Algoritmen met Excel

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Algoritmen met Excel"

Transcriptie

1 Algoritmen met Excel Hoofdstuk 1: algoritmen en deelalgoritmen 1.1. Inleiding Ondertussen heb je al heel wat mogelijkheden van de computer leren kennen. We hebben de computer gebruikt om teksten mee in te tikken, te verbeteren en de lay-out ervan te verzorgen. We hebben de computer ook ingeschakeld als hulpmiddel om berekeningen uit te voeren, als communicatiemiddel ( ) en als informatiebron via het Internet. Een computer is nochtans een dom ding. Uit zichzelf weet of kan een computer niets. Alles moet hem van naaldje tot draadje uitgelegd worden. Voor alles wat de computer moet doen, moet een opdracht of instructie gegeven worden. Een reeks instructies wordt een programma genoemd. Voor elke klus die we door de computer willen laten klaren, moeten we dus een geschikt programma hebben. In dit laatste deel gaan we eens bekijken hoe we een computer een aantal nieuwe taken kunnen leren. Het is niet de bedoeling om hier een cursus programmeren te geven. De klemtoon wordt gelegd op hoe we een probleem opsplitsen in kleinere deelproblemen om zo tot een juiste oplossing te komen. Hiervoor gebruiken we Visual Basic for Applications, kortweg VBA, een programmeertaal die kan gebruikt worden om bijvoorbeeld Excel een aantal nieuwe opdrachten te leren. Om het niet nodeloos moeilijk te maken en om het van buiten leren van programmacode te vermijden heb ik voor jullie voor de meest voorkomende taken kant-en-klaar-instucties gemaakt. Wil je thuis kunnen oefenen, dan zal je ervoor moeten zorgen dat je thuis ook die elementaire opdrachten op je computer zet. Anders verstaat Excel de opdrachten die wij hem geven niet!! Voor de andere programmacode zullen we macro s opnemen. Zoals de naam van dit cursusdeel zegt, gaat het dus niet zozeer om het aanleren van een programmeertaal op zich, maar wel om het ontwerpen van algoritmen Het begrip algoritme Tot op zekere hoogte kun je een computerprogramma vergelijken met een recept uit een kookboek, met een montagevoorschrift uit een bouwpakket, met de handleiding voor een videorecorder,... Telkens wordt er uitgelegd hoe je een niet-gekende taak moet uitvoeren. Zo n voorschrift dat je van je probleem (bijvoorbeeld hoe stel ik mijn video in ) bij de oplossing van het probleem brengt wordt algemeen een algoritme genoemd. Een algoritme is een voorschrift met al de handelingen die men moet verrichten om vanuit een gegeven beginsituatie een bepaald resultaat te bereiken. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

2 Hoofdstuk 1 algoritmen en deelalgoritmen Een computerprogramma beschrijft de handelingen die de computer moet verrichten om een bepaalde opdracht uit te voeren. Een computerprogramma is dus ook een algoritme. De bedoeling van dit stuk cursus is dat je de algemene principes leert voor het opstellen van algoritmen. Dit is een heel belangrijke fase in het maken van een programma. Later kan je dan eventueel de stap zetten naar het leren van een volledige programmeertaal. Het echte programmeerwerk wordt hier tot een minimum beperkt. Een algoritme is meestal te ingewikkeld om in één geheel te beschrijven. Daarom gaan we een probleem opsplitsen in deelproblemen. Om een algoritme op te bouwen maken we daarom gebruik van deelalgoritmen. Een deelalgoritme is eigenlijk niets anders dan een gewoon algoritme dat gebruikt wordt in een ander algoritme. Er moet altijd iets (of iemand) zijn die het algoritme uitvoert. Anders heeft je algoritme geen zin. De uitvoerder van het algoritme wordt de processor genoemd. Wat zijn het algoritme en de processor in de volgende gevallen? Probleem Algoritme Processor Instellen van het uur en het alarm van een klokradio de handleiding van de klokradio De persoon die de klokradio programmeert Het bakken van een lekkere taart Het spelen van een muziekstuk op een piano Het berekenen van het gemiddelde van een reeks getallen in Excel het recept van de taart het partituur de functie GEMIDDELDE in Excel de bakker de pianist de computer Het hangt er nu van af wie de processor is, of die een opdracht al dan niet begrijpt. Je kan je broer vragen om voor jou eens de CD, die je zonet van een vriend in bruikleen kreeg, over te nemen op een cassette. Voor je broer geeft dit waarschijnlijk weinig problemen. Voor hem is NeemCDop een concreet deelalgoritme. Vraag je hetzelfde aan je oma dan kan het gerust zijn dat je haar eerst goed zal moeten uitleggen hoe ze het juist moet doen. Voor haar is NeemCDop een abstract deelalgoritme. Een deelalgoritme is een concreet deelalgoritme voor een processor als deze het zonder bijkomende uitleg kan uitvoeren. Het is een abstract deelalgoritme voor de processor als er nog bijkomende uitleg nodig is. Als je een algoritme opstelt kan je gerust gebruik maken van abstracte deelalgoritmen. Het is zelfs aangewezen om dat te doen. Zo kan je een probleem opsplitsen in deelproblemen. Deze Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

3 Hoofdstuk 1 algoritmen en deelalgoritmen deelproblemen moeten dan wel verder uitgewerkt worden. We zeggen dat het deelalgoritme nog verder verfijnd moet worden. Die uitwerking wordt een verfijning genoemd. Bijvoorbeeld: Als we algoritmen zullen maken en we willen aan de gebruiker een getal vragen, dan zullen we gebruik maken van de opdracht LEES( Geef een getal ) Probeer je dit op je computer thuis, dan heb je heel veel kans dat je computer niets doet of een foutmelding geeft. Voor je computer is de opdracht LEES een abstracte opdracht. Omdat dit toch een redelijk logische naam is voor die opdracht zullen wij toch de opdracht LEES gebruiken. Daarom werd in de oefeningen ervoor gezorgd dat de opdracht LEES verfijnd is. Sub LEES(tekst_in_het_venster) OpgevraagdGegeven = InputBox(tekst_in_het_venster, "Invoer van gegevens...") If OpgevraagdGegeven <> "" Then ActiveCell.FormulaR1C1 = OpgevraagdGegeven End If End Sub Voor de computer is dit nu volledig duidelijk. Het is met andere woorden een concrete opdracht geworden. Voor jou is dit misschien alles behalve duidelijk, maar er is geen enkel probleem. Als jij de opdracht LEES geeft, wordt dit door Visual Basic toch begrepen, want er werd bijkomende uitleg gegeven. Het is dan ook zo dat, als je thuis wil oefenen, je van alle basisbevelen die we zullen gebruiken, de verfijningen zal moeten hebben. Die kan je gerust op school vragen. Alle basisbevelen zijn ondergebracht in een sjabloon. Als je je oefeningen op dit sjabloon baseert worden de concrete deelalgoritmen uit deze cursus begrepen. In het verdere verloop van deze cursus zal de klemtoon vooral liggen op het maken en het gebruiken van zo n verfijningen Enkele voorbeelden van algoritmen Het recept van een Sultana Cake Benodigdheden: 125 g boter; 125 g suiker; pakje vanillesuiker; snuifje zout; 3 eieren; 200 g bloem vooraf gemengd met 1 koffielepel bakpoeder; 5 eetlepels zure room; snuifje kruidnagelpoeder; snuifje kaneel; 500 g sultanarozijnen; paneermeel 1. klop de boter zo los en romig mogelijk 2. voeg er de suiker bij al kloppend 3. roer er nu de vanillesuiker onder 4. vervolgens het snuifje zout 5. één voor één de eieren telkens kloppend in het mengsel verwerken 6. afwisselend bloem en zure room - lepel per lepel - bij mengen en goed kloppen. Doe er wat kruidnagelpoeder en een snuifje kaneel bij 7. bestuif de rozijnen met bloem en meng ze in het deeg 8. de bakvorm met boter besmeren; dan met paneermeel bestrooien; verder losjes vullen met het deeg 9. in een voorverwarmde over (200 C) op halve hoogte 50 minuten laten bakken Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

4 Hoofdstuk 1 algoritmen en deelalgoritmen 10. HERHAAL de controle op het einde door er een stokje dwarsdoor te steken TOTDAT er geen nat deeg meer aankleeft 11. Haal de cake uit de vorm en laat op een rooster snel afkoelen 12. Zet de oven af De morgenstond van een leerling Een algoritme wordt normaal niet met cijfertjes aangeduid, zoals in het vorig voorbeeld. Normaal wordt een algoritme in een of ander schema voorgesteld. We zullen dit jaar vooral gebruik maken van Nassi-Schneidermann-diagrammen, kortweg NS-diagrammen. Hieronder vind je een algoritme dat beschrijft hoe je van een bepaalde beginsituatie (de wekker loop af) tot een eindresultaat (ga ik vandaag wel naar school??) gaat. Dit algoritme is in zo n NSdiagram voorgesteld. -- Begin de morgenstond -- ZetDeWekkerAf Kreun DraaiNogEven StapUitBed NogDonker ja neen SteekLichtAan Koud ja neen ZetVerwarming Aan GaJeWassen Ontbijt GromtDeHond ja neen LaatHondBuiten VandaagDST ja neen ToonJeZiek Moeder Vertrek Overtuigd NaarSchool ja neen TerugIn Vertrek Bed NaarSchool Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

5 Hoofdstuk 1 algoritmen en deelalgoritmen 1.4 Wat je moet kennen en kunnen De begrippen algoritme, deelalgoritme en processor kunnen omschrijven Het verschil kunnen aangeven tussen een concreet en een abstract deelalgoritme Inzien dat een computerprogramma een bijzondere vorm is van een algoritme. De computer vervult hierbij de rol van processor In een aantal concrete situaties uit het alledaagse leven kunnen aangeven wat het algoritme is en wie of wat de processor is Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

6 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning 2.1 Het gegevensverwerkend proces Vorig jaar kwam het gegevensverwerkend proces al ruimschoots aan bod. Elk gegevensverwerkend proces kan je opsplitsen in 3 grote fasen: invoer verwerking uitvoer (gegevens) (informatie) Aangezien het nu juist de bedoeling wordt om algoritmen op te stellen die gegevens verwerken, zullen deze drie stappen in elk algoritme zeker moeten voorkomen. 2.2 Stappen voor het oplossen van een probleem Om een probleem efficiënt op te lossen moet je een aantal fasen doorlopen. Bij eenvoudige problemen kan je misschien een of andere stap overlaten, maar toch maken we er een gewoonte van om bij elk probleem alle stappen te doorlopen Probleemdefinitie In een eerste fase, de probleemdefinitie, ga je duidelijk na wat het probleem is en wat het resultaat is. Het is belangrijk om na te gaan welke gegevens je nodig hebt en waar ze vandaan (moeten) komen. Bij de informatie is het belangrijk om na te gaan welke resultaten er juist gevraagd worden en in welke vorm die moeten staan Probleemanalyse Als je duidelijk weet wat de gegevens zijn en welke informatie je daaruit moet verkrijgen, kan je met het middelste blok van het gegevensverwerkend proces beginnen: de verwerking. Nu is het voor ingewikkelde problemen niet haalbaar om dit allemaal ineens te doen. Je doet er goed aan om een probleem op te splitsen in deelproblemen, die op hun beurt weer verder verfijnd kunnen worden. Dit principe wordt een stapsgewijze verfijning genoemd Schema Eens je weet in welke deelproblemen je je probleem zal opsplitsen, kan je beginnen nadenken welke basisstructuren (of controlestructuren) je best gebruikt. De verschillende controlestructuren (sequentie, selectie, iteratie) komen verder aan bod. Om alles overzichtelijk te houden wordt gebruik gemaakt van een schema. Er bestaan verschillende soorten schema's. Wij beperken ons tot Nassi-Schneidermann-diagrammen, kortweg NSdiagrammen. Een goed schema bevat alle logica van de oplossing, zonder dat die teveel aan een of andere programmeertaal vasthangt. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

