Domein. Mobiliteit. okt Senioren op weg. Landelijk onderzoek onder ouderen naar mobiliteitsbeleving en gedrag

Transcriptie

1 Domein Mobiliteit okt 2014 Senioren op weg Landelijk onderzoek onder ouderen naar mobiliteitsbeleving en gedrag

2 Over dit onderzoek. Titel Senioren op weg Steekproef Nederlandse panelleden van 50 jaar en ouder. Respons respondenten hebben de vragenlijst compleet ingevuld. Datum van dataverzameling September, 2014 Onderzoekers Huib Beets Kim Ruijs Lieke van Duist Bureauvijftig & XTNT, 2014 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 2 Over dit onderzoek.

3 Voorwoord Beste partner, We worden gemiddeld steeds ouder. De wijze waarop en de tijdspanne waarin dat gebeurt verandert. We zien bijvoorbeeld dat men steeds langer actief en mobiel blijven dan voorgaande generaties. Dit heeft niet alleen gevolgen voor het verplaatsingsgedrag maar ook voor de verkeersveiligheid. Hoe reizen ouderen het liefst? Van welk vervoersmiddel maken zij meestal gebruik en waarom? Hoe veilig voelen zij zich in het verkeer? Maken zij onderweg wel eens gebruik van reisplanners? Om meer inzicht te krijgen in het verplaatsingsgedrag en om ouderen zolang mogelijk veilig te laten deelnemen aan het verkeer is het van belang om meer inzicht te krijgen in deze diverse doelgroep. Hoe reizen zij het liefst? Om antwoord te krijgen op deze belangrijke vragen hebben XTNT en Bureauvijftig een groot landelijk onderzoek uitgevoerd onder meer dan 2000 Nederlandse 50-plussers. In een voor de Nederlandse ouderenpopulatie representatief onderzoek, waarbij ruim 50 vragen werden gesteld, is dieper gekeken naar verschillende vraagstukken aangaande mobiliteit. Aan het onderzoek hebben vier partners deelgenomen; Provincie Noord-Brabant, Gemeente Enschede, Gemeente Rotterdam en Stadsregio Amsterdam. Het onderzoek levert verrassende en bruikbare inzichten op voor de dagelijkse praktijk. De belangrijkste bevindingen hebben we voor u gebundeld in dit document. Daarnaast bieden we u een overzicht van de belangrijkste highlights uit het literatuuronderzoek dat aan dit onderzoek vooraf ging. Verder hebben we op basis van de resultaten een (doelgroep)segmentatie opgesteld en doen we tevens enkele aanbevelingen hoe u uw klant, nu én in de toekomst, het beste van dienst kunt zijn. Mocht u na het lezen van dit document toch nog vragen hebben, neem dan vooral contact met ons op. We denken graag met u mee. Wij wensen u veel inspiratie en succes. Namens het team van XTNT en Bureauvijftig. Voorwoord 3

4 Inhoudsopgave Inleiding 6 Samenvatting 7 Voorverkenning 8 Rapportage 12 Kerncijfers Algemene bevindingen 15 Verplaatsingsgedrag 18 Verkeersveiligheid en mobiliteitsbeleving 29 Rol van ICT en informatiediensten 32 4 Inhoudsopgave

5 Segmenten en reisstijlen 34 Aanbevelingen 42 Segmenten Inhoudsopgave en reisstijlen 5

6 Inleiding Nederland vergrijst en het tempo van vergrijzing neemt toe. In 2012 waren er 2,7 miljoen 65-plussers, in 2041 zullen dat er 4,7 miljoen zijn. De komende jaren stijgt vooral het aantal jarigen en vanaf 2025 zal ook het aantal 80-plussers sterk toenemen. In 2040 wordt waarschijnlijk het hoogtepunt van het aantal 65-plussers bereikt: 26 procent van de bevolking is dan 65-plusser (in 2012 lag het percentage 65-plussers op 16%). Hieronder zit nog een hele grote groep. Het aandeel 50-plussers is naar verwachting al in 2025 de helft van de Nederlandse bevolking. We zien dat de huidige senioren welvarender, vitaler, actiever én mobieler zijn dan de vorige generaties. Hun activiteitenpatronen veranderen. Wat betekent dit voor de mobiliteit van senioren en hoe kan je daarop sturen? Waarom maken senioren bepaalde keuzes en tot welke gevolgen leidt dat? Verwacht men bijvoorbeeld meer of minder gebruik te gaan maken van de auto, de fiets en het OV? In een groot landelijk kwantitatief onderzoek hebben we de beleving van mobiliteit onder senioren onderzocht. We hebben daarbij gefocust op drie onderwerpen: het verplaatsingsgedrag, verkeersveiligheid & beleving en ICT-gebruik ten behoeve van mobiliteit. In dit rapport gaan we in op de resultaten van het onderzoek en maken daarbij onder andere gebruik van een segmentering in acht reisstijlen. Onder welk type reiziger zijn de huidige senioren in Nederland te scharen. Leeswijzer In dit rapport gaan we eerst in op enkele kerncijfers van het onderzoek. Vervolgens komt de segmentatie aan bod, waarna we verder ingaan op het verplaatsingsgedrag van senioren. Daarna volgt een hoofdstuk over mobiliteitsbeleving en verkeersveiligheid. Dan komt de rol van ICT en informatiediensten aan bod. We sluiten dit rapport af met enkele aanbevelingen. Bureauvijftig en XTNT hebben met plezier aan dit onderzoek gewerkt in opdracht van de Provincie Noord-Brabant, Stadsregio Amsterdam en de gemeenten Enschede en Rotterdam. Wij danken de opdrachtgevers voor hun vertrouwen en hopen dat deze informatie helpt bij het verder ontwikkelen van (verkeers)beleid. 6 Inleiding

7 Samenvatting Het onderzoek Senioren op weg geeft inzicht in het verplaatsingsgedrag van ouderen. Verplaatsingsgedrag De top 3 van méést gebruikte vervoersmiddelen onder senioren zijn de auto, en de (elektrische) fiets. Op de derde plaats reist men het vaakst te voet. Het blijkt dat senioren de auto voornamelijk gebruiken om van en naar het werk te reizen of om de dagelijkse boodschappen te doen. Ouderen kiezen vooral voor de auto vanuit gemak oogpunt. De meerderheid van de automobilisten zegt de aankomende vijf jaar geen verandering in het autogebruik te verwachten. Het op twee na populairste vervoersmiddel onder 50-plussers is de (elektrische) fiets. Net als bij de auto gebruiken senioren de fiets voornamelijk voor de dagelijkse boodschappen en om van en naar het werk te reizen. Gezondheid blijkt een belangrijke motivatie om te blijven fietsen. In meer dan de helft van de gevallen blijkt dit voor mensen een reden te zijn om de fiets te pakken. We zien dat een groot deel van de ouderen de fiets enkele keren per week of dagelijks gebruikt. De belangrijkste reden om géén gebruik te maken van het OV is omdat men tijdens het reizen niet afhankelijk wil zijn van de gezette tijden. Daarnaast spelen de reiskosten en de reistijd een rol. ICT en informatiediensten 81% van de senioren maakt wel eens gebruik van reisinformaite. Navigatiesystemen in de auto en websites voor het plannen van een reis worden het meest gebruikt. Voor informatie omtrent het reizen maken ouderen vaker gebruik van websites dan van apps. De belangrijkste reden om géén gebruik te maken van dergelijke websites of applicaties is dat men geen smartphone heeft. Verkeersveiligheid en mobiliteitsbeleving Ouderen voelen zich niet onzeker door eigen rijvaardigheid. Daarnaast vindt men met dat zij voldoende kennis hebben van de huidige verkeersregels en voelt men zich, over het algemeen, veilig in het verkeer. De meerderheid verwacht de aankomende jaren geen verandering in dit gebruik. Wel overweegt een groot aantal senioren binnen vijf jaar een elektrische fiets aan te schaffen. De belangrijkste reden voor ouderen om met het OV te reizen is vanwege het gemak. Ook het OV wordt het meest gebruikt voor woon-werkverkeer. Samenvatting 7

