Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013

Transcriptie

1 Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013 Deel A Gemeenten Oss en Lith 7 DECEMBER 2009

2 2008 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze dan ook en mag evenmin in een geautomatiseerd gegevensbestand worden opgeslagen, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het RMB. Aan de inhoud van dit rapport kunnen geen rechten worden ontleend. Het RMB verwerpt elke aansprakelijkheid voor een ander gebruik van de gegevens in deze rapportage dan voor de situatie waarvoor het rapport wordt uitgebracht. 2

3 Gemeentelijk Meerjarenprogramma Reconstructie 2010 tot en met 2013 Gemeenten Oss en Lith Deel A 2010 tot en met 2013 Project Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie, gemeenten Oss en Lith Opdrachtgever Gemeente Oss Postbus BA Oss Opdrachtnemer RMB Postbus AB Cuijk Contactpersoon Sarah Schendeler Projectnummer Status definitief Datum 7 december 2009 Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 3

4 4

5 VOORWOORD Voor u ligt het gezamenlijke Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013 van de gemeenten Oss en Lith. Hiermee sorteren we voor op de samenvoeging van onze gemeenten in Dat doen we omdat we het belangrijk vinden om in 2011 dezelfde koers te varen voor wat dan ons gezamenlijk buitengebied is. De koers die we in dit programma uitzetten is niet star. Wanneer maatschappelijke of economische omstandigheden daarom vragen, zal onze koers en dus ook dit document daaraan aangepast worden. In die zin bevat dit programma geen absolute waarheden, maar is het agendastellend. Voor een leefbare toekomst is een vitaal platteland van wezenlijk belang. Daarvoor is het nodig dat de landbouw zich er duurzaam kan ontwikkelen, de natuur de ruimte blijft krijgen en waar nodig versterkt wordt, dat het buitengebied beleefd kan worden en dat er voldoende werkgelegenheid is. Deze aspecten lijken op het eerste gezicht misschien in strijd met elkaar te zijn. Wij zijn echter van mening dat ze elkaar kunnen versterken wanneer we per gebied weloverwogen kijken naar de rol van ieder aspect. De kernwaarde die bij alle ontwikkelingen als een paal boven water staat, is duurzaamheid. Dit betekent dat we zorgvuldig om willen gaan met het gebied, én dat we gaan voor projecten die de economische draagkracht ervan versterken. Projecten moeten iets opleveren voor de mensen die in het gebied wonen en werken, niet alleen nu, maar ook in de toekomst. Zo werken we bij het verder benutten van onze ligging aan de Maas nauw samen met ondernemers uit het gebied. De Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie is een belangrijke partner waar het gaat om duurzame landbouw. Ook de stichting Maasmeanders en de stichting Landschapsbeheer Oss zijn waardevolle partners. Diverse locale (vrijwilligers)organisaties werken met ons aan het verbeteren van natuur en landschap. Samen met partners werken aan ons buitengebied leidt er toe dat projecten lokaal verankerd zijn, waardoor de afstemming op actuele ontwikkelingen de continuïteit zo goed als mogelijk gewaarborgd zijn. In onze ogen is dit de basis voor een duurzame toekomst voor de gemeenten Oss en Lith. Graag gaan wij samen met u aan de slag! Om een goede afweging te kunnen maken, bevat dit programma een integrale gebiedsbeschrijving. Vervolgens kijken we met welke projecten we invulling (gaan) geven aan het behouden en versterken van de verschillende gebieden. Naast deze praktische inventarisatie van gerealiseerde, actuele en toekomstige projecten, bevat dit programma ook procesmatige doelstellingen. Daarin komt tot uitdrukking hoe we als gemeenten willen werken aan de versterking van het landelijk gebied. Onze gemeenten willen naast de rol van projecttrekker of projectdeelnemer hun rol als regisseur van ontwikkelingen versterken. Daarvoor is het nodig om strategische verbindingen aan te gaan met (maatschappelijke) ondernemers in onze gemeenten. In dit document leest u hoe en bij welke projecten en beleidsopgaven we deze rol verder vorm willen geven. Wethouder H. Hoeksema Wethouder P. Verkuijlen Gemeente Oss Gemeente Lith Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 5

6 6

7 INHOUDSOPGAVE DEEL A Voorwoord 5 1. Inleiding Achtergrond Doel Inhoud Werkwijze Leeswijzer Vervolgstappen Gebiedsomschrijving Natuur Duurzame landbouw Landschap en cultuurhistorie Water en bodem Recreatie en toerisme Leefbaarheid en economie Reconstructieprogramma Natuur Duurzame landbouw Landschap en cultuurhistorie Water en bodem Recreatie en toerisme Leefbaarheid en economie Organisatie Bestuur Uitvoering Sleutelfiguren Thematische en projectmatige samenwerking Communicatie Financiering 34 Literatuur 35 Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 7