7 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning Programmeren Nu begint datgene waar we al zo lang op wachten. Eens we definitief weten hoe we alles zullen oplossen kunnen we ons schema in een echte programmeertaal vertalen. Welke instructies daar juist voor gebruikt moeten worden hangt af van de programmeertaal die je gekozen hebt. We gebruiken Visual Basic for Applications, afgekort met VBA, om ons algoritme te testen. We zullen ons schema dan ook vertalen naar een pseudo-code die wat van VBA meeheeft. Pseudo-code is eigenlijk een soort nepprogrammeertaal die vrij duidelijk is en weinig kennis rond de syntax vereist. Vandaar dat je het sjabloon Algoritmen.xlt nodig hebt om deze cursus te kunnen gebruiken. Ze vertalen een aantal begrijpbare opdrachten zoals DRUK, LEES, CELOMHOOG, SELECTEER,... in VBA. Beginnende programmeurs slaan de eerste drie fasen soms over en stoppen al hun energie in het programmeren en testen. Hierdoor gaat achteraf dikwijls veel tijd verloren. De meer ervaren programmeurs beginnen bij het begin. Als je iets op een computerscherm wil toveren, moeten daar een hele hoop instructies, de broncode, voor gegeven worden. Bij sommige zaken, zoals programma s in VBA, is die eenvoudig op te vragen. Bij andere programma s, zoals uitvoerbare programma s, werd die omgezet naar een doelprogramma: een programma dat op zichzelf kan werken. Het omzetten van een broncode naar een doelprogramma wordt compileren genoemd. Een programma in VBA moet niet gecompileerd worden. Het maakt gebruik van bijvoorbeeld Excel om te kunnen werken. In dit geval wordt Excel een interpreter genoemd: het interpreteert de code. i Een ander voorbeeld waar broncode gemakkelijk zichtbaar te maken is, is op Internet. Een Internetpagina wordt gemaakt met een bepaalde programmeertaal, die men HTML (HyperText Markup Language) noemt. Om Internetpagina s te kunnen opvragen heb je een browser nodig zoals Internet Explorer of Netscape. In feite zijn die programma s niets anders dan interpreters voor HTML. Een pagina komt niet binnen zoals je ze ziet. Ze wordt ter plaatse op je computer opgebouwd aan de hand van de broncode. Naast HTML, dat enkel gebruikt wordt voor de layout van de pagina s op Internet, wordt ook soms gebruik gemaakt van JAVA-scripts. Ook JAVA-script is een programmeertaal die door je browser geïnterpreteerd kan worden. In deze cursus gaan we niet verder in op HTML en JAVA-scripts. Je kan de broncode van een Internetpagina eenvoudig opvragen door met de rechtermuisknop te klikken op die pagina en in het snelmenu te kiezen voor Bron weergeven. Broncode kan je uiteraard gewoon intikken. Dit vereist een grondige kennis van de programmeertaal. In de praktijk maakt men ook soms gebruik van programmageneratoren. Dit zijn hulpprogramma s die in staat zijn om broncode voor jou te schrijven. Voor Internetpagina s wordt vaak gebruik gemaakt van een HTML-editor zoals bijvoorbeeld FrontPage of Dreamweaver. Voor VBA zullen we de macrorecorder gebruiken als programmagenerator. Hiermee kan heel wat van de broncode automatisch gemaakt worden. Het is wel goed om iets van Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

8 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning die code te begrijpen. Een programmagenerator zet er dikwijls veel overbodige zaken in, die je achteraf dan ook best verwijdert. Zo is een elementaire kennis van HTML wel vereist als je een homepagina op Internet wil zetten. Er is ook een elementaire kennis van VBA nodig om efficiënt met VBA te kunnen werken. Trouwens: niet alles is mogelijk met programmageneratoren. Wij zullen in deze cursus de moeilijke code overlaten aan een programmagenerator. De eenvoudigere dingen kunnen we zelf. Het komt erop neer dat we een aantal opdrachten met de macrorecorder zullen opnemen. Deze kunnen we dan als verfijningen gebruiken in een groter geheel dat we zelf ontwerpen Testen Het is heel belangrijk om je programma, eens het af is, goed te testen. Doet het in alle gevallen wat het moet doen? Als er iets fout loopt kan je nog de laatste verbeteringen aanbrengen. Dit zou eerder uitzondering dan regel moeten zijn Documenteren Tot slot doe je er goed aan om in je programma wat commentaarlijnen op te nemen die achteraf duidelijk maken wat je met een bepaalde lijn bedoelt, waarvoor een deelalgoritme juist dient, wat je juist nodig hebt om een deelalgoritme te kunnen gebruiken,... Deze stap noemen we het documenteren. Een programma dat goed gedocumenteerd is, kan achteraf eenvoudiger aangepast worden. 2.3 Waaraan voldoet een goed algoritme Elk goed algoritme voldoet aan een aantal voorwaarden. Bij elk algoritme is er invoer vereist Elk algoritme voorziet uitvoer in een eindig aantal stappen Elke stap moet eenduidig en ondubbelzinnig zijn Een algoritme moet zo algemeen mogelijk gemaakt worden. Dat wil zeggen dat je een en hetzelfde algoritme zodanig moet ontwerpen dat je het in verschillende situaties kan gebruiken. Een programma om een n-de machtswortel van een getal te berekenen is maar goed als je het zowel voor vierkantswortels, als voor derdemachtswortels, als voor tiendemachtswortels, als voor... kan gebruiken Zorg dat je algoritme juist en betrouwbaar is. En dit in alle denkbare situaties. Desnoods moet je een vangnet voorzien. Als het de helft van de keren niet werkt is je algoritme niets waard. Robuustheid: je algoritme mag niet van zijn pluimen verliezen bij vreemde situaties. In het algoritme voor het berekenen van de n-de machtswortels zal je er moeten op letten dat je geen wortel kan nemen uit een negatief getal, als de exponent even is. Je zal er ook moeten voor zorgen dan de wortelexponent alleen een natuurlijk getal kan zijn. Anders moet je programma dat beleefd opvangen, zonder dat het blokkeert. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

9 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning 2.4 De methode van de stapsgewijze verfijning Het principe Je kan een complex probleem maar efficiënt aanpakken als je het uiteenrafelt in kleinere, los van elkaar staande deelproblemen. Deze deelproblemen kan je dan nog verder opsplitsen enz. Dit principe noemt men de methode van de stapsgewijze verfijning. Je combineert al deze deelalgoritmen dan tot één geheel en je hebt je algoritme. We beginnen steeds met een beschrijving in grote lijnen, zonder ons om de details te bekommeren. We noemen dit de grofstructuur Voorbeeld Je wil het 7 uur journaal van TV1 op video opnemen. Je bent niet thuis en vraagt je broer dit te doen. Die heeft dit nog nooit gedaan, dus leg je hem de zaak uit: Dit wordt in het volgende NS-diagram voorgesteld: -- Opnemen van 7 uur journaal -- Wacht tot vijf voor zeven Zet de TV aan Zet de video aan Zet de video op TV1 Zet de band juist Wacht tot het nieuws begint Neem op Wacht tot het nieuws gedaan is Zet de video en de TV weer uit grofstructuur = diepte 0 Dit zou je als de grofstructuur kunnen aanzien. Het probleem Opnemen van 7 uur jounaal werd uiteengerafeld in een aantal deelproblemen. Een aantal van die deelproblemen zijn misschien concreet, zoals Wacht tot vijf voor zeven, maar sommige andere misschien niet. Zo kan je de opdracht Zet de band juist verder verfijnen met de volgende opdrachten: -- Zet de band juist -- PLAATS de cassette DRUK op play Is de opgenomen film nog bezig Ja Neen SPOEL een beetje SPOEL een beetje VERDER TERUG eerste verfijning = diepte 1 TOTDAT film is op het einde Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

10 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning Op een gelijkaardige manier kan je ook nog de andere abstracte deelalgoritmen die in de grofstructuur voorkomen verder verfijnen. We zeggen dat dit opdrachten zijn die voorkomen op diepte 1. Het zijn verfijningen van opdrachten uit de grofstructuur. Ook dit kan nog verder verfijnd worden. Zo zou je de opdracht PLAATS de cassette bijvoorbeeld als volgt kunnen verfijnen: -- Plaats de cassette -- DRUK op de knop eject NEEM de vorige cassette uit de videorecorder LEG de cassette op de woonkamertafel NEEM cassette met etiket vrije opname van de woonkamertafel DUW de cassette met het ene etiket omhoog en het ander etiket naar je toe in de gleuf van de videorecorder Deze opdrachten zijn een verfijning van een abstract deelalgoritme uit diepte 1. We zeggen dat dit deelalgoritme zich op diepte 2 bevindt. Hoe groter de diepte, hoe gedetailleerder de omschrijvingen, maar ook hoe kleiner het deel van het probleem dat aangepakt wordt Wat is daar nu het voordeel van? Dit lijkt in het begin fantastisch ingewikkeld. Toch heeft deze methode van werken enkele serieuze voordelen. Veronderstel dat je op reis wil gaan naar de Azurenkust. Dan zou je je reisroute kunnen voorbereiden en gedetailleerd opstellen. rijd tot het einde van de straat draai naar links volg de straat tot op het einde draai naar rechts rijd tot op het einde draai linksaf draai aan de derde verkeerslichten linksaf... parkeer je wagen ga naar de receptie van het hotel. Dit zou een mogelijkheid zijn. Maar wat als je één foutje hebt gemaakt en op één plaats links hebt gezet in plaats van rechts? Of wat als ergens op je reisweg er een wegomlegging is? Hoe zou je in zo n geval weten waar het juist is misgelopen en wat je dan moet doen. Het zou veel meer aangewezen zijn om eerst in heel grote lijnen de reisroute vast te leggen Rijd naar de E17 Neem de E17 tot in Rijsel Rijd naar Reims Rijd naar Troyes Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

11 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning Rijd naar Langres Rijd naar Lyon Volg de Autoroute du soleil tot aan Marseille Rijd tot slot door naar Nice Dan kan je deze 8 algoritmen, die op zich misschien nog abstract zijn, afzonderlijk verder verfijnen. Allereerst is deze methode van werken veel overzichtelijker dan alle opdrachten zo maar achter elkaar te plaatsen. Daarenboven is het eenvoudiger om op deze manier een betrouwbare oplossing te bedenken. Je kan je aandacht besteden aan de grote lijnen. Als dit op punt staat kan je deel per deel afzonderlijk afwerken. Ten derde is het met deze manier van werken vrij eenvoudig om fouten te lokaliseren. Kortom: de voordelen van de stapsgewijze verfijning: betrouwbaarheid overzichtelijkheid en duidelijkheid mogelijkheid om fouten te lokaliseren 2.5 naamgeving van algoritmen Elk deelalgoritme moet een naam hebben. Die namen moeten aan enkele voorwaarden voldoen. Je gebruikt best dezelfde namen in je NS-diagram als deze die je in je eigenlijk programma zal gebruiken. We maken de volgende afspraken om ons programma duidelijk leesbaar te maken: De concrete deelalgoritmen komen volledig in hoofdletters. Voorbeeld LEES De abstracte deelalgoritmen krijgen een naam die bestaat uit één woord. De naam van een abstract deelalgoritme wordt zoveel mogelijk in de gebiedende wijs geschreven, want het gaat tenslotte om een bevel voor de computer. De naam bestaat uit afwisselend hoofdletters en kleine letters. De eerste letter van elk woord is een hoofdletter, de andere letters zijn kleine letters. Zo kan je opdracht toch uit meerdere woorden bestaan en blijft alles leesbaar. Voorbeeld: KleurAchtergrondRood De naam van je deelalgoritme moet logisch gekozen zijn. Aan de hand van de naam moet je al kunnen vermoeden wat het deelalgoritme gaat doen, zonder dat je zelf de verfijningen bekijkt. 2.6 Werken met macro s Wat zijn macro s Een macro is een reeks opeenvolgende opdrachten die een toepassingsprogramma zoals Excel onthoudt, zodat je dit in de toekomst automatisch kan laten uitvoeren. Macro s worden gemaakt in VBA en zijn dus geschikt om te gebruiken in onze algoritmen. Op die manier moeten we namelijk niet veel code van buiten leren. We voeren de handelingen die we willen programmeren uit, en laten die registreren door de macrorecorder. De macrorecorder is een programmagenerator en schrijft er zelf de nodige broncode voor. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