8 Voorverkenning Aanleiding voor dit verkennende onderzoek is de snelle opkomende vergrijzing in Nederland. Aan de hand van een literatuuronderzoek hebben we de ontwikkelingen omtrent ouderen en mobiliteit in beeld gebracht. Hierbij is onder andere gekeken naar het verplaatsingsgedrag van 50-plussers en naar gevolgen van ouder worden voor de verkeersveiligheid. De belangrijkste bevindingen uit dit vooronderzoek hebben we in dit hoofdstuk voor u op een rijtje gezet. 1. Senioren worden actiever en verplaatsen zich meer. Het aantal senioren in Nederland neemt toe. De huidige generatie senioren trekt er meer op uit dan de generaties senioren van vroeger. Men blijft ook actiever tot op een hogere leeftijd. Het aantal reizigerskilometers stijgt licht. Zie figuur 1. Senioren pakken steeds vaker de fiets. Daarnaast blijven zij ook langer fietsen. Vooral bij vrouwen is dit effect zichtbaar. De komst van de elektrische fiets draagt bij aan deze ontwikkeling. Senioren pakken steeds vaker de fiets. Daarnaast blijven zij ook langer fietsen. Vooral bij vrouwen is dit effect zichtbaar (zie tabel 1). De komst van de elektrische fiets draagt bij aan deze ontwikkeling. Het gebruik van de auto neemt ook toe onder senioren. Meer senioren bezitten een rijbewijs, veel van hen komen door de rijbewijskeuring en blijven langer autorijden. Daarnaast spelen de verhoogde arbeidsparticipatie, welvaart, en gezondheid van senioren een rol in de toename van het autogebruik van senioren [4]. Tabel 1: Percentage van de Nederlanders dat minimaal één fiets (gewone fiets of e-fiets) bezit in 2000 en Bron: MON en OViN [3] Figuur 1: aantal reizigerskilometers naar leeftijd, bron OVG, MON ( ) [2] Naarmate mensen ouder worden veranderen het doel en de actieradius van verplaatsingen. Bij 50 tot 64 jarigen is er sprake van relatief veel woon-werkverkeer. Vanaf 65 jaar tot 75 is er vooral 8 Voorverkenning

9 sprake van vrije tijd verkeer (recreatie) en 75-plussers verplaatsen zich vooral naar bestemmingen in hun directe omgeving [5]. Er wordt voorspeld dat de congestie in Nederland gaat afnemen omdat er relatief meer senioren bij komen. Senioren die reizen met het motief om te winkelen of op visite gaan, reizen namelijk vooral buiten de spits (zie tabel 2). Er vindt in de toekomst ook een toename in mobiliteit plaats onder de allochtone bevolking. Het aantal Autokilometers jaar 65+ Totaal Ochtendspits (ma t/m vrij tussen 07:00 en 09:00 uur) Avondspits (ma t/m vrij tussen 16:00 en 18:00 uur) Buiten de ochtend- en avondspits en in het weekend Totaal Tabel 2: Verdeling aantal autokilometers over de dag, naar leeftijd, 2010 in procenten. Bron OViN 2010 en 2011.[2] 65-plussers onder de niet-westerse allochtone bevolking is nu nog laag, maar zal in de toekomst toenemen (van 4% in 2012, naar 23% in 2060). Het vrijetijdsgedrag van allochtonen zal naar verwachting steeds meer gaan lijken op dat van autochtonen: ze zijn meer mobiel en verplaatsen zich over langere afstanden [1]. Door het toenemende gebruik van het internet door senioren zullen zij zich meer gaan participeren in de samenleving. Dit kan het aantal verplaatsingen en de verplaatsingsafstand van de groep senioren zowel vergroten als verkleinen. Senioren kunnen zichzelf via internet voorzien van zorg, kunnen online inkopen doen en contacten onderhouden via sociale media. Meer verbonden online, betekent echter vaak Gratis OV aanbieden helpt niet om het gebruik ervan onder senioren te stimuleren. ook meer verbonden in real life, en daardoor zullen mensen zich ook meer gaan verplaatsen. Het openbaar vervoer is over het algemeen minder in trek bij senioren. Zij gaan minder vaak met de bus omdat ze bang zijn om te vallen bij het in- en uitstappen, bang zijn dat ze niet snel genoeg in- en uit kunnen stappen en zijn bang om te vallen als een bus remt [7]. Gratis OV aanbieden helpt overigens niet om het OV gebruik onder senioren te stimuleren. Geld is bij een groot deel van de senioren geen bottleneck. 2. Het ongevalsrisico stijgt naarmate men ouder wordt. Met de groei van het aantal senioren in het verkeer, groeit ook hun aandeel in het aantal verkeersongevallen en verkeersdoden. Functiestoornissen en lichamelijke kwetsbaarheid leiden tot onveilige verkeerssituaties, denk bijvoorbeeld aan vertraging van bewegingen, afname van spiersterkte en een vermindering van de fijne coördinatie [8]. Senioren zijn hierdoor relatief vaak betrokken bij ongevallen en hebben een grotere kans op ernstig letsel dan jongeren. Zo is de kans op overlijden bij verplaatsingen per fiets voor 75-plussers ongeveer 12 keer zo groot als voor de gemiddelde fietser [9]. Bij 50tot64jarigenisersprakevanrelatiefveelwoon-werkverkeer.Vanaf65jaar tot75iservooral sprakevanvrijetijdverkeer (recreatie)en75-plussersverplaatsenzichvooral naarbestemmingeninhundirecteomgeving[5].erwordtvoorspeldatdecongestieinnederlandgaatafnemenomdater relatiefmeerseniorenbij Voorverkenning komen.seniorendiereizenme 9

