aan de achterkant (condensor) op een hogere temperatuur. De warmtepomp doet hetzelfde alleen nu is de vrijkomende warmte het "product" dat wordt gebruikt voor venwarmingsdoeleinden. De warmtepomp moet deze warmte wel ergens vandaan halen, hiervoor is een bron van warmte nodig. Dit kan bijv. buitenlucht, afgevoerde lucht van de ventilatie of rivierwater zijn. De warmtepomp is een bewezen techniek en wordt in andere landen, waar minder aardgas beschikbaar is, al vele jaren toegepast.

10 hieraan te kunnen voldoen (hierbij is overigens niet gekeken naar potentiële afnemers in de directe nabijheid). Voorbeeld: Een dergelijk systeem is aangelegd in Amsterdam. Het koude water komt via een centrale die het uit de Nieuwe Meer en de Ouderkerkerpias pompt. Via buizen wordt het water dan naar een bedrijventerrein gebracht, waar het wordt gebruikt voor de koeling van gebouwen en ICT-systemen. Deze 'stadskoude' vervangt elektrische airco's. Dat leidt tot een besparing van elektriciteit en schadelijke koelvloeistoffen. De stadskoude verbruikt 75 procent minder energie dan elektrische koeling. Nadeel van de duurzame methode is dat de kosten voor het netwerk hoog zijn. Het is alleen rendabel als het gebouw dat gekoeld moet worden dichtbij een diep meer ligt. In dit geval wordt het water op 30 meter diepte aangezogen (5 a 6 graden Celsius) en op 24 meter diepte teruggepompt (met buitenlucht temperatuur). De plas zelf is ca. 40 meter diep. 2.2 Andere technieken in het kort Korte toelichting van de mogelijkheden die wat minder bekend zijn en over het algemeen nog in ontwikkeling zijn: Blauwe energie Aquatische energie Golfslagenergie Blauwe energie Met zoet en zout water tezamen kan energie worden opgewekt. Hierbij zijn 2 varianten van energieopwekking beschikbaar namelijk: directe elektriciteitsopwekking door een direct gegenereerd potentiaalverschil of indirect door de opbouw van druk die (met een turbine) wordt omgezet in elektriciteit. Om één van deze technieken te kunnen toepassen is dus zoetwater en zout water in elkaar nabijheid nodig. Concreet komen de scheiding tussen zee en rivieren/meren ofwel de dammen/zeeweringen in aanmerking als geschikte plaats voor deze toepassing. In theorie is een grote hoeveelheid energie op te wekken, volgens Deltares is het maatschappelijk potentieel"* 15 PJ (ca. 500 MW). In de praktijk is de techniek nog onvoldoende beproefd. Er is een kleine proefinstallatie bij de Afsluitdam en de verwachting is dat het nog vele jaren duurt voor een goed werkend systeem is ontwikkeld. Op deze techniek wordt in dit kader daarom niet verder ingegaan. Voorbeelden: Onderzoek naar de toepassing van blauwe energie bij de Volkeraksluizen door de universiteit van Wageningen. Resultaten verwacht in de 2'de helft van Testcentrale Afsluitdijk: De eerste testen zijn afgerond en nieuwe test wordt gestart met een grotere unit. "* Na verrekening van installatierendementen en aftrek van potentieel dat om diverse redenen niet kan worden benut, denk aan scheepvaart drinkwaten/oorziening, etc. Cijfers en tekst zijn gebaseerd rapportage van Deltares "water als duurzame bron". Deltares is een onafhankelijk toegepast kennisinstituut op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur. 10

11 2.2.2 Aquatische energie Energie uit biomassa is een breed onderwerp dat grofweg kan worden omschreven als de inzet van plantaardig materiaal voor energievoorziening. Dit kan bijvoorbeeld door/via verbranding, pyrolyse (ontleden door verhitten zonder zuurstof), vergisting, opwerking tot zuivere brandstof(toevoeging) zoals ethanol, biodiesel. In dit kader wordt alleen kort ingezoomd op de aquatische biomassa (biomassa uit water), waarvan algenkweek het meest interessant lijkt. De alg kan tot meerder producten worden verwerkt: na verwijdering van de olie (geschikt voor productie van biodiesel) blijft een eiwitrijk product over dat kan dienen als grondstof voor bijv. de diervoederindustrie. Momenteel vindt er veel onderzoek plaats naar de optimale algensoort, qua samenstelling, groeisnelheid, gevoeligheid, etc. en de wijze van kweken. De kweek kan op vele wijzen worden uitgevoerd, denk aan de kweek op land in gesloten systemen bijv. in licht doorlatende buizen of open systemen, bijv. bassins. Ook de teelt in open water is een mogelijk optie. De optimalisatie van algenkweek is nog in ontwikkeling en toepasbare systemen zijn nog niet beschikbaar. De aanwezigheid van CO2 en restwarmte in de rotterdamse regio kunnen interessant zijn bij de kweek van algen. 11

12 2.2.3 Golfslagenergie Golven (op zee) bevatten energie die in principe kan worden benut voor het opwekken van duurzame energie. De hoeveelheid energie in de golf hangt af van de hoogte van de golf en de frequentie en neemt toe met de afstand van de kust. Om een idee te geven, de gemiddelde beschikbare energie voor de Nederlandse kust bedraagt ca. 5,5 kw/m op 7,5 km en 10 kw/m op 30 km van de kust. Dit is uiteraard niet geheel te oogsten, na verrekening van alle beperkingen is slecht 1/10 van het totale beschikbare potentieel te oogsten. Dit zou neerkomen op een maatschappelijk winbaar potentieel van ca. 5,5 PJ per jaar (30 km uit de kust). Zoals duidelijk mag zijn valt de winbare golfenergie buiten van de stadsregio en is als zodanig in dit kader niet interessant. Dit naast het feit dat nog geen bewezen techniek voor de Nederlandse situatie beschikbaar is. 12

13 DCMR Milieudienst Rijntnond Parallelweg 1 Postbus 8^ AV Schiedann T F 010-2/ E infosdcmrnl I Twitter: OMilieuRijnnnond