12 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning We kunnen de laatste stap van onze verfijningen opnemen met de macrorecorder. Willen we bijvoorbeeld de opdracht KleurAchtergrondRood maken, dan kunnen we dit door een macro op te nemen die de achtergrond van de cellen rood kleurt. Een macro die je met de macrorecorder opgenomen hebt, is dus in feite niets anders dan een opeenvolging van instructies die hetzelfde doen als wat jij in Excel hebt uitgevoerd. Daarom wordt zo n macro ook een opdrachtmacro genoemd Een macro opnemen Om een opdrachtmacro te maken kies je in het menu Extra voor Macro opnemen. In het deelmenu kies je dan voor Nieuwe macro opnemen. Je kan het opnemen van macro s een stuk eenvoudiger maken als je de werkbalk Visual Basic weergeeft. Kies daarvoor in het menu Beeld voor Werkbalken en vink Visual Basic aan. Je kan dan een nieuwe macro opnemen door op de knop met de bol te klikken. Je kan deze werkbalk ook naar de bovenrand van je scherm slepen, zodat hij naast één van de bestaande knoppenbalken staat. Voor het invoeren van algoritmen is het aangewezen deze werkbalk zichtbaar te houden. Hij staat het minst in de weg als je hem naast bijvoorbeeld de opmaakwerkbalk zet. Als je een macro opneemt krijg je een dialoogkader waar je de macronaam kan ingeven. Houd er wel rekening mee dat je enkel letters, cijfers en het onderlijningsteken ( _ ) mag gebruiken. Spaties zijn niet toegestaan. We gebruiken de naam die ons deelalgoritme moet krijgen. Houd je dus aan de afspraken voor de naamgeving van deelalgoritmen. Vermijd in elk geval ook om een naam te gebruiken die dezelfde is als de bestandsnaam of de naam is van een van je werkbladen of grafiekbladen. In dat geval kan Excel in de problemen komen en wordt je macro wellicht niet goed uitgevoerd. Je mag ook geen naam gebruiken die al als functie bestaat binnen Excel (zoals bijvoorbeeld GEMIDDELDE). Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

13 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning Eventueel kan je een sneltoets definiëren, maar in de oefeningen voor algoritmen is dat nergens voor nodig. Aangezien je macro s enkel binnen je oefening beschikbaar moeten zijn, kies je bij Macro opslaan in voor Deze werkmap. Normaal staat dit al zo. Er verschijnt een werkbalk met 2 knoppen. De linkerknop (het blauwe vierkantje) dient om de opname te stoppen. Met de rechterknop kan je kiezen of de verwijzingen absoluut (knop uit) of relatief (knop ingedrukt) gebeuren. Al de handelingen die je nu uitvoert, zullen door Excel geregistreerd worden en worden bij het oproepen van de macro letterlijk opnieuw uitgevoerd. Zorg dus dat je op voorhand goed weet wat je moet doen. Heb je alle opdrachten die je wilde opnemen uitgevoerd, klik dan op de knop Opname stoppen die daarnet verschenen is. De knop Opname stoppen staat ook op de Visual Basic-werkbalk op de plaats waar eerst de knop Macro opnemen stond. Het maakt niet uit welke je gebruikt. De handelingen worden nu niet verder geregistreerd Een macro aan een knop verbinden. Een macro is maar efficiënt als hij gemakkelijk opgeroepen kan worden. Doorgaans zal een macro opgeroepen worden in een algoritme, maar dat algoritme moet ook gestart kunnen worden. Dat gaat het gemakkelijkst door een knop op het blad te voorzien. Een knop gebruiken we enkel om de grofstructuur mee op te starten. Al de rest gebeurt in het algoritme zelf. Om zo n knop te plaatsen kies je in het menu Beeld voor Werkbalken. Daar klik je de werkbalk Formulieren aan. Je krijgt een werkbalk zoals hiernaast afgebeeld. Staat die in de weg dan kan je ze verslepen. Sleep je ze tot aan de rand van het werkblad dan wordt het een gewone knoppenbalk (geen zwevende knoppenbalk meer). Als je dat wenst kan je ze achteraf weer op het werkbald slepen zodat de knoppenbalk weer zwevend wordt. Van deze werkbalk hebben we maar één knop nodig: (Knop). Klik op deze knop en je ziet dat je muiscursor in een fijn kruis verandert. Teken nu de knop op de gewenste plaats. Bij het loslaten van de muisknop krijg je een venster met de beschikbare macro s. Als je tijdens het tekenen van de knop de Alt-toets ingedrukt houdt, zal de knop perfect op de randen van een cel komen. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

14 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning Kies de macro eruit die je met de gemaakte knop wil opstarten en klik op OK. Nu kan je nog de tekst in de knop veranderen, door de gewenste naam in te tikken en daarna buiten de knop te klikken. Door op ENTER te drukken neem je een nieuwe alinea binnen de knop. De tekst binnen deze knop is totaal onafhankelijk van de macro. Het is enkel een hulpmiddel naar de gebruiker toe. Wil je achteraf de eigenschappen van de knop veranderen (ander lettertype, kleur, formaat, andere plaats, tekst of macro,...) dan volstaat het om de knop met de secundaire muisknop aan te klikken. In het snelmenu kan je de eigenschappen veranderen, met de handvatten kan je de grootte veranderen en door in de knop te klikken kan je de tekst veranderen. ONTHOUD: KNOP AANPASSEN = RECHTSKLIKKEN OP DE KNOP Opdracht 1: Begin een nieuwe algoritmenwerkmap. Kies daarvoor in het menu Bestand voor Nieuw... Kies hier het sjabloon Algoritmen. Vul het hoofd van de oefening in. Bij Oefening plaats je bladzijde en nummer van de oefening, met een korte omschrijving (hier: macro s opnemen) Verander de naam van de tab door erop te dubbelklikken in Opdracht 1. Neem een macro op die de achtergrond van de actieve cel in het rood plaatst. Neem een tweede macro op die de achtergrond van de actieve cel weer transparant maakt Maak voor elke macro een knop op het blad. Kies zelf een geschikte tekst voor in de knoppen. Test de knoppen uit Bewaar de map met als naam Macro Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

15 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning Een macro verwijderen of verbeteren Werkt een macro niet zoals je had gehoopt, dan zijn er twee mogelijkheden. Ofwel ga je hem manueel verbeteren. Gaat het om een eenvoudige opdrachtmacro dan zal je vlugger geholpen zijn om de verkeerde macro eerst te verwijderen. Neem de macro daarna opnieuw op. Een macro verbeteren kan wel handig zijn om er overtolloge broncode uit te verwijderen. De programmagenerator plaatst dikwijls overbodige code in de macro, wat de uitvoering vertraagt. Om een macro te verbeteren of te verwijderen kies je in het menu Extra voor Macro. Kies in het deelmenu voor. Je kan ook de knop met het driehoekje uit de Visual Basic - werkbalk gebruiken. Je krijgt een venster met alle macro s die beschikbaar zijn. Klik de gewenste macro aan en klik op Verwijderen om de macro te verwijderen of op de knop Bewerken om hem aan te passen. De Visual Basic editor wordt opgestart. Je ziet nu de code van de macro. Een dosis gezond verstand is dikwijls voldoende om te begrijpen wat die code eigenlijk gaat doen. Je kan nu alle overtollige code verwijderen en de bestaande code eventueel aanpassen. Opdracht 2 Maak blad 2 van Macro actief en noem dat blad Opdracht 2 Vul het hoofd van het blad verder in (opdracht invullen) Neem een nieuwe macro op, en geef die de volgende naam: Geef3decimalen. Selecteer cel A5, tik hierin het getal 5 en druk op ENTER Selecteer opnieuw A5 en stel met de knop de getalopmaak in voor een weergave met 3 cijfers na de komma. Stop de opname ( ) Bekijk de broncode. Klik daarvoor op de knop uit de Visual Basic -werkbalk. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

16 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning Je krijgt de onderstaande code. Schrijf bij elke lijn wat de betekenis van het resultaat van deze lijn is. Sub Geef3decimalen() begin van de macro: de naam ' ' Geef3decimalen Macro commentaar bij deze macro (documenteren) ' De macro is opgenomen op 13/01/2002 door Tom Van Houdenhove. ' ' Range("A5").Select de cel A5 selecteren ActiveCell.FormulaR1C1 = "5" celinhoud wordt 5 Range("A5").Select de cel A5 selecteren Selection.NumberFormat = "0.0" 1 cijfer na de komma instellen Selection.NumberFormat = "0.00" 2 cijfers na de komma instellen Selection.NumberFormat = "0.000" 3 cijfers na de komma instellen End Sub einde van de macro Doorstreep hierboven de lijnen die overbodig zijn in deze macro. De bedoeling van de macro is om de actieve cel met 3 cijfers na de komma weer te geven. (zie rood) Verwijder de overbodige lijnen ook effectief uit de macro. Schakel over naar je werkblad en maak een knop om je macro op te starten Test je macro uit op verschillende cellen. Bewaar de werkmap opnieuw. 2.7 Modules, procedures en functies Een macro is een stukje programmacode dat een aantal opdrachten uitvoert. Zo n macro kan op zijn beurt in een groter geheel opgenomen worden. Het komt er op neer dat de macro een deelalgoritme kan zijn van een ander algoritme. Een procedure is niets anders dan een deelalgoritme. In feite is een macro dus een procedure. Maar een procedure kan ook ontstaan door zelf programmacode in te tikken. Een procedure is dus een groepering van een aantal opdrachten, die samen een deelalgoritme vormen. Het resultaat van een procedure is dat er iets wordt uitgevoerd, meer niet. Bijvoorbeeld Kleur de achtergrond van de cel rood of Stel het aantal cijfers na de komma in op 3. Een functie is, net zoals een procedure, ook een deelalgoritme. Maar nu geeft dat deelalgoritme een antwoord of uitkomst. Een procedure doet alleen maar het een en het ander. We hebben al functies gebruikt in Excel. Zo was de functie GEMIDDELDE( ) een groepering van een aantal opdrachten om het gemiddelde uit een aantal getallen te berekenen. Dit algoritme geeft ons een antwoord: het gemiddelde. Omdat dit een antwoord geeft, noemen we het een functie. Ook een algoritme dat een antwoord geeft op de vraag Hoeveel schijfruimte is er nog vrij? zal een functie zijn, want het geeft een antwoord. De verzamelnaam van procedures en functies wordt een module genoemd. Een module is dus in feite een groepering van functies en/of procedures. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