10 De kans op overlijden bij verplaatsingen per fiets voor 75-plussers ongeveer 12 keer zo groot als voor de gemiddelde fietser Tot 59 jaar hebben mannen een hoger risico per fietskilometer en boven de 60 jaar neemt het risico voor zowel mannen als vrouwen sterk toe. In tabel 3 is het aantal verkeersdoden en ernstig gewonden per leeftijd weergegeven. De auto is overigens een relatief veilig vervoermiddel voor senioren. 3. Het type ongeval biedt onvoldoende houvast. Er is niet een bepaald type probleem of ongeluk dat we specifiek kunnen toeschrijven aan de oudere automobilist. We zien dat senioren moeite hebben met complexere situaties. Er gebeuren daardoor ook meer ongelukken met bijvoorbeeld links afslaan op kruispunten. Het merendeel van de ongevallen vindt plaats tijdens de dagelijkse tochten (boodschappen, werk, visite) [10]. Het merendeel van de ongevallen vindt plaats tijdens de dagelijkse tochten, zoals het ritje naar de supermarkt of het werk Uit onderzoek van het SWOV blijkt dat senioren wat betreft handelingen moeite hebben met het vinden van de weg in een onbekende stad (57%), rijden in slechte weersomstandigheden (41%) en rijden in het donker (32%). Wat betreft wegsituaties blijken senioren de meeste moeite te hebben met een korte invoegstrook op de weg (42%), rotondes met meerdere rijstroken (32%) en kruisingen of rotondes met vrijliggende fietspaden (20%) [11]. Ongeveer de helft van alle fietsongevallen wordt veroorzaakt door de fietser zelf Bij fietsongevallen zien we dat ongeveer de helft van de ongevallen wordt veroorzaakt door het gedrag van de (elektrische) fietser zelf [10]. Denk daarbij vooral aan het op- en afstappen van de fiets. Dit is een belangrijke oorzaak voor het ontstaan van letsel [12]. De eerste specifieke cijfers van ongevallen met een elektrisch fiets geven aan dat de ongevallen van oudere elektrische fietsers in feite een uitvergroting zijn van de ongevallen van oudere gewone fietsers. Zo vallen zij iets vaker in bochten en iets vaker met op- en afstappen [3]. Er vinden steeds meer ongelukken met scootmobielen plaats. Tussen 2007 en 2011 steeg het aantal spoedeisende hulpopnames van 1200 naar Het merendeel viel om met de scootmobiel door een aanrijding of botsing met een stoeprand. Ongeveer 2/3 van de ongevallen met een scootmobiel betreft enkelvoudige ongevallen [16]. 10 De Voorverkenning kans op overlijden bij

11 Tabel 3: aantal verkeersdoden en ernstig gewonden per inwoners en per miljard verplaatsingskilometers, Bron SWOV op basis van CBS, IenM en DHD. [2] 4. Oorzaken onveiligheid zijn niet leeftijdsgebonden. Het is niet mogelijk om een specifiek probleem of een oorzaak toe te schrijven aan senioren. Achteruitgang is een proces wat bij iedereen anders verloopt. Leeftijd is dan ook geen goede indicator om de problemen van senioren te categoriseren. Toch kunnen we een aantal oorzaken onderscheiden die kunnen bijdragen aan minder verkeersveiligheid bij senioren: Informatieverwerking gaat langzamer. Het duurt langer voordat een beslissing wordt genomen en de reactietijd is trager. Complexe situaties geven daarom eerder aanleiding tot een ongeval. Fysieke beperkingen. Fysieke beperkingen, zoals een slechter gehoor, verminderd zicht en verslechterde motoriek [14]. Onrealistisch optimisme. Onrealistisch optimisme wat betreft eigen vaardigheden: mensen hebben vaak de neiging om hun eigen kunnen te overschatten (ze zijn té optimistisch. Zo ook senioren. Uit onderzoek van het SWOV valt af te leiden, dat bijna de helft van de respondenten aangaf dat ze hun rijgedrag in het geheel niet hoeven aan te passen ondanks lichamelijke ongemakken [11]. Als verklaring daarvoor wordt aangevoerd, dat senioren denken dat doordat er nog nooit iets mis is gegaan het niet nodig is om hun gedrag aan te Tabel3:aantalverkeersdodenenernstiggewondenper inwonersenpermiljardverplaatsingskilometers,2009. Voorverkenning 11

12 passen of bijvoorbeeld een cursus te volgen. Het feit dat men over het algemeen niet snel wordt afgekeurd voor het rijbewijs kan ook bijdragen aan het overschatten van rijvaardigheden. Externalisatie. Als er iets misgaat, wijten mensen dit vaak aan een oorzaak buiten zichzelf (externe factoren). Gewoontes. Senioren passen hun gewoontes niet genoeg aan hun beperkingen of nieuwe modaliteiten aan [10]. Zo zwaaien veel vrouwen vaak hun benen naar 1 kant als ze willen afstappen van hun fiets, dit is op een gewone fiets te doen maar bij een zwaardere elektrische fiets is dit fysiek een stuk lastiger. Senioren hebben dit vaak echter niet door. Communicatie met andere weggebruikers en omgang met de verkeersregels zorgen voor een verminderde verkeersveiligheid. Tot slot. We hebben de ontwikkelingen omtrent ouderen en mobiliteit in beeld gebracht. Daarnaast hebben we aandacht besteed aan verschillende factoren die de verkeersveiligheid van ouderen beïnvloeden. De volgende stap is meer inzicht te krijgen in het verplaatsingsgedrag van ouderen. Omgang met andere verkeersdeelnemers en regels. Senioren zijn minder goed in staat om met andere verkeersdeelnemers te communiceren. Daarnaast handelen ze volgens de formele (en soms verouderde) regels en denken dat anderen dit ook doen. Jongere verkeersdeelnemers (vooral fietsers) gebruiken vaak informele communicatie om voorrang aan elkaar te verlenen (bijvoorbeeld oogcontact) [15] en handelen minder volgens de formele regels. Zowel communicatie als omgang met verkeersregels zorgen voor verminderde verkeersveiligheid. Selectieve aandacht. Senioren moeten vaak erg hun best doen bij het besturen van hun voertuig waardoor ze het verkeer om zich heen vergeten [13]. 12 passenofbijvoorbeeldeencursustevolgen.hetfeitdatmenoverhetalgemeennietsnelwordtafgekeurdvoorhetrijbewijskanookbijdragenaanhetoverschatenvanrijvaardigheden. Voorverkenning

13 Bronnen voorverkenning. [1] Nationaal Kompas Volksgezondheid, Vergrijzing: Wat zijn de belangrijkste verwachtingen voor de toekomst? [2] PBL-notitie, vergrijzing, verplaatsingsgedrag en mobiliteit. [3] Fietsberaad, Feiten over de elektrische fiets. [4] Universiteit Twente, Een kritische beschouwing van bevolkingsontwikkelingen en de effecten op mobiliteit. [5] Zilveren mobiliteit: verkeersveiligheid in een context van vergrijzing en demografische krimp (ROF). [6] KpVV, Beleidsontwikkeling Fryslân gericht op senioren. [7] KpVV, Duurzaam openbaar vervoer voor senioren: openbaar vervoer toegankelijk maken voor senioren, Salzburg en Eindhoven. [8] SWOV, Senioren in het verkeer. [9] php?rubriek=sport&artikel_id=7409 [10] Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Opstappen als het kan, afstappen als het moet [11] SWOV, Evaluatie van de BROEM-cursus nieuwe stijl. [12] [13] De Volkskrant (25 juli 2013), Bibberend langs de stoeprand. [14] CROW, senioren-proof wegontwerp. [15] Oudere verkeersdeelnemers (handboek psychologie van de volwassen ontwikkeling en veroudering). [16] De Volkskrant 25 juli 2013 Bibberend langs de stoeprand Bronnen voorverkenning. Voorverkenning 13

