Inleiding 11 DEEL 1 BESCHRIJVING VAN DE RISICO S 23

Transcriptie

1 Inhoud Inleiding 11 Risicomanagement, een selectie van toepassingen in ondernemingsbestuur 13 Theorie? 15 Bekende toepassingen 17 Risicomanagement in de financiële sector 18 Risico s in verband met ondernemingsbestuur 20 DEEL 1 BESCHRIJVING VAN DE RISICO S 23 1 Strategischrisicobeheer van de onderneming 25 Inleiding 27 Van visie tot strategisch plan 27 De strategische risico s 30 Strategische risico s beheren 35 Strategische risico s gebruiken voor het hoger doel 36 Conclusie 37 Literatuur 38 Websites 39 2 Financiële risico s en risicomanagement in de financiële functie 41 Inleiding 43 Het risicoprofiel van de financiële functie 43 Een risicoframework als noodzakelijk vangnet 45 Mandaten en machtigingsregels 45 Operationeel framework 47 Analytisch framework 48 Procedureel framework en ICT-framework 49 Toepassingen van derivaten in het valutarisicobeheer 49 Valutaopties 50 Range forward 50 Termijncontract met bonussysteem (participating forward) 52 Deviezenswaps/valutaswaps 53 Toepassingen van derivaten in het interestrisicobeheer 56 Forward rate agreement of FRA 56 Cap 57 Floor Collar 58 Interestswaps 59 Conclusie 60 Literatuur 61

2 6 Framework voor integraal risicomanagement 3 Operationeel risico 63 Inleiding 65 Definitie 65 Verschil tussen operationeel risico en financiële risico s 66 Belang van operationeelrisicomanagement 67 Waarom operationeel risico managen? 68 Mogelijkheden tot risicoreductie 69 Categorisering en identificatie 69 Categorisering 69 Risico-identificatie 70 Kwantificeren van risico s en risicoreductie 70 Risico kwantificeren 71 Gegevensvergaring voor kwantificatie 71 Meten van operationeel risico bij banken onder Bazel II 72 Componenten van een risicomeetsysteem 73 Modellering 75 Integratie van het risicomeetsysteem in het risicomanagementproces 77 Gebruikte literatuur 78 Lezenswaardige literatuur 78 4 Compliance- en integriteitsrisicomanagement noodzakelijk voor het in control zijn 79 Inleiding 81 Compliance- en integriteitsrisicomanagement 82 Integriteitsrisicomanagement 82 Compliancerisicomanagement 84 Inventarisatieslag 85 Aanpak 85 Voorbereidende werkzaamheden 86 Hoe verder? 91 Managementrespons 92 Beheersmaatregelen van integriteitsrisico s 92 Toetsing van de beheersmaatregelen 93 Vaststellen van afdelings-/bedrijfsonderdeeloverstijgende risico s 93 Rapportage aan de directie en/of het bestuur 94 Continu assessment van risico s 94 Performancemanagement 94 Conclusies 95 DEEL 2 ORGANISATIE VAN RISICOMANAGEMENT 97 1 De fragiele balans tussen risico en beheersing: hoe beoordelen we of een onderneming in control is? 99 Inleiding 101 In control zijn, wat is dat eigenlijk? 101 Inleiding 101

3 Inhoud 7 In-controlverklaring, waar gaat het precies over? 102 Heeft een verklaring zin? 105 Hoe vaststellen of je in control bent? 108 Inleiding 108 De beoordeling van in control 109 Tot slot 113 Literatuur Risicomanagement, interne beheersing en transparantie 117 Inleiding 119 De Nederlandse situatie 119 De Nederlandse wet- en regelgeving 119 Onderzoek naar Nederlandse jaarverslagen over Onderzoek naar Nederlandse jaarverslagen over Ontwikkeling van de transparantie over risicomanagement en interne beheersing 129 De situatie in enkele andere EU-landen 130 Enkele Europese landen 130 Enkele Europese ideeën 132 Concluderende opmerkingen Over boekhoudschandalen, wetten, regels en risicomanagement 137 Setting the scene: boekhoudschandalen 139 Worldcom 140 Enron 141 Xerox 142 Er speelde nog meer in Amerika maar ook in Europa 143 Reacties op de boekhoudschandalen: meer wetten en regels 143 De Sarbanes-Oxley Act 145 De code-tabaksblat inzake corporate governance 146 Relativering van nut en noodzaak van risicomanagement 147 Het middel lijkt wel belangrijker te worden dan het doel 148 Risicomanagement werkt demotiverend 149 The speed of trust 149 Horizontaal toezicht 149 Compliance: gevaarlijke gedachten en implementatieangels 150 Tot slot 151 Literatuur 152 DEEL 3 WETGEVING EN REGLEMENTERING Ondernemingsbestuur en risicomanagement: het juridisch perspectief 155 Inleiding 157 De taak van het bestuur 158

4 8 Framework voor integraal risicomanagement De taak volgens de code-tabaksblat 159 Groep van vennootschappen 160 Bevoegdheden ten opzichte van de groepsmaatschappij 161 Groepsstructuur en aansprakelijkheid 162 Aansprakelijkheid van de bestuurders 164 Enquêterecht 165 Conclusie Risicomanagement en financiële rapportage 167 Inleiding 169 Risico s 170 Risicomanagement 172 Risicomanagement en financieel management 173 Risicomanagement en financiële instrumenten 175 Risicomanagement in de financiële verslaggeving 186 Samenvatting 188 Literatuur 190 DEEL 4 CASES (Enterprise) Risk Management in de praktijk 193 Casus 1 Strategisch risico (i.c. een outdated businessmodel) 195 Korte situatiebeschrijving 195 Analyse 196 Oplossing 196 Resultaten 196 Lessons learnt 197 Casus 2 Strategisch alignment (i.c. een mismatch tussen strategische intentie en bonusstructuur) 198 Korte situatiebeschrijving 198 Analyse 199 Oplossing 200 Resultaten 200 Lessons learnt 201 Casus 3 Riskappetitebepaling (i.c. het communiceren van de managementtoleranties ten aanzien van risico s) 201 Korte situatiebeschrijving 201 Analyse 202 Oplossing 205 Resultaten 205 Lessons learnt 206 Casus 4 Het managen van fraude- en reputatierisico (Is vertrouwen goed maar controle beter?) 207 Korte situatiebeschrijving 207 Analyse 208 Oplossing 212

5 Inhoud 9 Resultaten 212 Lessons learnt 213 Literatuur Risicobeheer bij Fortis 215 Inleiding 217 De risicofilosofie en -strategie 218 De bedrijfsstrategie 218 De kapitaalsstrategie 219 De risicostrategie 220 De risico-organisatie 221 De risicomanagementfunctie 221 De risicocomités 224 De risicomethodes 225 Risico-identificatie 226 De risicometing 226 Het risicomanagementproces 228 Bijlage 1 Economisch kapitaal: berekeningsproces 231 Individuele risico s 231 Kapitaalaggregatie 232 Kapitaaldisaggregatie 234 Bijlage 2 Portfoliomanagementapplicaties 235 Top-downtoepassingen 235 Bottom-uptoepassingen 235 De auteurs 237