17 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning Om functies en/of procedures te maken, gebruiken we de Visual Basic editor. Die hebben we daarnet eigenlijk ook al gebruikt om de procedure Geef3decimalen te bewerken. De vlotste methode om de editor te starten is met de knop uit de Visual Basic werkbalk. In het linkerdeelvenster zie je de structuur van je werkmap (bij modules (bij ) ) en zie je de De module Basisbevelen bevat alle concrete deelalgoritmen die in deze cursus gebruikt worden. Verder heb je ook nog de module Procedures en de module Functies. Deze modules zijn eigen aan het sjabloon Algoritmen. Deze twee laatste zijn nog leeg. Om een module te openen moet je op die module dubbelklikken. Als je een macro opneemt, komt die automatisch in een nieuwe module terecht, met als naam Module1. Bewaar je de werkmap en open je ze later opnieuw, dan zullen nieuwe macro s in de module Module2 komen, enz. Als je niet oplet, vind je op de duur je procedures niet meer terug. Daarom nemen we de gewoonte aan om alle procedures (eventueel na aanpassing) te verplaatsen naar de module Procedures (met knippen en plakken) en alle functies onmiddellijk in de module Functies te schrijven. Het lege moduleblad ModuleX verwijderen we dan door er met de secundaire muisknop op te klikken en in het snelmenu te kiezen voor ModuleX verwijderen... Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

18 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning Op de volgende vraag antwoord je met nee. Opdracht 3 Start vanuit de werkmap Macro de Visual Basic editor. Let er op dat de volledige module wordt weergegeven. Daarvoor moet de rechtse knop onderaan het rechterdeelvenster ingedrukt zijn. Wat staat er in de module Procedures? niets... Wat staat er in de module Functies? niets... Wat staat er in de module ModuleX (met X een cijfer)... de macro s die opgenomen werden... Verplaats de inhoud van ModuleX volledig naar Procedures. Controleer of alle macro s nu in de module Procedures staan. Verwijder de module ModuleX. Bewaar de werkmap. 2.8 Eenvoudige algoritmen schrijven. Eerst zorgen we ervoor dat we goed weten wat we allemaal zullen nodig hebben. Daarvoor zullen we ons probleem eerst uiteenrafelen in deelproblemen en onze oplossing voorstellen in een NS-diagram. Hoe noemt men dit principe? de methode van de stapsgewijze verfijning... Hieruit kunnen we al afleiden of er macro s opgenomen moeten worden. Op die manier moeten we weinig code van buiten kennen. We willen bijvoorbeeld een algoritme ontwerpen dat het getal in een cel op een rode achtergrond plaatst en dat getal weergeeft op 3 cijfers na de komma. We kunnen dit probleem opsplitsen in twee deelproblemen: -- StelWeergaveIn -- KleurAchtergrondRood Geef3decimalen Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

19 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning De oplossing die hier gegeven werd, staat in een NS-diagram. Bovenaan staat de titel (tussen streepjes, in een afwijkend kleur of op een gekleurde achtergrond). Deze titel is eigenlijk de naam van ons algoritme. Beide deelalgoritmen zijn abstract, maar kunnen met de macrorecorder opgenomen worden. Nu moet dit gecodeerd worden. Daarvoor starten we de Visual Basic editor. In het moduleblad Procedures kunnen we onder de bestaande procedures een nieuwe procedure maken. Dat kan door ze gewoon in te typen. Een procedure begint altijd met Sub gevolgd door de naam van het algoritme en twee haakjes. Ze eindigt altijd met End Sub. Alle code komt hier tussen. De beide deelalgoritmen moeten eerst opgenomen worden met de macrorecorder. Je kan dan je programma schrijven door tussen de sleutelwoorden Sub en End Sub de naam van de deelalgoritmen (zonder de haakjes) over te nemen. Om alles overzichtelijk te houden, laat je de opdrachten een beetje inspringen door op de TAB-toets te drukken. In dit voorbeeld wordt het dus: Sub StelWeergaveIn() KleurAchtergrondRood... Geef3decimalen... End Sub Opdracht 4 Keer terug naar de Visual Basic editor. Als die al opgestart was kan dit met de knop op de taakbalk. Plaats de cursor op de eerste lijn na de laatste procedure. Tik Sub StelWeergaveIn( ) en druk op ENTER. Blader even met je pijltjestoetsen omlaag. Wat stel je vast? End Sub werd automatisch toegevoegd... Tik de twee opdrachten op hun plaats schakel via de taakbalk weer over naar Excel Verander de naam van Blad3 in Opdracht 4. Vul het hoofd van dt blad verder aan. Plaats in dat blad een knop die je algoritme start. Plaats enkele getallen in willekeurige cellen en test je programma uit. Bewaar de werkmap en sluit ze af. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

20 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning 2.9 Oefeningen Opnemen en aanpassen van macro s a) Begin een nieuwe algoritmenwerkmap. Noem die Kleuren. Maak een werkblad met 6 knoppen. De eerste knop beslaat K6:K7, de tweede K9:K10, de derde K12:K13,... De randen van deze knoppen moeten perfect op de randen van de cellen liggen. Hoe doe je dat? door de Alt-toets ingedrukt te houden... Ze hebben als opschrift respectievelijk zwart, grijs, blauw, rood, geel, groen. Als je op zo n knop klikt moet de celinhoud van de actieve cel in dat kleur verschijnen. Plaats alle opgenomen macro s achteraf in de module Procedures en documenteer je procedure. Doe dit ook telkens voor de volgende opdrachten. Bewaar de werkmap, test uit en sluit af. b) Begin een nieuwe algoritmenwerkmap. Noem die Kolombreedte. Maak een knop die de kolombreedte van de actieve cel zodanig aanpast dat het langste gegeven uit deze kolom er net in past. Wat stel je vast als je je macro test in een andere kolom?... de macro werkt enkel in de oorspronkelijke kolom waar de macro mee werd opgenomen... Bekijk de broncode van de macro. Hoe komt dat?... omdat in de broncode naar de kolom wordt verwezen... Is dit bijgevolg een goed deelalgoritme? Verklaar. neen. Een goed deelalgoritme is... algemeen. Dit deelalgoritme werkt maar voor 1 kolom en is dus niet algemeen... Bewaar de werkmap, test uit en sluit af. c) Begin een nieuwe algoritmenwerkmap. Noem die Kolombreedte. Maak een werkblad met 10 knoppen, geschikt zoals de cijfers op een telefoontoestel. In elke knop staat een cijfer (van 0 tot en met 9). Klik je op knop 1 dan wordt de inhoud van de actieve cel weergegeven met 1 cijfer na de komma. Klik je op knop 5 dan zijn dat 5 cijfers na de komma,... Bewaar de werkmap, test uit en sluit af. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

21 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning Eenvoudige algoritmen schrijven Begin een nieuw algoritmenblad en noem het Slotoefening Hoofdstuk 2. Stel een algoritme op dat celinhoud in blauwe cijfers, in het vet plaatst. De achtergrond van de cel moet in het lichtgeel komen. De cel wordt met een dubbele rand omkaderd. Het getal wordt zonder cijfers na de komma getoond, maar de cijfers worden wel per 3 gegroepeerd, zoals de BIN-normen het verlangen (vb ). Zorg ervoor dat de kolombreedte aangepast wordt aan het langste gegeven in die kolom. Werk met de stapsgewijze verfijning en stel eerst een NS-diagram van je grofstructuur op. Probeer gebruik te maken van reeds bestaande deelalgoritmen. Noem je algoritme Grofstructuur. Zorg voor een knop die je algoritme kan opstarten en plaats er een passende tekst in. Plaats alle deelalgoritmen in de module Procedures en documenteer je algoritme. Tips bij deze opgave: Neem voor elk deelalgoritme een macro op. Bekijk de inhoud van de macro s en verwijder de overtollige lijnen. De macro voor de kolombreedte werkte alleen voor 1 kolom, namelijk deze die gebruikt werd tijdens het opnemen. De broncode bevat de volgende lijn: Columns("G:G").EntireColumn.AutoFit Met wat gezond verstand kan je deze lijn ontleden: van de kolom G (Columns("G:G")) moet de volledige kolom (EntireColumn) een gepaste breedte krijgen (AutoFit). Het is het eerste deel van die lijn dat ervoor zorgt dat enkel kolom G aangepast kan worden (dit kan ook een andere kolomletter zijn). Daardoor is ons deelalgoritme dus niet algemeen. Pas de macro aan zodat de macro wel algemeen wordt. In de plaats van de kolom G best passend te maken zullen we de kolom van de actieve cel (= van de selectie) best passend maken. Pas daarom deze lijn aan tot Selection.EntireColumn.AutoFit De betekenis wordt nu: van de geselecteerde cel (Selection) moet de volledige kolom (EntireColumn) een gepaste breedte krijgen (AutoFit). Zo n aanpassingen moet je niet uit jezelf kunnen maken. Als die nodig zijn, dan worden ze gegeven. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

22 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning 2.10 Probleem bij het openen van bestanden die macro s bevatten Als je een document dat macro s bevat opent, zal Excel bij het openen ervan volgende vraag stellen: Aangezien je met macro s kan programmeren, kunnen er ook virussen mee gemaakt worden. Let op met Exceldocumenten met macro s die je niet zelf gemaakt hebt. Klik op de knop Macro s inschakelen. Aangezien we enkel met eigen geschreven macro s werken is er geen gevaar op macrovirussen. Wil je deze melding in het vervolg niet meer krijgen, open dan Excel en klik in de Visual Basic werkbalk de knop. Kies in het dialoogvenster Beveiliging voor Laag. Let op met deze instelling!! Je wordt niet meer gewaarschuwd als er macro s in het document zitten. Doe dit enkel als je een degelijke en recente virusscanner staan hebt. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

23 Hoofdstuk 2: methode van de stapsgewijze verfijning 2.11 Wat je moet kennen en kunnen De stappen kunnen geven die nodig zijn voor het efficiënt oplossen van een probleem De stappen nodig voor het oplossen van een probleem kunnen uitleggen De stappen nodig voor het oplossen van een probleem kunnen gebruiken bij een gegeven probleem De begrippen broncode en compileren kunnen uitleggen Inzien dat Excel fungeert als interpreter voor VBA en dat er dus niet gecompileerd moet worden Weten wat een programmagenerator is en enkele voorbeelden kunnen noemen De eisen kunnen geven waaraan een goed algoritme moet voldoen De begrippen grofstructuur en verfijning kunnen uitleggen De voordelen van de stapsgewijze verfijning kunnen geven Een probleem kunnen opdelen in deelproblemen en dit kunnen voorstellen in een Nassi-Schneidermann-diagram (NS-diagram) Een macro kunnen opnemen Een knop kunnen maken om er een macro mee te starten Een knop kunnen aanpassen (andere macro aan koppelen, tekst in de knop aanpassen,...) Een (verkeerde) macro kunnen verwijderen Een macro kunnen aanpassen (overtollige lijnen verwijderen, broncode aanpassen) Het verschil tussen functies, procedures en modules kunnen aangeven Een opgenomen macro naar de module Procedures kunnen verplaatsen Een module kunnen verwijderen Een algoritme kunnen invoeren, gebaseerd op de methode van de stapsgewijze verfijning, waar de verfijningen bestaan uit opgenomen macro s. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

