Beleidskader bèta/techniek

Transcriptie

1 Beleidskader bèta/techniek Actieprogramma Platform Bèta/Techniek 22 actiepunten November 2004

2 Inhoudsopgave 1 HET DELTAPLAN INSTEEK DOELEN ACTIELIJNEN DELTAPLAN BÈTA/TECHNIEK INTERVENTIESTRATEGIE ROLLEN PLATFORM 6 Organisatie Deltapunt PROGRAMMALIJNEN NETWERKORGANISATIE 7 2 ACTIEPROGRAMMA BÈTA/TECHNIEK: PRIMAIR EN VOORTGEZET ONDERWIJS 8 Doelstelling en koersbepaling 8 Koers Primair Onderwijs 8 Koers onderbouw Voortgezet Onderwijs ACTIVITEITEN/PROJECTEN/PILOTS 9 Actie 1. Actieplan Verbreding Techniek Basisonderwijs 9 Actie 2. Netwerken PO/VO 10 Actie 3. Onderbouw Voortgezet onderwijs 10 Actie 4. Docenten en management VO Onderbouw en Tweede Fase 10 3 ACTIEPROGRAMMA BÈTA/TECHNIEK: TWEEDE FASE VO /HO (WO EN HBO) 12 Doelstelling en koers 12 Koersbepalende elementen ACTIVITEITEN/PROJECTEN/PILOTS 13 Actie 5. Ketenprojecten VO/HO 13 Actie 6. Vernieuwingscommissies en gidsprojecten VO 13 Actie 7. Vernieuwing bachelor WO 13 4 BEROEPSKOLOM VMBO - MBO - HBO 15 Doelstelling en koersbepaling 15 Korte en middellange termijn ACTIVITEITEN/PROJECTEN/PILOTS 15 Actie 8. Uitbouw/verdieping projecten Herontwerp Beroepskolom 15 Actie 9. Nieuwe projectlocaties 16 Actie 10. Het HBO-SPRINT-programma 16 Actie 11. Randvoorwaardelijke activiteiten 16 2

3 5 AANTREKKELIJKE BANEN 17 Doelstelling 17 Analyse 17 Inhoudelijke aanknopingspunten voor de aanpak ACTIVITEITEN/PROJECTEN/PILOTS IN Actie excercities 19 Actie 13. Versterken hrm-beleid en startfuncties aan de publieke R&D-zijde 20 Actie 14/15 Versterken van publiek/private mobiliteit 20 Actie 16. Aantrekkelijke startfuncties en loopbanen in de marktsector 20 Actie 17. Regionale agenda economische versterking 20 6 AANTREKKELIJKE KEUZES 22 Analyse ACTIVITEITEN/PROJECTEN/PILOTS 22 Actie 18. Bètabeurzen 22 Actie 19. Bètabrug 22 Actie 20. Onderzoek Smartcard 22 Actie 21. Wetenschaps- en Techniek Educatie/Communicatie 22 Actie 22. OESO-GSF conferentie 23 3

4 1 Het Deltaplan Lissabon-ambities Het kabinet heeft in het verlengde van afspraken in Lissabon in het Hoofdlijnenakkoord de ambitie uitgesproken om bij de top van Europa te horen waar het gaat om innovatie, onderzoek en onderwijs. Voor de aanpak van deze hoofdlijnen is de gezamenlijke inspanning nodig van overheid, onderwijsinstellingen en bedrijfsleven. Hiertoe zijn onder meer het Innovatie Platform en het Platform Bèta/Techniek opgericht. Het Platform Bèta/Techniek is per 1 juli 2004 onder voorzitterschap van Dhr. drs. A. Kraaijeveld van start gegaan. Het Platform Bèta/Techniek wordt ondersteund door een uitvoerend bureau, het Deltapunt. Onder verantwoordelijkheid van het Platform heeft het Deltapunt onder meer tot taak: - Initiatieven uit het veld te genereren en te ondersteunen met concrete maatregelen. - De overheid adviseren over de door de overheid in te zetten middelen voor de projecten. - Het bewaken van de voortgang en de kwaliteit van de projecten en initiatieven. - Het verenigen van de deskundigheid en gezag uit het bedrijfsleven, onderwijs en onderzoek. Meerjarig beleidskader Elk jaar legt het Platform een meerjarig beleidskader met begroting ter goedkeuring voor aan de ministeries van OCW en EZ, daarnaast legt het met een jaarverslag verantwoording af. Dit is het eerste meerjarig beleidskader van het Platform Bèta/Techniek dat fungeert als de jaarlijkse update van het Deltaplan. Het is tot stand gekomen op basis van interactie met het veld en de betrokken departementen. Dit beleidskader geeft een invulling voor de besteding van de middelen die beschikbaar zijn voor het aanpakken van de bèta/techniek aspiraties voor 2004 en Medio 2005 zal opnieuw een update voor 2005 en 2006 worden uitgebracht. Het betreft dan een actualisering van de plannen 2005 en de presentatie van het operationeel programma en budgettair kader voor het jaar Samenhang en review Gegeven de programmatische keuzes die in dit beleidsplan worden gemaakt is het van belang dat de ambities rond bèta/techniek niet los worden gezien van ander vernieuwingen en op innovatie gerichte activiteiten. In de verschillende hoofdstukken wordt dan ook nadrukkelijk verwezen naar ander, vaak regulier beleid van OCW en EZ. Het is zaak hier de komende jaren nauw bij aan te sluiten om synergievoordelen te krijgen. Veel zal afhangen van de mid-term review die in 2006 zal plaatsvinden. Na dit evaluatiemoment dient de verdere invulling, aanpassing en uitwerking van het beleidskader, zowel financieel als inhoudelijk, plaats te vinden. De mate waarin (per programmalijn) synergievoordelen en resultaat (15%) is geboekt dient vervolgens mee te wegen in keuzes die in 2007 en volgende jaren gemaakt worden. 1.1 Insteek Het Platform Bèta/Techniek werkt aan een aanpak van de bèta/techniek-ambities vanuit de volgende analyse. Bijdragen aan de versterking van de internationale concurrentiepositie West-Europese economieën ontwikkelen zich tot kenniseconomieën. Hierin dragen werknemers door hun opleiding en functioneren in bedrijven en kennisinstellingen bij aan continue innovatie van producten en bedrijfsprocessen. Dat geldt zeker voor de dragers van die kennis: kenniswerkers. Bèta's en technisch opgeleiden zijn hierbij van belang voor het ontwikkelen en toepassen van technologische innovaties. Nederland heeft, in het verlengde van Europese afspraken, de ambitie uitgesproken bij de Europese voorhoede te willen behoren op het terrein van onderwijs, onderzoek en innovatie. Kiezen voor een pro-actieve aanpak van een dreigend kwantitatief tekort Er wordt een structurele schaarste aan kenniswerkers verwacht en aan bèta's en technici daarbinnen. Vanwege de vergrijzing ontstaat er een structurele vervangingsvraag, de conjuncturele vraag is onzeker. Terwijl de vraag stijgend is, is de belangstelling voor bèta en technische opleidingen dalende. Deze tendens moet worden omgebogen: Opleidingen en technische banen (carrière- en loopbaanperspectieven) moeten aantrekkelijker worden gemaakt. De studeerbaarheid van het onderwijs (vermindering uitval) moet hoog op de agenda worden geplaatst. Bevordering bèta/techniek vergt ook een kwalitatieve aanpak In de visie van het Platform moeten bèta's en technici meer toekomstgericht en soms anders worden opgeleid. Technische competenties moeten in een aantal segmenten van het onderwijs worden verbreed, in anderen verdiept. De techniekwereld in het onderwijs is een andere dan de techniekwereld in het bedrijf. Naast de traditionele maakberoepen zijn er meer en meer creatieve beroepen ontstaan waarin naast technische competenties ook ontwerp en/of stuurvaardigheden zijn vereist. Bètawetenschap en techniek worden in toenemende mate vervlochten met andere sectoren als gezondheid, handel, kunst en amusement. In die zin is het bèta/techniek vraagstuk anders en veel breder dan slechts 4