8 8

9 1 INLEIDING 1.1 Achtergrond In 2002 heeft het kabinet de Reconstructiewet Concentratiegebieden' aangenomen. Aanleiding voor het opstellen van deze wet was het uitbreken van de varkenspest in Dit maakte herinrichting van de veehouderijsector noodzakelijk. De opdracht is echter verbreed: de reconstructiewet moet er voor zorgen dat er een beter evenwicht ontstaat tussen alle functies van het landelijk gebied: landbouw, natuur, water en recreatie. Doel is om het platteland economisch vitaal, groen en leefbaar te houden. De provincie heeft haar reconstructiebeleid in april 2005 vastgelegd in reconstructieplannen voor de verschillende gebieden (zie kaart). Vervolgens is met iedere gemeente individueel een bestuursovereenkomst gesloten. In deze intentieovereenkomst geven provincie en gemeente aan zich zo veel mogelijk in te spannen om de reconstructieplannen goed en gecoördineerd te realiseren. Om tot uitvoering van de reconstructieplannen te komen, is door de provincie Noord-Brabant het Provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied (PMJP) opgesteld. Het Rijk heeft via het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) middelen beschikbaar gesteld om deze doelen uit te voeren. Voor de reconstructiegebieden (zie kaart) zijn vervolgens GebiedsMeerJarenProgramma s (GMJP s) vastgesteld voor de periode 2009 tot en met Het GMJP Maas en Meierij is het vervolg op het Regionaal Uitvoeringsprogrammma Maas & Meierij In aansluiting op het GMJP is dit gemeentelijk meerjaren programma reconstructie opgesteld, eveneens voor de periode 2009 tot en met Daaraan gekoppeld zijn twee uitvoeringsprogramma s (Oss en Lith) voor het jaar Tot het opstellen van dit gemeentelijke document is besloten omdat de uitvoering van concrete reconstructieprojecten uiteindelijk plaatsvindt op het gemeentelijke schaalniveau. Daarom stelt het College van Gedeputeerde Staten van Brabant in haar regiebrief GebiedsMeerJarenProgramma s van 10 februari 2009 aan de reconstructiegebieden: Concreet vragen we u om het (regionale) GMJP en het werkplan voor de opeenvolgende jaren, te vertalen in de begrotingen en meerjarenramingen van de partners. De reconstructiecommissie (bestuur) van reconstructiegebied Maas & Meierij stimuleert daarom het opstellen van een gemeentelijk werkdocument voor de reconstructie; een Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie. De gemeenten Oss en Lith erkennen het belang van een gemeentelijk sturingsinstrument voor reconstructie. Omdat de gemeenten binnen de looptijd van dit programma fuseren (1 januari 2011), hebben de gemeenten besloten dit programma voor beide gemeenten in één document op te laten stellen. De reconstructie is opgedeeld in drie periodes van 4 jaar: o 2005 tot en met 2009: opstartfase. Centraal staat de vraag: wat gaan we doen? Met het gereedkomen van dit Gemeentelijke Meerjaren Programma is deze vraag tot op het lokale schaalniveau beantwoord. o 2010 tot en met 2013: uitvoeringsfase. In deze fase wordt de overschakeling gemaakt van praten over naar doen. De Uitvoeringsprogramma s 2010 voor Oss en Lith, die bij dit document horen, geven aan wat er in deze gemeenten het komende jaar concreet gedaan wordt. Deze versie van het gemeentelijke Meerjaren Programma is agendastellend. Dit betekent dat in de loop van 2010 zal worden vastgesteld, wat er de komende drie jaar nog dient te worden gerealiseerd. o 2014 tot en met 2017: verankering. De reconstructie van het buitengebied zorgt voor veel veranderingen. Door de uitvoering van projecten zijn in deze periode veel veranderingen zichtbaar. Deze veranderingen moeten goed verankerd worden in hun fysieke en maatschappelijke omgeving, zodat het buitengebied leefbaar blijft. Tevens zal in deze periode de uitvoering van de reconstructie geëvalueerd worden, en waar nodig zullen vervolgstappen geformuleerd worden. Uit bovenstaande blijkt dat er reconstructiedoelstellingen geformuleerd zijn op provinciaal, regionaal en lokaal niveau. In veel gevallen zullen ze elkaar overlappen, er zijn echter specifiek gemeentelijke doelen. Wanneer in dit Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 9

10 stuk gesproken wordt over de reconstructiedoelstellingen, dan gaat het over alle doelen gezamenlijk. 1.2 Doel De gemeenten Oss en Lith gaven in 2005 in de bestuursovereenkomst met de provincie Noord-Brabant aan zich in te spannen voor een goede en gecoördineerde uitvoering van de reconstructieopgave. Het voorliggende Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie is een belangrijk document in dat proces. Naast een inhoudelijk overzicht van reconstructiedoelen en projecten, geeft dit programma weer hoe de gemeenten het uitvoeringsproces willen vormgeven. Dit document dient daarom twee belangrijke doelen: o versnelling van de projectuitvoering; o verduurzaming van het uitvoeringsproces. 1.3 Inhoud Dit Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013 bestaat uit twee delen. In deel A worden de reconstructiedoelstellingen voor Oss en Lith weergegeven. Een koppeling wordt gemaakt met projecten die al lopen of in de planning zitten. Ook is een organisatiehoofdstuk toegevoegd, waarin de huidige organisatie van de reconstructie wordt beschreven en waarin handreikingen worden gedaan voor het verduurzamen van de (uitvoerings)organisatie. Deel B betreft de uitvoeringsprogramma s Omdat Oss en Lith in het komende jaar nog zelfstandige gemeenten zijn, is er voor iedere gemeente een eigen uitvoeringsprogramma opgesteld. Voor beide gemeenten zal aan de uitvoeringsprogramma s nog een communicatieplan worden gekoppeld. De gemeenten beogen daarmee de maatschappelijke verankering van projecten. 1.4 Werkwijze Om te komen tot dit Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie zijn een aantal stappen doorlopen: 1. Deskresearch Er is geïnventariseerd welk beleid provinciaal, regionaal en lokaal - er voor de gemeenten Oss en Lith momenteel ligt. Door de gemeenten is een brede inventarisatie gemaakt van projecten. In hoofdstuk vier (organisatie) en in deel B (uitvoeringsprogramma s) komen de belangrijkste projecten aan bod. Een totaaloverzicht van reconstructieprojecten, met daaraan gekoppeld de gewenste prestatie, en de prestatie die daadwerkelijk geleverd wordt, wordt ontwikkeld in Gesprekken met medewerkers van de gemeente Er zijn een aantal gesprekken geweest. Ter voorbereiding op dit project is uitgebreid gesproken met Wim van Dijk, beleidsmedewerker buitengebied, over het doel van dit document. Daarnaast heeft de projectleider van het RMB voor dit document een aantal dagen bij de gemeente Oss gewerkt, waarbij op een informele wijze informatie over reconstructieprojecten en de organisatie rondom reconstructie is verkregen. 3. Uitwerking in programma De uitkomsten van de voorgaande stappen zijn verwerkt in dit document. 1.5 Leeswijzer Het rapport is opgebouwd uit twee delen: Deel A: Opgave 2010 tot en met 2013 Hoofdstuk twee beschrijft het buitengebied van de gemeenten Oss en Lith aan de hand van de reconstructiethema s. In hoofdstuk drie worden de gemeentelijke reconstructiedoelen beschreven. Ze worden gekoppeld aan strategische projecten die invulling gegeven aan de doelstellingen. In hoofdstuk vier worden de handreikingen gedaan voor de (uitvoerings)organisatie. Deel B: Uitvoeringsprogramma s 2010 Oss en Lith In de uitvoeringsprogramma s 2010 wordt ingegaan op de projecten die in 2010 op stapel staan. Ingegaan wordt op te realiseren doelen en projecten en de beschikbare financiële middelen. 10

11 1.6 Vervolgstappen In 2010 wordt dit Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie verfijnd door: aan dit document een kaart toe te voegen, waarop naast de beleidsdoelen van de reconstructie ook de projecten worden weergegeven, die zijn gerealiseerd of waaraan wordt gewerkt; een totaaloverzicht van projecten (periode ) gekoppeld aan PMJP-doelstellingen te maken; in een apart communicatieplan voor beide gemeenten aan te gegeven op welke wijze de centrale boodschap Boeiend Buitengebied wordt uitgedragen; een inventarisatie te maken van subsidiemogelijkheden voor reconstructieprojecten. Tevens worden in 2010 het meerjaren programma en de uitvoeringsprogramma s geactualiseerd. Aan het einde van dat jaar lopen de afspraken met betrekking tot de financiering van de realisering van de reconstructiedoelen in beide gemeenten ten einde. Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 11