14 Rapportage Bureauvijftig en XTNT hebben in september 2014, onder de leden van het Nationale 50plus Panel en de NetPanel Adviesraad, de vragenlijst Senioren op de weg afgenomen. In dit onderzoek staat de beleving van mobiliteit onder senioren centraal. De focus van dit onderzoek ligt op het verplaatsingsgedrag, de verkeersveiligheid en mobiliteitsbeleving en het ICT-gebruik ten behoeve van mobiliteit. We hebben de volgende hypotheses onderzocht: Welke vervoersmiddelen worden gebruikt? Waarom/waarheen reist men? Is er een relatie tussen reismotief en keuze van vervoersmiddel? Welke factoren zijn van invloed op het verplaatsingsgedrag? Hoe wordt de eigen mobiliteit en verkeersveiligheid ervaren? Verwacht men veranderingen in verplaatsingsgedrag? In hoeverre maakt men bij het reizen gebruik van ICT en informatiediensten? In dit rapport presenteren we de resultaten van dit kwantitatieve onderzoek. Allereerst geven we een overzicht van enkele kerngegevens van de Nederlandse 50-plus populatie en de 50-plussers in het panel. Vervolgens gaan we dieper in op verschillende thema s zoals het verplaatsingsgedrag, de relatie tussen reisdoel, reismotief en de keuze voor bepaalde vervoersmiddelen. Dan zoomen we in op verkeersveiligheid en mobiliteitsbeleving. Daarna geven we inzicht in het gebruik van ICT en informatiediensten voor én tijdens het reizen. Tot slot zullen we de diverse segmenten en de verschillen in rijstijlen bespreken. We hopen dat dit onderzoek u kan helpen bij het verbeteren van diensten en producten ten behoeve van de mobiliteit en verkeersveiligheid van ouderen. In de bijlagen is de gebruikte vragenlijst, en zijn de tabellen en antwoorden op open vragen opgenomen. Om deze onderzoeksvragen te beantwoorden hebben we een grootschalig online onderzoek uitgevoerd onder plussers. Het kwantitatieve onderzoek vormt een representatieve steekproef voor de Nederlandse bevolking op basis van leeftijd, geslacht en opleiding. 14 Rapportage

15 Kerncijfers 50+ Bron: CBS Algemeen Provincies Totaal Nederland Friesland plussers (37,4%) Groningen Leeftijdsgroepen Drenthe jaar Overijsel jaar Flevoland jaar Gelderland jaar Utrecht jaar of ouder Noord-Holland Geslacht Man Vrouw (47,8%) (52,2%) Zuid-Holland Zeeland Brabant Huwelijke staat Gehuwd (64,9%) Limburg Ongehuwd Verweduwd Gescheiden (9,4%) (13,3%) (12,3%) Afkomst Autochtoon Alochtoon (85%) (15%) Kerncijfers

16 Grote van leeftijdsgroepen Bron: CBS 90 jaar of ouder 2% jarigen 10% jarigen 38% jarigen 19% jarigen 32% 16 Grote van leeftijdsgroepen

17 Algemene bevindingen ingevulde vragenlijsten. 52,2 % van de respondenten is vrouw. 64 jr gemiddelde leeftijd van de respondenten. 44% van de respondenten is laag opgeleid. 28,9% woont in een sterk stedelijk gebied 50 % van de respondenten is met pensioen. 32,2% van de inkomens zijn beneden modaal. 2 gemiddelde huishoudgrootte. Algemene bevindingen 17

18 Verplaatsingsgedrag #1 82,2% van de 50-plussers reist wel eens met de auto. #2 Vergeleken met andere inkomens reizen modale inkomens het meest met fiets. #3 32,5% van de 50-plussers reist het meest met de fiets. #4 Stedelingen reizen minder met de auto maar meer met het OV. #5 7% maakt wel eens gebruik van de regiotaxi. #6 60-minner reist vaker met de trein. #7 Vrouwen maken meer gebruik van de regiotaxi dan mannen. 18 Verplaatsingsgedrag

19 60-minners reizen beduidend minder met de auto dan 60-plussers Verplaatsingsgedrag 19

20 Algemeen Auto en fiets meest populaire vervoersmiddelen onder senioren. In de onderstaande tabel ziet u een overzicht van de vervoersmiddelen waar 50-plussers wel eens mee reizen. 82,2% van de senioren reist wel eens met de auto. 68,7% zegt wel eens gebruik te maken van de (elektrische) fiets. De trein en bus, tram en metro worden ook door een groot deel van de senioren gebruikt. Respectievelijk zien we dat 41,3% en 43,3% wel eens met deze vormen van openbaar vervoer reist. De regiotaxi is echter minder populair. Slechts 7% van alle 50-plussers maakt hier wel eens gebruik van. Tabel 4: Van welke vervoersmiddelen maakt u wel eens gebruik? Meerdere antwoorden mogelijk, N=2157. N Percentage auto ,2% motor 63 2,9% brommer 107 5,0% fiets ,7% scootmobiel 110 5,1% trein ,3% bus ,3% regiotaxi 151 7,0% lopend ,4% anders 78 3,6% Total ,5% Op de vraag 'Van welk vervoersmiddel maakt u het méést gebruik' antwoordde 47,7% de auto. Op de tweede plaats staat de (elektrische) fiets, 32,5% van de senioren geeft aan het meest met dit vervoersmiddel te reizen. Op de derde plaats staat 'lopend', dit bedraagt echter maar 7,3% van de senioren (figuur 2). Vervoersmiddelen gebruik van verschillende leeftijdsgroepen. Wanneer we de 50-plussers onderverdelen in categorieën van 10 jaar zijn er een aantal significante verschillen op te merken tussen de verschillende leeftijdsgroepen. Zo is te zien dat senioren tot 60 jaar beduidend minder gebruik maken van de auto dan 60-plussers. Ook reizen zij vele malen minder te voet. 60-minners reizen daarentegen wel vaker met de fiets dan 60-plussers. Het is tevens ook de groep die aangeeft het meest met de trein te reizen. Dit laatste zouden we kunnen verklaren door het feit dat 50-plussers voornamelijk met de trein reizen om van en naar het werk te gaan. Senioren tussen de 60 en 70 jaar oud maken het meest gebruik van de scootmobiel. Vergeleken met andere leeftijdsgroepen reizen zij ook vaker met de auto. 60 tot 70 jarigen maken daarentegen weer minder gebruik van de bus. We zien dat 70-plussers minder gebruik maken van de fiets en de trein dan 70-minners. Senioren ouder dan 70 jaar verplaatsen zich ook vaker te voet en zijn tevens de groep die het meest gebruik maakt van de bus en de regiotaxi. 20 Verplaatsingsgedrag

21 Stedelijkheidsgraad woonomgeving en vervoersmiddelengebruik. Als we het gebruik van vervoersmiddelen in de sterk tot zeer sterk stedelijke gebieden vergelijken met het gebruik van vervoersmiddelen in de landelijke gebieden, vallen twee dingen op. In de stedelijke gebieden reist men beduidend minder met de auto (33,8% versus 55,2%). Senioren in de stad reizen daarentegen weer vaker te voet en met het openbaar vervoer. Er is geen duidelijke trend naar voren gekomen wat betreft fietsgebruik in gebieden met een verschillende stedelijkheidsgraad. Alleenstaanden reizen minder vaak met de auto dan meerpersoonshuishoudens. We hebben ook gekeken naar de verschillen op basis van huishoudgrootte. Uit de resultaten blijkt dat alleenstaanden, vergeleken met meerpersoonshuishoudens, het minst gebruik maken van de auto. Van alle huishoudgroottes zijn de alleenstaanden degenen die het meest gebruik maken van de scootmobiel. Het scootmobiel gebruik neemt overigens af naarmate het aantal personen binnen een huishouden toeneemt. Vergeleken met de meerpersoonshuishoudens reizen alleenstaanden ook vaker te voet, met de regiotaxi, de bus, tram en metro. anders 1,7% Vervoersmiddelen gebruik versus geslacht. Als we kijken naar de verschillen in verplaatsingsgedrag tussen mannen en vrouwen, als het gaat om méést gebruikte vervoersmiddel dan valt op dat mannen vaker met de auto en de trein reizen dan vrouwen. regiotaxi 1,3% bus/metro/tram 4% trein 1,1% scootmobiel 2,9% lopend 7,3% auto 47,7% Vrouwen reizen daarentegen significant vaker te voet en met de regiotaxi dan mannen. We zien ook dat, vergeleken met mannen, vrouwen iets vaker met de scootmobiel en de fiets reizen, dit verschil is echter niet significant. (elektrische) fiets 32,5% brommer/scooter/ bromfiets 1,3% Figuur 2: Van welk vervoersmiddel maakt u het méést gebruik? N=2157. Verplaatsingsgedrag 21