24 Hoofdstuk 3: de sequentie en de begrensde herhaling 3.1 De sequentie Algoritmen worden opgebouwd met een aantal controlestructuren. Dit zijn hulpmiddelen om onze oplossing te beschrijven. Het woord controle wordt hier gebruikt in de betekenis van besturen, niet in de betekenis van nagaan of iets in orde is. Een eerste controlestructuur die we ter beschikking hebben is de sequentie. Een sequentie of opeenvolging is een reeks opdrachten die elk éénmaal, in een opgegeven volgorde worden uitgevoerd. Een sequentie bestaat bijgevolg altijd minstens uit 2 bevelen. We leren nu onze algoritmen in een overzichtelijke vorm te noteren. Dat gebeurt met een Nassi-Schneidermann-diagram. In een sequentie bestaat zo n NS-diagram uit een aantal onder elkaar getekende rechthoeken, die allen even breed zijn. Elke rechthoek bevat één opdracht. Bovenaan wordt de naam van het algoritme genoteerd. Om duidelijk te maken dat het de naam is van een algoritme en geen opdracht, wordt deze tussen streepjes gezet en wordt die op een gekleurde achtergrond geplaatst. In je schriftelijke voorbereiding van de oefeningen kan dit eenvoudig met bijvoorbeeld een fluostift, of door de rechthoek met de titel te kleuren met een potlood. Voorbeeld: We maken een algoritme dat het dubbel van een gevraagd getal berekent en afdrukt. Dit is een elementair voorbeeld van een gegevensverwerkend proces. invoer verwerking uitvoer Deze stappen moeten hoe dan ook terug te vinden zijn in ons algoritme. Aangezien we onze algoritmen met een werkblad oplossen zullen we bij het opstellen van ons algoritme hiermee rekening moeten houden. Het algoritme zou als volgt kunnen zijn: -- BerekenDubbel -- SELECTEER cel E8 LEES getal x getal in de cel dubbel 2x Zak6Cellen DRUK dubbel Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

25 Hoofdstuk 3: de sequentie en de begrensde herhaling Met deze sequentie wordt in de cel E8 een getal gevraagd en het dubbel komt zes cellen daaronder terecht. Wat zal er gebeuren als we er het volgende van maken? Er werden net dezelfde opdrachten gebruikt, maar de volgorde werd licht veranderd. -- BerekenDubbel -- LEES getal SELECTEER cel E8 x getal in de cel dubbel 2x DRUK dubbel Zak6Cellen Wat loopt er fout? het ingelezen getal komt in de actieve cel terecht, niet noodzakelijk in E8... en het dubbel wordt berekend met de waarde uit E8, die overschreven wordt... Waaraan is dit te wijten? omdat de volgorde in een sequentie van belang is De basisbevelen Om algoritmen te kunnen opstellen moeten we een aantal instructies kennen. Hier wordt een onderscheid gemaakt tussen abstracte en concrete deelalgoritmen. Wat was het onderscheid? concreet deelalgoritme: wordt begrepen door de processor en vereist dus geen... bijkomende uitleg... abstract deelalgoritme: wordt niet begrepen door de processor en vereist dus wel... nog bijkomende uitleg... Om het programmeren niet nodeloos moeilijk te maken, werden een aantal opdrachten in het sjabloon Algoritmen reeds verfijnd. We beschouwen ze als concrete deelalgoritmen. Het voordeel hiervan is dat je geen echte programmacode zal moeten van buiten leren en dat je op deze manier de kans op syntaxfouten een heel stuk verkleint. Met syntaxfouten worden fouten tegen de syntax bedoeld, met andere woorden: fouten tegen de juiste schrijfwijze van de broncode. Bovendien krijg je op deze manier verkrijg een aantal bevelen die duidelijk herkenbaar zijn en die een minimale kennis van de syntax vereisen. Het zijn bevelen voor invoer en uitvoer, en bevelen voor het verplaatsen van de celcursor. We spreken af dat deze concrete deelalgoritmen steeds met hoofdletters genoteerd worden. Als je aan het programmeren bent zal VBA ze trouwens automatisch in hoofdletters omzetten. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

26 Hoofdstuk 3: de sequentie en de begrensde herhaling Gebruik deze namen dan ook nooit voor eigen abstracte deelalgoritmen. In dit laatste geval zou de processor (in dit geval Excel) niet weten welk deelalgoritme nu bedoeld wordt. Je vindt deze basisbevelen ook terug op de kaart met concrete deelalgoritmen. Houd deze best in de buurt als je oefeningen oplost. Bevelen voor invoer en uitvoer Concreet deelalgoritme Gebruik van dit deelalgoritme LEES ("tekst die afgedrukt moet worden") Er wordt een invoervenster weergegeven met daarin de tekst die tussen de haakjes voorkomt. Als je op Annuleren klikt blijft de celinhoud ongewijzigd. Het resultaat van deze LEESopdracht komt in de actieve cel. DRUK ("tekst die afgedrukt moet worden") De tekst (of de waarde van de variabele) die of tussen de haakjes voorkomt wordt in de actieve DRUK(variabele) cel geplaatst. TEKSTINCEL voorbeeld: naam = TEKSTINCEL GETALINCEL Aan de variabele naam wordt de inhoud van de actieve cel toegekend. Het resultaat is een alfanumeriek gegeven. voorbeeld: aantal = GETALINCEL Aan de variabele aantal wordt de inhoud van de actieve cel toegekend. Het resultaat is een numeriek gegeven. Bevelen voor het verplaatsen van de celcursor Concreet deelalgoritme Gebruik van dit deelalgoritme SELECTEER(celverwijzing) voorbeeld: SELECTEER("A1") CELOMHOOG CELOMLAAG CELLINKS CELRECHTS De cel of het bereik dat als parameter wordt opgegeven wordt geselecteerd. De celverwijzing moet tussen aanhalingstekens staan. Plaatst de celcursor 1 cel hoger Plaatst de celcursor 1 cel lager Plaatst de celcursor 1 cel naar links Plaatst de celcursor 1 cel naar rechts Bevel voor het wissen van cellen Concreet deelalgoritme Gebruik van dit deelalgoritme WIS(celbereik) voorbeeld: WIS("A1:B10") De cellen A1:B10 worden leeggemaakt Het celbereik moet tussen aanhalingstekens staan. Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

27 Hoofdstuk 3: de sequentie en de begrensde herhaling Afspraken : tekst moet altijd tussen aanhalingstekens staan een celverwijzing moet ook altijd tussen aanhalingstekens staan Het algoritme dat we daarnet aan de hand van een NS-diagram ontworpen hebben kunnen we nu vertalen naar een programma. De broncode van ons programma wordt: Sub BerekenDubbel() SELECTEER ("E8")... LEES ("Van welk getal wil je het dubbel berekenen?") x = GETALINCEL... dubbel = 2 * x... Zak6Cellen... DRUK (dubbel)... End Sub Op één opdracht na is dit algoritme nu volledig bepaald. Enkel de abstracte opdracht Zak6Cellen moet nog verfijnd worden. NS-diagram -- Zak6Cellen -- Broncode Sub Zak6Cellen() End Sub Opdracht 5 Open de werkmap Sequentie Ga naar de VBA editor en open het moduleblad Procedures Tik de broncode voor de grofstructuur en voor de verfijning in Algoritmen met Excel Tom Van Houdenhove

Datum. Vraag het bedrag in BEF. Reken om naar EURO. Toon het bedrag in EURO. --- Vraag het bedrag in BEF--- --- Reken om naar EURO---

Datum. Vraag het bedrag in BEF. Reken om naar EURO. Toon het bedrag in EURO. --- Vraag het bedrag in BEF--- --- Reken om naar EURO--- 3UREOHPHQRSORVVHQPHW9%$WRHSDVVLQJHQELMGHHO Naam. NR : Klas. PC : Datum. 23*$9( Hieronder vind je het algoritme om een bedrag in BEF om te rekenen naar EURO. Zet het algoritme om in programmacode. Noem

Nadere informatie

Programmeren. Inleiding

Programmeren. Inleiding Programmeren Inleiding STAPPEN IN DE ONTWIKKELING VAN EEN PROGRAMMA 1. Probleem 1. Probleem Ideaal gewicht berekenen Wortel van een vierkantsvergelijking berekenen Schaakspel spelen Boekhouding doen 2.

Nadere informatie

II. ZELFGEDEFINIEERDE FUNCTIES

II. ZELFGEDEFINIEERDE FUNCTIES II. ZELFGEDEFINIEERDE FUNCTIES In Excel bestaat reeds een uitgebreide reeks van functies zoals SOM, GEMIDDELDE, AFRONDEN, NU enz. Het is de bedoeling om functies aan deze lijst toe te voegen door in Visual

Nadere informatie

Hoofdstuk 19: Macro s

Hoofdstuk 19: Macro s Hoofdstuk 19: Macro s 19.0 Inleiding Als je steeds dezelfde actie moet uitvoeren in Excel, dan kan het de moeite waard zijn om in plaats daarvan een macro uit te voeren (afgeleid van het Griekse "μάκρο",

Nadere informatie

9.18 Macro s: oefeningen

9.18 Macro s: oefeningen 9.18 Macro s: oefeningen Oefening 77.: Macro relatief opnemen Open een nieuwe map. Plaats uw invoercel ergens in de linker-bovenhoek van het blad (bijvoorbeeld in B2). Start het opnemen van een macro met

Nadere informatie

WERKEN MET EXCEL. 1 Vooraleer je met de lessen begint

WERKEN MET EXCEL. 1 Vooraleer je met de lessen begint WERKEN MET EXCEL 1 Vooraleer je met de lessen begint Aangezien je voor je lessen regelmatig gebruik zal moeten maken van het informaticalokaal, zijn afspraken met de collega s nodig. Voorzie op iedere

Nadere informatie

9.19 Macro s: oefeningen

9.19 Macro s: oefeningen 9.19 Macro s: oefeningen Oefening 84.: Macro relatief opnemen Open een nieuwe map. Plaats uw invoercel ergens in de linker-bovenhoek van het blad (bijvoorbeeld in B2). Start het opnemen van een macro met

Nadere informatie

Excel. Inleiding. Het meest gebruikte spreadsheet programma is Excel.

Excel. Inleiding. Het meest gebruikte spreadsheet programma is Excel. Excel Inleiding Het woord computer betekent zoiets als rekenmachine. Daarmee is is eigenlijk aangegeven wat een computer doet. Het is een ingewikkelde rekenmachine. Zelf voor tekstverwerken moet hij rekenen.

Nadere informatie

6. Tekst verwijderen en verplaatsen

6. Tekst verwijderen en verplaatsen 6. Tekst verwijderen en verplaatsen In deze module leert u: een stuk tekst selecteren een stuk tekst verwijderen; acties ongedaan maken en opnieuw doen; een stuk tekst vervangen; een stuk tekst verplaatsen;

Nadere informatie

Inleiding. Algoritmiek

Inleiding. Algoritmiek Inleiding Algoritmiek Rush Hour Traffic Jam Game Je krijgt volgend spelbord voorgeschoteld. Alles begint met een probleem. en een duidelijke probleembeschrijving: Wat is de beginsituatie? Wat is het gewenste

Nadere informatie

15. Tabellen. 1. wat rijen, kolommen en cellen zijn; 2. rijen en kolommen invoegen; 3. een tabel invoegen en weer verwijderen;

15. Tabellen. 1. wat rijen, kolommen en cellen zijn; 2. rijen en kolommen invoegen; 3. een tabel invoegen en weer verwijderen; 15. Tabellen Misschien heeft u al eens geprobeerd om gegevens in een aantal kolommen te plaatsen door gebruik te maken van spaties, kolommen of tabs. Dat verloopt goed totdat u gegevens wilt wijzigen of

Nadere informatie

SNEL WERKEN MET EXCEL

SNEL WERKEN MET EXCEL SNEL WERKEN MET EXCEL 2013 Computertraining voor 50-plussers PC50plus computertrainingen Eikbosserweg 52 1214AK Hilversum tel: 035 6213701 info@pc50plus.nl www.pc50plus.nl Snel werken met Excel C O M P

Nadere informatie

VBA voor doe-het-zelvers

VBA voor doe-het-zelvers VBA voor doe-het-zelvers Handleiding van Auteur: Leofact December 2013 Inleiding VBA is de taal die Microsoft heeft ontwikkeld om taken voor het MS office pakket te automatiseren, of om er nieuwe functies

Nadere informatie

Je ziet het ontwerpscherm voor je. Ontwerpen is actief en dat zie je aan de linkeronderkant van je scherm net boven de taakbalk.