12 12

13 2 GEBIEDSBESCHRIJVING De gemeenten Oss en Lith liggen in reconstructiegebied Maas & Meierij. De gemeente Oss is ha groot, Lith bestaat uit ha land en water. Beiden worden aan de noordkant begrensd door de rivier de Maas. De gemeente Lith wordt ook in het zuiden door water begrensd (Hertogswetering). Aan de zuidkant van de gemeente Oss loopt de snelweg A50. De thema s worden afzonderlijk behandeld. Goed is echter te vermelden dat de gemeente Oss kiest voor een integrale benadering van het landelijk gebied: recreatie en natuur naast de landbouw (Structuurvisie Oss 2020). Door de ligging aan de Maas worden de gemeenten gekenmerkt door een rivierkleilandschap met uiterwaarden, oeverwallen, weidse komgronden en hoger gelegen zandruggen. In het zuiden van de gemeente Oss ligt provinciaal landschap De Maashorst. De invloed van de Maas in dit deel van de gemeente is minimaal. De gemeente Oss is verreweg de grootste van de twee gemeenten met inwoners. Lith heeft inwoners. De gemeente Lith krijgt in de komende jaren te maken met een bevolkingsdaling, in Oss groeit het aantal inwoners licht tot Per saldo blijft het totale aantal inwoners tot 2015 ongeveer gelijk (CBS Statline, 2008). De gemeente Oss bestaat uit de kernen Berghem, Demen, Dennenburg, Deursen, Dieden, Haren, Herpen, Huisseling, Keent, Koolwijk, Macharen, Megen, Neerlangel, Neerloon, Oss, Overlangel en Ravenstein. De gemeente Lith bestaat uit de kernen Het Wild, Kessel, Lith, Lithoijen, Maren, Maren-Kessel, Oijen en Teeffelen. Op 6 maart 2008 besloot de gemeenteraad van Lith om de gemeente op te heffen. Per 1 januari 2011 gaan de gemeenten Oss en Lith samen. De gemeentelijke apparaten zijn samengevoegd op 1 juni In dit hoofdstuk worden de kenmerken van de beide gemeenten aan de hand van de thema s uit het reconstructieplan nader omschreven: Natuur Landbouw Landschap en cultuurhistorie Water en bodem Toerisme en recreatie Wonen, werken en leefbaarheid De komgronden Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 13

14 2.1 Natuur Langs de Maas, in de uiterwaarden van de beide gemeenten, liggen gebieden die deel uitmaken van de ecologische hoofdstructuur. Ook het provinciaal landschap De Maashorst en de Geffense Bosjes maken deel uit van dit samenhangende netwerk van bestaande en nog te ontwikkelen natuurgebieden. De Erfdijk vormt een ecologische verbinding tussen de natte natuur van de Maasuiterwaarden, en de droge natuur van De Maashorst. Twee andere ecologische verbindingszones in de gemeenten zijn de Hertogswetering en de Munsewetering. De gemeente vindt het belangrijk dat deze ecologische verbindingen beleefbaar worden gemaakt voor bezoekers. hoofddoelstelling van deze zone is bescherming en ontwikkeling van hydrologische, natuur-, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. In de gemeente Lith wordt uitvoering gegeven aan een groot natuur ontwikkelingstraject (4.500 ha): Fort Sint Andries. Het project dankt zijn naam aan de forten die in het gebied zijn gelegen. In de komende jaren zal het areaal natuurgebied in Fort Sint Andries flink worden uitgebreid. Agrariërs kunnen daarbij een rol gaan spelen door het afsluiten van beheerovereenkomsten (groen-blauwe diensten). Naast natuurontwikkeling is ontwikkeling van de recreatieve functie een belangrijke nevendoelstelling. Ook in andere delen van de gemeenten wordt de inzet van groen-blauwe diensten gestimuleerd. In de gemeente Lith wordt tot nu toe geen gebruik gemaakt van het Stimuleringskader groen-blauwe diensten. In de gemeente Oss wordt deze provinciale subsidieregeling wel toegepast. De gemeente Lith wil zich bij de gemeente Oss aansluiten. 2.2 Duurzame landbouw De land- en tuinbouw in de gemeenten Oss en Lith vormt een belangrijke stuwende kracht als het gaat om economische ontwikkeling, maar ook om natuur en landschap. De grondgebonden landbouw is momenteel de belangrijkste ruimtegebruiker en beheerder van het buitengebied. De veehouderij in Oss en Lith vinden we vooral in de komgrondenzone en in de randen van de aangrenzende overwallen. Op de oeverwallen is in beperkte mate akker- en tuinbouw aanwezig. De landbouw staat, net als andere economische sectoren, voor de opgave om duurzamer te gaan opereren. Dit kan door anders om te gaan met mest, landbouwplastic en gewasbeschermingsmiddelen. Ook in de samenwerking met andere economische sectoren liggen daarvoor kansen. De Maashorst Een zone langs de Maas en het natuurgebied De Maashorst zijn aangewezen als regionale natuur- en landschapseenhedem (RNLE s). De De uiterwaarden en zones rond de kernen en nabij natuurgebieden zijn aangewezen als extensiveringsgebieden voor de intensieve veehouderij. Dit betekent dat er in deze gebieden voor deze sector nauwelijks ruimte is voor bedrijfsontwikkeling. Die ontwikkeling kan wel plaats vinden in landbouwontwikkelingsgebieden (LOG s) en verwevingsgebieden. In de gemeente Lith ligt één LOG, in Oss ligt een klein deel van een LOG dat 14