5 een toekomstig structureel tekort in gespecialiseerde kenniswerkers. Als we spreken over een aan de kenniseconomie gerelateerd bèta/techniek ambitie dan is deze kwalitatieve dimensie van vraag naar breed en/of keten opgeleide bèta s en technici, naast de gespecialiseerde vakmensen en kenniswerkers, uiterst relevant. Investeren in cultuur Om duurzaamheid in de bèta/techniek resultaten te bereiken is het vooral van belang dat de cultuur verandert. Er is veel techniek en technologie in de samenleving. Veel maatschappelijke opgaven vereisen een technische bijdrage in oplossingen en oplossingsrichtingen. Daarom zijn bèta en technische competenties voor iedereen van belang om de wereld beter te begrijpen en de samenleving beter te laten functioneren ( Bildung ). In cultureel opzicht moet de waardering voor bèta en techniek omhoog. Centraal in de vernieuwing staan leer- en keuzemotieven van jongeren, deze zijn richtinggevend in het innovatieproces. 1.2 Doelen In het verlengde van de opdracht van het Kabinet streeft het Platform Bèta/Techniek naar de volgende doelrealisaties: 1. In het onderwijs - In 2010 is er ten opzichte van % meer uitstroom uit de hogere bèta en technische opleidingen. - Daartoe is er in 2007 ten opzichte van % meer instroom in dit hoger onderwijs gerealiseerd. 2. Op de arbeidsmarkt Het opleiden van méér bèta s en technici is één kant van de medaille. Om ervoor te zorgen dat zij vervolgens op de arbeidsmarkt een duurzame bijdrage kunnen leveren aan de kenniseconomie, is het uitgangspunt in de gesprekken die het Platform voert met het bedrijfsleven gezamenlijk te streven naar: - vergroten van de beschikbaarheid: in 2007 is de doorstroom van bèta en technisch opgeleiden naar bèta en technische banen tenminste op hetzelfde niveau als in 2003: gemiddeld 70% - verbeteren van de benutting: de voortijdige uitval ( tot twee jaar werkzaam in een technische of bètabaan) is in 2010 verminderd met 10%, van gemiddeld 40% naar gemiddeld 30%. Een belangrijk ijkpunt bij deze twee doelstellingen is duurzaamheid. In alle activiteiten gaat het niet alleen om méér bèta's en technici, maar ook om de kwaliteit van de bèta s en technici en het structurele karakter van de trendbreuk. 1.3 Actielijnen Deltaplan Bèta/Techniek Om de doelstellingen te bereiken is een benadering nodig over de gehele keten: van basisonderwijs tot arbeidsmarkt, met een bestaande gecoördineerde aanpak, bestaande uit vier samenhangende actielijnen. Actielijnen die zowel regionaal ingebed als ook internationaal aangesloten moeten zijn. Bij dit laatste valt te denken aan beleidsacties op Europees niveau die met het oog op Lissabon 2010 worden of zijn geformuleerd (b.v. Rapport Kok). Aantrekkelijk onderwijs en aantrekkelijke banen Over de gehele breedte van het onderwijs moet vernieuwing tot stand komen, gericht op twee doelen: het aantrekkelijker maken van bèta -en techniekonderwijs en het verlagen van de uitval uit het onderwijs. Bèta- en technische banen hebben nu nog te weinig aantrekkingskracht. Dat blijkt uit het beperkte aantal jongeren dat voor een bètaopleiding kiest, maar ook uit het afnemende aandeel technisch opgeleiden dat een technische functie uitoefent. Het gaat erom aantrekkelijke banen met perspectief aan te bieden. De werkgevers zijn hier uiteraard primair aan zet. Aantrekkelijke keuzes Extra maatregelen om het keuzegedrag van jongeren voor bèta en techniek positief te beïnvloeden. Dit in nauwe aansluiting bij de vorige twee lijnen. We willen experimenten starten met financiële prikkels en werken aan imagoverbetering van wetenschappelijke en technische opleidingen en beroepen. Aantrekkelijke vestiging Een manier om op korte termijn in de tekorten te voorzien is het aantrekken en vasthouden van kenniswerkers uit het buitenland. Nederland zal daarvoor obstakels voor migratie moeten wegwerken. Ook op lange termijn moet Nederland interessant zijn voor buitenlandse kenniswerkers en studenten. 5

6 1.4 Interventiestrategie In de driehoek van onderwijs, bedrijfsleven en overheid ziet het Platform Bèta/Techniek nieuwe interventiemogelijkheden. Interventies die de leerlingen, docenten, scholen, bedrijven en mogelijke allianties hiertussen centraal stellen en aansluiten bij hun eigen initiatief. Het gaat om vraaggestuurde activiteiten om samen met initiatiefrijke partners voortdurend op zoek te gaan naar "vindplaatsen": i.c. oplossingen voor het vraagstuk bèta/techniek. Het gaat daarbij veelal over het tot stand brengen van directe verbindingen tussen vraag en aanbod en de oplossingen op decentraal niveau: binnen organisaties en instellingen, tussen organisaties, in de regio, in een sector, op een bepaald thema. In het verlengde van die aanpak zal het Platform integraliteit benadrukken en het eigen initiatief van partijen stimuleren. Saillante punten binnen deze strategie zijn: Een herkenbare en vraaggestuurde vernieuwing en beweging op gang brengen rond bèta/techniek en hier onderdeel van zijn: samen met partners actief op zoek gaan naar "vindplaatsen": i.c. initiatieven en oplossingen in het veld. In deze vindplaatsen worden impasses in het bèta/techniek vraagstuk opgelost en deelnemers oriënteren zich hierbij meer op kansen dan op barrières. Podium voor deze vindplaatsen is de samenleving in de meest brede zin. In nieuwe en bestaande arrangementen staat eigen initiatief van deelnemers centraal: van leerlingen, scholen, bedrijven en docenten; In de rechtstreekse verbindingen tussen vraag en aanbod onderschrijven partijen nut en noodzaak van investeringen in bèta/techniek en leveren daar ook vanuit eigen initiatief bijdragen aan. 1.5 Rollen Platform De inzet van het Platform is erop gericht de bèta/techniek aanpak te dynamiseren: in de praktijk, in de oplossingen, in het debat/ het discours, in kennis en in beleid en investeringen. Bij de geformuleerde strategieën past een aantal rollen die Platform Bèta/Techniek in het veld en naar partijen en de overheid wil vervullen: 1. aanjager van een beweging techniek; ontdekker en maker van vindplaatsen; werkzaam als regisseur van programma's in de keten: - deskundige in processen bij netwerk- en alliantievorming; - regisseur bij verspreiden en verankeren van succesvolle oplossingen; - als expert en vertolker van oplossingen; 2. voortrekker in de discussie rond bèta en techniek (discours, kennisallianties, kenniscirculatie); 3. Beïnvloeder van de agenda's van overheden en andere partijen, adviseur ten aanzien van stimulerend beleid en succesvolle investeringen; 4. adviseur en partner naar de rijksoverheid op drie niveaus: - ten aanzien van stimulerend en toekomstgericht beleid; - over het verbinden van de resultaten van het Platform met het reguliere beleid (integraliteit); - het aangeven van wet- en regelgeving die belemmerend werkt voor innovatie in bèta/techniek. Organisatie Deltapunt - is klein, naar buiten gericht en flexibel; - hanteert vernieuwende strategieën waarlangs de organisatie haar werkprocessen zal organiseren en zich verder zal bekwamen; - beschikt over een breed en kwalitatief hoogwaardig netwerk van kennis en beslissers. - De organisatie is een programmagestuurde die ruimte geeft voor de ontwikkeling van nieuwe programma's en programmalijnen. Regievoering, samenwerking met derden en inkoop van expertise zijn noodzaak. 1.6 Programmalijnen De hoofdlijnen uit het Deltaplan zijn in dit beleidskader verder uitgewerkt tot vijf programmalijnen: Primair onderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs Voortgezet onderwijs 2 e fase en hoger onderwijs (HBO en WO) Beroepsonderwijs (VMBO-MBO-HBO) aantrekkelijke banen aantrekkelijke keuzes. De hoofdlijn aantrekkelijke keuzes uit het Deltaplan doorsnijdt alle elementen uit de keten onderwijs - arbeidsmarkt. De elementen uit deze hoofdlijn zullen dan ook expliciet tot uitdrukking komen in de aanpak. Uiteindelijk is de essentie van de aanpak dat de gehele keten van onderwijs en bedrijfsleven in samenhang gestimuleerd wordt. 6

