Middagsymposium GGB: leren van elkaar -1 juni 2017-

Transcriptie

1 Middagsymposium GGB: leren van elkaar -1 juni Bijna anderhalf jaar na invoering heeft de organisatie voor Grootschalige Geneeskundige Bijstand (GGB) een solide basis. Maar het inregelen van de nieuwe structuur gaat nog voort, met als belangrijkste speerpunten: betere onderbouwing met (wetenschappelijke) kennis en snellere alarmering. Een middagsymposium bij het IFV op 1 juni bracht de stakeholders van de GGB-structuur samen om kennis en ervaringen te delen. Dagvoorzitter Joost Bernsen vat bij de opening van het symposium samen dat de implementatie van de GGB-structuur best een ingewikkelde opgave was. Want het speelveld van de geneeskundige keten is complex en telt veel partners. Bovendien waren sommige regio s na de opheffing van de voormalige Geneeskundige combinaties helemaal niet toe aan een nieuwe vorm van opgeschaalde hulpverlening. Toch voelden alle ketenpartners in de witte kolom uiteindelijk de urgentie voor zo n opschalingsstructuur. De recente ervaringen met de terroristische aanslagen in Parijs, Brussel en Londen onderstrepen die noodzaak ook. Het thema terrorismegevolgbestrijding kwam tijdens het symposiumprogramma dan ook ruim aan bod. Kennisbevordering Kennisbevordering en wetenschappelijke onderbouwing zijn wezenlijk voor de verdere doorvoering van het GGB-model. Anaphem, de academische werkplaats Publieke Gezondheid Crisisbeheersing, opgericht door GGD Gelderland-Zuid en Veiligheidsregio Gelderland-Zuid (maar inmiddels verbreed tot een samenwerking van GHOR GGD Nederland met support van bijna alle GHOR-bureaus, het IFV en het RIVM) gaat daarom onderzoek doen naar onderbouwing van de aannames die onder het model van GGB liggen. Waarom doen we wat we doen? Vanuit welke normen en uitgangspunten werken de GGB-componenten? Johan de Cock geeft een doorkijkje naar het onderzoek. De Cock stelt

2 dat er in de GGD GHOR wereld heel veel kennis aanwezig is, maar die kennis beter kan worden ontsloten en gebundeld. Naast GGB zijn in de onderzoeksagenda van Anaphem nog twee speerpunten benoemd: GHOR-evenementenbeleid en versterking van de functie Gezondheidskundig Adviseur Gevaarlijke Stoffen (GAGS). Model Israël Leren over de landsgrenzen heen; hoe verhoudt de Nederlandse GGB-structuur zich tot buitenlandse opschalingsstructuren? Een indrukwekkend lesje rampengeneeskunde wordt verzorgd door Murvin Chan van het Nederlandse Rode Kruis (NRK). Casus: de Magen David Adom organisatie in Israël. Een delegatie van het NRK en de Veiligheidsregio Haaglanden toog naar Israël om te zien hoe de vakbroeders zich daar prepareren op grootschalige geneeskundige hulpverlening, in het bijzonder bij aanslagen. Chan: Wie iets wil leren over het effectief organiseren van opgeschaalde hulpverlening bij aanslagen, moet in Israël zijn. Want West-Europa maakt pas vrij recent grote aanslagen mee en onze organisaties zijn daar eigenlijk nog niet goed op ingesteld. Israël heeft in vijftien jaar tijd veertig multicasualty aanslagen meegemaakt, waardoor de organisaties daar heel veel kennis en ervaring hebben opgedaan. Daarvan kan ook het Nederlandse stelsel leren. Chan schetst een geolied systeem, dat net als het Nederlandse model een netwerkorganisatie is, maar met wezenlijke verschillen. Zo is de opgeschaalde medische hulpverlening in Israël belegd bij één landelijke organisatie en heeft het land een ongekend grote ambulancecapaciteit en een dicht netwerk van first responders: lokale vrijwilligers met eigen noodhulpvoertuigen en uitrusting. Door die grote aantallen en de fijnmazige vertakking is na een aanslag of ander grootschalig incident razendsnel veel hulpverleningscapaciteit beschikbaar en zijn doorgaans binnen een uur alle slachtoffers vanaf het rampterrein naar een ziekenhuis vervoerd. Chan ziet de pluspunten van het first respondersysteem. Ze zijn geworteld in de lokale samenleving, hebben heel korte responstijden en