15 zich grotendeels in de aangrenzende gemeente Maasdonk bevindt. In beide gemeenten is geen nieuwvestiging van intensieve veehouderijen mogelijk, ook niet in de LOG s. Voor beide gebieden zal daarom voor de mogelijkheden voor bedrijfsontwikkeling geen duidelijk onderscheidend beleid worden ontwikkeld. Het aantal landbouwbedrijven is de afgelopen jaren in Nederland flink afgenomen, de gemiddelde grootte is toegenomen. In Brabant waren er in landbouwbedrijven, in 2009 is dit aantal gedaald tot (CBS, Statline). Hoewel de economische waarde van de landbouw niet aan betekenis inboet, neemt de bijdrage aan de werkgelegenheid wel steeds verder af. De verbrede landbouw is in opmars; in deze sector is er sprake van toenemende werkgelegenheid. Ook bieden vrijkomende agrarische gebouwen ruimte aan nieuwe bedrijven. ruilverkaveling in de komgronden terecht gekomen, op voldoende afstand van de dorpen. De biologische landbouw in Brabant, en ook in de gemeenten Oss en Lith, blijft achter bij het landelijke streefcijfer. Doel is 10% biologische teelt in Naar verwachting ligt dit percentage in Brabant in 2010 op 5,6% (Provincie Noord-Brabant, reconstructieplan Maas en Meierij, 2005). 2.3 Landschap en cultuurhistorie Het noorden van de gemeente Oss en de hele gemeente Lith bestaat uit het laag gelegen, natte rivierenlandschap van de Maas. Het zuidelijke deel van de gemeente Oss bestaat uit een hoger gelegen, droog dekzandlandschap. De dierlijke landbouwsectoren staan als gevolg van wetgeving het meest onder druk; het aantal bedrijven met intensieve veehouderij is de afgelopen jaren sterk gedaald. Het aantal bedrijven met rundveehouderij is gekrompen door quotering van de melkproductie. Nu de quotering wordt afgeschaft, is onduidelijk wat er gaat gebeuren. De wetgeving met betrekking tot huisvesting en ammoniak zal een extra impuls geven aan de verdere sanering van de intensieve veehouderij. Binnen de landbouw is er een verschuiving zichtbaar. Kansen liggen er op het gebied van voedselverwerking en verbreding. Steeds vaker worden er streekproducten op het bedrijf zelf gemaakt. Dit geeft toegevoegde waarde en werkgelegenheid. Als gevolg van de vergrijzing, een langere levensduur, de extramuralisatie van zorg en een groeiende interesse in natuurbeleving en natuurlijke producten, liggen er voor boeren kansen voor verbreding richting zorg, natuurbeheer en recreatie. In en om de kwetsbare natuurgebieden (De Maashorst, rivier- en uiterwaardenzone) is de intensieve veehouderij voor een belangrijk deel verdwenen. Aan de rand van dorpen bevinden zich nog wel veel veehouderijen. De inwoners van dorpen merken regelmatig de invloed van met name van varkens- en pluimveehouderijen op hun leefomgeving. Op enkele bedrijven na, zijn de meeste rundveebedrijven met de Bebouwing op de oeverwal Deze verschillende landschapstypen leveren een gevarieerd landschap op. Van noord naar zuid: de rivier met uiterwaarden, de oeverwal en de komgronden. Dit komgebied is zeer open, omdat dit gebied vroeger bij Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 15

16 hoog water onder water werd gezet (Beerse Overlaat). Nu deze overlaat niet meer in gebruik is, treedt er een verdichting van het gebied op. In de gemeente Oss komen drie aardkundig waardevolle gebieden voor: de uiterwaarden ten oosten van Megen, omgeving Keent en De Maashorst. Ingrepen in de opbouw van de bodem moeten in deze gebieden worden vermeden. De noordelijke kernen van de gemeente Oss en de kernen van de gemeente Lith liggen op de oeverwal. Daarvan zijn Ravenstein en Megen historische vestingstadjes met een grote cultuurhistorische waarde. De kernen Oss, Berghem, Koolwijk en Herpen bevinden zich op de dekzandrand. De dekzandrand vormt de overgang tussen het rivierengebied en het hoger gelegen zandgebied. Ten zuiden van de dekzandrand liggen twee deelgebieden: het stuifduinen- en boscomplex (De Maashorst) en de kamp- en heideontginningen (Zuidelijke geledingszone) (Nota Landschapsbeleid, gemeente Oss). Op basis van een landschapsvisie moeten natuur, landschap en cultuurhistorie in samenhang ontwikkeld worden (Provincie Noord-Brabant, reconstructieplan Maas en Meierij, 2005). De gemeente Oss beschikt over een Natuur- en landschapsvisie (2005) die zich met name richt op de natuur, en een Nota Landschapsbeleid (2008). De gemeente Lith heeft het opstellen van een landschapsplan opgenomen als voorgenomen actie in haar perspectiefnota Water en bodem Het grootste deel van de gemeente Lith en een deel van de gemeente Oss zijn in het reconstructieplan Maas en Meierij (uit 2005) opgenomen als zoekgebied voor rivierverruiming; deze gebieden zouden water kunnen opvangen als de Maas overstroomt. Gewijzigd rijksbeleid heeft er inmiddels toe geleid dat deze zoekgebieden zijn vervallen. Ze worden daarom ook niet opgenomen bij de herziening van de bestemmingsplannen buitengebied van beide gemeenten. In beide gemeenten zijn natte ecologische verbindingszones te vinden: de Hertogswetering en de Munsewetering (ten zuiden van De Maashorst). In totaal gaat het om bijna 72 kilometer EVZ. De droge EVZ Erfdijk valt ook binnen deze lengte. De Hertogswetering In Maas en Meierij wordt de basisnorm voor nitraat in grond- en oppervlaktewater overschreden. In het grootste deel van dit reconstructiegebied worden ook de normen voor koper, nikkel en zink in het grond- en oppervlaktewater overschreden. In veel landbouwgronden bevinden zich vaak te grote concentraties fosfaat (situatie 2005) (Provincie Noord-Brabant, reconstructieplan Maas en Meierij, 2005). Landelijk en provinciaal zijn er afspraken gemaakt om de uitspoeling van schadelijke stoffen in water en bodem te verminderen. Oss neemt in dat verband deel aan het project Schoon Water. Na een pilot waarbij een aantal agrariërs uit Macharen en een aantal bedrijven op bedrijventerrein Elzenburg betrokken zijn, wil de gemeente Oss deze aanpak op korte termijn samen met een aantal partijen, waaronder de ZLTO, breder in haar gemeente invoeren. De gemeente Oss is tijdens deze pilot aan de slag gegaan met de Kaderrichtlijn water (KRW). Sluitstuk van dit proces is de vaststelling van 16