22 Inkomen Vervoersmiddelengebruik per inkomensklasse. Als we kijken naar de diverse inkomensniveaus zien we een aantal verschillen als het gaat om de gebruikte vervoersmiddelen. In de onderstaande tabel ziet u een overzicht van de top drie méést gebruikte vervoersmiddelen per inkomensniveau. Uit de resultaten blijkt dat ouderen met een beneden modaal inkomen minder gebruik maken van de auto, de fiets en de trein. Zij maken daarentegen weer vaker gebruik van de brommer, de scootmobiel, de bus en de regiotaxi. Zij verplaatsen zich ook vaker te voet. Fietsen populairder onder senioren met een modaal inkomen. Senioren met modale inkomens maken vaker gebruik van de fiets en de scootmobiel dan andere inkomensklassen. Zij lopen daarentegen relatief minder dan senioren uit andere inkomens. Ook reizen senioren met modale inkomens minder met de trein en taxi. Ouderen met een boven modaal inkomen reizen het meest met de auto. Zij maken vaker gebruik van de trein maar minder van de andere vormen van OV. Zij reizen ook minder vaak te voet, met de fiets, de brommer en de scootmobiel. Inkomensniveau Meest gebruikte vervoermiddel Percentage Beneden modaal Auto Fiets Lopen 40,5% 31,9% 11,6% Modaal Boven modaal Auto Fiets Lopen Auto Fiets Lopen 47% 36,1% 6,3% 56,6% 30,7% 3,9% Tabel 5: Méést gebruikte vervoersmiddel per inkomensniveau, N= Verplaatsingsgedrag

23 Auto Voor bijna de helft van de 50-plussers is de auto het meest gebruikte vervoersmiddel. We gaven eerder al aan dat 82,2% van de 50-plussers wel eens met de auto reist. Om meer inzicht te krijgen in de verschillende reisdoelen vroegen we de senioren voor wie de auto het meest belangrijke vervoermiddel is (47,7%) waarom zij meestal met de auto reizen. In tabel 6 vindt u een overzicht van de verschillende reisdoelen en de bijbehorende percentages. Het blijkt dat senioren de auto voornamelijk gebruiken om van en naar het werk te reizen (30%). In 27,1% van de gevallen gebruikt men de auto voor de dagelijkse boodschappen. Op de derde plaats zien we dat men de auto gebruikt om familie of vrienden te bezoeken (21%). Frequentie Percentage Woon-werk verkeer ,0 Winkelen in stadscentrum 42 4,1 Bezoek familie of vrienden ,0 Medisch bezoek 50 4,9 Recreatie 71 6,9 Dagelijkse boodschappen ,1 Anders, namelijk 61 5,9 Totaal ,0 Tabel 6: Als u met de auto reist, waarom reist u dan meestal? N=1029. Gemak belangrijkste reden om met de auto te reizen. We hebben de 50-plussers, voor wie de auto het meest gebruikte vervoersmiddel is, tevens gevraagd wat voor hen de belangrijkste reden is om voor dit specifieke vervoersmiddel te kiezen. In 46,3% van de gevallen blijkt men deze keuze te maken vanuit het gemak oogpunt. Daarnaast zien we dat vrijheid (niet afhankelijk zijn van familie en vrienden) (35,5%) en reistijd (30,2%) een belangrijke rol spelen in de keuze voor de auto. In de onderstaande tabel vindt u een overzicht van motieven om met de auto te reizen en het aantal keren dat ze door de senioren zijn aangevinkt als belangrijke reden om met de auto te reizen. Frequentie Percentage reisafstand 254 9,2% kortste reistijd ,2% gemak ,2% comfort 260 9,4% weer 204 7,4% gewoonte 72 2,6% geen ander vervoer laagste reiskosten 109 4,0% 62 2,2% werk 72 2,6% flexibel ,4% leukst 69 2,5% gezondheid 219 7,9% milieu 2 0,1% vrijheid ,2% Totaal ,0% Tabel 7: Overzicht van reisdoelen van senioren die voornamelijk de auto gebruiken. N=1773 Verplaatsingsgedrag 23

24 Voor senioren die iedere dag met de auto reizen (18,7%) blijkt naast gemak en vrijheid ook flexibiliteit een belangrijke redenen te zijn om de auto te pakken. P+R niet populair bij senioren bij bezoek aan stadscentrum. Senioren maken weinig gebruik van een P+R terrein bij het bezoeken van het stadscentrum. Slechts 13,5% maakt hier gebruik van. Opvallend is dat een grote groep aangeeft (bijna) nooit naar het stadscentrum te reizen. Van de groep senioren die wel naar het stadscentrum reist, gaat de grootste groep altijd met de auto (20,3%) De daaropvolgende grootste groep geeft aan altijd met het openbaar vervoer of fiets naar het stadscentrum te reizen. Tot slot valt op te merken dat, vergeleken met de gepensioneerden, senioren die nog niet met pensioen zijn vaker denken dat hun gebruik van de auto zal gaan afnemen (16,8% vs 12,5%). Het is mogelijk dat werkende senioren verwachten hun auto minder te gebruiken wanneer zij met pensioen gaan. Een verwachtte toename in het gebruik van de auto onder 70-plussers zou te maken kunnen hebben met het feit dat zij in de toekomst minder gebruik denken te maken van bijvoorbeeld de fiets of het OV. De auto zou deze andere vervoersmiddelen dan mogelijk gaan compenseren. Overgrote meerderheid verwacht geen verandering in autogebruik. Op de vraag of men binnen vijf jaar veranderingen verwacht in de frequentie waarmee men met de auto reist, geeft het overgrote deel aan geen verandering in het gebruik te verwachten (64,3%). 14,6% verwacht dat het autogebruik de komende vijf jaar zal afnemen. 4,2% verwacht dat zijn of haar autogebruik toeneemt. Vergeleken met 70-plussers verwachten senioren tot 70 jaar vaker dat zij de auto in de toekomst minder zullen gaan gebruiken. Dit terwijl de 70-plusser juist verwacht de auto vaker te gaan gebruiken. 24 Verplaatsingsgedrag