Je ziet het ontwerpscherm voor je. Ontwerpen is actief en dat zie je aan de linkeronderkant van je scherm net boven de taakbalk. Inhoudsopgave frontpage 2003... 2 een thema gebruiken... 4 afbeeldingen op de pagina zetten... 5 knoppen maken... 8 knoppen maken in linkerframe... 10 een tabel maken... 12 opdrachten... 14 een fotopagina

Nadere informatie

6. Absolute en relatieve celadressering

6. Absolute en relatieve celadressering 6. Absolute en relatieve celadressering In deze module leert u: - Wat absolute en relatieve celadressering is; - De relatieve celadressering toepassen; - De absolute celadressering toepassen; - De absolute

Nadere informatie

Om paint te openen volgen we dezelfde weg als bij de rekenmachine:

Om paint te openen volgen we dezelfde weg als bij de rekenmachine: Paint is een éénvoudig tekenprogramma. Vele functies hiervan komen later terug bij diverse foto- en tekenprogramma s. Om paint te openen volgen we dezelfde weg als bij de rekenmachine: rechtbovenaan zoeken

Nadere informatie

1. Kennismaken met Calc

1. Kennismaken met Calc 1. Kennismaken met Calc In deze module leert u: - het programma Calc starten. - de onderdelen van het programmavenster van Calc herkennen. - over het werkblad verplaatsen. - gegevens invoeren. - het programma

Nadere informatie

Samen op zoek naar proeven

Samen op zoek naar proeven Samen op zoek naar proeven De handleiding Jens Vanhouwaert jens@vanhouwaert.be 1 Inhoudsopgave 1 Handleiding... 4 1.1 De website... 4 1.2 Algemene werking... 4 1.3 Download de databank... 4 1.3.1 Internet

Nadere informatie

Hoe moet je een prachtige presentatie maken?

Hoe moet je een prachtige presentatie maken? Hoe moet je een prachtige presentatie maken? www.meestermichael.nl Geef de presentatie een titel. Klik dit vak aan om jouw presentatie een ondertitel te geven. Hier kun je je presentatie een titel geven

Nadere informatie

SNELLE INVOER MET EXCEL

SNELLE INVOER MET EXCEL SNELLE INVOER MET EXCEL Naam Nr Klas Datum Het is de bedoeling dat je de gegevens van een tabel op efficiënte wijze invoert, dat betekent: correct en snel! Microsoft Excel biedt verscheidene mogelijkheden

Nadere informatie

Macro s maken Word nog sneller

Macro s maken Word nog sneller Les 15 Macro s maken Word nog sneller In deze les leert u eenvoudige macro s opnemen en gebruiken. We gaan een macro niet alleen opnemen, maar ook aanpassen, zodat er een bestandsnaam voor het opslaan

Nadere informatie

Rekenblad (Calc) Invoer van gegevens. Les1: Het programmavenster. De werkmap

Rekenblad (Calc) Invoer van gegevens. Les1: Het programmavenster. De werkmap Rekenblad (Calc) Invoer van gegevens Met behulp van een rekenblad of spreadsheet kan je een groot aantal getallen invoeren, de computer hiermee laten rekenen en de bekomen resultaten verder verwerken.

Nadere informatie

Afdrukken in Calc Module 7

Afdrukken in Calc Module 7 7. Afdrukken in Calc In deze module leert u een aantal opties die u kunt toepassen bij het afdrukken van Calc-bestanden. Achtereenvolgens worden behandeld: Afdrukken van werkbladen Marges Gedeeltelijk

Nadere informatie

Hoofdstuk 8 - Snelfiches Word

Hoofdstuk 8 - Snelfiches Word Hoofdstuk 8 - Snelfiches Word 8.1. Word starten 93 8.2. Een nieuwe tekst maken 94 8.3. Tekst meteen bewaren 95 8.4. Tekst schrijven 96 8.5. Tekst veranderen en verplaatsen 97 8.6. Een tabel maken 99 8.7.

Nadere informatie

2.6 Spreadsheets met Excel

2.6 Spreadsheets met Excel 2.6 Spreadsheets met Excel LEERDOEL Het beheersen van de basisprincipes van werken met spreadsheets. Werken met spreadsheets leer je alleen maar door daadwerkelijk achter een computer te gaan zitten. Deze

Nadere informatie

EXCEL MACRO ZET TEKST IN GESELECTEERDE CELLEN OM NAAR KLEINE LETTERS

EXCEL MACRO ZET TEKST IN GESELECTEERDE CELLEN OM NAAR KLEINE LETTERS EXCEL 2002-2003 MACRO ZET TEKST IN GESELECTEERDE CELLEN OM NAAR KLEINE LETTERS Open Excel met een leeg werkblad, klik 'Extra'-'Macro'-'Nieuwe macro opnemen' Geef de naam voor de macro (hier: 'Kleinletter')

Nadere informatie

Samenvoegen met Word en Excel 2010

Samenvoegen met Word en Excel 2010 Samenvoegen met Word en Excel 2010 Inhoudsopgave Samenvoegen Word-Excel / Mailingen... 2 Tip Samenvoegvelden automatisch markeren... 4 Tip Installeer PDF-creator... 7 Tip Sla het Word-document en Excel-document

Nadere informatie

Computerlessen voor Senioren. Themacursus. Basis Excel. Uitgave Samenstelling: Lucien Delchambre Paul Derycke. Werken met mappen 1

Computerlessen voor Senioren. Themacursus. Basis Excel. Uitgave Samenstelling: Lucien Delchambre Paul Derycke. Werken met mappen 1 & Computerlessen voor Senioren Themacursus Basis Excel Uitgave 2010 Samenstelling: Lucien Delchambre Paul Derycke Werken met mappen 1 HANDLEIDING BASIS EXCEL 3 1 Inleiding 3 2 Belangrijke functies 8 3

Nadere informatie

Basistechnieken Microsoft Excel in 15 minuten

Basistechnieken Microsoft Excel in 15 minuten Basistechnieken Microsoft Excel in 15 minuten Microsoft Excel is een rekenprogramma. Je kan het echter ook heel goed gebruiken voor het maken van overzichten, grafieken, planningen, lijsten en scenario's.

Nadere informatie

5 FORMULES EN FUNCTIES

5 FORMULES EN FUNCTIES 72 5 FORMULES EN FUNCTIES Dit hoofdstuk behandelt één van de belangrijkste aspecten van spreadsheet programma s: het rekenen met formules en functies. 5.1 Formules invoeren Bij dit onderwerp gebruikt u

Nadere informatie

WebQuest / WebKwestie. met Word 2003. www.webkwestie.nl

WebQuest / WebKwestie. met Word 2003. www.webkwestie.nl WebQuest / WebKwestie met Word 2003 www.webkwestie.nl Een WebQuest / WebKwestie maken in Word 2003 Belangrijk is dat alle pagina s en afbeeldingen die u gebruikt in één map worden opgeslagen. Download

Nadere informatie

Een macro met een knop opstarten.

Een macro met een knop opstarten. Een macro met een knop opstarten. Introductie Dit document is een werkinstructie voor het maken van een knop op een Excel-werkblad om daarmee een macro of een Visual Basic for Applications (VBA) toepassing

Nadere informatie

1. Cellen en formules

1. Cellen en formules 13 1. Cellen en formules Microsoft Excel is een rekenprogramma, ook wel spreadsheetprogramma genoemd. Met het woord spread wordt in het Engels tekst over meer kolommen bedoeld en de term sheet betekent

Nadere informatie

PSD. Reeksen van logische procedures om problemen op te lossen in een eindig aantal stappen.

PSD. Reeksen van logische procedures om problemen op te lossen in een eindig aantal stappen. Inleiding Computers en andere digitale apparatuur is tegenwoordig niet meer weg te denken in de huidige samenleving. Zonder programma s zijn deze apparaten echter niets waard. Het zijn de programma s die

Nadere informatie

Basisvaardigheden Microsoft Excel

Basisvaardigheden Microsoft Excel Basisvaardigheden Microsoft Excel Met behulp van deze handleiding kun je de basisvaardigheden leren die nodig zijn om meetresultaten van een practicum te verwerken. Je kunt dan het verband tussen twee

Nadere informatie

Via het tabblad Pagina-indeling, groep Pagina-instelling kun je de afdrukstand en het papierformaat instellen.

Via het tabblad Pagina-indeling, groep Pagina-instelling kun je de afdrukstand en het papierformaat instellen. SAMENVATTING HOOFDSTUK 9 Pagina-indeling, de Pagina-instelling Via het tabblad Pagina-indeling, groep Pagina-instelling kun je de afdrukstand en het papierformaat instellen. Klik op de knop Afdrukstand

Nadere informatie

Hoofdstuk 23: Eenvoudig taken automatiseren met macro s

Hoofdstuk 23: Eenvoudig taken automatiseren met macro s Hoofdstuk 23: Eenvoudig taken automatiseren met macro s 23.0 Inleiding Macro s kunnen gebruikt worden om wat je doet in Word te automatiseren. Ze kunnen geschreven worden met Visual Basic for Applications

Nadere informatie

AAN DE SLAG SYMWRITER INSTALLEREN. Aan de slag met Communicate Symwriter. www.leerhulpmiddelen.nl

AAN DE SLAG SYMWRITER INSTALLEREN. Aan de slag met Communicate Symwriter. www.leerhulpmiddelen.nl AAN DE SLAG AAN DE SLAG Aan de slag met Communicate Symwriter Symwriter, schrijven met symbolen, is een eenvoudige tekstverwerker, voor kinderen die beginnen met leren lezen en schrijven. De symbolen verschijnen

Nadere informatie

1. Open het programma KompoZer Het grote witte vlak is een nog lege webpagina. Deze gaan we nu van inhoud voorzien.

1. Open het programma KompoZer Het grote witte vlak is een nog lege webpagina. Deze gaan we nu van inhoud voorzien. Minicursus KompoZer In deze cursus ga je leren werken met het computerprogramma KompoZer. Stapsgewijs maak je een voorbeeldsite. Daarna kun je alles wat je geleerd hebt gebruiken om je eigen website te

Nadere informatie

8. Adresetiketten maken

8. Adresetiketten maken 8. Adresetiketten maken In deze module leert u: - Hoe u een adressenbestand kunt maken; - Hoe u een adressenbestand kunt koppelen aan Writer; - Hoe u adresetiketten van dat adressenbestand kunt maken;

Nadere informatie

Windows is het meest gebruikte besturingssysteem ter wereld.