17 het waterbeheerplan voor Oss en Lith door het waterschap eind Dit plan past binnen het nieuwe provinciale en het nieuwe landelijke waterplan. De EVZ s zijn een belangrijk onderdeel hierin. 2.5 Recreatie en toerisme Het recreatieve netwerk van de gemeenten Oss en Lith bestaat uit de stedelijke regio rondom Oss met haar uitloopgebied, en daarnaast uit een raamwerk van relatief kleinschalige en gevarieerde voorzieningen. dagrecreatie gekoppeld in de vorm van een recreatieve poort voor het gebied De Maashorst. Dit is de eerste recreatieve poort die voor dit gebied geopend is. Later worden, in de gemeenten Schaijk en Uden, nog twee poorten gerealiseerd. Daarnaast komen er diverse informatiepunten, zoals bij natuurtheater Hoessenbosch. Het stedelijk uitloopgebied van Oss wordt de Zuidelijke Geledingszone genoemd. Dit gebied is een uitloper van natuurgebied De Maashorst. Het is ingericht voor recreatie; er is kampeergelegenheid, er zijn diverse wandel-, fiets- en ruiterroutes aanwezig, een informatiepunt en een crossbaan. In dit gebied is ruimte voor uitbreiding van rode functies in combinatie met recreatie. Voor het gebied is beleid ontwikkeld, dat via een uitvoeringsplan moet leiden tot projectmatige herinrichting. Een ander gebied in de gemeenten Oss en Lith waar extra aandacht is voor recreatie is de oeverwal of Maasrand. Op de oeverwal liggen dorpen en stadjes met een grote cultuurhistorische waarde. Door hun authentieke uitstraling zijn ze aantrekkelijk voor de recreant. Ook de Maas biedt goede mogelijkheden voor recreatie. Reeds aanwezig zijn de grootschalige intensieve recreatievoorziening Lithse Ham en enkele jacht- en passantenhavens. Gewerkt wordt aan de versterking van watergebonden recreatie, onder andere door het opknappen van jachthavens en het aanleggen van veerverbindingen. Omdat in het gebied veel ruimte geboden wordt voor natuurontwikkeling in relatie tot ruimte voor de rivier, zoals de Diedense Uiterdijk en de Hemelrijkse Waard, heeft de gemeente Oss uitgesproken dat zij in het gebied alleen laagdynamische recreatieve activiteiten wil. De gemeente wil wel onderzoeken hoe zij deze natte natuur, waaronder ook de EVZ s, beleefbaar kan maken. Het bosgebied Herperduin, dat deel uitmaakt van natuurgebied De Maashorst, is een aantrekkelijk gebied voor natuurrecreatie. Aan de oostzijde van dit gebied ligt de verblijfsrecreatieve voorziening Vakantiepark Herperduin. Sinds juni 2009 is aan deze voorziening ook Ravenstein 2.6 Leefbaarheid en economie Het gebied Waalboss is aangewezen als stedelijke regio. Oss, Berghem en de zone tussen Oss en Heesch maken hier deel van uit. In 2010 wordt geconcretiseerd welke stedelijke ontwikkelingen (woningbouw, bedrijven, voorzieningen) op welke locaties in dit gebied gerealiseerd gaan worden. De inwoners van de gemeenten Oss en Lith maken gebruik van de regionale voorzieningen van de stad Oss (schouwburg, musea en dergelijke). Voor locale voorzieningen, zoals een buurthuis en scholen, gaat de gemeente Oss uit van de clustergedachte. Een cluster van kernen Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 17

18 moet zelfvoorzienend zijn, dat wil zeggen dat alle voorzieningen die passen bij de aard en schaal van het dorp bereikbaar moeten zijn. De laatste jaren is er in de dorpen weinig gebouwd. Oorzaak was het uitgangspunt van een migratiesaldo 0. Nu blijkt er echter een tekort te zijn aan geschikte woningen voor starters en senioren. Dorpen kijken daarom op welke manier verantwoorde uitbreiding mogelijk is. Belangrijke voorzieningen in een dorp zijn een buurthuis, een steunpunt voor zorg en een basisschool. Zo veel mogelijk worden deze voorzieningen in ieder dorp gerealiseerd. Waar dit niet mogelijk is, streeft de gemeente ernaar goede verbindingen te hebben tussen dorpen, waardoor de voorzieningen wel voor iedereen bereikbaar zijn. Door schaalvergroting en bedrijfsbeëindiging neemt het agrarisch ondernemerschap af. Er ontstaat een nieuwe plattelandseconomie die bestaat uit vernieuwende economische dragers (product- en procesinnovatie), verbrede landbouw, toerisme en recreatie. 18

19 3 RECONSTRUCTIEPROGRAMMA Na een aantal voorbereidende jaren, staan de jaren 2010 en verder in het teken van de uitvoering. In dit hoofdstuk wordt per reconstructiethema beschreven welke doelen de gemeenten Oss en Lith in de periode 2010 tot en met 2013 willen behalen. Waar dat mogelijk is, wordt er een koppeling gemaakt met de projecten die invulling geven aan deze doelen. Omdat een project een bijdrage kan leveren aan meerdere doelen, kan hetzelfde project onder verschillende reconstructiethema s genoemd worden. De projecten die in 2010 in uitvoering zijn, worden in het uitvoeringsprogramma in deel B verder uitgewerkt. Toetsingskader voor de projecten zijn de beleidsprogramma s en regelgeving die gelden voor activiteiten in het landelijk gebied. Voorbeelden zijn het milieubeleidsplan, het klimaatplan, de nota geluid, de geurgebiedsvisie en de geurverordening. Zo staan in het milieubeleidsplan niet alleen het beschermen van de volksgezondheid en het verbeteren van de leefkwaliteit centraal, maar is het ook een beleidskader dat wordt gehanteerd bij zowel de planvoorbereiding als bij de toetsing van ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkelingen. In de geurverordening zijn per gebiedstype en per type kern op maat gemaakte geurnormen vastgesteld, waaraan nieuwe ontwikkelingen ook worden getoetst. Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 19