7 Per programmalijn zal op hoofdlijnen beschreven worden welke meetbare doelstellingen gehanteerd worden en welke aanpak gevolgd zal worden om deze doelstellingen te bereiken (zowel inhoudelijk als qua procedure). 1.7 Netwerkorganisatie Platform Bèta/Techniek Deltapunt Voorzitter Directeur Dhr. drs. A. Kraaijeveld FME-CWM Dhr. Drs. J.J.C.M. Corstjens Vice-voorzitter Programmamanagement Mw. mr. Y.C.M.T. van Rooy Universiteit Utrecht Dhr. Ir. M. Glimmerveen (po-vo) Mw. drs. B.R. Boots (vo-ho) Dhr. Ir. H.B. van Terwisga (arbeidsmarkt) Leden Voorzitters. Programmaraden Deltapunt Mw. dr. A. Esmeijer Prins Bernhard Cultuurfonds Dhr. Em. Prof. dr. W.H.F.W. Wijnen (po) Mw. drs. M.M. Mewissen-Teeuw Hofstad Lyceum Dhr. Prof. dr. T. Sminia (vo-ho) Mw. dr. L. Jongeling Nortgo College Dhr. Drs. H.G. Starren (arbeidsmarkt) Dhr. P. Boekhoud Albeda College Dhr. J. Eijkelenboom Kenteq Mw. drs. G.T.C. Bonhof Hogeschool van Utrecht Samenwerkingspartners Dhr. ir. J. Zuidam DSM NV Schoolmanagers VO Dhr. T.J.M. van Haaster FNV Bouw Platform Beroepsonderwijs Dhr. ing. S.J. Heeres Uneto-VNI Procesmanagement Herontwerp mbo Dhr. mr. A.F. Fehmers IBM Sectorraad HTNO VHTO Landelijk platform technocentra 7

8 2 Actieprogramma Bèta/techniek: primair en voortgezet onderwijs Doelstelling en koersbepaling In het primair onderwijs en de onderbouw van het VO vormen jongeren de basis van hun attitude ten opzichte van bèta en techniekkeuzes in hun verdere onderwijsloopbaan. Op basis van deze attitudes moeten jongeren aan het eind van de onderbouw hun eerste inhoudelijke keuze maken. De meetbare doelstellingen van de programmalijn PO/VO onderbouw betreffen dan ook: - het vergroten van het aantal jongeren dat een positieve attitude heeft t.o.v. bèta en techniek - in de overgang van onderbouw naar bovenbouw van het voortgezet onderwijs een vergroting van de instroom in de profielen NG en NT. Deze doelstellingen zijn expliciet onderdeel van de monitoring van VTB en zullen dan ook worden meegenomen in de nulmeting en de mid-term review. Koers Primair Onderwijs Lokaal/regionaal faciliteren van scholen In het VTB programma (Verbreding Techniek Basisonderwijs) krijgt iedere school zo laagdrempelig mogelijk toegang tot informatie en materiaal voor de invoering van techniek in haar programma, beleid en organisatie; bijvoorbeeld via workshops, websites en regionale steunpunten. Daarnaast kunnen in dit VTB programma in totaal 2500 basisscholen een stimuleringsbijdrage verwerven om techniek projectmatig in te voeren. Aan de toekenning van die bijdrage wordt naast inhoudelijke voorwaarden de conditie verbonden dat scholen in netwerken opereren. Regionaal worden een aantal steunpunten ingericht voor netwerkoverstijgende zaken, zoals het organiseren van scholing en het makelen tussen scholen en bedrijven. De overige basisscholen kunnen geen aanspraak maken op subsidie, maar wel gebruik maken van lesmateriaal en ondersteuning door de steunpunten. Landelijk legitimeren en borgen van techniek in o.a. overheidsbeleid en landelijk toetsevaluatie-instrumentarium Doelstelling is een heldere, aansprekende positie van techniek in de nieuwe kerndoelen basisonderwijs. Dit is immers een belangrijk referentiekader voor scholen, uitgevers en andere partijen, als ook voor de inspectie van het basisonderwijs. In september 2004 is het voorstel Herziening kerndoelen basisonderwijs, met nieuwe kerndoelen techniek, positief ontvangen door de Tweede Kamer. De verwachting is dat de herziene kerndoelen in schooljaar van kracht worden. Voorstel is dat de inspectie de ontwikkelingen in basisscholen op het gebied van techniek gaat monitoren, beoordelen en zichtbaar maken, zowel als handreiking naar andere scholen (bijv. schoolportretten) als in het kader van haar schooltoezicht. Techniek krijgt tevens een duidelijke positie in landelijke leerlingvolgsystemen en toets -evaluatieinstrumenten. Scholen kunnen hiermee de brede ontwikkeling van hun leerlingen op het gebied van techniek volgen als onderdeel van hun totale ontwikkeling. Om de aanpak van het Nationaal Actieplan scherp te houden vindt onderzoek en evaluatie plaats van de gehanteerde concepten, van de voortgang van het programma en van eventuele relevante ontwikkelingen elders in binnen- en buitenland. Om te bevorderen dat alle deelnemers en overige belangstellenden optimaal geïnformeerd zijn voorziet het voorstel voor het Nationaal Actieplan in tal van activiteiten op het gebied van netwerkvorming en communicatie zoals websites, conferenties, regionale steunpunten en adviseurs/ambassadeurs. Techniek wordt opgenomen in het competentieprofiel en de programma s van alle PABO s. Daarnaast realiseren 25 PABO s techniek in een verdiepend programma. Ook komt techniek in een nascholingsprogramma, bijvoorbeeld voor aspirant-techniekcoördinatoren op basisscholen. Bundeling van k rachten met bedrijfsleven, Science centra en andere partijen Om de ambitieuze doelstelling van het Nationaal Actieplan te realiseren is ook bundeling van krachten met bedrijfsleven, Science centra en andere partijen nodig. Het bedrijfsleven is al jaren actief op het gebied van techniekpromotie naar het basisonderwijs en de PABO s. Ook voor de komende jaren staan vele activiteiten en plannen op stapel. Voorgesteld wordt deze zoveel mogelijk te zwaluwstaarten met de activiteiten in de andere programmalijnen. Voorbeelden hiervan zijn het ondersteunen van scholen(netwerken) door medewerkers vanuit de bedrijfstakken en het inbrengen van lesmaterialen. Op vergelijkbare wijze worden ook de krachten gebundeld met Science centra en andere partijen die science en techniek 8