Windows is het meest gebruikte besturingssysteem ter wereld. 2 Windows, inleiding Windows is het meest gebruikte besturingssysteem ter wereld. 2.1 Windows, een eerste verkenning In het vorige hoofdstuk heb je gezien wat een besturingssysteem is. Nu ga je werken

Nadere informatie

Deel 1: PowerPoint Basis

Deel 1: PowerPoint Basis Deel 1: PowerPoint Basis De mogelijkheden van PowerPoint als ondersteunend middel voor een gedifferentieerde begeleiding van leerlingen met beperkingen. CNO Universiteit Antwerpen 1 Deel 1 PowerPoint Basis

Nadere informatie

Lijnen/randen en passe-partouts maken met Photoshop.

Lijnen/randen en passe-partouts maken met Photoshop. Lijnen/randen en passe-partouts maken met Photoshop. Les 1: Witte rand om de foto m.b.v. canvasgrootte. 1. Open de foto in Photoshop. 2. Klik in menu AFBEELDING op CANVASGROOTTE 3. Zorg dat in het vakje

Nadere informatie

www.digitalecomputercursus.nl 6. Reeksen

www.digitalecomputercursus.nl 6. Reeksen 6. Reeksen Excel kan datums automatisch uitbreiden tot een reeks. Dit betekent dat u na het typen van een maand Excel de opdracht kan geven om de volgende maanden aan te vullen. Deze voorziening bespaart

Nadere informatie

Handleiding voor de installatie van Robobridge

Handleiding voor de installatie van Robobridge Handleiding voor de installatie van Robobridge Dit is de weg die ik gevolg heb. Mijn computer draait op het besturingssysteem Windows XP(32bits). Bij andere systemen kunnen kleine verschillen voorkomen.

Nadere informatie

INSTALLATIE IN PRINT INSTALLEREN. Aan de slag met Communicate In Print

INSTALLATIE IN PRINT INSTALLEREN. Aan de slag met Communicate In Print AAN DE SLAG INSTALLATIE In deze handleiding worden de stappen besproken die doorlopen worden bij het installeren van de volledige versie Communicate In Print LET OP! WANNEER U EERDER EEN VERSIE VAN IN

Nadere informatie

Hieronder ziet u alle functionaliteiten van uw teksteditor onder elkaar ( op alfabetische volgorde).

Hieronder ziet u alle functionaliteiten van uw teksteditor onder elkaar ( op alfabetische volgorde). Uw TEKSTEDITOR - alle iconen op een rij Hieronder ziet u alle functionaliteiten van uw teksteditor onder elkaar ( op alfabetische volgorde). Afbeelding (zie foto) Bestanden (zie link) Broncode Citaat Documenten

Nadere informatie

ICT Publisher 2002 1

ICT Publisher 2002 1 ICT Publisher 2002 1 Werken met Publisher 2002 1. Het maken van een eenvoudige publicatie in Publisher Inhoud Wat gaat er gebeuren? Waarom ga ik het doen? Wat wordt het resultaat? Oefeningen en werkwijzen

Nadere informatie

Cursus Mobjects freeware LES 3 Een zwaar lesje Photoshop

Cursus Mobjects freeware LES 3 Een zwaar lesje Photoshop Cursus Mobjects freeware LES 3 Een zwaar lesje Photoshop Voordat we verder gaan met onze montage,moeten we een woordje zeggen over de afbeeldingen die we gaan gebruiken. Als we foto s maken met ons fototoestel,gaan

Nadere informatie

Excel reader. Beginner Gemiddeld. bas@excel-programmeur.nl

Excel reader. Beginner Gemiddeld. bas@excel-programmeur.nl Excel reader Beginner Gemiddeld Auteur Bas Meijerink E-mail bas@excel-programmeur.nl Versie 01D00 Datum 01-03-2014 Inhoudsopgave Introductie... - 3 - Hoofdstuk 1 - Databewerking - 4-1. Inleiding... - 5-2.

Nadere informatie

10. Pagina-instellingen

10. Pagina-instellingen 10. Pagina-instellingen Voordat u begint met het schrijven van een document in het programma Writer, is het raadzaam eerst te bepalen hoe het er uiteindelijk uit moet komen te zien. In deze module leert

Nadere informatie

25 Excel tips. 25 Handige Excel tips die tijd besparen en fouten voorkomen. Ir. Fred Hirdes. Excel-leren.nl.

25 Excel tips. 25 Handige Excel tips die tijd besparen en fouten voorkomen. Ir. Fred Hirdes. Excel-leren.nl. [Geef tekst op] 25 Excel tips 25 Handige Excel tips die tijd besparen en fouten voorkomen Ir. Fred Hirdes Excel-leren.nl info@excel-helpdesk.nl Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Tip 1 tm

Nadere informatie

INSTRUCT Samenvatting Basis Word 2010, H1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1

INSTRUCT Samenvatting Basis Word 2010, H1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 Word opstarten en afsluiten WORD kan opgestart worden via de startknop en de snelkoppeling in de lijst die boven de startknop staat: WORD kan ook worden opgestart via menu Start,

Nadere informatie

Automatisch handelingen uitvoeren

Automatisch handelingen uitvoeren Excellerend Heemraadweg 21 2741 NC Waddinxveen 06 5115 97 46 richard@excellerend.nl BTW: NL0021459225 BANK: NL72ABNA0524989982 KVK: 24389967 Automatisch handelingen uitvoeren Wanneer je periodiek in Excel

Nadere informatie

I. Vorming 4-5 (3&10/05/2012)

I. Vorming 4-5 (3&10/05/2012) I. Vorming 4-5 (3&10/05/2012) 1. Windows Live Photo Gallery Om de foto s op onze computer te beheren, hebben we voor de vorming gekozen om met Windows Live Photo Gallery te werken. Photo Gallery biedt

Nadere informatie

Inhoud. MySite Handleiding 1

Inhoud. MySite Handleiding 1 Inhoud Een module bewerken: Een module toevoegen...2 Een module kopiëren...4 Een module verplaatsen...5 Een module verbergen...6 Een module verwijderen...6 Openingsuren wijzigen...7 Een pagina bewerken:

Nadere informatie

Ledenlijsten + etiketten maken

Ledenlijsten + etiketten maken Ledenlijsten + etiketten maken Eerst wordt uitgelegd hoe je een ledenlijst (van alle clubleden of leden per lesjaar) kan opvragen en bewerken en nadien hoe je met deze lijst etiketten kan maken. De ledenlijst

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1. beginnen met excel

HOOFDSTUK 1. beginnen met excel HOOFDSTUK 1 beginnen met excel Inleiding Voor het betere rekenwerk in de bedrijfseconomie worden spreadsheets (rekenbladen) gebruikt. In dit hoofdstuk leer je omgaan met algemene basisbewerkingen in Excel:

Nadere informatie

Een tabel is samengesteld uit rijen (horizontaal) en kolommen (verticaal). Elk vakje uit een tabel is een cel.

Een tabel is samengesteld uit rijen (horizontaal) en kolommen (verticaal). Elk vakje uit een tabel is een cel. Module 14 Tabellen Een tabel invoegen Een tabel tekenen Verplaatsen en selecteren in een tabel Een tabel opmaken Veldnamenrij herhalen Rijen en kolommen toevoegen en verwijderen Tekst converteren naar

Nadere informatie

Handleiding Word de graad

Handleiding Word de graad Handleiding Word 2010 3de graad Inhoudsopgave Regelafstand 3 Knippen 3 Kopiëren 5 Plakken 6 Tabs 7 Pagina-instellingen 9 Opsommingstekens en nummeringen 12 Kopteksten en voetteksten 14 Paginanummering

Nadere informatie

Workmate 4: Pentomino-Excel

Workmate 4: Pentomino-Excel Workmate 4: Pentomino-Excel OnderwijsAdvies Van Beeckstraat 62 2722 BC ZOETERMEER Tel. (079) 329 5600 E-mail: somplextra@onderwijsadvies.nl www.onderwijsadvies.nl 2006 OnderwijsAdvies Somplextra Workmate

Nadere informatie

Hoofdstuk 1: Het Excel Dashboard* 2010

Hoofdstuk 1: Het Excel Dashboard* 2010 Hoofdstuk 1: Het Excel Dashboard* 2010 1.0 Introductie Excel helpt om data beter te begrijpen door het in cellen (die rijen en kolommen vormen) in te delen en formules te gebruiken om relevante berekeningen

Nadere informatie

Om met Symbaloo te werken, moet u zich aanmelden bij de website van Symbaloo. www.symbaloo.com

Om met Symbaloo te werken, moet u zich aanmelden bij de website van Symbaloo. www.symbaloo.com Heeft u dat nou ook? Je typt het adres van een internetpagina in en dan krijg u een foutmelding. Uhh? O ja, ik heb het adres verkeerd ingetypt. Vanaf nu hoeft dat niet meer gebeuren. We werken gewoon met

Nadere informatie

INKIJKEXEMPLAAR WERKEN MET EXCEL. Werken met excel. Hoe? Zo!

INKIJKEXEMPLAAR WERKEN MET EXCEL. Werken met excel. Hoe? Zo! Werken met excel 1 WERKEN MET EXCEL In dit boek leer je werken met Excel. Met Excel maak je berekeningen. Het is een soort uitgebreide rekenmachine. Het boek bestaat uit 4 hoofdstukken. De eerste hoofdstukken

Nadere informatie

DATABASEBEHEER IN EXCEL

DATABASEBEHEER IN EXCEL DATABASEBEHEER IN EXCEL 1. LIJSTEN Een lijst is een reeks van rijen met gelijksoortige gegevens waarvan de eerste rij de labels (veldnamen) bevat. Een voorbeeld: Je kunt een lijst beschouwen als een eenvoudige

Nadere informatie

HTML Editor: tabellen en hyperlinks

HTML Editor: tabellen en hyperlinks LES 19 HTML Editor: tabellen en hyperlinks In deze les leert u nog iets meer over HTML en de HTML Editor van OpenOffice.org. U leert hoe u absolute en relatieve hyperlinks maakt. We staan even stil bij

Nadere informatie

Taken automatiseren met Visual Basicmacro's

Taken automatiseren met Visual Basicmacro's Taken automatiseren met Visual Basicmacro's Als u niet bekend bent met macro's, moet u zich niet hierdoor laten afschrikken. Een macro is een opgenomen set toetsaanslagen en instructies waarmee u een taak

Nadere informatie

Tabellen. Een tabel invoegen

Tabellen. Een tabel invoegen Tabellen Een tabel invoegen Een tabel tekenen Verplaatsen en selecteren in een tabel Een tabel opmaken Veldnamenrij herhalen Rijen en kolommen toevoegen en verwijderen Tekst converteren naar een tabel

Nadere informatie

Computer Club Bodegraven. 10-4-2012

Computer Club Bodegraven. 10-4-2012 1 8 Alvorens we etiketten kunnen afdrukken moet u beschikken over: 1. Programma Works 2. Vellen met etiketten; noteer merk en nummer, dat heeft u straks nodig. b.v. Rank Xerox, nr. 3R96298 (21 stuks/vel

Nadere informatie

INHOUDSTAFEL... 2 VOORWOORD... 3 INLEIDING... 4 GEBRUIK VAN MOTOREN... 8 DE HERHAALFUNCTIE... 9 SAMENVATTENDE OEFENING... 10

INHOUDSTAFEL... 2 VOORWOORD... 3 INLEIDING... 4 GEBRUIK VAN MOTOREN... 8 DE HERHAALFUNCTIE... 9 SAMENVATTENDE OEFENING... 10 BASISCURSUS INHOUDSTAFEL INHOUDSTAFEL... 2 VOORWOORD... 3 INLEIDING... 4 DE SCHERMINDELING... 4 DE ROBOT EDUCATOR... 5 HET PROGRAMMEERVENSTER... 5 DE KNOPPEN... 6 OPDRACHTEN... 7 GEBRUIK VAN MOTOREN...