3 kennen de culturen en gevoeligheden in de wijken goed. Geen onbelangrijke eigenschap in het politiek en ideologisch immer rommelende Israël. GGB en Terrorismegevolgbestrijding Terrorismegevolgbestrijding is in het Nederlandse hulpverleningsdomein hot na de aanslagen in Parijs in 2015 en Brussel in Aanslagen met verschillende karakteristieken, die indringend laten zien wat er bij zo n crisis allemaal op de geneeskundige keten afkomt. Dat bewustzijn moet bij de Nederlandse ketenpartners nog groeien, want in Nederland hebben we (gelukkig!) nog weinig ervaring met grote aanslagen, betoogt Antoinette Gelton van de Veiligheidsregio Haaglanden. Zij licht de werkwijze voor Terrorismegevolgbestrijding van de Randstedelijke GHOR-6 regio s toe en schetst hoe dit plan van aanpak voor aanslagen met veel slachtoffers aansluit op de GGB-structuur. GGB is in haar ogen een goede basis, maar terrorismegevolgbestrijding heeft wel een aantal aanvullende afspraken nodig en extra aandachtspunten. Volgens Gelton moet voor een gedegen voorbereiding een systeemcheck op de hele geneeskundige keten worden uitgevoerd. Gewondenspreiding en transportcapaciteit zijn kritische factoren en ook moeten maatregelen worden voorbereid om in de onvermijdelijke chaosfase de meldkamercentralisten zoveel mogelijk te ontlasten. Daarom staat in de werkwijze onder andere dat de eerste 21 gewonden zonder tussenkomst van de meldkamer naar de drie dichtstbijzijnde level 1 ziekenhuizen worden vervoerd. Elk ziekenhuis zeven. Een ander aandachtspunt is dat opvangende ziekenhuizen geselecteerd dienen te worden op basis van hun beschikbare hoeveelheid donorbloed. Want als er één aspect is dat terroristische aanslagen kenmerkt, dan is het wel dat ze bloederig zijn, als gevolg van schotwonden (Parijs) en spijkerbommen (Brussel). Leidend bij terrorismegevolgbestrijding is ook het principe scoop and run. Hoe sneller weg van het gevaarlijke incidentterrein hoe beter; slachtoffers worden niet gered in het veld maar op de operatietafel. En wat de risico s voor de hulpverleners betreft; als houvast voor mogelijkheden en beperkingen bij een aanslag, is een zone-indeling gemaakt (bron: landelijke multidisciplinaire afspraken voor first responders), als basis voor veilig optreden op een incidentterrein met rondvliegende kogels en nog niet uitgeschakelde terroristen met bomgordels. Met een hot zone (uitsluitend voor speciale politie-eenheden), warm zone (hulpverlening onder politiebescherming mogelijk) en cold zone (veilig). Brusselse ervaringen En hoe gaat het in de praktijk bij een aanslag? Daarover doet Marcel van der Auwera, van de Belgische Federale Overheidsdienst Volksgezondheid een boekje open tijdens het symposium. Hij geeft een indrukwekkende lezing over de aanslagen op Zaventem en metrostation Maalbeek in Brussel op 22 maart De harde realiteit liet zien hoe belangrijk het is een solide plan te hebben,

4 maar ook dat het plan van vandaag niet altijd aansluit op het incident van morgen en dat improvisatie en flexibiliteit altijd noodzakelijk zijn. Volgens Marcel van der Auwera waren er veel geluksfactoren die bijdroegen aan een soepele en snelle hulpverlening. Zo was er door het tijdstip van de aanslagen, rond 8 uur s ochtends, in de ziekenhuizen veel extra personele bezetting. Ook kon heel snel grootschalig op de tweede aanslag in Maalbeek worden ingezet, omdat de hulpdiensten rond Brussel uitgangsstellingen voor bijstandverlenende eenheden hadden ingericht voor de hulpverlening op Zaventem. Die verzamelde colonnes konden zodoende direct naar de metro-aanslag worden gedirigeerd. Toch waren er ook wel lessen te leren en waren er frustraties. Bijvoorbeeld bij enkele grote Brusselse ziekenhuizen die hun hele opvangorganisatie hadden opgetuigd, maar - door de bewust gekozen slachtofferspreiding - geen slachtoffers kregen omdat die al naar andere ziekenhuizen waren vervoerd. Verder is de aandacht voor de psychische effecten van de hulpverleners een cruciaal thema. Veel betrokken hulpverleners waren langere tijd uit de roulatie vanwege de traumatische ervaring. Niet alleen de confrontatie met verschrikkelijke letsels hakte er fors in, maar ook het feit dat als gevolg van de onveilige situatie de vooruitgeschoven behandelpost op Zaventem wegens een nieuwe explosiedreiging moest worden ontruimd. Veel hulpverleners hadden daardoor het gevoel dat ze hun patiënten in de steek hadden gelaten. Van der Auwera benadrukte het belang van een goede en generieke planmatige aanpak van de zorgkolom, maar onderstreepte ook, dat er met zo n plan als vertrekpunt ook aandacht moet zijn voor het improviserend vermogen van de sleutelfiguren. Pitches In enkele korte pitches en best practices worden ervaringen uit de regio s gedeeld.