25 Fiets Voor de dagelijkse boodschappen pakt men de fiets. Het op twee na populairste vervoersmiddel onder 50-plussers is de (elektrische) fiets (68,7%). Voor 32,5% van de senioren is dit tevens het vervoersmiddel dat zij het meest gebruiken. Om meer inzicht te krijgen in de reisdoelen van fietsers vroegen we deze laatste groep senioren waarom zij meestal met de fiets reizen. In tabel 8 ziet u een overzicht van deze verschillende reisdoelen. Het blijkt dat senioren de fiets voornamelijk gebruiken voor de dagelijkse boodschappen (44,2%) en om van en naar het werk te reizen (24%). Op de derde plaats staat recreatief gebruik (15,5%) Frequentie Percentage Woon-werk verkeer ,0 Winkelen in stadscentrum 32 4,6 Bezoek familie of vrienden 35 4,9 Medisch bezoek 18 2,6 Recreatie ,5 Dagelijkse boodschappen ,2 Anders, namelijk 29 4,1 Totaal ,0 Tabel 8: Overzicht van reisdoelen van senioren die voornamelijk de fiets gebruiken. N=701. Gezondheid belangrijk motief om te fietsen. We hebben de 50-plussers, voor wie de fiets of elektrische fiets het meest gebruikte vervoersmiddel is tevens gevraagd wat voor hen de belangrijkste reden is om voor dit specifieke vervoersmiddel te kiezen. In 54,3% van de gevallen blijkt men de (elektrische) fiets te pakken ten behoeve van hun gezondheid. Daarnaast zien we dat lage reiskosten (30,5%) en gemak (26,4%) een belangrijke rol spelen in hun keuze voor de (elektrische) fiets. Van de senioren die gebruik maken van de (elektrische) fiets, gebruikt het merendeel deze enkele keren per week (39,6%). 34,4% gebruikt de fiets dagelijks. We zien dat bij de senioren die iedere dag fietsen, gezondheid, lage reiskosten en het milieu voor hen de belangrijkste redenen zijn (Tabel 9). Frequentie Percentage reisafstand ,4% kortste reistijd ,6% gemak ,8% comfort 23 3,3% weer 22 3,2% gewoonte ,3% geen ander vervoer ,8% laagste reiskosten ,0% werk 12 1,8% flexibel ,6% leukst ,3% gezondheid ,2% milieu ,6% vrijheid ,2% Tabel 9: Overzicht van belangrijkste redenen om met de fiets te reizen. N=701. Verplaatsingsgedrag 25

26 Gebruik (elektrische) fiets in de toekomst. Op de vraag of men binnen vijf jaar veranderingen verwacht in de frequentie waarmee men met de (elektrische) fiets reist, geeft 16,2% aan te verwachten dat hij of zij de aankomende vijf jaar vaker de (elektrische) fiets zal gebruiken. Het overgrote deel voorspelt echter geen verandering in het gebruik van de fiets (47,1%). Verder zegt 43,2%, binnen vijf jaar, (misschien) een elektrische fiets aan te willen schaffen. Senioren tot 70 jaar overwegen dit opvallend vaker dan 70-plussers (84,1% versus 15,9%). Daarnaast zien we dat senioren in landelijke gebieden vaker van plan zijn een elektrische fiets aan te schaffen dan senioren in de sterk stedelijke gebieden (12,6% versus 8,9%). Tot slot blijkt uit de resultaten dat 50-plussers die nog niet met pensioen zijn vaker overwegen een elektrische fiets aan te schaffen dan gepensioneerden (63,8% versus 36,2%). Maatregelen waardoor senioren overwegen vaker te fietsen. We hebben onderzocht wanneer senioren zouden overwegen vaker met de fiets te reizen. In de onderstaande tabel vindt u een volledig overzicht van de resultaten. Opvallend is dat het grootste deel van de senioren aangeeft door geen van de genoemde maatregelen zou overwegen om vaker te fietsen (47,6%). De op een na grootste groep geeft aan dat ze zouden overwegen vaker te fietsen als ze een elektrische fiets zouden hebben (16,4%). 16% geeft aan te overwegen vaker te fietsen als de auto Frequentie Percentage Als ik een elektrische fiets zou hebben ,4% Als er meer/betere stallingsplaatsen zouden zijn ,5% Als er meer fietspaden komen 175 8,1% Als de fietspaden beter verlicht worden 185 8,6% Als de kwaliteit van de fietspaden verbetert ,1% Als ik minder lang voor stoplichten moet wachten 126 5,8% Als het minder druk is op de weg 114 5,3% Als ik beloond word te fietsen ,4% Als de auto of het openbaar vervoer duurder wordt ,0% Geen van de bovenstaande opties ,5% Anders 212 9,8% Tabel 10: Maatregelen waardoor senioren zouden overwegen vaker met de fiets te reizen. N=2157. of het openbaar vervoer duurder wordt. Uit de resultaten van het onderzoek komt naar voren dat senioren woonachtig in gebieden met een verschillende graad van stedelijkheid verschillen in de maatregelen waardoor ze zouden overwegen meer met de fiets te reizen. Senioren uit stedelijke gebieden zouden overwegen vaker met de fiets te reizen wanneer: het minder druk is op de weg; ze minder lang hoeven te wachten voor het stoplicht een (goede) plek zouden hebben om de fiets te stallen. Senioren uit landelijke gebieden zouden daarentegen overwegen vaker met de fiets te reizen wanneer: wanneer het reizen met de auto of het openbaar vervoer duurder zou worden; zij daarvoor beloond zouden worden. 26 Verplaatsingsgedrag

27 Openbaar vervoer 'Gemak' is de belangrijkste reden om met het OV te reizen. Bijna de helft van de 50-plussers maakt wel eens gebruik van het OV (trein, bus, metro, tram, regiotaxi). Senioren die gebruik maken van het OV, doen dat echter niet vaak. De meerderheid zegt hier minder dan eens per maand gebruik van te maken (48,7%). In tabel 9 vindt u een overzicht van de frequentie waarmee men met het OV reist. Frequentie Percentage Iedere dag 35 3,0 Enkele keren per week ,3 Enkele keren per maand ,9 Minder dan 1 keer per maand ,7 Totaal ,0 Tabel 11: Aantal keren dat senioren (die gebruik maken van het OV) met het OV reizen. N=1167. Voor de senioren die gebruik maken van het OV, is de belangrijkste reden hiervoor het gemak (33,6%) gevolgd door reisafstand (30,4%). Daarnaast zien we dat het ontbreken van alternatief vervoer en de lage reiskosten belangrijke motieven zijn om voor het OV te kiezen (beide 21,8%). De meerderheid van de 50-plussers zegt volledig op de hoogte te zijn van hoe de OV-chipkaart werkt. Op de vraag Verwacht u binnen vijf jaar wijzigingen in uw gebruik van het openbaar vervoer? zegt het overgrote deel geen veranderingen te verwachten (65,8%). 10,2% denkt echter het OV vaker te zullen gaan gebruiken. Verder valt opdat vooral 60-plussers verwachten meer met het OV te gaan reizen. De meerderheid van de 50-plussers maakt geen gebruik van het openbaar vervoer. Meer dan de helft van de 50-plussers maakt géén gebruik van de trein of de bus, tram en metro. Het blijkt dat 47,2% van de senioren het niet ingewikkeld vind om met het OV te reizen. De belangrijkste reden om géén gebruik te maken van het OV is omdat men tijdens het reizen niet afhankelijk wil zijn van de gezette tijden (41,4%). Daarnaast zijn de reiskosten (39,3%) en de te lange reistijd (29,8%) redenen voor senioren om niet met het OV te reizen. De trein als belangrijkste vervoersmiddel. We zoomen nu in op de senioren, voor wie de trein het meest gebruikte vervoersmiddel is. Zij gebruiken de trein voornamelijk om van en naar het werk te reizen (85,3%) of naar vrienden en familie (10,9%). Voor deze groep senioren zijn de belangrijkste redenen om met de trein te reizen: gemak (36,3%); laagste reiskosten (33,1%); kortste reistijd (37,8%). Bus, tram en metro. 43,4% van de 50-plussers maakt wel eens gebruik van de bus, tram of metro. Net als bij de trein gebruikt men deze vorm van OV voornamelijk om van en naar het werk te reizen (32,5%). Deze vervoersmiddelen worden echter ook regelmatig gebruikt een medisch bezoek (22,2%), een bezoek aan het familie en vrienden (15,3%) of het stadscentrum (13,2%) Verplaatsingsgedrag 27