Nadere informatie

Safira CMS Handleiding

Safira CMS Handleiding Safira CMS Handleiding Inhoudsopgave 1Mappen en artikelen... 2 1.11.1 Naam wijzigen map/ pagina... 3 1.21.2 Website structuur: nieuwe pagina aanmaken, pagina verwijderen, pagina blokkeren, structuur wijzigen...

Nadere informatie

Excellerend Kwartaaltip 2014-2

Excellerend Kwartaaltip 2014-2 Excellerend Heemraadweg 21 2741 NC Waddinxveen 06 5115 97 46 richard@excellerend.nl BTW: NL0021459225 Bank: NL72 ABNA 0536825491 KVK: 24389967 Onjuiste invoer! Wanneer je werkt met een Excelbestand waarbij

Nadere informatie

Uw TEKSTEDITOR - alle iconen op een rij

Uw TEKSTEDITOR - alle iconen op een rij Uw TEKSTEDITOR - alle iconen op een rij Hieronder ziet u alle functionaliteiten van uw teksteditor onder elkaar ( op alfabetische volgorde). Afbeelding (zie foto) Bestanden (zie link) Broncode Citaat Documenten

Nadere informatie

Het uiterlijk lijkt erg op Word, een paar belangrijke verschillen geven we aan in de schermafdruk hieronder.

Het uiterlijk lijkt erg op Word, een paar belangrijke verschillen geven we aan in de schermafdruk hieronder. Inleiding Rekenen is een onderdeel van iedere opleiding. Het programma waar je mee kunt rekenen op de computer is het programma Excel, onderdeel van Microsoft Office. Excel is een krachtig rekenprogramma.

Nadere informatie

Stap 1: je eigen website registreren & activeren

Stap 1: je eigen website registreren & activeren Stap 1: je eigen website registreren & activeren Je eigen website registeren We gaan nu echt aan de slag en gaan in een mum van tijd onze eigen website reeds hebben gestart. Je eigen website is niet meer

Nadere informatie

Central Station. CS website

Central Station. CS website Central Station CS website Versie 1.0 18-05-2007 Inhoud Inleiding...3 1 De website...4 2 Het content management systeem...5 2.1 Inloggen in het CMS... 5 2.2 Boomstructuur... 5 2.3 Maptypen... 6 2.4 Aanmaken

Nadere informatie

Quick Guide VivianCMS

Quick Guide VivianCMS Quick Guide VivianCMS Contactformulier creëren Versie: 1.0 Startdatum: 24 juli 2006 Datum laatste wijziging: 24 juli 2006 Opmerking: Gepubliceerd op http://www.viviancms.nl Inhoud 1 Inleiding...3 1.1 Contactformulier

Nadere informatie

Handleiding JCreator. Inhoud. Een Workspace en een eerste project maken

Handleiding JCreator. Inhoud. Een Workspace en een eerste project maken Handleiding JCreator Inhoud Een Workspace en een eerste project maken Een tweede project maken De editor van JCreator Aanpassen van de basis-directory Documentatie over klassen en methoden van de JDK Bestand

Nadere informatie

Avery DesignPro 2000

Avery DesignPro 2000 Handleiding. Avery DesignPro 2000 Box: Fitness Onderdeel: Veiligheid voor alles Praktijkoefening. Versie 1.1 DesignPro 2000 Behorende bij de methode leren door doen voor technologie. Inleiding. In de module

Nadere informatie

Gebruik. Wanneer u FreeMind opent, krijgt u het volgende scherm:

Gebruik. Wanneer u FreeMind opent, krijgt u het volgende scherm: FreeMind Starten FreeMind is een gratis programma om een mindmap te maken. Je kan Freemind gratis downloaden op je computer. Om FreeMind te downloaden surf je naar: http://freemind.nl.softonic.com/download.

Nadere informatie

Snelkoppeling op bureaublad

Snelkoppeling op bureaublad Inhoudsopgave Snelkoppeling op bureaublad... 1 naar de map Mijn Afbeeldingen... 1 Nieuwe mappen maken...2 met behulp van de Bestands- en maptaken:...2 Kan het makkelijker?...3 Opslaan als...... 3 Knoppenbalken...

Nadere informatie

Programmeren: Visual Basic

Programmeren: Visual Basic PETERSTUYVESANT COLLEGE INFORMATICA 2009-2010 Programmeren: Visual Basic Algemene Kennis: 01. Programmeren Programmeren is het schrijven van een computerprogramma, een concrete verzameling instructies

Nadere informatie

1. Kennismaken met Impress

1. Kennismaken met Impress 1. Kennismaken met Impress In deze module leert u: 1 Wat Impress is; 2 Impress starten; 3 Een nieuwe presentatie maken; 4 Instellingen van Impress wijzigen; 5 Opslaan en openen. 1 Wat is Impress? OpenOffice.org

Nadere informatie

Briefhoofd maken in Word. Handleiding van Helpmij.nl

Briefhoofd maken in Word. Handleiding van Helpmij.nl Briefhoofd maken in Word Handleiding van Auteur: CorVerm Januari 2011 We gaan ons deze keer wagen aan het maken van een briefhoofd met invulformulier in Word. De bedoeling is dat we eerst een briefhoofd

Nadere informatie

Bestanden ordenen in Windows 10

Bestanden ordenen in Windows 10 Bestanden ordenen in Windows 10 Waar heb ik dat bestand ook al weer opgeslagen? Vraagt je jezelf dat ook regelmatig af, dan is het tijd om je bestanden te ordenen. Sla bestanden op in een map met een logische

Nadere informatie

Handleiding in stappen. Hoe bewerk ik een groepspagina?

Handleiding in stappen. Hoe bewerk ik een groepspagina? Handleiding in stappen Hoe bewerk ik een groepspagina? versie 1.1 - februari 2015 Stap A - Naar alle pagina s Stap B - Uw groepspagina zoeken Stap C - Titel en werkbalk Stap D - Schrijven Stap E - Woorden

Nadere informatie

HANDLEIDING DOIT BEHEER SYSTEEM

HANDLEIDING DOIT BEHEER SYSTEEM HANDLEIDING DOIT BEHEER SYSTEEM ALGEMENE INFORMATIE Het Doit beheer systeem is een modulair opgebouwd systeem waarin modules makkelijk kunnen worden toegevoegd of aangepast, niet iedere gebruiker zal dezelfde

Nadere informatie

Basisvaardigheden Microsoft Excel

Basisvaardigheden Microsoft Excel Basisvaardigheden Microsoft Excel Met behulp van deze handleiding kun je de basisvaardigheden leren die nodig zijn om meetresultaten van een practicum te verwerken. Je kunt dan het verband tussen twee

Nadere informatie

E.M. van Nieuwaal. Frontpage 2003. Jouw vak op het leerlingenweb. Copyright 2008. http://cursus.anguillanova.nl

E.M. van Nieuwaal. Frontpage 2003. Jouw vak op het leerlingenweb. Copyright 2008. http://cursus.anguillanova.nl Frontpage 2003 Jouw vak op het leerlingenweb E.M. van Nieuwaal Copyright 2008 http://cursus.anguillanova.nl Inleiding... 3 1. Ontwerp een sitemap... 4 2. Index.htm... 4 3. Nieuwe pagina s maken... 7 4.

Nadere informatie

Een eerste kennismaking

Een eerste kennismaking 27-2-2006 1 W erkstukken m a ken m et Po w erpo int Een eerste kennismaking PowerPoint is het presentatieprogramma van Microsoft waarmee we informatie, d.m.v. dia s, op een duidelijke manier kunnen presenteren.

Nadere informatie

Excel 2010, H1 HOOFDSTUK 1

Excel 2010, H1 HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 1 Excel opstarten en afsluiten EXCEL kan worden opgestart via. Als EXCEL al vaker is gestart kun je direct op Microsoft Office EXCEL 2010 klikken. Typ anders in het zoekvak de eerste letters

Nadere informatie

Werken met de Excelmappen

Werken met de Excelmappen Werken met de Excelmappen Het nieuwe leerplan wijst op het gebruik van een Excelrekenmap naast andere ICT-toepassingen. Het handboek voorziet in de mogelijkheid om sommige opdrachten en oefeningen met

Nadere informatie

Count-e Statistieken. Statistieken

Count-e Statistieken. Statistieken Count-e Statistieken 1. Voorbereiding... 2 1.1. Statistiek definities... 3 2. Afdrukken Statistieken... 5 3. Functies gebruiken... 6 3.1. Veldinhoud selecteren... 6 3.2. Celinhoud tonen... 6 3.3. Velden

Nadere informatie

Grafieken in Word. Soort 1 2 5 10 12 15 20 30 Leven 4,8 4,9 5,1 5,5 5,6 5,8 6,0 6,2 Annuïteiten 4,9 5,1 5,3 5,7 5,8 6,0 6,2 6,5

Grafieken in Word. Soort 1 2 5 10 12 15 20 30 Leven 4,8 4,9 5,1 5,5 5,6 5,8 6,0 6,2 Annuïteiten 4,9 5,1 5,3 5,7 5,8 6,0 6,2 6,5 Les 16 Grafieken in Word In deze les leert u hoe u gegevens weergeeft in de vorm van een grafiek. Ook past u het uiterlijk, de schaal en het type grafiek aan. Een grafiek maken Eén plaatje zegt meer dan

Nadere informatie

Soms kan het nuttig zijn verkeerde gespelde eigennamen te laten opzoeken en te vervangen via de functie Bewerken vervangen

Soms kan het nuttig zijn verkeerde gespelde eigennamen te laten opzoeken en te vervangen via de functie Bewerken vervangen Doelstellingen: module 1 correctie en revisie Tekstfragmenten in een document zoeken en eventueel vervangen. Zich ervan bewust zijn van de risico s verbonden aan automatisch vervangen. Spellingcontrole

Nadere informatie

Wiskunde en ICT 1. Met het lettertype wiskunde.ttf kan je onderstaande wiskundige symbolen invoegen.

Wiskunde en ICT 1. Met het lettertype wiskunde.ttf kan je onderstaande wiskundige symbolen invoegen. Vergelijkingseditor 2010 Wiskunde Module 1a Wiskunde en ICT 1 WISKUNDE EN ICT Tijdens de lessen wiskunde op deze hogeschool met de laptop moet je ook voor wiskunde de laptop zinvol gebruiken. Dat dit niet

Nadere informatie

INHOUD. Ten geleide 13. 1 Excel 2007-2010 Basis 15

INHOUD. Ten geleide 13. 1 Excel 2007-2010 Basis 15 INHOUD Ten geleide 13 1 Excel 2007-2010 Basis 15 1.1 Inleiding 15 1.2 Excel 2007-2010 samengevat 15 1.2.1 Configuratie instellen en de werkomgeving aanpassen 15 1.2.1.1 Een knop toevoegen aan de werkbalk

Nadere informatie

PROS1E1 Handleiding ( ) Kf/Dd/Bd

PROS1E1 Handleiding ( ) Kf/Dd/Bd 1 Inleiding De eerste oefening In deze eerste oefening wordt het voorbeeld 2-1 van bladzijde 11 uit het boek De taal C van PSD tot C-programma (enigszins aangepast) ingevoerd in de computer. Tevens wordt

Nadere informatie

Handleiding website SVNL voor evenementenverkeersregelaars

Handleiding website SVNL voor evenementenverkeersregelaars Handleiding website SVNL voor evenementenverkeersregelaars Met deze handleiding maken wij u graag wegwijs op de website van Stichting Verkeersregelaars Nederland (SVNL). U vindt hier stap voor stap uitleg

Nadere informatie