20 3.1 Natuur Behoud en herstel van natuur- en landschapswaarden staan hoog op de agenda in de gemeenten Oss en Lith. In de gemeenten liggen een aantal gebieden met belangrijke natuurwaarden die verder ontwikkeld worden de komende jaren. De belangrijkste zijn De Maashorst en Maaspark (de zone langs de Maas). Ook de zone van de Maas naar De Maashorst, de Erfdijk, is een waardevol gebied. Particulier natuurbeheer Een belangrijk middel om verschillende natuurdoelen binnen redelijke termijn te kunnen realiseren, is de inzet van particulieren waaronder boeren bij het aanleggen, herstellen en beheren van natuur. Het stimuleringskader Groen Blauwe diensten biedt hiervoor een goed kader. In de gemeente Oss is deze regeling reeds uitgewerkt in een gebiedsuitvoeringsprogramma. Beheersovereekomsten met particuliere grondeigenaren kunnen nu gesloten worden. De gemeente Lith wil op korte termijn ook gaan werken met dit stimuleringskader. Op sommige plaatsen liggen voormalige agrarische bedrijfslocaties in een landschappelijk waardevol gebied. De gemeente Oss heeft de intentie een al bestaande subsidieregeling voor de sloop van deze (bij)gebouwen open te stellen voor één of meerdere van dergelijke gebieden. Realiseren ecologische verbindingszones (EVZ) De realisatie van ecologische verbindingszones heeft prioriteit in de gemeenten Oss en Lith. De projecttrekker van de natte verbindingszones (Hertogswetering en Munsewetering) is het waterschap Aa en Maas. Iedere zone bestaat echter uit een deel voor het waterschap (10 meter) en een deel voor de gemeente (15 meter). Het waterschap legt momenteel haar deel van deze EVZ s aan. De gemeente Oss wil met het waterschap de afspraak maken dat het waterschap ook de realisatie van het gemeentelijke deel op zich neemt. Een belangrijke actie hierin is de grondverwerving, danwel het maken van afspraken over particulier beheer. aanleggen en beheren van deze EVZ s maakt een snellere realisatie ervan mogelijk. Volledige realisatie voor 2012 is echter niet haalbaar. Realiseren ecologische hoofdstructuur (EHS) De ecologische verbindingszones in Oss en Lith maken gedeeltelijk deel uit van de ecologische hoofdstructuur (EHS). De aanleg van de EHS is een provinciale opgave. De gemeenten als verantwoordelijken voor de aanleg van de EVZ s dragen door middel van realisatie ervan bij aan de realisatie van de provinciale EHS-doelstelling. De gemeente Lith gaat een landschapsvisie ontwikkelen voor de Alphense Waard en Ossekamp, die deel uitmaken van de EHS. Mogelijk kunnen er in de uitvoering van deze projecten slimme combinaties gemaakt worden met de aanleg van de EHS door de provincie. Overleg is daarvoor nodig. Realisatie regionale natuur- en landschapseenheden (RNLE) Zowel De Maashorst als Maaspark (uiterwaarden) zijn in het reconstructieplan aangewezen als RNLE. In deze zones vindt bescherming en ontwikkeling van hydrologische, natuur-, landschappelijke en cultuurhistorische waarden plaats. Een landschapsvisie vormt de basis voor deze ontwikkelingen. Het natuuroverleg, dat eind 2009 voor het eerst plaatsvindt, kan mogelijk gebruikt worden als kraamkamer voor dergelijke visieontwikkeling. De ontwikkeling van de entree Hoessenbosch tot De Maashorst heeft prioriteit bij de gemeente Oss. Projecten Lith Stimuleringskader groen-blauwe diensten gemeente Lith: schrijven gebiedsuitvoeringsprogramma (GUP) (prioriteit) Landschapsvisie ontwikkelen ten behoeve van realisatie Alphense Waard en Ossekamp Afspraken met waterschap Aa en Maas over realisatie gemeentelijk deel EVZ langs de Hertogswetering Uitbreiding in gang gezette herinrichting poelen en wielen In het gebiedsmeerjarenprogramma Maas en Meierij is de realisatie van EVZ s als speerpunt opgenomen. De provincie vergoedt de aanleg van het gemeentelijke deel volledig, onder voorwaarde dat de EVZ voor 2012 gerealiseerd is. De inzet van particuliere grondeigenaren bij het 20

21 Projecten Oss Beheersovereenkomsten sluiten met particuliere grondeigenaren in het kader van stimuleringskader Groen Blauwe diensten. Starten met beheersovereenkomsten in ecologische verbindingszones (prioriteit) Afspraken maken met waterschap Aa en Maas over aanleg gemeentelijk deel ecologische verbindingszones (prioriteit) Openstellen subsidieregeling voor slopen voormalige agrarische bedrijfslocaties in landschappelijk waardevolle gebieden Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 21

22 3.2 Duurzame landbouw Mede door de uitvoering van landinrichtingsproject Lage Maaskant heeft de grondgebonden landbouw (met name de rundveehouderij) in de gemeenten Oss en Lith ruime ontwikkelingsmogelijkheden. Voor gebieden buiten dit project wordt de komende jaren op initiatief van de ZLTO en de provincie het instrument van kavelruil ingezet. De gemeente heeft haar medewerking toegezegd door onder andere gemeentegronden in te brengen om ook gemeentelijke doelen te kunnen realiseren. Omdat nieuwvestiging van intensieve veehouderijen in de beide gemeenten niet mogelijk is, zijn de ontwikkelingsmogelijkheden in die sector beperkter. De landbouwontwikkelingsgebieden (LOG s) en de verwevingsgebieden, in het bijzonder de landbouwlinten, zijn aangewezen voor uitbreiding en/of hervestiging van bedrijven met intensieve veehouderij op bestaande, duurzame locaties. Verbrede landbouw In de LOG's en de landbouwlinten willen de gemeenten alleen verbreding met agrarisch verwantschap, zoals een loonwerkersbedrijf, zorgboerderij of landbouwmechanisatiebedrijf. In het overige verwevingsgebied stimuleren ze verbreding richting natuurbeheer, recreatie en toerisme. Ook zien zij kansen voor slimme combinaties met andere economische sectoren, zoals energieproducenten. Op regionaal niveau zijn de reconstructiedoelstellingen voor verbrede landbouw behaald. Desalniettemin blijven de gemeenten aandacht geven aan dit onderwerp, omdat dit voor de toekomst van de sector van groot belang is. Ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid De gemeenten Oss en Lith hechten veel waarde aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid van landbouwbedrijven. Op dit moment hebben de gemeenten weinig mogelijkheden om te sturen op ruimtelijke kwaliteit bij bedrijven die willen uitbreiden. In de toekomst gaan de nieuwe structuurvisie en verordening van de provincie daar wel mogelijkheden voor geven. Overigens zijn met de ZLTO al wel afspraken gemaakt over de stimulering van de landschappelijk inpassing van bestaande gebouwen. Ook kunnen de gemeenten beleid ontwikkelen met betrekking tot het hergebruik van voormalige agrarische bedrijfslocaties. Een mogelijkheid is dit in te bedden in een beleidsnotitie voor (kleinschalige) plattelandsacitiviteiten, waarin in de breedte wordt aangegeven welke ontwikkelingen op welke locaties mogelijk zijn. Ook het intrekken van lege milieuvergunningen voorkomt ongewenste ruimtelijke ontwikkelingen. Ontwikkeling LOG's In de gemeente Lith ligt LOG Alphense Waard. In dit LOG is geen nieuwvestiging mogelijk. Alleen op het moment dat locaties vrijkomen, kan een andere veehouder daar naartoe verplaatsen. In de gemeente Oss ligt een klein deel van het LOG Oss-Maasdonk. Ook hier is geen nieuwvestiging toegestaan. Dit LOG ligt in een zoekgebied voor stedelijke ontwikkeling (Waalboss), waardoor goed gekeken moet worden of de functies die ontwikkeld worden, elkaar niet in de weg zitten. Afwaartse beweging Agrarische ondernemers die willen verplaatsen omdat ze in extensiveringsgebied liggen, moeten wachten tot er een locatie vrijkomt in een LOG of in een landbouwlint. Landbouwlinten zijn verwevingsgebieden waar relatief veel (intensieve) veehouderij plaatsvindt. Het op gang brengen van de afwaartse beweging heeft prioriteit bij de provincie. Voor de gemeenten Oss en Lith is er een concept plan van aanpak gemaakt. Na het definitief worden van dit plan, moet er een keuze worden gemaakt wie met de uitvoering ervan aan de slag gaat. Dit heeft prioriteit, omdat het doel is om de afwaartse beweging in 2013 af te ronden. Goede communicatie richting bewoners, bijvoorbeeld over gezondheidsaspecten, is van groot belang. Zonder steun van de bevolking is realisatie van de afwaartse beweging in 2013 niet mogelijk. Maar ook zal ontwikkeling van de veehouderij in zijn geheel stagneren, als geen duidelijkheid kan worden verschaft over de invloed van bedrijfsaanpassingen op de volksgezondheid. Een duidelijk voorbeeld is de Q-koorts, waarvan op dit moment onvoldoende duidelijk is op welke wijze deze ook voor de mens besmettelijke ziekte effectief kan worden aangepakt. Aangezien een geitenbedrijf een aannemelijk risico voor de volksgezondheid met zich mee brengt, wordt een nieuw uitbreidingsverzoek van een geitenbedrijf in het kader van 22