28 Regiotaxi. Slechts 7% van de senioren zegt wel eens gebruik te maken van de regiotaxi. Voor 1,3% is de regiotaxi het vervoersmiddel waar zij zich het meest mee verplaatsen. In de tabel 10 ziet u een overzicht van de belangrijkste redenen waarom senioren gebruik maken van de regiotaxi. Uit de resultaten blijkt gezondheid een belangrijk motief te zijn (19,4%). Ook het ontbreken van alternatief vervoer (14,5%) speelt een belangrijke rol in de keuze voor dit vervoersmiddel, net als een gevoel van vrijheid (13,8%). Frequentie Percentage reisafstand 34 10,9% kortste reistijd 8 2,7% gemak 34 11,1% comfort 14 4,4% weer 36 11,7% geen ander vervoer 44 14,5% laagste reiskosten 23 7,6% flexibel 0 0,2% gezondheid 60 19,4% vrijheid 42 13,8% anders 11 3,5% Totaal ,0% Tabel 12: Overzicht van belangrijkste redenen om met het OV te reizen. N= Verplaatsingsgedrag

29 Verkeersveiligheid en mobiliteitsbeleving #1 Meerderheid voelt zich niet onzeker door eigen rijvaardigheid. #2 70-plusser voelt zich onveiliger op de fiets. #3 Toegankelijkheid OV afhankelijk van leeftijd en woonplaats. #4 Over het algemeen vindt men reizen niet stressvol. #5 Reizen als sociaal bindmiddel. #6 Meerderheid probeert spits te vermijden. 29 Verkeersveiligheid en mobiliteitsbeleving

30 Reizen is voor ouderen een belangrijke manier om contacten te onderhouden Reizen is voor ouderen een belangrijke Verkeersveiligheid manier om contacten en mobiliteitsbeleving te onderhouden 30

31 Verkeersveiligheid en mobiliteitsbeleving Meerderheid voelt zich niet onzeker door eigen rijvaardigheid. Op basis van de gevonden resultaten kan er niet worden vastgesteld of senioren zich al dan niet angstig voelen in het verkeer door het rijgedrag van andere weggebruikers. Wel is duidelijk dat het grootste deel van de senioren zich niet onzeker voelt door zijn of haar eigen rijvaardigheden. Verder vindt het grootste deel van de senioren dat ze voldoende kennis hebben van de huidige verkeersregels, slechts 4,5% vindt zichzelf hierin tekort schieten. Tot slot valt op te merken dan het kennisniveau afneemt naarmate mensen ouder worden. 70-plusser voelt zich onveiliger op de fiets. Deelnemen aan het verkeer met de auto ervaart men in grote mate als veilig, ruim 75% voelt zich veilig in de auto. Op de fiets daarentegen voelt slechts de helft zich veilig. Verder blijkt dat senioren vanaf 70 jaar zich relatief onveiliger voelen op de fiets en dat mensen uit stedelijke gebieden fietsen onveiliger vinden dan mensen die woonachtig zijn in een landelijk gebied. Toegankelijkheid OV afhankelijk van leeftijd en woonplaats. Het openbaar vervoer is niet al te ingewikkeld volgens de meeste senioren, 47,2% geeft aan het openbaar vervoer niet ingewikkeld te vinden. Deze bevinding loopt in lijn met de kennis die senioren zeggen te hebben over de werking van de OV-chipkaart. 53% geeft aan goed op de hoogte te zijn van de werking van de kaart. Het valt echter op dat senioren op het stedelijke gebied een stuk beter op de hoogte zijn van de OV-chipkaart en het openbaar vervoer dan ouderen uit het landelijk gebied. Daarnaast blijkt het voor mensen op hogere leeftijd ingewikkelder om het openbaar vervoer te gebruiken dan voor de jongere leeftijdsklassen. Over het algemeen vindt men reizen niet stressvol. Iets minder dan de helft van de senioren geeft aan reizen een manier om te ontspannen vinden, 45% van de reizigers kan zich hierin goed vinden. 60% van de senioren geeft aan reizen niet stressvol te vinden. Er zijn geen duidelijke verschillen naar voren gekomen tussen het ervaren van stress en de stedelijkheid van het gebied waarin senioren woonachtig zijn. Reizen als sociaal bindmiddel. Voor de meeste ondervraagden (64%) is reizen een belangrijke manier om contacten te onderhouden met vrienden en familie. Dit gevoel wordt sterker naarmate men ouder wordt. Meerderheid probeert spits te vermijden. Het grootste deel van de senioren zegt wel degelijk rekening te houden met het tijdstip waarop zij reizen. Het grootste deel geeft aan de spits, waar mogelijk, te vermijden. Daarentegen zegt 11% géén rekening te houden met de spits. Het valt op dat naarmate mensen ouder worden zij meer buiten de spits gaan reizen. 31 Toekomstig Verkeersveiligheid gebruik en diensten mobiliteitsbeleving

32 Rol van ICT en informatiediensten #1 81,2% van de senioren maakt weleens gebruik van reisinformatie. #2 Mannen maken vaker gebruik van apps dan vrouwen. #3 Senioren met een boven modaal inkomen maken vaker gebruik van reisinformatie. #4 Van de senioren die geen reisinformatie opzoeken geeft 38% als reden aan geen smartphone te hebben. 32 Rol van ICT en informatiediensten

33 Mannen maken meer gebruik van informatievoorziening dan vrouwen Mannen maken meer gebruik van informatievoorziening Rol van ICT en informatiediensten dan vrouwen 33