9 promoten. Het voorstel voorziet er tevens in dat gemengde werkgroepen met onderwijs, overheid, bedrijfstakken, Science centra en andere relevante actoren daartoe vaststellen waar en hoe ieders inbreng tot één krachtige, gebundelde aanpak kan worden gesmeed. Die aanpak wordt met regelmaat geëvalueerd en aangescherpt. Daarnaast wordt de kring van actief betrokken partijen zoveel mogelijk uitgebreid met vele andere actoren. Koers onderbouw Voortgezet Onderwijs Ervaringen delen in het voortgezet onderwijs De ambitie is om naast het aanspreken en stimuleren van formele netwerken en initiatieven ook de vele al bestaande informele netwerken waar goede dingen gebeuren aan te sporen en te stimuleren om ervaringen breder te gaan delen met docenten, management en scholen in het VO. Interessant is bijvoorbeeld om ook te kijken naar activiteiten die docenten op scholen ondernemen die methode gebonden zijn maar die variëren per school of docent. De volgende samenhangende thema s zijn hier vanuit het Platform Bèta/Techniek leidend: Aantrekkelijke inhoud van het onderwijs Het onderwijs in het VO dient aan te sluiten bij de belevingswereld van jongeren. Wat is de relevantie van een vak, waar heb je het voor nodig of waar kun je het (later) voor gebruiken? Voorts dienen de vakken in het VO meer in samenhang gepresenteerd te worden door een sterkere nadruk op vakoverstijgende thema s. Ditzelfde geldt voor het onderwijs in het HO, waarbij tevens gezocht kan worden naar de snijvlakken tussen bètatechniek en bijvoorbeeld gezondheid of economie. Door de relevantie van het onderwijs voor jongeren te verhogen, samenhang te creëren en tegelijkertijd aan te sluiten op praktijk van onderzoek en bedrijfsleven wordt het onderwijs voor jongeren aantrekkelijker. Aantrekkelijke inrichting van het onderwijs Aantrekkelijker bètatechniek onderwijs betekent naast aantrekkelijkere inhoud ook het leveren van meer maatwerk en het beter inspelen op de verschillen tussen leerlingen. Scholen en instellingen kunnen dit bereiken door bijvoorbeeld hun onderwijs anders in te richten (andere werkvormen, werken in teams, etc). Het is verder denkbaar dat er in opdracht, wanneer het gaat om methoden, halffabrikaten ontwikkeld worden die docenten uitdagen en het hangen in de methode verminderen. Voor alle bovenstaande punten geldt dat het ook de professionaliteit en motivatie van docenten ten goede zal moeten komen. Meer zicht op de praktijk voor jongeren Laat jongeren in het VO een beter beeld krijgen van de brede toepassingsmogelijkheden van Bèta/techniek (in bedrijfsleven én wetenschap). Laat ze zien dat Bèta/techniek in vele contexten, niet alleen in de maakindustrie, steeds belangrijker wordt. Er dient ook een sterker accent te zijn op praktijkoriëntatie op het beroepenveld omdat dit betere mogelijkheden biedt voor jongeren om te komen tot een gefundeerde en dus ook meer gemotiveerde keuze. Aansluiting op de bovenbouw Het uitgangspunt van de ketenbenadering is dat er voor jongeren doorlopende leerlijnen ontstaan. Dit geldt uiteraard niet alleen tussen de verschillende onderwijssectoren PO, VO en HO maar zeer zeker ook binnen het VO zelf. Het derde leerjaar dient integraal onderdeel te zijn van die doorlopende leerlijnen. Voor het keuzeproces van jongeren is dit leerjaar essentieel. In dit jaar bepaalt de jongere ten slotte zijn keuze voor een natuurprofiel of voor een maatschappijprofiel. Juist in dit jaar dient de jongere dan ook zeer intensief ervaren hoe breed, diep, creatief en leuk de natuurwetenschappen en techniek kunnen zijn. 2.1 Activiteiten/projecten/pilots Actie 1. Actieplan Verbreding Techniek Basisonderwijs Doelstelling en resultaatmeting van het Nationaal Actieplan Doelstelling van het Nationaal Actieplan VTB is om op basis van de ervaringen en resultaten van VTB-1 in zes jaar een situatie te creëren waarin basisscholen en PABO s, educatieve infrastructuur, uitgevers en alle andere partijen op nationale schaal, duurzaam en structureel invulling geven aan techniek op de basisschool. Deze doelstelling is essentieel voor de realisatie van het Deltaplan. Recente analyses wijzen immers uit dat de geformuleerde ambitie van 15% meer afgestudeerden alleen gerealiseerd kan worden via een trendbreuk in keuzeprocessen van jongeren. De basis voor die trendbreuk ligt in het basisonderwijs. Het Nationaal Actieplan creëert de voorwaarden hiervoor door het breed invoeren van techniek als aantrekkelijk en inspirerend onderdeel van de leeromgeving van kinderen. 9