23 milieuvergunningen momenteel niet zomaar gehonoreerd. Er is dan eerst aanvullend onderzoek nodig, waardoor voldoende duidelijk wordt of de betreffende uitbreiding van invloed is op de volksgezondheid. De gemeente zal bij een dergelijke procedure extra aandacht besteden aan de communicatie naar alle betrokkenen. Daarnaast is het voor de realisatie van de reconstructiedoelstellingen belangrijk dat de gemeenten lege milieuvergunningen intrekken, zodat zich geen nieuwe veehouderijen kunnen vestigen op ongewenste locaties. Tenslotte is het ontwikkelen van BiO-beleid (Buitengebied in Ontwikkeling) een mogelijkheid om veehouderijen te ondersteunen als zij willen stoppen of verplaatsen. In het BiO-beleid geeft de gemeente aan hoe zij om wil gaan met bebouwing en locaties in het buitengebied. Een onderdeel van het BiO-beleid kan zijn hoe de gemeente om wil gaan met voormalige agrarische bedrijfslocaties (VAB s); bijvoorbeeld door agrariërs die stoppen of willen verplaatsen de mogelijkheid te geven woningen te bouwen op deze vrijkomende locaties. Daarmee genereren zij middelen om hun verplaatsing of het saneren van hun bedrijf te financieren. In de gemeenten Oss en Lith is de ontwikkeling van BiO-beleid onderdeel van de integrale herziening van de bestemmingsplannen buitengebied. Stimuleren gebruik duurzame productiesystemen De gemeente Oss geeft prioriteit aan het verduurzamen van de landbouw. In samenwerking met de ZLTO wil zij naar combinaties zoeken met andere economische sectoren om zo duurzamer te gaan produceren. Kansen liggen er bijvoorbeeld in combinaties met energieproducenten: energie uit mest, zon en wind. In de gemeente Lith staat al een mestvergistingsinstallatie. diverse projecten opzetten. Voor de initiatie van deze projecten is de gezamenlijke werkgroep Duurzame Landbouw ingesteld. Projecten Lith Communicatie over afwaartse beweging (prioriteit) Opstellen BiO-beleid (als onderdeel van herziening bestemmingsplan buitengebied) Ontwikkelen verbrede landbouw Intrekken lege milieuvergunningen Projecten Oss Project Schoon Water gemeentebreed invoeren (prioriteit) Afwaartse beweging en LOG's (prioriteit) Overleg met provincie over maatwerk LOG Oss-Maasdonk (prioriteit) Ontwikkelen Bio-beleid (als onderdeel van herziening bestemmingsplan buitengebied) Stimuleren gebruik duurzame productiesystemen Ontwikkelen verbrede landbouw Intrekken lege milieuvergunningen Ontwikkelen subsidieregeling voor slopen voormalige agrarische bedrijfslocaties. Opstellen milieuprogramma (relatie afwaartse beweging gezondheid en milieubelasting) Een ander manier om de landbouw te verduurzamen, is het verminderen van uitspoeling van schadelijke stoffen in grond- en oppervlaktewater. In Macharen is de pilot 'Schoon Water' succesvol uitgevoerd. Door het verminderen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, wordt daar een bijdrage geleverd aan schoon grond- en oppervlaktewater. Ook het inzamelen en hergebruiken van schadelijk verpakkingsmateriaal (verpakkingen van gewasbeschermingsmiddelen en landbouwfolie) levert hieraan een bijdrage. De gemeente Oss wil hiertoe samen met de ZLTO Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 23

24 3.3 Landschap en cultuurhistorie Versterking en ontwikkeling van de diverse landschappen in de gemeenten Oss en Lith de uiterwaarden, de oeverwal, het komgebied en het dekzandgebied vertaalt zich in een aantal reconstructiedoelen. Ontwikkelen landschapsvisie De provincie en de gemeenten zijn voorstander van een samenhangende ontwikkeling van natuur, landschap en cultuurhistorie. De basis daarvoor is een (integrale) landschapsvisie. De gemeente Oss beschikt zowel over een dergelijke visie (Natuur- en landschapsvisie, 2005) als over een nota voor het landschapsbeleid (Nota Landschapsbeleid, 2008). Uitvoeringsprogramma s maken onderdeel uit van beide beleidsstukken. In komende jaren wordt daaraan verder uitvoering gegeven, onder andere in samenwerking met de stichting Landschapsbeheer Oss. In Lith wordt een landschapsvisie ontwikkeld voor de Alphense Waard en Ossekamp. Maasband (relatie stad Oss met de Maas) versterken Samenwerking met maatschappelijke partners versterken (zoals met Landschapsbeheer Oss en Agrarische Natuurvereniging Beerse Overlaet) Zichtbaar maken historische en archeologische waarden Verrommeling tegengaan Speerpunten in de landschapsvisie van de gemeente Oss zijn in ieder geval het openhouden van het komgebied, de ontwikkeling van de zuidelijke geledingszone tussen Oss en Heesch als groene buffer, de ontwikkeling van de Erfdijk en het behouden en verbeteren van de toegankelijkheid van waardovolle cultuurhistorische elementen. Maasband De gemeente Oss wil de band tussen de stad Oss en de Maas versterken. Daartoe wil zij in de Maasband (een gebied tussen Oss en de Maas) de intensieve veehouderij terugdringen, het landschap aantrekkelijker maken en ruimte bieden voor recreatie. Projecten Lith Opstellen landschapsvisie Alphense Waard en Ossekamp Samenwerking met maatschappelijke partners versterken (zoals met Landschapsbeheer Oss en Agrarische Natuurvereniging Beerse Overlaet) Projecten Oss In het kader van uitvoering landschapsvisie: landschappelijke inpassing agrarische bedrijven en dorpen 24