5 Workshops In een van de middagworkshops wordt het thema terrorismegevolgbestrijding nog wat verder uitgediept. Gewondenspreiding en behandelcapaciteit staan hoog op de prioriteitenlijst die de DPG en van de GHOR-6 hebben opgesteld. Een uitdaging, blijkt uit reacties vanuit de zaal, zeker voor de landelijke regio s, waar de ziekenhuizen minder goed in hun SEH-capaciteit zitten dan instellingen in de Randstedelijke regio s. Landelijke coördinatie in gewondenspreiding blijkt een lastig issue, want zo n functie kent s lands geneeskundige organisatiestructuur niet. Ook de multi-samenwerking en de afstemming met andere diensten, zoals de politie, wordt besproken als thema van belang. Reacties uit de zaal maken duidelijk dat terrorismegevolgbestrijding sterk leeft in het land en dat regio s grote behoefte hebben aan houvast en concrete informatie. Er wordt door de GHOR-6 hard gewerkt aan een werkwijze, maar nog niet alle details zijn concreet uitgewerkt. Daar is begrip voor bij de deelnemers, maar toch klinkt er een nadrukkelijke oproep om de al wel beschikbare informatie breed te delen. Want het risico van aanslagen beperkt zich niet louter tot de Randstad. In de workshop over ervaringen met GGB in oefensituaties (echte inzetten zijn er tot dusver nog niet geweest) worden lessen, tricks en tips gedeeld. Onder andere komt naar voren dat er nog wat onduidelijkheden zijn in het proces rond de afhandeling van T3 slachtoffers, dat de bovenregionale en landelijke coördinatie meer aandacht verdient en dat de multi-partners beter moeten worden geïnformeerd over de werkwijze van de GGB. Weten we van elkaar wel goed wat we doen op het incidentterrein en hoe de acties van de ene dienst die van de andere beïnvloeden? Een paar tips: oefen met de multi-partners, beoefen alle deelprocessen en bouw flexibiliteit in de organisatie in. Dat past volgens workshopleiders Carian Cools en Gijs Roest dan ook goed bij het GGB-model: het is een model maar geen harnas. Het vraagt nog steeds van je om je flexibel op te stellen en in elke situatie goed na te denken.

6 In de workshop van Anaphem worden vragen geïnventariseerd die bij de deelnemers leven rond de GGB-structuur. Wat moet er nog georganiseerd worden? Een van de besproken thema s is de verbinding met burgerhulpverlening, als aanvulling op de organisatie van overheidswege. De tijd dat behulpzame burgers door ambulanceverpleegkundigen worden weggestuurd is voorbij. Burgers zijn vaak als eerste ter plaatse, dus is het slim hun inzet en hulp te faciliteren. We kennen al de vele AEDnetwerken van Hartslag.nu. Zo n structuur zou ook best voor andere typen hulp, bijvoorbeeld bij grote aanslagen, kunnen worden ontplooid. Maar wel onder voorwaarden en goed geregisseerd. Verder blijken er vragen te leven over het omgaan met besmette slachtoffers bij CBRN-incidenten. Informatievoorziening daarover moet worden verbeterd, zodat eerstelijns hulpverleners een CBRNincident sneller kunnen herkennen, om hun risico s te beperken. Het is volgens workshopleiders Frans Lischer en Johan de Cock een van de aandachtspunten in de verdere doorontwikkeling van de GGBorganisatie. De presentaties van dit middagsymposium vindt u als bijlagen bij dit bericht.