10 Looptijd Het Nationaal Actieplan strekt zich uit tot 2010 en zal in totaal 2500 basisscholen met extra middelen stimuleren om techniek te verankeren in hun onderwijsprogramma. De voorziene opbouw van startende scholen zal per jaar zijn: 100 scholen in 2004, 400 scholen in 2005, 500 scholen in 2005, 900 scholen in 2007 en 600 scholen in De subsidie per school zal bedragen, verdeeld in 3 jaarlijkse termijnen. Er wordt gewerkt met cofinancieringsarrangementen met het bedrijfsleven. De resultaatmeting van het Nationaal Actieplan betreft niet alleen de aantallen scholen en de mate waarin techniek regionaal en landelijk is geborgd. Ook het feitelijk effect van techniekactiviteiten op de attitude, keuzes voor vervolgonderwijs en andere kenmerken van leerlingen worden vastgesteld. Aanvullend op het Nationaal Actieplan worden incidenteel 3 ton vanuit de overheid in 2004 ingezet op het stimuleren van activiteiten waarin techniek en science partners actief samenwerken. Uitgangspunt voor deze samenwerking is dat techniek en natuur activiteiten een uitstekende basis zijn voor onderzoekend leren. Organisatie Voorstel is om het Nationaal Actieplan uit te voeren door een klein programmabureau. Dit bureau zal betrekkelijk zelfstandig kunnen opereren met betrokkenheid van het veld. Voorshands wordt uitgegaan van een positionering dicht tegen het Platform Bèta/Techniek. Deltapunt dient voorlopig als rechtspersoon. Eerdergenoemde gemengde werkgroepen richten zich er op om de programmalijnen van een adequate en voor het programma effectieve oriëntatie te voorzien. Het Platform richt voorts een programmaraad in met experts uit PO, VO en bedrijfsleven die tot taak heeft te adviseren over jaarlijkse beleidskader/prioriteiten in meerjarig perspectief en criteria/prioriteiten voor projecten en het volgen/evalueren van het (innovatie-)proces en van daaruit evt. voorstellen richting Platform ß\T met het oog op bijstelling. Via deelname in onder meer de Programmaraad en aparte werkgroepen worden de krachten gebundeld van bedrijfsleven en actoren op het gebied van science, zodat hun inbreng en expertise zo effectief mogelijk ges talte kan krijgen in het programma. Actie 2. Netwerken PO/VO Science/Techniek wordt tevens ingevoerd in doorgaande leerlijnen primair onderwijs onderbouw voortgezet onderwijs. Hiervoor wordt een aantal proeftuinen gerealiseerd. Aangesloten wordt op de ontwikkelingen zoals die door de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming in gang zijn gezet. Actie 3. Onderbouw Voortgezet onderwijs Voor zowel de activiteiten in de onderbouw als de bovenbouw geldt dat zal worden aangesloten op de ingezette beleidslijnen in Koers VO en de hierin genoemde innovatiemiddelen VO. Ook zullen de recente rapportages van de onderwijsinspectie op het vlak van bèta/techniek dienen als aangrijpingspunt voor de programmering van activiteiten. In de onderbouw VO is ook een vernieuwingsimpuls gegeven door de taakgroep vernieuwing basisvorming. Uit een recente enquête onder scholen blijkt dat 54 % van de scholen al iets doet met het leergebied Mens en Natuur dat de taakgroep voorstelt. Daarmee loopt dit leergebied voor op andere leergebieden. Ook wordt uit deze enquête duidelijk dat de combinatie mens en gezondheid vaker voorkomt dan mens en techniek. In het kader van de doelstellingen van het Deltaplan bèta/techniek is het dus zaak om deze ontwikkelingen te stimuleren en te bestendigen. In eerste instantie is dit natuurlijk de verantwoordelijkheid van de voorziene opvolger van de taakgroep vernieuwing basisvorming. In de loop van 2004 voert het Platform Bèta/Techniek gesprekken met deze voorziene opvolger om te verkennen hoe de ontwikkelingen in de onderbouw en de bèta/techniek voornemens zijn elkaar kunnen versterken. Actie 4. Docenten en management VO Onderbouw en Tweede Fase Deze thematiek doorsnijdt de programmalijnen 1 en 2: PO/VO onderbouw en VO tweede fase/ho. Docenten en het management van scholen en instellingen hebben een centrale positie in het onderwijs in zijn algemeenheid, maar ook zeker in vernieuwingen daarvan. Het is van belang dat docenten de ruimte krijgen om te vernieuwen, zowel qua tijd als qua middelen. In deze ruimte dient creativiteit gestimuleerd te worden (echte vernieuwingen zijn niet op te leggen), bijvoorbeeld met behulp van eerder genoemde halffabrikaten. 10

11 Tevens zal er aandacht besteed moeten worden aan de lerarenopleidingen. Om structurele vernieuwingen in het onderwijs te bewerkstelligen zullen zij ook hun weerslag moeten krijgen in de lerarenopleidingen. Er zijn in het verleden voldoende onderzoeken gedaan naar de kwaliteit van lerarenopleidingen. Deze kunnen als basis dienen voor de gewenste verbeteringen op dit vlak als het gaat om bètatechniek. Uitgangspunt zou kunnen zijn dat scholen zelf de verantwoordelijkheid hebben en nemen voor het opleiden van hun docenten en dat instellingen van lerarenopleidingen een rol op zich nemen als regionaal expertise en ondersteuningscentrum. Ook kan een goede samenwerking op docent niveau tussen onderwijsinstellingen en lerarenopleidingen een stimulans zijn om gezamenlijk te reflecteren op mogelijke vernieuwingen. 11

12 3 Actieprogramma Bèta/techniek: Tweede fase VO /HO (WO en HBO) Doelstelling en koers Deze programmalijn is direct gerelateerd aan de overall kwantitatieve target uit het Deltaplan: 15% meer uitstroom HO in Tevens is de doelstelling om meer evenwicht tussen de instroom van mannen en vrouwen te stimuleren. De in het Deltaplan geformuleerde tussendoelen 2007 zijn een 15% hogere instroom in de bèta/technische opleidingen in het HO per 2007 en hogere instroom vrouwen en allochtonen. Uitgangspunt voor deze programmalijn is uiteraard ook de ketenbenadering. Deze programmalijn richt zich op de bovenbouw van het voortgezet onderwijs, het hoger onderwijs en de samenwerking tussen het VO en het HO binnen de onderstaande perspectief. Om deze doelstelling te behalen is het wenselijk en zelfs noodzakelijk dat zowel op macro niveau (landelijk beleidsniveau) als op micro niveau (vanuit de scholen) synergie wordt gezocht in de innovatieaanpak die in het VO-HO verder ontwikkeld moet worden. Hierbij kan concreet gedacht worden aan het innovatiearrangement van VO, HOOP, etc. Koersbepalende elementen Aantrekkelijke inhoud van het onderwijs Ook voor de bovenbouw van het VO geldt dat het onderwijs in het VO aan dient te sluiten bij de belevingswereld van jongeren. Het stimuleren van participatie door meisjes is hierin een apart aandachtspunt. Voorts dienen de vakken in het VO meer in samenhang gepresenteerd te worden door een sterkere nadruk op vakoverstijgende thema s en moet de link met de praktijk worden versterkt. Ditzelfde geldt voor het onderwijs in het HO, waarbij tevens gezocht kan worden naar de snijvlakken tussen bètatechniek en bijvoorbeeld gezondheid of economie. Door de relevantie van het onderwijs voor jongeren te verhogen, samenhang te creëren en tegelijkertijd aan te sluiten op praktijk van onderzoek en bedrijfsleven wordt het onderwijs voor jongeren aantrekkelijker. Aantrekkelijke organisatie van bètatechniek onderwijs Aantrekkelijker bètatechniek onderwijs betekent naast aantrekkelijkere inhoud ook het leveren van meer maatwerk en het beter inspelen op de verschillen tussen leerlingen. Scholen en instellingen kunnen dit bereiken door bijvoorbeeld hun onderwijs anders in te richten (andere werkvormen, functiedifferentiatie, werken in teams, etc). Het is verder denkbaar dat er, wanneer het gaat om methoden, halffabrikaten ontwikkeld worden die docenten uitdagen en het hangen in de methode vermindert. Voor alle bovenstaande punten geldt dat het ook de professionaliteit en motivatie van docenten ten goede zal moeten komen. Meer zicht op de praktijk voor jongeren Zowel in het VO als in het HBO/WO dienen jongeren een beter beeld te krijgen van de brede toepassingsmogelijkheden van Bèta/techniek (in bedrijfsleven én wetenschap). Laat ze zien dat Bèta/techniek in vele contexten, niet alleen in de maakindustrie, steeds belangrijker wordt. Er dient ook een sterker accent te zijn op praktijkoriëntatie op het beroepenveld omdat dit betere mogelijkheden biedt voor jongeren om te komen tot een gefundeerde en dus ook meer gemotiveerde keuze; Dit soort praktijkoriëntaties moet worden ingebracht in het voortgezet onderwijs en de beginfase van het hoger onderwijs. Dit kan ook sterk bijdragen tot preventie van voortijdige studie uitval. Ruimere keuzemogelijkheden voor jongeren Naast een betere praktijkoriëntatie in het VO zouden jongeren ook meer keuzes moeten hebben in de profielen NT en NG. Hierbij moet niet alleen rekening worden gehouden met jongeren die direct voor de natuurwetenschappen kiezen maar ook met jongeren die een breder pakket aantrekkelijk vinden. Een nieuw bètavak als profielvak in het VO kan hierbij ondersteunend werken. Jongeren zouden verder in de bachelorfase van het HO de mogelijkheid moeten hebben om te kiezen voor smal óf breed. Het huidige aanbod kenmerkt zich met name door het feit dat jongeren snel en vaak smal moeten kiezen. Meer brede bèta/technische opleidingstrajecten met veel keuzemogelijkheden en goede keuzebegeleiding zouden moeten worden ontwikkeld om andere dan de huidige populatie bètastudenten te trekken (zoals meer meisjes). Wisselwerking/samenwerking tussen VO en HO Naast inhoudelijke veranderingen binnen de afzonderlijke sectoren (zie a t/m c) is het zeer essentieel dat VO en HO veel meer dan nu communiceren en samenwerken. De ervaring van Axis is dat meer samenwerking en communicatie op student- en docentniveau aanmerkelijk kan bijdragen tot positieve keuzes ten aanzien van Bèta/techniek vervolgopleidingen. Om hier breed mee te kunnen starten (met veel scholen en docenten) zal bekeken worden hoe de 12