25 3.4 Water en bodem Water is een belangrijk thema in de gemeenten Oss en Lith vanwege hun ligging aan de Maas. In de zone langs de Maas staan veel projecten op stapel. Rijkswaterstaat gaat samen met Natuurmonumenten de hele Maasoever natuurlijk inrichten, zoals de Diedense Uiterdijk en de Hemelrijkse Waard. Bij Keent wordt een oude Maasarm uitgegraven en wordt zo ruimte gecreëerd voor de rivier. Dit project wordt uitgevoerd door Waterschap Aa en Maas en Dienst Landelijk Gebied. Langs de Hertogswetering wordt ruimte gemaakt voor waterberging. Veel waterdoelen in de gemeenten worden door andere partijen dan de gemeenten gerealiseerd. De gemeente Oss trekt zelf het project Schoon Water (reeds besproken onder thema landbouw). Daarnaast spelen de gemeenten een rol bij de realisatie van natte ecologische verbindingszones (reeds besproken bij thema natuur). Waterbeheerplan Oss Waterschap Aa en Maas heeft, als uitvloeisel van de kaderrichtlijn water, een waterbeheerplan opgesteld voor Oss en Lith. In 2010 wordt een start gemaakt met de uitvoering van projecten die hieruit voortkomen. Bodemsanering In de gemeente Lith worden diverse poelen en wielen heringericht, onder andere door ze uit te baggeren. Enkele wielen langs de Erfdijk zijn in het verleden volgestort met afval. In het kader van de natuurontwikkeling worden deze voormalige stortplaatsen momenteel gesaneerd. Projecten Lith Uitvoering geven aan waterbeheerplan Herinrichting poelen en wielen Projecten Oss Uitvoering geven aan het waterbeheerplan Saneren wielen langs de Erfdijk Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 25

26 3.5 Recreatie en Toerisme In de gemeenten Oss en Lith bestaan veel initiatieven die betrekking hebben op recreatie en toerisme. Kerngebieden voor toerisme en recreatie zijn: de hele zone langs de Maas, De Maashorst, de Zuidelijke Geledingszone en de Maasband tussen Oss-Noord en Megen. Ontwikkelen routegebonden recreatie Provincie en gemeenten zijn al enige jaren bezig met het ontwikkelen van routes voor fietsers, wandelaars, ruiters en voor boten. De gemeenten kunnen deze ontwikkelen in samenwerking met vrijwilligersorganisaties die bekend zijn in het gebied. Voor de aanleg van routes zijn diverse (Europese) subsidiemogelijkheden. Het versterken van routegebonden recreatie langs de Maas heeft gemeentelijke en provinciale prioriteit. Samenwerking met de stichting Maasmeanders ligt hierbij voor de hand. Ontwikkelen verblijfs- en dagrecreatie Er is behoefte aan meer kwalitatieve, en op senioren gerichte, verblijfs- en dagrecreatieve voorzieningen. De gemeente Oss werkt hier onder andere aan samen met de stichting Maasmeanders voor het gebied langs de Maas. Op langere termijn zullen ook de recreatieve voorzieningen in de Maasband versterkt worden. ook goede samenwerking met vrijetijdspartners van belang. De gemeente Oss wil daarom in 2010 alle vrijetijdspartners met elkaar in overleg brengen. Versterken digitaliseren toerisme De gemeente Oss wil haar website verder versterken. De site bevat daarom voor zowel de gemeente Oss als de gemeente Lith toeristische informatie. Projecten Lith Toename waterrecreatie, versterking haventjes (prioriteit) Projecten Oss Ontwikkelen informatiepunt Hoessenbosch als entree naar De Maashorst (prioriteit) Toename waterrecreatie, versterking haventjes (prioriteit) Ontwikkelen Zuidelijke Geledingszone (prioriteit) Toerisme verder digitaliseren ( Recreatief versterken van de Maasband Samenwerking vrijetijdspartners Oss opstarten Professionaliseren Maasmeanders Uitvoeringsprogramma De Maashorst In het gebied liggen twee recreatieve poorten: de Lithse Ham bij Lith aan de Maas, en Vakantiepark Herperduin als entree naar De Maashorst. De ontwikkeling van een informatiepunt bij natuurtheater Hoessenbosch heeft prioriteit bij de gemeente Oss. In de Zuidelijke Geledingszone wordt ruimte geboden aan recreatieve voorzieningen, waarbij er ook aandacht is voor het open en groen houden van het gebied. De gemeente beschikt over een visie op dit gebied. In 2010 wordt gestart met de uitvoering van projecten gericht op herinrichting. Voor de ontwikkeling van verblijfs- en dagrecreatie is een goed beleidsmatig en juridisch kader nodig. De gemeenten beschikken over een gezamenlijke beleidsnota toerisme en recreatie. De gemeente Oss geeft hier juridische uitwerking aan door in haar nieuwe bestemmingsplan buitengebied ruimte te bieden voor extensieve dagrecreatie. Daarnaast is 26

27 3.6 Leefbaarheid en economie In de gemeenten Oss en Lith is er een duidelijk onderscheid tussen de stedelijke zone van Berghem via Oss en Heesch naar s Hertogenbosch (Waalbossregio) en het landelijke gebied. In het stedelijke gebied gaat het met name om economische ontwikkeling, in het landelijk gebied gaat de aandacht uit naar leefbaarheid en het op peil houden van het voorzieningenniveau. Voor dit reconstructieprogramma is met name de ontwikkeling van het landelijk gebied van belang. Versterken leefbaarheid dorpen Voor sommige dorpen zijn al integrale dorpsontwikkelingsplannen opgesteld (IDOP s), voor andere moet dit nog gebeuren. Zowel voor het opstellen van deze plannen als het uitvoeren ervan is provinciale subsidie beschikbaar. De gemeenten Oss en Lith zijn van mening dat de IDOP s een te gefragmenteerd beeld geven. Ze willen daarom gezamenlijk een beleidsdocument leefbaarheid landelijk gebied opstellen, gericht op de kernen en de randgebieden daar omheen. In dit document kan ook gekeken worden naar clusters van kernen, en hoe de kernen in een cluster elkaar op het gebied van voorzieningen kunnen versterken. Ook het versterken van de economische activiteiten in deze clusters komt daarin aan bod. Projecten Lith Opstellen integrale dorpsontwikkelingsplannen Uitvoeren integrale dorpsontwikkelingsplannen Opstellen beleidsdocument leefbaarheid landelijk gebied Projecten Oss Opstellen integrale dorpsontwikkelingsplannen Uitvoeren integrale dorpsontwikkelingsplannen Opstellen beleidsdocument leefbaarheid landelijk gebied Gemeenten Oss en Lith Gemeentelijk Meerjaren Programma Reconstructie 2010 tot en met 2013, Deel A. 27