34 Rol van ICT en informatiediensten Van de senioren maakt 81.2% wel eens gebruik van reisinformatie. Navigatiesystemen in de auto (53.1%) en websites voor het plannen van een autorit of ov-reis worden hierbij het meest gebruikt (43.8%). Reisinformatie in het openbaar vervoer en/of bij de halte wordt ook door een aanzienlijk deel van de senioren geraadpleegd (28.7%). Mannen maken over het algemeen meer gebruik van reisinformatie dan vrouwen. Mannen maken met name een stuk vaker dan vrouwen gebruik van apps (67.4% versus 32.6%) en websites (61.7% versus 38.3%) ten behoeve van file informatie en van apps ten behoeve van navigatie onderweg (62.5% versus 37.5%). Verder lijkt er samenhang te zijn tussen het gebruiken van reisinformatie en inkomen. Senioren met een boven modaal inkomen maken over het algemeen het meest gebruik van de reisinformatiediensten. Deze welgestelde senioren geven een stuk vaker aan apps ten behoeve van file-informatie, plannen van een autorit of openbaar vervoer en navigatie onderweg te gebruiken dan senioren uit lagere inkomensklassen. Het gebruik van informatiediensten lijkt niet samen te hangen met de leeftijd, er is geen trend zichtbaar. Wel blijkt dat wanneer de jongste groep (60-minners) vergeleken wordt met de oudste groep (70-plussers), dat er in de jongste groep meer gebruik wordt gemaakt van de informatiediensten dan in de oudste groep. Bij het opzoeken van file-informatie en het plannen van een autorit of reis met het openbaar vervoer, maken senioren meer gebruik van websites dan apps. Voor mensen die vóór of tijdens de reis geen gebruik maken van apps, geldt dat de belangrijkste reden hiervoor is dat ze geen smartphone hebben (38%). Het bezit van een smartphone neemt overigens af naarmate de leeftijd toeneemt. Verder blijken respectievelijk behoefte voor het gebruiken van apps (32.7%) en een gebrek aan internet onderweg (17.6%) belangrijke redenen om vóór of tijdens de reis geen gebruik te maken van apps. Deze verdeling is overigens hetzelfde bij mannen en vrouwen. Opvallend is wel dat vrouwen meer dan mannen aangeven onderweg geen toegang te hebben (19.6% versus 15.1%) tot internet en geen smartphone te hebben (39.1% versus 36.8%). Van de senioren die geen gebruik maken van websites vóór of tijdens de reis, geeft 59.5% aan hier geen behoefte aan te hebben 28.1% geeft aan geen toegang tot internet te hebben. Deze verdeling is hetzelfde bij mannen en vrouwen. Mannen geven overigens wel vaker dan vrouwen aan dat ze geen behoefte hebben aan het gebruiken van websites voor reisinformatie (67.9% versus 52.1%). Vrouwen geven daarentegen weer vaker dan mannen aan dat ze onderweg geen toegang hebben tot internet (33.2% versus 22.4%). 34 Rol van ICT en informatiediensten

35 Segmenten en reisstijlen OV-reiziger 6% gemotiveerde reiziger 7% imago reiziger 25% autoverlanger 7% bewust autoloze 10% ontevreden reiziger 10% praktische reiziger 18% toegewijde reiziger 17% Verschillen in reisstijlen. We schreven al eerder dan de 50-plussers een zeer heterogene doelgroep vormen. Vanuit het kwantitatieve onderzoek hebben we daarom 8 typologieën geformuleerd die wij voor u organisatie relevant achtten en die richting kunnen geven aan uw plannen, proposities en/of communicatie gericht op ouderen. We hebben onderzocht welke reisstijlen onder senioren het meest voorkomen. De grootste groep zijn de imagoreizigers, gevolgd door de praktische reizigers en de toegewijde autoreizigers. 35 Segmenten en reisstijlen

36 In de grote steden vinden we vooral de ontevreden reiziger In de grote Segmenten steden vinden en we reisstijlen vooral 36

37 Segment toegewijde autogebruiker 1. De toegewijde autogebruiker Jij verkiest altijd de auto boven elke andere vorm van vervoer en je bent niet van plan om de auto minder vaak te pakken. De bus of de fiets is voor jou zeker geen alternatief. Die zijn te langzaam, te stressvol en bieden geen voordeel ten opzichte van de auto. Het is al lang geleden dat je de bus of fiets nam. Succesvolle mensen reizen per auto, vind je. Autorijden is een manier om jezelf te uiten. Je vindt jouw reistijd niet geschikt om te lopen of te fietsen en daarmee iets aan je conditie te doen. Je wilt onbeperkt de auto gebruiken en bent voorstander van de aanleg van meer wegen om files te voorkomen. 37 Segmenten en reisstijlen Segment praktische reiziger 2. De praktische reiziger Afhankelijk van de omstandigheden kies je voor de auto, loop je of neem je de fiets. Lopen en fietsen heeft vaak de voorkeur omdat je het net zo praktisch vindt en omdat het qua snelheid, kosten en gemak wint van de auto. Dat je er fit van blijft, is mooi meegenomen maar voor jou geen doel op zich. Je voelt je namelijk fit genoeg. De keuzes die jij maakt, passen bij jouw verplichtingen en binnen jouw mogelijkheden.

38 Segment ontevreden reiziger 3. De ontevreden reiziger Jij rijdt regelmatig auto maar vindt het in toenemende mate stressvol. Alternatieven heb je niet. In jouw omgeving rijdt te weinig OV, waardoor dat teveel tijd kost. Hoewel je erkent dat fietsen beter is voor je gezondheid, fiets je niet graag. Je loopt wel eens vanwege puur praktische redenen omdat het dan makkelijker is, níet omdat het gezonder is. Je bent wel van plan vaker te lopen. Hoewel je weet dat autorijden nadelige gevolgen heeft voor het milieu, laat je je daardoor niet weerhouden bij het kiezen voor de auto. Segment imago reiziger 4. De imago reiziger Jij rijdt graag auto en wilt daarin niet beperkt worden. Reizen per auto is voor jou de meest praktische wijze van vervoer en ook een onderstreping van jouw persoonlijkheid en imago. Je ziet jezelf niet als OVreiziger en fietsen doe je alleen om fit te blijven. Je wilt wel vaker lopen maar de tijd die dat vergt, houdt je tegen. Je beseft wel dat minder autorijden beter voor de aardbol is maar wetenschappers hebben jou (nog) niet overtuigd dat vermindering van het autogebruik opwarming van de aarde tegengaat. Je gaat dan ook niet minder autorijden. Segmenten en reisstijlen Segment 38

39 Segment gemotiveerde reiziger 5. De gemotiveerde reiziger Hoewel je vindt dat je ook voor korte ritjes- te vaak de auto pakt, is het openbaar vervoer uit praktische overwegingen meestal geen oplossing. Zelfs als het minder tijd kost, vind je het OV niet geschikt omdat je bijvoorbeeld spullen moet vervoeren. Je wilt eigenlijk wel vaker lopen en fietsen. Het is gezonder, het houdt je fit, het biedt meer vrijheid en je geniet ervan. 39 Segmenten en reisstijlen Segment autoverlanger 6. De autoverlanger Je hebt nu geen auto maar het liefst staat er één voor de deur. De auto is voor jou een statussymbool, hij straalt succes uit, geeft vrijheid en maakt je onafhankelijk van anderen. Fietsen doe je liever niet, dat vind je stressvol en niet praktisch. Je wilt wel vaker lopen omdat het gezond is maar je ziet het niet als vervangend vervoermiddel. De bus vind je nog ongeschikter. Dat weet je omdat je er nu noodgedwongen op aangewezen bent. Het wachten is op de auto.

40 Segment OV-gebruiker 7. De OV-gebruiker Je hebt absoluut niets tegen de auto. Diegene die dat wil, moet de auto kunnen gebruiken wanneer en zo vaak als ie wil. Zelf ben je geen echte autorijder. Toch zou je vaker de auto willen nemen omdat je je ergert dat de bus zo langzaam is als ie weer eens vaststaat tussen het verkeer. Je bent ook geen fietser. Lopen zie je wel zitten en wil je vanwege de gezondheid vaker doen. Milieukwesties interesseren jou niet, dit raakt jou niet. Luchtverontreiniging en files bij jou in de straat en de buurt doen dat wel. Segment bewust autoloze 8. De bewust autoloze Je vindt reizen met de bus en de tram wel relaxed, maar je loopt en fietst liever. Dat is gezond, het houdt je fit, het geeft je een gevoel van vrijheid en het is ook beter voor het milieu. Eigenlijk heb jij het niet zo op auto s. Wat jou betreft neemt het autoverkeer eerder af dan toe. Segmenten en reisstijlen Segment 40