13 systematiek om activiteiten te kunnen stimuleren het best kan worden uitgezet. Hierbij moet aan onorthodoxe maatregelen worden gedacht zoals beloning achteraf, beloning via prijzen/prijsvragen, etc. Ook is mogelijk dat door afspraken over bijvoorbeeld student-mentoringsystemen, hoger onderwijs oriëntatiemogelijkheden voor VO-jongeren, docentontmoetingen, resultaat kan worden geboekt. Dergelijke afspraken kunnen ook leiden tot flexibeler doorstroomafspraken VO-HO dan tot heden gebruikelijk was. In combinatie met bredere bachelor mogelijkheden (met behoud van smallere studie-/mono disciplinaire trajecten voor jongeren die dat kunnen en willen) zal dat leiden tot een flexibelere en grotere door- en instroom. 3.1 Activiteiten/projecten/pilots Actie 5. Ketenprojecten VO/HO Om de VO/HO uitgangspunten te bereiken wordt gekozen voor een aanpak waarbij zoveel mogelijk integrale regionale projecten VO-HBO-WO gestimuleerd worden waarbinnen de ketenbenadering tot uitdrukking komt en de geformuleerde thema s zoveel mogelijk in samenhang worden opgepakt. Voor de hand ligt dat niet alle regionale initiatiefnemers op korte termijn direct alle genoemde thema s oppakken. Regio s zullen zich in eerste instantie kunnen richten op een beperkt aantal thema s. De aanpak geeft ruimte om met initiatiefnemers te komen tot projectfinanciering als zij al een substantieel project hebben gedefinieerd ofwel als dat nog niet het geval is om te komen tot een meer beperkte stimulerende bijdrage. Bij alle projecten of initiatieven wordt uitgegaan van een substantiële investering van de partijen zelf en bij voorkeur ook derden (zowel private als publieke). Actie 6. Vernieuwingscommissies en gidsprojecten VO De gidsprojecten scheikunde hebben inmiddels hun vervolg gekregen. Het Platform Bèta/Techniek en de nieuwe commissie hebben inmiddels overleg over hoe de samenhang met de andere elementen uit het Deltaplan te waarborgen. Bekend is dat ook de scheikundecommissie regionaal gaat werken vanuit samenwerkingsovereenkomsten tussen VO en HO instellingen. Op basis van deze informatie is het oordeel van het Platform dan ook om deze ontwikkeling doorgang te laten vinden in de tweede helft van 2004 via de middelen die daarvoor in het Deltaplan zijn geraamd. In de loop van 2004 wordt gewerkt aan vakvernieuwingscommissies voor andere bètavakken (te weten biologie en natuurkunde). Hierbij zijn de al eerder genoemde aspecten van samenhang tussen de verschillende vakdisciplines en een sterke praktijkgestuurde bottom-up aanpak zeer belangrijke uitgangspunten. De tweede activiteit die momenteel wordt opgezet is de profielcommissie bèta voor de tweede fase ontwikkelingen. De profielcommissie zal zich buigen over beide N -profielen en ook ingaan op de hoofdlijn van het nog nieuw te ontwikkelen geïntegreerde bètavak en ook over de status van dit vak binnen het profiel op NT (verplicht vak of keuzevak) op termijn en de samenhang tussen de bètavakken op globaal niveau. Aandachtspunten hierbij zijn echter de balans tussen landelijke top-down beslissingen en regionale bottum-up ontwikkelingen. Het Platform Bèta/Techniek entameert, stimuleert en monitort regionale initiatieven. De middelen uit het Deltaplan voor de ontwikkeling van dit vak zullen worden ingezet om een beperkt aantal regionale initiatieven te stimuleren (dit kan ook onderdeel zijn van integrale regionale initiatieven). Ook draagt het Platform zorg voor de afstemming en kennisuitwisseling tussen de verschillende initiatieven. Afgesproken is verder dat er een intensieve uitwisseling van kennis en adviezen dient te zijn tussen de landelijke profielcommissie en de regionale initiatieven. Dit contact zal door het Platform Bèta/Techniek worden verzorgd. Organisatie Voor de ontwikkeling van het nieuwe bètavak is het niet voldoende om een aantal pilots op te starten en een landelijke profielcommissie op hoofdlijnen in te stellen. Het voorstel is dan ook om in overleg met betrokkenen te bezien hoe het nieuwe bètavak kan worden ondersteund. Hier zullen ook beperkte middelen gereserveerd voor worden. Actie 7. Vernieuwing bachelor WO Vernieuwingen zijn in het HO cruciaal voor het slagen van het Deltaplan. Om de doelstellingen van 15% meer instroom in 2007 en 15% meer uitstroom in 2010 te behalen moet voldaan worden aan drie voorwaarden: 1. Verhoging instroom in de opleidingen 2. Verbetering rendement van de opleidingen 3. Verbreding aanbod bèta/techniek. Dus het hoger technisch en natuurwetenschappelijke onderwijs zal aantrekkelijker moeten worden en de studeerbaarheid binnen de opleidingen zal moeten worden verbeterd. Verbreding van de bachelorfase met meer maatschappelijke context 13

14 en multidisciplinaire verbindingen en onderwijskundige samenwerking met het voortgezet onderwijs zijn belangrijke bestanddelen van de vernieuwing. Met deze benadering zijn aan enkele universiteiten (Nijmegen, Groningen, Utrecht) goede resultaten geboekt. Ook anderen in de WO-sector zijn in beweging gekomen. De sectorplannen natuurwetenschappen en het 3TU-plan sluiten (op onderdelen) ook aan bij deze vernieuwde aanpak. De aanpak zal moeten worden afgestemd met de vernieuwingsaanpak zoals genoemd bij actielijn 5. Organisatie Het Platform Bèta/Techniek zal in de Programmaraad VO-HO het gesprek met de betrokkenen uit het veld bij de sectorplannen verder voeren, om op basis van deze plannen tot concrete invulling te komen, waarbij de verbreding en vernieuwing van de bachelorfase het uitgangspunt is. De projecten die in het kader van deze plannen gestart worden, kunnen dan op bescheiden wijze ondersteund worden uit de Deltaplanmiddelen. Dit geld wordt in eerste instantie vooral in competitie verdeeld, d.w.z. dat de beste projecten in aanmerking komen. 14

15 4 Beroepskolom vmbo - mbo - hbo Doelstelling en koersbepaling Doelstelling van het Deltaplan is 15% meer instroom in 2007 in het hoger onderwijs te realiseren. Prestatieafspraken (meer uitstroom/ minder uitval) liggen daarom in de rede; ook financieringsafspraken behoren daarbij. Korte en middellange termijn In de afgelopen maanden heeft in samenwerking met Het Platform Beroepsonderwijs, de Sectoraard HTNO en het Procesmanagement Herontwerp MBO een consultatie van het veld plaatsgevonden. Deze consultatie stond meer in het bijzonder in het teken van de programmering 2004 de korte termijn acties en projecten. In het Deltaplan is vastgesteld dat de komende jaren de herontwerpontwikkeling (veelbelovende, onderwijsvernieuwende en sectoroverstijgende initiatieven) in het technisch beroepsonderwijs (MBO en HBO) moet doorgaan en wel zo dat in 2007 alle instellingen herontwerp ruimte krijgen. De wetgeving zal daarop afgestemd dienen te worden. Daarnaast stelt het Deltaplan middelen voor de komende jaren ter beschikking ten behoeve van enkele korte termijnactiviteiten, nl. coach projecten in het mbo en verbreding van herontwerp naar meerdere mbo instellingen. Mede op basis van de consultaties en de korte termijn inzet zoals geformuleerd in het Deltaplan is een aantal ingrediënten te noemen die ook relevant zijn voor de inkleuring van de korte termijn: integrale experimenten vmbo/mbo integrale experimenten mbo/hbo binnen of naast deze integrale experimenten thematische projecten (keuze leerprocessen, versterking doorstroom mavo of havo naar technisch beroepsonderwijs, examinering/toetsing, integratie avo-vakken in de beroepsgerichte vakken enz). verbreding/ kennisoverdracht in netwerken en platforms. Monitoring en evaluatie zowel kwantitatief ( i.v.m. 15%) als kwalitatief (good practices) is essentieel. Het is essentieel dat de vmbo-techniek instellingen, als aanvulling op het Deltaplan, participeren in de uitwerking van de Deltaplan voorstellen. Geschiedt dit niet, dan is het risico dat het proces (nu 140 scholen) afbrokkelt; een verkorte doorstroom vmbo/mbo/hbo lijdt zo afbreuk. Om de ambitie van het Deltaplan te realiseren is snelle actie nodig i.v.m. experimenteerruimte, c.q. aanpassing wetgeving. Ook voldoende financiële ruimte is essentieel. 4.1 Activiteiten/projecten/pilots Actie 8. Uitbouw/verdieping projecten Herontwerp Beroepskolom De afgelopen jaren is in het beroepsonderwijs een vrij brede vernieuwingsbeweging ontstaan onder de vlag van herontwerp. Ondanks het hoge aantal participerende scholen is de inhoudelijke breedte van herontwerp in veel projecten vaak beperkt gebleven tot een aantal techniekopleidingen per instelling. Voor de komende jaren is het van belang het gehele techniekaanbod aantrekkelijk te maken voor jongeren en daarbij ook meer accent te leggen op het ontwikkelen van doorlopende leertrajecten. Met het oog daarop is besloten met 7 regio s (Dordrecht, Friesland, Utrecht, Amsterdam, Groningen, Eindhoven en Enschede) het gesprek aan te gaan over vmbo/mbo-pilots en mbo/hbo-pilots. Aan deze pilots zal ook gevraagd worden nadrukkelijk de meerwaarde van coaches te onderzoeken. De in het Deltaplan voorgestelde coach-projecten zullen dus onderdeel worden van meer integrale herontwerp-pilots. Het is de bedoeling in de maanden september/oktober afspraken te maken met de 7 regio s cq. pilots. De bedoeling is deze afspraken vooral te richten op beoogde resultaten/effecten en dus af te zien van uitgebreide projectplannen. Het spreekt vanzelf dat criteria als cofinanciering, ketensamenwerking in de regio en gerichtheid op de 15%- doelstelling van het Deltaplan daarin essentieel zijn. Voor de inhoudelijke ondersteuning en beoordeling van de pilots wordt een inhoudelijk expertteam gevormd dat ook een evaluatie functie zal gaan vervullen. Uiteraard is het de bedoeling de kennis/ideeën/good practices vormt deze projecten actief uit te dragen. 15

16 Actie 9. Nieuwe projectlocaties De 7 pilots genoemd in actie 8 zijn het startpunt. Bedoeling is de komende jaren in meer regio s brandhaarden (pilots) van vernieuwing tot stand te brengen die naast kennisontwikkeling ook een belangrijke regionale en landelijke transfer functie kunnen vervullen. De uitbreiding in deze richting is uiteraard afhankelijk van financiële mogelijkheden. Aangezien het aantal projectlocaties voor de korte termijn beperkt is, is het essentieel dat ook op andere wijze het herontwerpproces door gaat. Daartoe worden de volgende stappen voorgesteld: Vmbo Mede gezien de schaal van het lopende proces (140 vmbo scholen zijn nu betrokken) is het zeer gewenst de bestaande netwerken in stand te houden en waar nodig financieel te ondersteunen. Mbo Ons voorstel is dat wij in gesprek treden met een aantal consortia van vernieuwingsscholen (Consortium PGO, vernieuwingsplatform) om te bezien op welke wijze zij een rol kunnen en willen vervullen in de verbreding/kennisoverdracht herontwerp. Het voordeel van zo n aanpak is dat deze consortia al een groot aantal instellingen aan zich hebben verbonden; uit een oogpunt van verbreding en daartoe noodzakelijke netwerken kan dat potentieel zeer veel voordelen bieden. Overigens zouden wij met deze consortia ook het gesprek willen aangaan of op bepaalde thema s een verdiepingsslag gemaakt kan worden die een inhoudelijke bijdrage levert aan de herontwerpontwikkeling. Hbo Een zelfde voorstel nl. om in gesprek te treden met de sector raad htno. Uiteraard zal daarbij ook de inzet van de techniekplan de sectorraad htno aan de orde dienen te komen. Actie 10. Het HBO-SPRINT-programma Met het ministerie van OCW, de hbo-raad en de sectorraad htno is een plan van aanpak ontwikkeld dat alle hboinstellingen met technische opleidingen betrekt bij en involveert in de bètatechniek innovatie voor het hoger beroepsonderwijs. De aanpak is tweeledig: a). Alle bètatechniek hogescholen krijgen trekkingsrechten (budget 6 miljoen) en b). hebben de mogelijkheid te participeren in de uitwerking van thema s (budget 1 miljoen). Het is een programma dat tot medio 2007 loopt. Actie 11. Randvoorwaardelijke activiteiten Het spreekt vanzelf dat de korte termijn niet voldoende zal zijn om de ambitie van het Deltaplan te bereiken. De komende jaren zullen alle mbo en hbo instellingen gestimuleerd moeten worden om mee te werken aan de 15% doelstelling. En om dat mogelijk te maken is ook actie van de overheid nodig om ruimte te scheppen. Wetgeving en experimenteerruimte. Een gemengde werkgroep met deelnemers vanuit OCW, Het Platform Beroepsonderwijs, het Platform Bèta/Techniek en enkele praktijkdeskundigen zal op korte termijn worden gevormd. Krachtenbundeling en koppelen van financiële middelen. Voor de aanpak binnen het beroepsonderwijs is voor de periode een bedrag van 4 miljoen aangegeven. Dit is echter niet voldoende voor een vernieuwingsproces waarin binnen 4 jaar alle vmbo/mbo/hbo-instellingen betrokken zouden moeten zijn. In onze raming van de Deltaplanmiddelen Beroepsonderwijs is het uitgangspunt dat het vernieuwingsproces in het technisch beroepsonderwijs ook een financiële krachtenbundeling vereist. Er zijn in het beroepsonderwijs diverse vernieuwingsgelden (impulsmiddelen, middelen technocentra, kenniscirculatie beroeps -onderwijs/bedrijfsleven, etc., en een deel daarvan ligt bij de instellingen zélf). Op korte termijn zullen wij onderzoeken hoe ook deze middelen, c.q. een deel daarvan, sterker betrokken kunnen worden bij de 15%-doelstelling van het Deltaplan. De inzet is om zodoende ook in financieel opzicht betere randvoorwaarden te scheppen voor dit grootschalige proces. Bij de financiële raming van de benodigde Deltaplanmiddelen is dit het uitgangspunt. 16

17 5 Aantrekkelijke banen Doelstelling Voldoende beschikbaarheid van goed gekwalificeerde bètatechnici op alle niveaus in de arbeidsmarkt door: Optimale instroom van technisch opgeleiden naar bètatechnische functies Behoud en upgrading van het potentieel dat reeds actief is in bètatechnische banen Operationalisering van deze doelstellingen gebeurt langs de volgende lijnen: Vergroten van de doorstroom van jongeren vanuit bètatechnische opleidingen naar bètatechnische banen (zowel op niveau vakmanschap als in de R&D) Terugdringen van de ongewenste uitval naar andere sectoren tijdens de loopbaan, zeker waar het de jonge instroom betreft (behoud) Versterken van de kennisbasis van de reeds werkenden in bètatechnische banen door kenniscirculatie, mobiliteit en upgrading en opvangen van de effecten van vergrijzing. Extra instroom door het aantrekken van buitenlands talent. Het versterken van publiek private mobiliteit is hierbij een van de belangrijke instrumenten. Ook zullen de activiteiten nauw aansluiten bij de ontwikkelingen om te komen tot regionale hotspots, waar integrale benaderingen worden toegepast om te komen tot voldoende bètatechnisch talent, tegen de achtergrond van de regionale economis che agenda. Analyse De ambities van Nederland zijn hoog. Wil Nederland binnen afzienbare tijd tot een van de meest concurrerende kenniseconomieën in Europa behoren, is voldoende beschikbaarheid van bètatechnici op alle niveaus in de arbeidsmarkt van essentieel belang. Recente ROA-cijfers laten zien dat er ook in de komende jaren sprake zal zijn van schaarste op de bètatechnische arbeidsmarkt, m.n. vanaf MBO+ niveau. Studies van Axis wijzen uit dat de doorstroom naar bètatechnische functies en het behoud van reeds geworven potentieel ook aandacht verdient. Op dit moment stroomt ca 70% van de technisch hoger opgeleiden door naar bètatechnische functies. Dit aandeel zal op zijn minst gelijk moeten blijven. Voor de lagere opleidingsniveaus ligt de doorstroom gedifferentieerder: duale opleidingen doen het in dit opzicht zeer goed. Voorts is de uitval van jongeren in de eerste jaren met 40 tot 50% te groot. Behoud van dit recent geworven potentieel is daarom van groot belang. Voor de R&D-markt geldt dat m.n. de (semi)publieke instellingen weinig wervingskracht hebben. In de private markt heeft het MKB bij hoger opgeleiden een slecht imago en kampen de grotere bedrijven met een grote behoefte aan betatechnisch talent. Maar het gaat niet alleen om instroombevordering. Ca 80% van de werknemers waarmee de slag naar een kennisintensieve economie gemaakt moet worden, is nu al werkzaam. Versterking van de kennisbasis, upgrading, bredere competenties, mobiliteit en stimuleren van gediffentieerde loopbanen liggen dan voor de hand. Tot slot zal de hoge ambitie van meer kenniswerkers in 2010 (waarvan ca in de R&D) niet alleen via de Nederlandse arbeidsmarkt gerealiseerd kunnen worden. Het aantrekken van buitenlands talent (werkend in een Europese context) en het scheppen van de noodzakelijke condities daarvoor is dan ook een onmisbare component in de aanpak. Tijdens het Nederlandse voorzitterschap van de EU zijn op terreinen die ook door het Deltaplan Bèta/Techniek worden bestreken conferenties georganiseerd waaruit actielijnen voor de EU en de lidstaten voortvloeien. Het betreffen conferenties over internationale mobiliteit van kenniswerkers (Conferentie Braingain) en over mobiliteit van onderzoekers tussen onderzoeksinstellingen en bedrijfsleven (Conferentie Wisselwerking). Mobiliteit van onderzoekers en loopbaanbeleid voor onderzoekers komen hieruit naar voren als speerpunten van de EU en de lidstaten om de doelstellingen van Lissabon 2010 te bereiken (aanpassing van het Marie Curie-programma aan nationale programma's; derde landen richtlijn; Charter en Code voor onderzoekers). Ook in Facing the Challenge (rapport Kok) komen deze onderwerpen als speerpunt naar voren. Inhoudelijke aanknopingspunten voor de aanpak Voor de arbeidsmarktlijn geldt in belangrijke mate dat de verantwoordelijkheid voor goed werkgeverschap bij werkgevers en werknemers ligt. Tegen deze achtergrond stelt het het Platform Bèta/Techniek zich terughoudend op daar waar het gaat om het aangaan van een uitgebreide projectenportefeuille. Richting marktsector zal de rol van het Platform m.n. gericht zijn op agenderen, overtuigen en pilots om tot good practices te komen. Richting de publieke sector (universiteiten, 17